ايمان و چالش‌هاي معاصر
ايمان و چالش‌هاي معاصر
دکتر محمد تقي فعالي
شناسنامه کتاب :
نام کتاب : ايمان و چالش‌هاي معاصر نويسنده : دکتر محمد تقي فعالي ناشر : مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه‌ي علميه ويراستار : عليرضا تاجيك اسماعيلي چاپ اول : ١٣٨١ تيراژ : ٢٠٠٠ نسخه قيمت : ٧٥٠ تومان شابك : ١ ـ ٢٧ ـ ٦٩١٨ ـ ٩٦٤
مقدمه گفتمان ايمان همانند مفاهيمي چون اميد و عشق، هميشه براي آدميان شيرين و جذاب بوده است؛ زيرا اينگونه مفاهيم با گوهر انسان متحد بوده و ساحت وجودي او را تحول مي‌بخشد.
مسئله‌ي چيستي ايمان و چالش‌هاي آن، هم در دوران معاصر از مهم‌ترين مباحث كلامي و فلسفي است و هم در روزگار گذشته از بارزترين موضوع‌هاي پژوهشي به شمار رفته است. به گونه‌اي كه تعاريف گوناگون آن منشأ تحولات سياسي و اجتماعي در عصر علوي و اموي و عباسي گرديد. طايفه مرجئه و خوارج از گروه‌هاي جريان‌ساز آن روزگارند كه با تفاسير مختلف از عنصر ايمان، نهضت سياسي و فرهنگي خود را دنبال كردند.
در دوران معاصر نيز شاهد جريا‌ن‌هاي فكري ـ ديني در غرب و جهان اسلام هستيم كه ريشه در تبيين حقيقت ايمان دوانده‌اند. گوهر ايمان و رابطه‌ي آن با معرفت عملي و تجربه‌ي عرفاني را سنجيده‌اند. و چالش‌ها و شبهات فراواني را زاييدند. قرائت جديد از ايمان كه در اين نوشتار بدان پرداخته شده اين است كه خداوند از طريق وحي، بر انسان تجلّي نمي‌كند بلكه او مستقيم با انسان مواجهه مي‌يابد. پس ايمان نوعي سرسپردگي و تعهد به خدا است. اين معناي از ايمان كه با توكل و اطمينان همراه است از نوع نگاه به دين در جهان غرب نشأت گرفته است ديني كه به مجموعه گزاره‌هاي معرفتي سر و كار ندارند و يك حقيقتي فراتر از معرفت است اين تلقي از دين در ميان مسيحيان معاصر رواج پيدا كرد. و روشنفكران معاصر جهان اسلام را ـ همانند گذشته ـ متأثر ساخت، و برخي را واداشت تا تعريف نخبه‌گرايانه از ايمان ديني عرضه كنند يا ايمان را نوعي اميد بدانند و يا ايمان را گرويدن در پي آواز حقيقت تلقي نمايند. و يا حتي اعمال دين را همان تجربه‌ي ديني تفسير كنند. اين مباحث غرب‌زدگي، روشنفكر ما را تا آنجا پيش برد كه ايمان و شكايت و يا ايمان و نسبي‌گرايي را سر يك سفره نشاند و ايمان، امري ناواقع‌گروانه تلقي شد. علم و ايمان متضاد شمرده شد و ايمان را با تعبّد و معلّل در مقابل تعبّد و مدلّل همراه ساخت.
اين نوشتار كه محصول تلاش پژوهشگر ارجمند جناب حجت‌الاسلام و المسلمين دكتر محمد تقي فعالي است ناظر به اينگونه مباحث روشنفكري است كه تقديم خوانندگان عزيز مي‌گردد. اميد است كه با نظرات و پيشنهادات شما تمام آثار مركز مطالعات بالنده‌تر گردد.
در پايان بر خود فرض مي‌دانم از تمام عزيزاني كه در ظهور اين اثر نقش داشتند تشكر كنم. سپاس نامتناهي تقديم ذات اقدس الله كه به ما دين وايمان به نبي‌اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ را ارزاني كرد. و قدرداني از وسايط فيض او به ويژه آقايان سيد محمد علي داعي‌نژاد، حميد كريمي، سيد علي‌اكبر حسيني، سيد مصطفي آل‌‌غفور. سيد هبت‌الله صدرالسّادات و نيز حضرت حجت‌الاسلام و المسلمين سيدهاشم حسيني بوشهري مدير محترم مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه‌ي علميه.
عبدالحسين خسروپناه
جانشين مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه