الفصل العاشر فى حق الجار
مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله هَلْ تَدْرُونَ مَا حَقُّ الْجَارِ مَا تَدْرُونَ مِنْ حَقِّ الْجَارِ إِلَّا قَلِيلًا أَلَا لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاْخِرِ مَنْ لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ وَ إِذَا اسْتَقْرَضَهُ أَنْ يُقْرِضَهُ وَ إِذَا أَصَابَهُ خَيْرٌ هَنَّأَهُ وَ إِذَا أَصَابَهُ شَرٌّ عَزَّاهُ وَ لَا يَسْتَطِيلُ عَلَيْهِ فِى الْبِنَاءِ يَحْجُبُ عَنْهُ الرِّيحَ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ إِذَا اشْتَهَى فَاكِهَةً فَلْيُهْدِ لَهُ فَإِنْ لَمْ يُهْدِ لَهُ فَلْيُدْخِلْهَا سِرّاً وَ لَا يُعْطِى صِبْيَانَهُ مِنْهَا شَيْئاً يُغَايِظُونَ صِبْيَانَهُ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الْجِيرَانُ ثَلَاثَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ لَهُ ثَلَاثَةُ حُقُوقٍ حَقُّ الْإِسْلَامِ وَ حَقُّ الْجِوَارِ وَ حَقُّ الْقَرَابَةِ وَ مِنْهُمْ لَهُ حَقَّانِ حَقُّ الْإِسْلَامِ وَ حَقُّ الْجِوَارِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُ حَقٌّ وَاحِدٌ الْكَافِرُ لَهُ حَقُّ الْجِوَارِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آيا مى دانيد حق همسايه چيست ؟ شما از حقوق همسايه به جز اندكى نمى دانيد، هشيار باشيد! كسى كه همسايه اش از وى در امان نباشد، ايمان به خدا و روز قيامت نياورده ، هر گاه از او وام خواست بايد به او بدهد، و هر گاه خيرى به او رسيد به او تبريك گويد، و اگر شرّى به او رسيد به او تسليت بگويد، خانه خود را بلند نسازد كه مانع ورود هوا به خانه اش گردد، مگر با اجازه او، هر گاه به ميوه اى احتياج پيدا كرد به او هديه كند، و اگر هديه نكرد پنهانى برايش بفرستد، و به كودكان خود چيزى ندهد كه بچه هاى او را ناراحت كند.
سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: همسايه ها سه دسته اند: بعضى از آنها سه حق دارند؛ حق اسلام ، حق همسايگى ، حق خويشاوندى ، و بعضى از آنها دو حق دارند؛ حق اسلام و حق همسايگى ، و بعضى يك حق ؛ كافر فقط حق همسايگى دارد.
وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله لَيْسَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِى يَشْبَعُ وَ جَارُهُ جَائِعٌ إِلَى جَنْبِهِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مؤمن نيست كسى كه سير بخوابد، و همسايه مجاورش گرسنه باشد.
وَ قَالَ مَنْ آذَى جَارَهُ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ وَ مَنْ ضَيَّعَ حَقَّ جَارِهِ فَلَيْسَ مِنَّا
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه همسايه اش را اذيّت كند خداوند بوى بهشت را بر او حرام گرداند، و جاى وى در جهنم است ، و بد جايگاهى دارد، و هر كس حق همسايه را از بين ببرد از ما نيست
وَ قَالَ وَ لَمْ يَزَلْ جَبْرَئِيلُ يُوصِينِى بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: جبرئيل همواره مرا به حق همسايه سفارش مى كرد، تا آنجا كه گمان كردم كه به زودى او را در ارث شريكم كند.
وَ قَالَ مَنْ كَفَّ أَذَاهُ عَنْ جَارِهِ أَقَالَهُ اللَّهُ عَثْرَتَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ كَانَ فِى الْجَنَّةِ مَلِكاً مَحْبُوراً وَ مَنْ أَعْتَقَ نَسَمَةً مُؤْمِنَةً بَنَى لَهُ بَيْتاً فِى الْجَنَّةِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس از لغزش همسايه اش بگذرد، خداوند روز قيامت از لغزشهايش صرف نظر كند، و هر كس شكم و شرمگاهش را حفظ كند، در بهشت چون فرشته اى زيبا خواهد بود، و هر كس بنده مؤمنى را آزاد كند، در بهشت خانه اى برايش ساخته شود.
وَ مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ حُسْنُ الْجِوَارِ زِيَادَةٌ فِى الْأَعْمَارِ وَ عِمَارَةٌ فِى الدِّيَارِ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: خوب همسايگى كردن موجب زيادى عمر و آبادى خانه هاست
وَ قَالَ لَيْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفُّ الْأَذَى وَ لَكِنْ حُسْنُ الْجِوَارِ صَبْرُكَ عَلَى الْأَذَى
امام صادقعليه‌السلام فرمود: خوب همسايگى كردن به اذيت نكردن همسايه نيست ، بلكه خوب همسايگى كردن به صبر بر اذيّت همسايه است
عَنْهُ قَالَ الْمُؤْمِنُ مَنْ آمَنَ جَارَهُ بَوَائِقَهُ قُلْتُ مَا بَوَائِقُهُ قَالَ ظُلْمُهُ وَ غَشْمُهُ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: مؤمن كسى است كه همسايه اش از جور و ستم او در امان باشد.
عَنْهُعليه‌السلام قَالَ شَكَا رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ جَارَهُ فَأَعْرَضَ عَنْهُ ثُمَّ عَادَ فَأَعْرَضَ عَنْهُ ثُمَّ عَادَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِعَلِيٍّ وَ سَلْمَانَ وَ مِقْدَادٍ اذْهَبُوا وَ نَادُوا لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِكَةِ عَلَى مَنْ آذَى جَارَهُ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از همسايه اش شكايت كرد، حضرت از او روى گرداند، دوباره شكايتش را تكرار كرد، باز حضرت به او توجه نكرد، بار ديگر سخنش را تكرار كرد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به علىعليه‌السلام و سلمان و مقداد فرمود: برويد و اعلام كنيد؛ لعنت خدا و ملائكه بر كسى كه همسايه اش را بيازارد.
وَ قَالَ مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الاْخِرِ فَلَا يُؤْذِى جَارَهُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد، همسايه اش را اذيّت نمى كند.
وَ قَالَ مَنْ مَاتَ وَ لَهُ جِيرَانٌ ثَلَاثَةٌ كُلُّهُمْ رَاضُونَ عَنْهُ غُفِرَ لَهُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس بميرد و سه همسايه داشته باشد كه همگى از او راضى باشند، آمرزيده شود.
وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله فِى غَزْوَةِ تَبُوكَ لَا يَصْحَبُنَا رَجُلٌ آذَى جَارَهُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در غزوه تبوك فرمود: مردى كه همسايه اش را رنجانده با ما نيايد.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ جَارِ سَوْءٍ فِى دَارِ إِقَامَةٍ تَرَاكَ عَيْنَاهُ وَ يَرْعَاكَ قَلْبُهُ إِنْ رَآكَ بِخَيْرٍ سَاءَهُ وَ إِنْ رَآكَ بِشَرٍّ سَرَّه
امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت كند كه فرمود: به خدا پناه مى برم از همسايه بد محل زندگى ، تو را با دو چشمش مى بيند و با دلش مراقبت مى باشد، اگر خيرى به تو رسد ناراحتش كند، و اگر شرّى به تو رسد خوشحال شود.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَا يُسْتَجَابُ لِمَنْ يَدْعُو عَلَى جَارِهِ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ السَّبِيلَ إِلَى أَنْ يَبِيعَ دَارَهُ وَ يَتَحَوَّلَ عَنْ جِوَارِهِ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه بر عليه همسايه اش دعا مى كند (تا از دستش راحت شود) مستجاب نشود، زيرا خداوند برايش راه قرار داده و او مى تواند خانه اش را بفروشد و جايش را عوض كند.
وَ قَالُوا لِرَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فُلَانَةُ تَصُومُ النَّهَارَ وَ تَقُومُ اللَّيْلَ وَ تَتَصَدَّقُ وَ تُؤْذِى جَارَهَا بِلِسَانِهَا قَالَ لَا خَيْرَ فِيهَا هِيَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ قَالُوا وَ فُلَانَةُ تُصَلِّى الْمَكْتُوبَةَ وَ تَصُومُ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ لَا تُؤْذِى جَارَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ هِيَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ
به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عرض كردند: فلان زن روزها روزه دار و شبها مشغول عبادت است و هميشه صدقه مى دهد، ولى با زبانش همسايه اش را آزار مى دهد، فرمود: خيرى در آن عبادات نيست ، او جهنمى است
عرض كردند: فلان زن نماز واجبش را مى خواند و ماه رمضان روزه مى گيرد، و همسايه اش را اذيت نمى كند، فرمود: او از بهشتيان است
أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله عَلِيّاً وَ سَلْمَانَ وَ مِقْدَاداً وَ أَبَا ذَرٍّ أَنْ يَتَفَرَّقُوا وَ يَأْخُذَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ فِى نَاحِيَةٍ وَ يُنَادِيَ أَلَا إِنَّ حَقَّ الْجِوَارِ مِنْ أَرْبَعِينَ دَاراً
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به علىعليه‌السلام و سلمان و مقداد و ابوذر امر فرمود كه : هر كدام به ناحيه اى روند و فرياد بزنند كه : حق همسايه تا چهل خانه مى باشد.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا كَانَ وَ لَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ نَبِيٌّ وَ لَا مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ يُؤْذِيهِ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: هيچ پيامبر و مؤمنى نبوده و تا روز قيامت نخواهد بود، مگر اينكه همسايه اى داشته باشد كه او را آزار مى دهد.
وَ عَنْهُ قَالَ مَا أَفْلَتَ الْمُؤْمِنُ مِنْ وَاحِدَةٍ مِنْ ثَلَاثٍ وَ لَرُبَّمَا اجْتَمَعَتِ الثَّلَاثُ عَلَيْهِ إِمَّا بَعْضُ مَنْ يَكُونُ مَعَهُ فِى الدَّارِ يُغْلِقُ عَلَيْهِ بَابَهُ يُؤْذِيهِ أَوْ جَارٌ يُؤْذِيهِ أَوْ مَنْ مَرَّ فِى طَرِيقِهِ إِلَى حَوَائِجِهِ يُؤْذِيهِ وَ لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً عَلَى قُلَّةِ جَبَلٍ لَبَعَثَ اللَّهُ عَلَيْهِ شَيْطَاناً يُؤْذِيهِ وَ يَجْعَلُ اللَّهُ لَهُ مِنْ إِيمَانِهِ أُنْساً لَا يَسْتَوْحِشُ مَعَهُ إِلَى أَحَدٍ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: مؤمن هرگز از سه چيز خلاصى ندارد، و گاهى ممكن است هر سه بر او گرد آيند: يا كسى كه با او در يك خانه است ، در را بر روى او مى بندد و آزارش مى دهد، يا همسايه اى كه او را آزار مى دهد، يا كسى در ميان مسيرى كه براى گذران زندگيش مى رود او را اذيّت مى كند، و اگر مؤمن بالاى قلّه كوهى هم باشد، خداوند شيطانى را بر انگيزد تا او را اذيّت كند، و خدا از ايمانش براى او مونسى قرار دهد كه از هيچ كس وحشت نكند.
عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَيْسَ بِمُؤْمِنٍ مَنْ لَمْ يَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ
امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل فرمايد كه : مؤمن نيست كسى كه همسايه اش از آزار او در امان نباشد.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيّاً وَ سَلْمَانَ وَ أَبَا ذَرٍّ بِأَنْ يُنَادُوا بِأَعْلَى أَصْوَاتِهِمْ أَنَّهُ لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَمْ يَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ فَنَادَوْا بِهَا ثَلَاثاً ثُمَّ أَوْمَى بِيَدِهِ إِلَى أَنَّ كُلَّ أَرْبَعِينَ دَاراً جِيرَانٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به علىعليه‌السلام و سلمان و ابوذر امر فرمود كه به آواز بلند فرياد زنند كه : هر كه همسايه اش از آزار او آسوده نباشد ايمان ندارد، آنها نيز سه بار آن را گفتند، سپس با دست مباركش اشاره كرد كه تا چهل خانه از روبرو و پشت سر و طرف راست ، و طرف چپ همسايه به حساب مى آيد.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ يَعْقُوبَصلى‌الله‌عليه‌وآله لَمَّا ذَهَبَ مِنْهُ بِنْيَامِينُ نَادَى يَا رَبِّ أَ لَا تَرْحَمُنِى أَذْهَبْتَ عَيْنَيَّ وَ أَذْهَبْتَ ابْنَيَّ فَأَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَيْهِ لَوْ أَمَتُّهُمَا لَأَحْيَيْتُهُمَا حَتَّى أَجْمَعَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُمَا وَ لَكِنْ تَذْكُرُ الشَّاةَ الَّتِى ذَبَحْتَهَا وَ شَوَيْتَهَا وَ أَكَلْتَ وَ فُلَانٌ إِلَى جَنْبِكَ صَائِمٌ لَمْ تُنِلْهُ مِنْهَا شَيْئاً
امام صادقعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه بنيامين از نزد يعقوب رفت ، عرض كرد: بار خدايا، به من رحم نمى كنى ؟ ديدگانم را كه بردى ، فرزندم را كه بردى ، خداوند تبارك و تعالى به او وحى فرمود كه : اگر آنها را ميرانده بودم باز هم برايت زنده مى كردم تا دوباره در كنارت باشند، و لكن به خاطر آور آن گوسفندى را كه ذبح كردى و بريان نمودى و خوردى و فلانى در همسايگى تو روزه دار بود و چيزى از آن را به او ندادى
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ يَعْقُوبَ بَعْدَ ذَلِكَ كَانَ مُنَادِيهِ يُنَادِى كُلَّ غَدَاةٍ مِنْ مَنْزِلِهِ عَلَى فَرْسَخٍ أَلَا مَنْ أَرَادَ الْغَدَاءَ فَلْيَأْتِ إِلَى يَعْقُوبَ وَ إِذَا أَمْسَى نَادَى أَلَا مَنْ أَرَادَ الْعَشَاءَ فَلْيَأْتِ إِلَى يَعْقُوبَ
امام صادقعليه‌السلام فرمود: يعقوبعليه‌السلام بعد از آن امر كرد كه هر چاشتگاه از منزلش تا يك فرسخى ندا كنند كه : هر كس چاشت خواهد به خانه يعقوب آيد، و هر شامگاه هم جار مى زدند كه : هر كس شام خواهد نزد يعقوب آيد.
عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مِنَ الْفَوَاقِرِ الَّتِى تَقْصِمُ الظَّهْرَ جَارَ السَّوْءِ إِنْ رَأَى حَسَنَةً أَخْفَاهَا وَ إِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَفْشَاهَا
امام باقرعليه‌السلام فرمود: يكى از بلاهاى كمر شكن كه پشت انسان را مى شكند همسايه بد است ، اگر از انسان خوشرفتارى و نيكى بيند پنهان كند، و اگر بدى بيند فاش سازد.