نماز مانند نهر روان و چشمه ى زلال و پاكيزه‌اى است كه انسان مؤمن هر روز روح و روان خود را در آن مي‌شويد. پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند : «نماز مثل چشمه ى زلالى است كه نمازگزار در شبانه روز پنج نوبت در آن شستشو مي‌كند.» نماز بسيارى از فضيلتها و نيكوييها را براى انسان تحصيل و بسيارى از رذيلتها و زشتيها را از او دور مي‌كند. قرآن شريف مي‌فرمايد :
( تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ ۗ وَلَذِكْرُ اللَّـهِ أَكْبَرُ ۗ وَاللَّـهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ) ٢٧ همانا نماز آدمى را از فحشا و منكر باز مي‌دارد و ذكر خدا بزرگتر است و خدا به كارهايى كه مي‌كنيد، آگاه است.
يكى از فايده‌هاى نماز اين است كه به تدريج روح و اخلاق انسان را پاكيزه مي‌كند و مانند معلم اخلاق عمل مي‌كند؛ معلمى كه همه جا حضور دارد و همه مي‌توانند از آن بهره ببرند؛ معلمى كه موجب نجات انسان از گمراهيها و هدايت او به سوى رستگارى مي‌شود و معلمى كه انسان را به راه راست كه راه سعادت است، هدايت مي‌كند.
وظيفه ى معلم اخلاق به وجود آوردن قلب مطمئن در وجود شاگردش است. وى نهال رذيلت را از دل او برمي‌كند و به جاى آن درخت فضيلت مي‌نشاند. معلم اخلاق شاگرد خود را به سوى خداوند و به سمت نور مطلق رهبرى مي‌كند تاجايى كه نور الهى در دل او جلوه‌گر مي‌شود و همه ى رفتار و منش او با نور خداوند همراه مي‌شود. نماز واقعى نيز مانند معلم اخلاق، انسان را به معراج حقيقى، قرب معنوى و وصول به حق رهبرى مي‌كند. دورى كردن از كارهاى ناروا، چه در پنهان و چه در آشكار، از آثار و خواص نماز است. نماز با حضور قلب انسان را از ارتكاب گناهان كبيره و صغيره باز مي‌دارد.
نماز مانند فرشته ى نجاتى در شب اول قبر، عالم برزخ و روز قيامت به فرياد انسان مي‌رسد. نماز بهترين وسيله ى تأمين آسايش و آرامش روح و روان انسان در دنيا و برخوردارى از نعمتهاى بهشتى در آخرت است. قرار گرفتن در كنار حوض كوثر با پيامبر گرامىصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و ائمه اطهارعليه‌السلام با نماز امكان پذير مي‌شود. خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد :
( وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَىٰ ﴿ ١٢٤ ﴾ قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَىٰ وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا. قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا ۖ وَكَذَٰلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى ) ٢٨
و هر كس از ياد من اعراض كند، زندگيش تنگ شود و روز قيامت نابينا محشورش سازيم. گويد : اى پروردگار من! چرا مرا نابينا محشور كردى و حال آنكه من بينا بودم؟ گويد : همچنان كه تو آيات ما را در دنيا فراموش مي‌كردى، امرزو خود فراموش گشته‌اي.
هر گاه آيه ى شريفه را همراه با آيه ى( وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي .) ٢٩ مورد توجه قرار دهيم، نتيجه مي‌گيريم كه يكى از مصاديق ذكر در اين آيه نماز است. بنابراين، كسى كه نماز نخواند و يا نماز را سبك بشمارد، در دنيا زندگى خوب و پربركتى ندارد و در روز قيامت نابينا محشور مي‌شود.
يكى از فوايد نماز آن است كه نگرانى، اضطراب و افسردگى را كه بيمارى رايج در عصر حاضر است، در مؤمنان حقيقى و نمازگزاران واقعى از بين مي‌برد. چنان‌كه قرآن كريم مي‌فرمايد :
( أَلَا بِذِكْرِ اللَّـهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ .) ٣٠
آگاه باشيد كه ياد خدا دلها را آرامش مي‌بخشد.
در زمان پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ، دريكى از جنگها كه نزديك بود سپاه اسلام با شكست روبه‌رو شود، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند : امتى الصلوة، امتى الصلوة و دو ركعت نماز خواندند و سپس با توكل بر خداوند و قلبى مطمئن بر دشمن پيروز شدند.
شيخ‌الرّئيس ابوعلى سينارحمهم‌الله فيلسوف و دانشمند مشهورى است و كتابهاى فراوانى تأليف كرده است. يكى از شاگردان او به نام ملاسليمان نقل مي‌كند : «زمانى كه شيخ‌الرّئيس در نيمه‌هاى شب مشغول مطالعه بود و مسئله و شبهه‌اى براى او پيش مي‌آمد و نمي‌توانست آن را حل كند، همان موقع به مسجد مي‌رفت و دو ركعت نماز مي‌خواند و شبهه‌اش برطرف مي‌شد.»