امامعليه‌السلام مى فرمود: طبيب تا زمان موسىعليه‌السلام «معالج» ناميده مى شد. روزى موسى بن عمران در مناجات خود عرضه داشت، الهى اين دردها را چه كسى به جان آدميزاد مى اندازد؟
خطاب رسيد: من. موسى گفت: به اين دردها چه كسى درمان مى بخشد؟ باز هم ذات اقدس الهى فرمود: من به بندگان دردمندم دوا مى دهم. موسى بن عمران در اين هنگام گفت: پروردگارا وقتى كه درد از تو و درمان هم از توست پس معالج چه كاره است؟ خطاب آمد.
- درد را خودم و درمان را هم خودم مى فرستم. فقط معالج در اين ميان طيب خاطرى پيدا مى كند كه بيمار از چنگ خطر گريخته است. از آن تاريخ معالج را طبيب خوانده اند.
در فراز ديگرى امام صادقعليه‌السلام فرموده: تا بدن، خود مى تواند با نيروهاى طبيعى بر ضد بيمارى پيكار كند از استعمال دوا پرهيز كنيد.
امام مى فرمايد: كسى كه از بيمارى نجات يافته و با اين حال خودسرانه به استعمال دوايى پرداخته كه به مرگش منجر شده است مستحق نفرت و خشم من خواهد بود. من از او بيزارم زيرا او در اين اقدام خودسرانه خودكشى كرده است.
از امام نقل است كه فرموده:
شستن ظروف و جاروب كردن صحن و سرا روزى را افزون كند.
از نوشيدن آب فراوان (افراط در مصرف آب كه موجب عدم هماهنگى و بر هم خوردن تعادل الكتروليتى سلول هاست) پرهيز جوييد.
به «عنوان بصرى» فرمود: هرگز به غذايى كه دوستش نمى دارى لب ميالاى كه اين عمل براى تو حماقت و كودنى آورد. و تا گرسنه نباشى بر سفره منشين و از لقمه هاى حلال بخور حديث رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله را به خاطر دار كه مى فرمايد: آدمى هيچ ظرفى را پر نمى كند كه شوم تر از شكم خود او باشد و وقتى خواهى خود را سير كنى به ياد دار كه اندرون تو بايد به سه قسمت تقسيم گردد. يك قسمت براى خوردنى ها، يك قسمت براى نوشيدنى ها و قسمت سوم را تهى نگه دار كه عمل تنفس آسان انجام شود.
اساس هر درد امتلاى معده (پُر بودن معده) است مگر تب كه علت حدوث آن عامل ديگرى است.
- اين بادها عموما از طغيان خون يا بلغم پديد مى آيند و سزاوار است كه انسان هميشه جانب اعتدال را رعايت كند.
براى مريض راه رفتن موجب «پس افتادن» است.
اگر آدمى در غذاى خود جانب اعتدال را رعايت كند، هرگز بيمار نشود:
اندازه نگه دار كه اندازه نكوست | هم لايق دشمن است وهم لايق دوست |
خوابيدن مايه ى آسايش بدن و سخن گفتن مايه ى آرامش روح و سكوت مايه ى آرامش عقل است.
هرگز با شكم تهى به حمام مرويد و در عين حال با شكم پر به حمام پا مگذاريد. بگذاريد درون شما به هضم غذا مشغول باشد و بدين وسيله اضطراب معده ى شما آرام گيرد.
پس از غذا به پشت خوابيدن بدن را فربه خواهد ساخت و خوراك را به گوارايى و دلپذيرى هضم خواهد كرد و ناراحتى هاى درونى را آرامش خواهد داد.
نقل است كه اين حديث از ابوالحسن على بن موسى الرضاعليه‌السلام و همچنين از امام صادقعليه‌السلام روايت شده است:
«در ابتداى شب به بستر زنان نرويد. چه در تابستان و چه در زمستان عمل نزديكى با زنان در آغاز شب زيان آور است زيرا در آن هنگام معده و رگ هاى بدن گرم فعاليت هستند و عمل جماع موجب قولنج (كوليت) و فلج و لقوه و لغزش خواهد شد و سنگ مثانه و فتق و اختلال ادرار و ضعف چشم پديد خواهد آورد. اگر خواستى با زنى همبستر شوى بگذار شب به آخر رسد. در سحرگاهان عمل جماع براى قواى بدنى ملايم تر و سازگارتر و زمينه براى انعقاد نطفه مناسب تر بوده و در تكوين جنين اثرى شايسته خواهد داشت زيرا كودك را هوشيارتر به بار خواهد آورد. پيش از آن كه عمل جماع شروع شود شايسته است با همبستر خويش به بازى پردازى، پستان هايش را نوازش كنى و بر سينه و پهلويش با لطف دست بمالى تا او نيز از نظر اميال جنسى آماده شود.
در اين هنگام شهوت زن بجنبد و آب او جمع شود و آثار ميل در چهره و چشمانش پديدار گردد و مانند تو به اوج لذت جنسى گرايد و از تو همان خواهد كه تو از وى خواهى.
ضرورى است كه تا زن از دوران قاعدگى (پريود) پاك نشود، به وى نزديك نشوى و پس از انجام جماع از جاى برنخيز و كمر راست مكن بلكه از پهلوى راست خود به بستر فرو غلت و لحظه اى آرام باش و بعد برخيز و ادرار كن.
ادرار در چنين حالتى مثانه را از آلودگى مواد رسوبى پاك مى كند و تو را از عوارض سنگ مثانه مصونيت مى بخشد. سپس حمام بگير و غسل را به جاى آور.
آثار هيجان خون در بدن سه چيز است:
۱ - بر پوست بدن جوش ها بدمد و دمل برانگيزاند.
۲ - بدن خارش گيرد.
۳ - چنان نمايد كه در زير پوست بدن مورچه اى راه رود.
تب را با سه عمل مى توان درمان كرد:
۱ - عرق كردن
۲ - نوشيدن مسهل
۳ - قى كردن
بهترين راه درمان بيمارى ها چهار عمل است:
۱ - حجامت
۲ - ضماد
۳ - حمام
۴ - تنقيه و اماله و شياف
پيش از غذا دست هاى خود را به خوبى بشوييد. اين عمل فقر را برطرف خواهد ساخت و به عمر شما خواهد افزود.
امامعليه‌السلام در اين آموزه هاى عالى مردم را از فقر و كوتاهى عمر بر حذر داشته است. طب امروز نيز ثابت كرده است كه اگر دست ها به هنگام غذا شسته و «استريليزه» نباشد بعيد نيست كه ميكروب هاى زيان آور با لقمه اى از گلوى آدمى فرو روند و از معده به كبد و خون و قلب راه يابند.
اين ميكروب ها يا براى او مرگ نابه هنگام بياورند و يا او را به مرضى دچار سازند كه هر چه در كف دارد براى درمان خويش هزينه كند و در نتيجه به فقر و پريشانى دچار شود.
امام فرمود: براى اين كه از شرّ ميكروب هاى خطرناك دست و انگشتان خويش در امان بمانيد، دست را پيش از غذا بشوييد و بدين ترتيب فقر و مرگ زودرس را از خود برانيد.