15- انتقال علم پیامبر [ص به علی ع]
صلى‌الله‌عليه‌وآله به علی عليه‌السلام به نقل قطب راوندی، امام علی عليه‌السلام فرمود: رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله به من امر کرد، هنگامی که وفات کرد، هفت دلو آب از چاه «غرس» بکشم، و با آن آب او را غسل دهم، و پس از غسل، هر کس را که در آن خانه است بیرون کنم، و به من فرمود: «وقتی که همه را بیرون کردی، دهان خود را بر دهان من بگذار، و از آنچه تا روز قیامت در دنیا واقع می‌شود بپرس! ».
به دستور آن حضرت رفتار کردم، و او از آنچه را تا قیامت رخ می‌دهد به من
______________________________
(1) صحار، قریه‌ای در یمن که آن جامه به آن قریه منسوب است.
الأنوار البهیة، ص: 45
خبر داد. هیچ گروهی نیست مگر اینکه من گمراهان آنان را از طرفداران حقّ می‌شناسم.
16- چگونگی نماز بر جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله
صلى‌الله‌عليه‌وآله سلیم بن قیس هلالی می‌گوید: سلمان گفت: من در آن هنگام که امیر مؤمنان عليه‌السلام بدن مطهّر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله را غسل می‌داد، نزد آن حضرت آمدم، پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله وصیّت نموده بود که علی عليه‌السلام بدن او را غسل دهد، و به او خبر داده بود که هنگام غسل، هر عضوی از اعضای بدن را که بخواهد حرکت دهد، خود به خود حرکت داده می‌شود، و علی عليه‌السلام به رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله گفته بود: چه کسی به هنگام غسل، مرا کمک می‌کند؟
پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله فرموده بود: جبرئیل تو را کمک می‌نماید.
سلمان گفت: هنگامی که علی عليه‌السلام پیکر رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را غسل داد و کفن کرد، من و ابو ذر و مقداد و فاطمه علیها‌السلام و حسن و حسین علیهما السّلام را وارد خانه کرد، و خود جلو ایستاد و ما پشت سر او صف کشیدیم، و بر جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نماز خواند (و ما اقتدا کردیم)، و آن زن [عایشه] در حجره بود، و از این قسمت اطّلاعی نداشت، زیرا جبرئیل جلو بینائی او را گرفته بود.
و از شیخ مفید (ره) روایت شده: وقتی که علی عليه‌السلام از غسل و کفن نمودن پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله فارغ شد، به پیش رفت و تنها بر جنازه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله نماز خواند و هیچ‌کس در نماز خواندن با او شرکت نکرد، در آن هنگام مسلمانان در مسجد در این باره گفتگو می‌کردند که چه کسی بر جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نماز می‌خواند، و او را در کجا به خاک بسپارند؟ ، امیر مؤمنان علی عليه‌السلام نزد آنها رفت و به آنها فرمود: رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله در زندگی و مرگ، امام و پیشوای ما است، و شما دسته دسته بیائید و بدون امام
الأنوار البهیة، ص: 46
جماعت، بر بدن او نماز بخوانید و بیرون بروید، و خداوند متعال هیچ پیامبری را در مکان خود قبض روح نکرد، مگر اینکه رضایت داشت در همان مکان دفن گردد، و من بدن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را در همان حجره‌ای که از دنیا رفته، دفن می‌کنم.
مردم گفتار علی عليه‌السلام را پذیرفتند و طبق آن رفتار نمودند.
مرحوم کلینی (ره) از ابو مریم انصاری نقل می‌کند که گفت: از امام باقر عليه‌السلام پرسیدم: نماز بر جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله چگونه انجام شد؟
امام باقر عليه‌السلام فرمود: پس از آنکه علی عليه‌السلام او را غسل داد و کفن کرد، جامه‌ای بر بدن او کشید، سپس ده نفر از مسلمانان را وارد خانه کرد، آن ده نفر، اطراف بدن پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله طواف کردند، آنگاه امیر مؤمنان، در وسط آنها ایستاد و فرمود:
إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً: «همانا خداوند و فرشتگانش بر محمّد صلى‌الله‌عليه‌وآله درود می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود بفرستید و سلام گوئید و تسلیم فرمانش باشید» «1»
مسلمانان نیز همین آیه را قرائت می‌کردند، به همین ترتیب همه مردم مدینه و اطراف بر آن حضرت نماز خواندند «2» .
امام باقر عليه‌السلام فرمود: روز دوشنبه و شب سه‌شنبه و روز سه‌شنبه بر جنازه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله نماز خواندند، حتّی خویشان و نزدیکان آن حضرت نیز نماز خواندند، ولی اهل سقیفه (عمر و أبو بکر و طرفدارانشان) برای نماز، حاضر نشدند. حضرت علی عليه‌السلام بریده «3» را نزد آنها فرستاد و پیام
______________________________
(1) احزاب- 56.
(2) ناگفته نماند که نماز اصلی همان نماز علی عليه‌السلام بود، و بقیّه جنبه مصلحت و تقیّه را داشت (مترجم)
(3) منظور، «بریده اسلمی» است که از پیشگامان طرفداران علی عليه‌السلام و تشیّع است (مترجم).
الأنوار البهیة، ص: 47
داد که آنها بیایند و نماز بخوانند، ولی آنها نیامدند و جریان بیعت گرفتن آنها از مردم، تا بعد از دفن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله طول کشید [افّ بر تو ای روزگار، چه کردی، ریاست تو آن قدر فریبا بود که حتّی به خاطر آن، جنازه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را گذاشتند و سرگرم امور دنیا شدند!! ].
قاسم صقیل می‌گوید: به ناحیه مقدّسه امام زمان عليه‌السلام نامه‌ای این چنین نوشتم:
«فدایت گردم، آیا امیر مؤمنان علی عليه‌السلام بعد از غسل دادن پیکر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله ، خودش غسل (میّت) کرد؟ ».
آن حضرت جواب داد: «پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله پاک و پاکیزه است، ولی امیر مؤمنان علی عليه‌السلام غسل کرد و سنّت بر این جاری شده است» [یعنی غسل کردن (به عنوان غسل میّت) سنّت است، و آن حضرت بر اساس این سنّت غسل نمود].
17- ماجرای دفن جنازه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله
صلى‌الله‌عليه‌وآله شیخ مفید (ره) [در کتاب ارشاد] چنین روایت کرده است: هنگامی که مسلمانان بر جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نماز خواندند، عبّاس (عموی پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله ) شخصی را نزد «أبی عبیده جرّاح» که گور کن اهل مکّه بود فرستاد، و او گور بدون لحد (شکاف درون جانبی قبر) حفر می‌کرد، و شخصی را نزد «زید بن سهل» که قبرکن اهل مدینه بود، و قبر لحددار حفر می‌نمود فرستاد، و از هر دو آنان خواست تا قبری حفر کنند، و عرض کرد: «خدایا! تو هر چه را برای پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله [از قبر بدون لحد یا با لحد] شایسته است، برگزین».
در این هنگام «زید بن سهل» از راه رسید، حاضران به او گفتند: قبر رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را تو حفر کن.
او قبری را با لحد، برای آن حضرت حفر کرده و آماده نمود. امام علی عليه‌السلام همراه عبّاس و فضل بن عبّاس، و اسامة بن زید وارد قبر شدند، تا کار دفن
الأنوار البهیة، ص: 48
جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله را به عهده بگیرند [و چون همه آنها از مهاجران بودند] انصار (مسلمانان مدینه) از بیرون خانه فریاد زدند: ای علی! ما خدا را امروز به یاد تو می‌آوریم که نگذاری حقّ ما از میان برود، از ما نیز مردی را وارد قبر کن، تا ما نیز در فضیلت دفن پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله بهره‌مند گردیم.
حضرت علی عليه‌السلام در میان آن همه مسلمانان انصار فرمود: «اوس بن خولی» بیاید، اوس [دارای امتیازاتی بود مانند اینکه: ] او در جنگ بدر شرکت نموده بود، و مردی دانشمند از قبیله خزرج از طایفه بنی عوف بود.
اوس وارد خانه شد، علی عليه‌السلام به او فرمود: در قبر فرود آی. او داخل قبر شد، و علی عليه‌السلام پیکر مطهّر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله را روی دست خود نهاد و به اوس داد، و اوس جنازه را گرفت و در میان قبر نهاد.
آنگاه علی عليه‌السلام به اوس فرمود: بیرون بیا. او بیرون آمد. علی عليه‌السلام وارد قبر شد و جامه کفن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را به یکسو زد و صورت حضرت را از جانب راست، رو به قبله بر زمین نهاد، سپس خشتها را چیده و خاک بر روی آن ریخت «1» .
روایت شده: علی عليه‌السلام ظاهر قبر رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله را چهار گوش ساخت.
نیز نقل شده، امام صادق عليه‌السلام فرمود: «شقران، غلام آزادشده رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله قطیفه‌ای بر روی قبر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله افکند».
و نیز فرمود: حضرت علی عليه‌السلام خشتی بر قبر نهاد و فرمود: قبر رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله با سنگریزه‌های سرخ رنگ پوشیده شده است.
و از حمیری [عبد اللّه بن جعفر] نقل شده: علی عليه‌السلام ظاهر قبر رسول
______________________________
(1) این فراز حسّاس تاریخی، یکی از درسهای بزرگی است که به ما می‌آموزد، احترام و تجلیل از یک «رزمنده آگاه» است، امام علی عليه‌السلام در میان آن همه مسلمانان انصار، «اوس» را برگزید، چرا که او رزمنده جنگ بدر، و فردی دانشمند و آگاه بود. آری، جهاد و علم آنچنان به او عظمت بخشید که افتخار آن را یافت تا جنازه پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله را در میان قبر بگذارد (مترجم)
الأنوار البهیة، ص: 49