شناخت امام از دو راه امکان پذیر است:
الف ـ پیامبر گرامی به فرمان خدا بر امامت فردی معین تصریح کند.
ب ـ امام پیشین بر امامت امام بعدی تصریح کند.
امامت پیشوایان دوازده گانه شیعه از هر دو راه ثابت شده است. هم پیامبر طبق روایات فراوان بر امامت آنان تصریح کرده است، و هم هریک از ائمه، امام بعد از خویش را معرفی نموده است.
در این باره برای رعایت اختصار، تنها یک حدیث را یادآور می شویم: (1) .
1- برای آگاهی از سایر روایات، به کتب حدیث مانند اصول کافی، کفایة الاثر؛ اثبات الهداة، منتخب الاثر و غیره رجوع شود.
پیامبر گرامی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم تنها به نصب علی عليه‌السلام اکتفا نکرد، بلکه یادآور شد که پس از علی عليه‌السلام یازده امام دیگر خواهند آمد که عزت دین و اسلام به واسطه این دوازده امام تحقق خواهد پذیرفت، چنانکه فرمود: «لا یزال الدین منیعاً الی اثنی عشر خلیفة» و به نقل دیگر فرمود: «لا یزال الاسلام عزیزاً الی اثنی عشر خلیفة» گفتنی است که روایات دال بر وجود خلفای دوازده گانه، در معتبرترین صحاح اهل سنت نیز آمده است. (1) .
مسلماً این دوازده خلیفه که عزت اسلام منوط به وجود آنان شمرده شده است، جز بر امامان دوازده گانه شیعه قابل انطباق نیست. زیرا نه خلفای اموی مایه عزت دین بودند و نه خلفای عباسی، و نه این عدد بر آنان قابل تطبیق است.
امامان دوازده گانه شیعه عبارتند از:
1 ـ امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب عليه‌السلام (تولد: ده سال قبل از بعثت، شهادت: سال 40هجری) مدفون در نجف اشرف.
2 ـ امام حسن بن علی ملقب به مجتبی عليه‌السلام (3 ـ 50 هـ. ق) مدفون در مدینه، قبرستان بقیع.
3 ـ امام حسین بن علی سید الشهداء عليه‌السلام (4 ـ 61 هـ. ق) مدفون در کربلا.
4 ـ امام علی بن الحسین ملقب به زین العابدین عليه‌السلام (38 ـ 94 هـ. ق) مدفون در بقیع.
5 ـ امام محمد بن علی معروف به باقرالعلوم عليه‌السلام (57 ـ 114هـ. ق) مدفون در بقیع.
1- صحیح بخاری، 9: 81، باب الاستخلاف؛ صحیح مسلم، 6: 3 کتاب الامارة؛ مسند احمد، 5: 86 و 108؛ مستدرک حاکم: 3: 18.
6 ـ امام جعفر بن محمد معروف به صادق عليه‌السلام (83 ـ 148هـ. ق) مدفون در بقیع.
7 ـ امام موسی بن جعفر ملقب به کاظم عليه‌السلام (128 ـ 183 هـ. ق) مدفون در کاظمین.
8 ـ امام علی بن موسی الرضا عليه‌السلام (148 ـ 203 هـ. ق) مدفون در مشهد.
9 ـ امام محمد بن علی معروف به جواد عليه‌السلام (195ـ 220 هـ. ق) مدفون در کاظمین.
10 ـ امام علی بن محمد معروف به هادی عليه‌السلام (212 ـ 254هـ. ق) مدفون در سامرا.
11 ـ امام حسن بن علی معروف به عسکری عليه‌السلام (232 ـ 260هـ. ق) مدفون در سامرا
12 ـ حضرت مهدی متولد سال 255
او امام دوازدهم شیعه بوده و هم اکنون نیز زنده و غایب است، تاروزی به فرمان خداوند ظهور کرده و طبق وعده صریح قرآن (در سوره نور: 54، توبه: 33، فتح: 28 و صف: 9) و احادیث متواتر اسلامی حاکمیت اسلام را در سراسر گیتی برقرار گرداند. (1) .
1- در تاریخ ولادت و وفات برخی از ائمه اختلاف است که ما یکی از اقوال را برگزیدیم. نیز می دانیم که درگذشت همه یا غالب آنها به صورت شهادت رخ داده که شرح آن در تواریخ مذکور است.
سخن گفتن درباره هر یک از امامان دوازده گانه از گنجایش این رساله بیرون است، فقط به نکاتی درباه امام دوازدهم اشاره می کنیم:
ظهور مردی از خاندان رسالت، به منظور برپایی حکومت عدل جهانی، در آینده تاریخ بشر (آنگاه که جهان پر از ظلم و جور می گردد) یکی از مسلّمات عقاید اسلامی است که جمهور مسلمانان بر آن اتفاق دارند و احادیثی که در این مورد نقل شده به حد تواتر می رسد. که از آن میان تنها به نقل یک حدیث از مسند احمد بن حنبل بسنده می کنیم.
پیامبر گرامی صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا إِلاّ یَومٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلکَ الیَوْمَ حَتّی یَخْرُجَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدی فَیَمْلاها عَدْلا وَ قِسْطاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوراً» (1) اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدری طولانی می کند تا مردی از فرزندان من قیام نماید و دنیا را از عدل و قسط پر سازد، همان گونه که با جور و ستم پر شده است.
بنابراین قیام و ظهور مردی از خاندان پیامبر در آخر الزمان مورد اتفاق عموم مسلمانان ـ از شیعه و سنّی ـ است.
خصوصیات این مصلح جهانی در روایات اسلامی که شیعه و سنی نقل کرده اند و در کتاب هایی مانند منتخب الاثر نقل شده به شرح زیر بیان شده است:
1 ـ از اهل بیت پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است. در حدود 390 روایت آمده است.
2 ـ از فرزندان امیرالمؤمنین علی عليه‌السلام است. در حدود 210 روایت آمده است.
3 ـ از فرزندان فاطمه زهرا عليها‌السلام است. در حدود 190 روایت آمده است.
4 ـ نهمین فرزند از اولاد امام حسین است. در حدود 150 روایت آمده است.
5 ـ از فرزندان امام زین العابدین است. در حدود 180 روایت آمده است.
1- مسند احمد بن حنبل، 1: 99 و 3: 17 و 70.
6 ـ از فرزندان امام حسن عسکری عليه‌السلام است. در حدود 150 روایت آمده است
7 ـ دوازدهمین امام از ائمه اهل بیت عليهم‌السلام است. در حدود 130 روایت آمده است.
8 ـ گزارش از ولادت او و اینکه او متولّد شده. در حدود 210 روایت آمده است.
9 ـ عمر او طولانی خواهد بود. در حدود 320 روایت آمده است.
10 ـ غیبت طولانی خواهد داشت. در حدود 90 روایت آمده است.
11 ـ به هنگام ظهور او اسلام جهانگیر می شود. در حدود 30 روایت آمده است.
12 ـ زمین را پر از عدل و داد می کند. و در حدود 130 روایت آمده است
حضرت ولی عصر (عج) در سال 255 هجری قمری دیده به جهان گشوده است و با این حساب، اکنون (سال 1426 ق) متجاوز از یازده قرن از عمر شریف آن حضرت می گذرد. قبول این عمر طولانی، با توجه به قدرت گسترده خداوند، امر مشکلی نیست و در حقیقت، آنان که طول عمر آن حضرت را مشکلی می شمارند، از قدرت نامتناهی الهی غفلت ورزیده اند: ان الله علی کل شییء قدیر.
گذشته از این، قرآن دوران پیامبری نوح تا غرق شدن قوم او را نهصد و پنجاه سال می شمرد (عنکبوت: 14). همچنین در عصر ما دانش بشری می کوشد مشکل طول عمر را حل کند، و این می رساند که بشر شایستگی عمر طولانی را دارد، چیزی که هست موانعی از طولانی شدن آن جلوگیری می کند.
براستی خدایی که قادر است، به گفته ی قرآن، حضرت یونس را تا روز رستاخیز در شکم ماهی زنده بدارد (صافات 143 ـ 144)، آیا نمی تواند حجت و امام را در روی زمین عمر طولانی بخشد؟! پیداست که جواب مثبت است.
و وقت ظهور آن حضرت بر کسی روشن نیست و این امر، از رازهایی است که، بسان برپایی رستاخیز، تنها بر خداوند مکشوف است. بنابراین، نباید ادعای کسانی را که مدّعی آشنایی با وقت ظهور آن حضرت می باشند یا برای ظهور وقت مشخصی را تعیین می کنند، پذیرفت (کذب الوقاتون).
از تاریخ دقیق ظهور که بگذریم، باید گفت در روایات نشانه هایی کلی برای ظهور آن حضرت بیان شده است که خود به دو بخش علائم «حتمی» و «غیر حتمی» تقسیم می شود که تفصیل آن در کتب عقاید و حدیث آمده است.