بخش پنجم : احکام اذان و اقامه
این بخش حاوی مسائل فقهی و فتوایی است که با رجوع به کتابهای رساله ، بخشی از فتوای مجتهدین گذشته و یا حال در مورد مسائل اذان و بخش ، بیشتر از کتاب شریف عروة الوثقی ، نسخه ای که در اختیار این جانب است و ده نفر از فقهای برجسته و اعاظم دانشمندان شیعه بر آن شیعه بر آن حاشیه زده اند و نظرات خود را اظهار نموده اند، استفاده می کنیم (73) در بحث اذان و اقامه آمده است :
حرفی نیست در استحباب مؤ کد در مورد اذان و اقامه در نمازهای یومیه چه ادا انجام شود و چه قضا، چه در جماعت خوانده شود و چه فرادی در مسافرت و در غیر مسافرت برای زنان و مردان اما بعضی از علماء قائل به وجوب اذان و اقامه شده اند و دسته ای این وجوب را اختصاص به نماز مغرب و صبح داده اند و برخی به نماز جماعت که اذان و اقامه را شرط صحت نماز جماعت دانسته اند.
در تحصیل ثواب جماعت عروة می نویسد: اقوی ، استحباب اذان است مطلقا و احوط، ترک نکردن اقامه است برای مردان در غیر موارد سقوط (که بعدا ذکر خواهد شد) و در حال عجله و بالفور یا ضیق وقت اینجا میدان اختلاف فتاوی از فقها و اعاظم دانشمندان است که خلاصه آن چنین است :
امام خمینی (رضوان الله علیه ) می فرماید: اقوی استحباب اقامه است جز اینکه ترک اذان و اقامه موجب محروم شدن از ثواب بزرگی است در میان علمایی که حاشیه بر این چاپ عروة دارند فقط آیة الله رفیعی می فرماید: بل لا یبعد وجوبها علیهم بعید نیست که اقامه احتیاط بر مردها واجب باشد. چنانچه توجه کردید صاحب عروة نیز در مورد اقامه احتیاط واجب به عدم ترک دارند که نباید مردان ترک کنند و آیة الله رفیعی ، ترک را برای مردان جایز نمی دانند؛ ولی بقیه ترک اذان و اقامه را جایز می دانند، جز اینکه ترک را شایسته نمی دانند. آیة العظمی خویی می نویسد لا باءس بترکها و ان کانت رعایة الاحتیاط اولی می توان اقامه را ترک کرد اما رعایت احتیاط بهتر است اذان و اقامه مخصوص نمازهای واجب یومیه است در مورد سایر نمازها سه مرتبه ندا می کنند الصلوة .
در مواردی نیز اذان و اقامه مستحب است ؛ از جمله در گوش نوزاد (اذان در گوش راست نوزاد و اقامه در گوش چپ او) و در بیابانهای وحشت انگیز و در گوش کسی که چهل روز خوردن گوشت را ترک کرده (74) و در گوش انسان بد اخلاق (بهتر است اذان را در گوش راست آنها بگویند).
اذان دو قسم است : اول اذان اعلام (که در سه وقت صبح و ظهر و مغرب گفته می شود)، دوم اذان نماز. اذان اعلام باید اول وقت نماز گفته شود و اما اذان نماز باید متصل به نماز باشد اگر چه آخر وقت باشد. در این نوع اذان قصد قربت لازم است همینطور در اقامه نماز.