شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

آيه (111) تا (115)ترجمه

( و إذ أوحيت إلى الحوارين أن أمنوا بى و برسولى قالوا أمنا و اشهد بأننا مسلمون ) (111)( إذ قال الحواريون يعيسى ابن مريم هل يستطيع ربك أن ينزل علينا مائدة من السمأ قال اتقوا الله إن كنتم مؤ منين ) (112)( قالوا نريد أن نأكل منها و تطمئن قلوبنا و نعلم أن قد صدقتنا و نكون عليها من الشهدين ) (113)( قال عيسى ابن مريم اللهم ربنا أنزل علينا مائدة من السمأ تكون لنا عيدا لا ولنا و أخرنا و أية منك و ارزقنا و أنت خير الرزقين ) (114)( قال الله إنى منزلها عليكم فمن يكفر بعد منكم فإنى أعذبه عذابا لا أعذبه أحدا من العلمين ) (115)

ترجمه:

111 - و بياد آور زمانى را كه به حواريون وحى فرستادم كه به من و فرستاده من ايمان بياوريد، آنها گفتند ايمان آورديم و گواه باش كه ما مسلمانيم.

112 - در آن هنگام كه حواريون گفتند: اى عيسى بن مريم آيا پروردگار تو ميتواند مائدهاى از آسمان نازل كند؟ او (در پاسخ ) گفت از خدا بپرهيزيد اگر با ايمان هستيد!.

113 - گفتند (ما نظر سوئى نداريم ) ميخواهيم از آن بخوريم و دلهاى ما (به رسالت تو) مطمئن گردد و بدانيم به ما راست گفتهاى و بر آن گواه باشيم.

114 - عيسى عرض كرد: خداوندا، پروردگارا! مائدهاى از آسمان بر ما بفرست تاعيدى

براى اول و آخر ما باشد و نشانهاى از تو، و به ما روزى ده، تو بهترين روزى دهندگانى

115 - خداوند (دعاى او را مستجاب كرد و) گفت من آنرا بر شما نازل ميكنم ولى هر كس از شما بعد از آن كافر گردد (و راه انكار پويد) او را چنان مجازاتى ميكنم كه احدى از جهانيان را نكرده باشم!.

تفسير:

داستان نزول مائده بر حواريون

به دنبال بحثى كه درباره مواهب الهى درباره مسيح (عليه‌السلام ) و مادرش در آيات قبل بيان شد در اين آيات به موهبتهائى كه به حواريين يعنى ياران نزديك مسيح (عليه‌السلام ) بخشيده اشاره ميكند:

نخست ميفرمايد: بخاطر بياور زمانى را كه به حواريين وحى فرستادم كه به من و فرستادهام مسيح (عليه‌السلام ) ايمان بياوريد و آنها دعوت مرا اجابت كردند و گفتند: ايمان آورديم، خداوندا گواه باش كه ما مسلمان و در برابر فرمان تو تسليم هستيم( و اذ اوحيت الى الحواريين ان آمنوا بى و برسولى قالوا آمنا و اشهد باننا مسلمون ) .

البته ميدانيم كه (وحى ) در قرآن معنى وسيعى دارد و منحصر به وحيهائى كه بر پيامبران نازل ميشد نيست، بلكه الهاماتى كه به قلب افراد مى شود نيز از مصداقهاى آن است و لذا درباره مادر موسى (سوره قصص آيه 7) نيز تعبير به وحى شده و حتى به غرائز و الهامات تكوينى حيواناتى همچون زنبور عسل نيز در قرآن كلمه وحى گفته شده است.

اين احتمال نيز وجود دارد كه منظور روحى هائى باشد كه بواسطه مسيح (عليه‌السلام ) و با پشتوانه معجزات براى آنها فرستاده مى شد.

درباره حواريين يعنى شاگردان و ياران مخصوص مسيح (عليه‌السلام ) در جلد دوم صفحه 426 بحث كرده ايم.

سپس اشاره به جريان معروف نزول مائده آسمانى كرده، مى گويد: ياران خاص مسيح به عيسى (عليه‌السلام ) گفتند: آيا پروردگار تو مى تواند غذائى از آسمان براى ما بفرستد؟( اذ قال الحواريون يا عيسى ابن مريم هل يستطيع ربك ان ينزل علينا مائدة من السمأ ) .

مائده در لغت هم به خوان و سفره و طبق گفته مى شود و هم به غذائى كه در آن قرار مى دهند. و در اصل از ماده ميد به معنى حركت و تكان خوردن است شايد اطلاق مائده بر سفره و غذا به خاطر نقل و انتقالى است كه در آن صورت مى گيرد.

مسيح (عليه‌السلام ) از اين تقاضا كه بوى شك و ترديد مى داد پس از آوردن آنهمه آيات و نشانه هاى ديگر نگران شد و به آنها هشدار داد و گفت: از خدا بترسيد اگر ايمان داريد( قال اتقوا الله ان كنتم مؤ منين ) .

ولى به زودى به اطلاع عيسى (عليه‌السلام ) رسانيدند كه ما هدف نادرستى از اين پيشنهاد نداريم، و غرض ما لجاجت ورزى نيست بلكه مى خواهيم از اين مائده بخوريم (و علاوه بر نورانيتى كه بر اثر تغذيه از غذاى آسمانى در قلب ما پيدا مى شود، زيرا تغذيه به طور مسلم در روح انسان مؤ ثر است ) قلب ما اطمينان و آرامش پيدا كند و با مشاهده اين معجزه بزرگ به سر حد عين اليقين برسيم و بدانيم آنچه به ما گفتهاى راست بوده و بتوانيم بر آن گواهى دهيم( قالوا نريدان ناكل منها و تطمئن قلوبنا و نعلم ان قد صدقتنا و نكون عليها من الشاهدين ) .

هنگامى كه عيسى (عليه‌السلام ) از حسن نيت آنها در اين تقاضا آگاه شد، خواسته آنها را به پيشگاه پروردگار به اين صورت منعكس ‍ كرد: خداوندا مائدهاى از آسمان براى ما بفرست كه عيدى براى اول و آخر ما باشد، و نشانه اى از ناحيه تو محسوب شود و به ما روزى ده، تو بهترين روزى دهندگان هستى( قال عيسى ابن مريم اللهم ربنا انزل علينا مائدة من السمأ تكون لنا عيدا لاولنا و آخرنا و آية منك و ارزقنا و انت خير الرازقين ) .

قابل توجه اينكه مسيح تقاضاى آنها را بطرزى شايسته تر در پيشگاه خدا بيان كرد كه حاكى از روح حق طلبى و ملاحظه مصالح جمعى و عمومى بوده باشد. خداوند اين دعائى را كه از روى حسن نيت و اخلاص صادر شده بود اجابت كرد، و به آنها فرمود: من چنين مائدهاى را بر شما نازل مى كنم، ولى توجه داشته باشيد، بعد از نزول اين مائده مسئوليت شما بسيار سنگينتر مى شود و با مشاهده چنين معجزه آشكارى هر كس بعد از آن، راه كفر را بپويد او را چنان مجازاتى خواهم كرد كه احدى از جهانيان را چنين مجازاتى نكرده باشم!( قال الله انى منزلها عليكم فمن يكفر بعد منكم فانى اعذبه عذابا لا اعذبه احدا من العالمين ) .

نكته ها

در اين آيات نكاتى است كه بايد مورد بررسى قرار گيرد:

1 - منظور از تقاضاى مائده چه بود؟

شك نيست كه حواريون در اين تقاضا نظر سوئىنداشتند و هدفشان لجاجت در برابر مسيح (عليه‌السلام ) نبود، بلكه در جستجوى آرامشبيشتر و زدودن باقيمانده ترديدها و وسوسه هاى اعماق قلبشان بوده است زيرا بسيارمى شود كه انسان با استدلال و حتى گاهى با تجربه، مطلبى را اثبات مى كند اما چونمساله، مساله مهمى است بقايائى از وسوسه و شك در زواياى قلب او مى ماند، لذاميل دارد با تجربه و آزمايش مكرر، و يا باتبديل كردن استدلالات علمى به مشاهدات عينى آنها را نيز از اعماق قلب خود ريشه كنسازد، لذا مى بينيم حتى ابراهيم (عليه‌السلام ) با آن مقام والاى ايمان و يقينش از خداوندتقاضا مى كند كه مساله معاد را با چشم خود ببيند تا ايمان علميش به عين اليقين و شهود، تبديل شود. ولى از آنجا كه تعبير تقاضاى حواريون ظاهرا زننده بود، حضرت مسيح (عليه‌السلام ) آن را حمل بر بهانه جوئى كرد و به آنها اعتراض نمود اما هنگامى كه با توضيح بيشتر مقصد خود را روشن ساختند، عيسى (عليه‌السلام ) در برابر آنها تسليم شد.

2 - منظور از هل يستطيع ربك چيست

مسلما اين جمله در ابتدا چنين معنى مى دهد كه حواريوندر قدرت خدا در نزول مائده شك داشتند، ولى در تفسير آن مفسران اسلامى بياناتى دارند،كه چند قسمت آن از همه بهتر به نظر مى رسد نخست اينكه اين در خواست در آغاز كار آنهابود، كه به تمام صفات خدا كاملا آشنا نبودند، ديگر اينكه منظورشان اين بوده آياخداوند مصلحت مى بيند چنين مائدهاى را بر مانازل كند، همانطور كه فى المثل كسى به ديگرى مى گويد من نمى توانم تمام ثروتمرا بدست فلان كس بدهم، يعنى صلاح نمى بينم نه اينكه قدرت ندارم، سوم اينكهيستطيع به معنى يستجيب بوده باشد زيرا ماده طوع به معنى انقياد است و هنگامى كه بهباب استفعال برود چنين معنى را مى توان از آن استفاده كرد، بنابراين معنى جمله چنين مىشود آيا پروردگار تو از ما مى پذيرد كه مائده آسمانى بر مانازل كند؟

3 - اين مائده آسمانى چه بود؟

درباره محتويات اين مائده در قرآن ذكرى به ميان نيامده، ولى از احاديث از جمله از حديثى كه از امام باقر (عليه‌السلام )نقل شده چنين استفاده مى شود كه طعام مزبور چند قرص نان و چند ماهى بود و شايد علتمطالبه چنين اعجازى آن بوده، كه شنيده بودند مائده آسمانى بر بنىاسرائيل به اعجاز موسى نازل شد، آنها هم چنين تقاضائى را از عيسى كردند.

4 - آيا مائدهاى بر آنها نازل شد؟

با اينكه آيات فوق تقريبا صراحت درنزول مائده دارد زيرا وعده خداوند تخلف ناپذير است، اما عجيب اين است كه بعضى ازمفسران در نزول مائده ترديد كرده اند و گفته اند هنگامى كه حواريون شدت مسئوليت را پس از نزول مائده احساس كردند از تقاضاى خود صرف نظر نمودند! ولى حق اين است كه مائده بر آنها نازل گرديد.

5 - عيد چيست؟

عيد در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است، و لذا به روزهائى كهمشكلات از قوم و جمعيتى بر طرف مى شود و بازگشت به پيروزيها و راحتيهاى نخستينمى كند عيد گفته مى شود، و در اعياد اسلامى به مناسبت اينكه در پرتو اطاعت يك ماه مباركرمضان و يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاكى فطرى نخستين به روح و جان بازمى گردد، و آلودگيها كه بر خلاف فطرت است، از ميان مى رود، عيد گفته شده است، واز آنجا كه روز نزول مائده روز بازگشت به پيروزى و پاكى و ايمان به خدا بوده استحضرت مسيح (عليه‌السلام ) آن را عيد ناميده، و همانطور كه در روايات وارد شدهنزول مائده در روز يكشنبه بود و شايد يكى ازعلل احترام روز يكشنبه در نظر مسيحيان نيز همين بوده است.

و اگر در روايتى كه از على (عليه‌السلام ) نقل شده مى خوانيم و كل يوم لا يعصى الله فيه فهو يوم عيد: هر روز كه در آن معصيت خدا نشود روز عيد است نيز اشاره به همين موضوع است، زيرا روز ترك گناه روز پيروزى و پاكى و بازگشت به فطرت نخستين است.

6 - مجازات شديد براى چه بود؟

در اينجا نكته مهمى است كه بايد به آن توجه داشتو آن اينكه هنگامى كه ايمان به مرحله شهود و عين اليقين برسد يعنى حقيقت را با چشممشاهده كند و جاى هيچگونه ترديد و وسوسه باقى نماند مسئوليت او بسيار سنگينترخواهد شد زيرا چنين كسى آن انسان سابق كه ايمانش بر پايه شهود نبود، و احياناوسوسه هائى در آن وجود داشت نيست، او وارد مرحله جديدى از ايمان و مسئوليت شده است وكمترين تقصير و غفلت و كوتاهى او موجب مجازات شديدى خواهد شد به هميندليل مسئوليت انبيأ و اولياى خدا، سخت سنگين بود بطورى كه هميشه از آن وحشت داشتند، در زندگى روزانه نيز به نمونه هائى از اين مطلب برخورد مى كنيم مثلا هر كس ‍ مى داند كه قاعدتا در شهر و ديار او گرسنگانى وجود دارند كه در برابر آنها مسئوليت دارد، اما هنگامى كه با چشم خود ببيند كه انسان بيگناهى از شدت گرسنگى ناله مى كند، مسلما شكل مسئوليت او عوض مى گردد.

7 - عهد جديد و مائده

در اناجيل چهارگانه كنونى سخنى از مائده به شكلى كه در قرآناست نمى يابيم گرچه در انجيل يوحنا باب 21 بحثى درباره اطعام و پذيرائى اعجازآميز مسيح از جمعى از مردم با نان و ماهى به ميان آمده اما با اندك توجهى روشن مى شودكه ارتباطى با مساله مائده آسمانى و حواريون ندارد در كتاباعمال رسولان كه از كتب عهد جديد است نيز دربارهنزول مائده بر يكى از حواريون به نام پطرس بحثى به ميان آمده اما آنهم غير از آن استكه ما درباره آن بحث مى كنيم، ولى از آنجا كه مى دانيم بسيارى از حقايقى كه بر عيسى(عليه‌السلام ) نازل گشت در اناجيل كنونى نيست همانطور كه بسيارى از مطالبى كه دراناجيل است بر مسيح (عليه‌السلام ) نازل نشده مشكلى از اين نظر در جرياننزول مائده به وجود نخواهد آمد.

آيه (116) تا (118)و ترجمه

( و اذ قال الله يعيسى ابن مريم أنت قلت للناس اتخذونى و أمى إلهين من دون الله قال سبحنك ما يكون لى أن أقول ما ليس لى بحق إن كنت قلته فقد علمته تعلم ما فى نفسى و لا أعلم ما فى نفسك إنك أنت علم الغيوب ) (116)( ما قلت لهم إلا ما أمرتنى به أن اعبدوا الله ربى و ربكم و كنت عليهم شهيدا ما دمت فيهم فلما توفيتنى كنت أنت الرقيب عليهم و أنت على كل شى ء شهيد ) (117)( إن تعذبهم فإنهم عبادك و إن تغفر لهم فإنك أنت العزيز الحكيم ) (118)

ترجمه:

116 - به يادآور زمانى را كه خداوند به عيسى بن مريم مى گويد: آيا تو به مردم گفتى كه من و مادرم را دو معبود، غير از خدا، انتخاب كنيد؟ او مى گويد: منزهى تو، من حق ندارم آنچه را كه شايسته من نيست بگويم، اگر چنين سخنى را گفته باشم تو مى دانى، تو از آنچه در روح و جان من است آگاهى و من از آنچه در ذات (پاك ) تو است آگاه نيستم، زيرا تو با خبر از تمام اسرار و پنهانيها هستى.

117 - من به آنها چيزى جز آنچه مرا مامور به آن ساختى نگفتم، به آنها گفتم: خداوندى را بپرستيد كه پروردگار من و پروردگار شما است، و تا آن زمان كه ميان آنها بودم مراقب و گواه آنان بودم، و هنگامى كه مرا از ميانشان برگرفتى تو خود مراقب آنها بودى، و تو گواه بر هر چيز هستى.

118 - (با اين حال ) اگر آنها را مجازات كنى بندگان تواند (و قادر به فرار از مجازات نيستند) و اگر آنها را ببخشى توانا و حكيمى (نه مجازات تو نشانه عدم حكمت و نه بخشش تو نشانه ضعف است ).

تفسير:

بيزارى مسيح از شرك پيروانش

اين آيات پيرامون گفتگوى خداوند با حضرت مسيح (عليه‌السلام ) در روز رستاخيز بحث مى كند، به دليل اينكه در چند آيه بعد مى خوانيم:( هذا يوم ينفع الصادقين صدقهم ) : امروز روزى است كه راستگوئى راستگويان به آنها سود مى دهد و مسلما منظور از آن روز قيامت است.

به علاوه جمله فلما توفيتنى كنت انت الرقيب عليهم دليل ديگرى بر اين است كه اين گفتگو بعد از دوران نبوت مسيح (عليه‌السلام ) واقع شده است و شروع آيه با جمله قال كه براى زمان ماضى است مشكلى ايجاد نمى كند، زيرا در قرآن بسيار ديده مى شود كه مسائل مربوط به قيامت به صورت زمان ماضى ذكر شده و اين اشاره به قطعى بودن قيامت است، يعنى وقوع آن در آينده چنان مسلم است كه گوئى در گذشته واقع شده، و با صيغه فعل ماضى از آن ياد مى شود.

به هر حال آيه نخست مى گويد: خداوند در روز قيامت به عيسى آيا تو به مردم گفتى كه من و مادرم را علاوه بر خداوند معبود خويش ‍ قرار دهيد، و پرستش كنيد؟( و اذ قال الله يا عيسى ابن مريم أ انت قلت للناس اتخذونى و امى الهين من دون الله ) .

شك نيست كه مسيح (عليه‌السلام ) چنين چيزى را نگفته است و تنها دعوت به توحيد و عبادت خدا نموده، ولى منظور از اين استفهام اقرار گرفتن از او در برابر امتش، و بيان محكوميت آنها است.

مسيح (عليه‌السلام ) با نهايت احترام در برابر اين سؤ ال چند جمله در پاسخ مى گويد:

1 - نخست زبان به تسبيح خداوند از هر گونه شريك و شبيه گشوده و مى گويد:

خداوندا! پاك و منزهى از هر گونه شريك( قال سبحانك ) .

2 - چگونه ممكن است چيزى را كه شايسته من نيست بگويم( ما يكون لى ان اقول ما ليس لى بحق ) .

در حقيقت نه تنها گفتن اين سخن را از خود نفى ميكند، بلكه ميگويد اساسا من چنين حقى را ندارم و چنين گفتارى با مقام و موقعيت من هرگز سازگار نيست.

3 - سپس استناد به علم بى پايان پروردگار كرده، مى گويد: گواه من اين است كه اگر چنين مى گفتم مى دانستى، زيرا تو از آنچه در درون روح و جان من است آگاهى، در حالى كه من از آنچه در ذات پاك تو است بى خبرم، زيرا تو علام الغيوب و با خبر از تمام رازها و پنهانى ها هستى( ان كنت قلته فقد علمته تعلم ما فى نفسى و لا اعلم ما فى نفسك انك انت علام الغيوب ) .

4 - تنها چيزى كه من به آنها گفتم همان بوده است كه به من ماموريت دادى كه آنها را دعوت به عبادت تو كنم و بگويم خداوند يگانه اى را كه پروردگار من و شما است پرستش كنيد( ما قلت لهم الا ما امرتنى به ان اعبدوا الله ربى و ربكم ) .

5 - و تا آن زمان كه در ميانشان بودم مراقب و گواه آنها بودم و نگذاشتم راه شرك را پيش گيرند، اما به هنگامى كه مرا از ميان آنها برگرفتى تو مراقب و نگاهبان آنها بودى، و تو گواه بر هر چيزى هستى( و كنت عليهم شهيدا ما دمت فيهم فلما توفيتنى كنت انت الرقيب عليهم و انت على كل شى ء شهيد ) .

6 - و با اينهمه باز امر، امر تو و خواست، خواست تو است، اگر آنها را در برابر اين انحراف بزرگ مجازات كنى بندگان تواند و قادر به فرار از زير بار اين مجازات نخواهند بود، و اين حق براى تو در برابر بندگان نافرمانت ثابت است، و اگر آنها را ببخشى و از گناهانشان صرف نظر كنى توانا و حكيم هستى، نه بخشش تو نشانه ضعف است، و نه مجازاتت خالى از حكمت و حساب( ان تعذبهم فانهم عبادك و ان تغفر لهم فانك انت العزيز الحكيم ) .

در اينجا دو سؤ ال پيش مى آيد:

1 - آيا در تاريخ مسيحيان هيچ ديده شده است كه مريم را معبود خود قرار دهند؟ يا اينكه آنها تنها قائل به تثليث و خدايان سه گانه يعنى خداى پدر و خداى پسر و روح القدس بوده اند، و شكى نيست كه روح القدس به پندار آنها، واسطه ميان خداى پدر و خداى پسر، مى باشد و او غير از مريم است، در پاسخ اين سؤ ال بايد گفت: درست است كه مسيحيان مريم را خدا نمى دانستند. ولى در عين حال در برابر او و مجسمه اش مراسم عبادت را انجام مى داده اند، همانطور كه بت پرستان بت را خدا نمى دانستند ولى شريك خدا در عبادت تصور مى كردند، و به عبارت روشنتر فرق است ميان الله به معنى خدا واله به معنى معبود، مسيحيان مريم را اله يعنى معبود مى دانستند نه خدا.

به تعبير يكى از مفسران گر چه هيچيك از فرق مسيحيت كلمه اله و معبود را بر مريم اطلاق نمى كنند، بلكه او را تنها مادر خداوند ميدانند ولى، عملا مراسم نيايش و پرستش را در برابر او دارند، خواه اين نام را بر او بگذارند يا نه سپس اضافه مى كند: چندى قبل در بيروت در شماره نهم سال هفتم مجله مشرق كه متعلق به مسيحيان است، مطالب قابل ملاحظهاى به عنوان ياد بود پنجاهمين سال اعلان پاپ بيوس نهم درباره شخصيت مريم منتشر گرديد و در همين شماره تصريح شده بود كه كليساهاى شرقى همانند كليساهاى غربى مريم را عبادت مى كنند، و در شماره چهاردهم سال پنجم همان مجله مقاله اى به قلم انستاس

كرملى درج شده كه خواسته است در آن براى مساله عبادت مريم حتى ريشه اى از كتب عهد عتيق و تورات پيدا كند، داستان دشمنى مار (شيطان ) و زن (حوا) را به عنوان مريم تفسير مى نمايد.

بنابراين پرستش و عبادت مريم در ميان آنها وجود دارد.

2 - سؤ ال ديگر اين است كه چگونه حضرت مسيح (عليه‌السلام ) با عبارتى كه بوى شفاعت مى دهد درباره مشركان امت خود سخن مى گويد و عرض مى كند: اگر آنها را ببخشى تو عزيز و حكيمى.

مگر مشرك قابل شفاعت و قابل بخشش است؟!

در پاسخ بايد به اين نكته توجه داشت كه اگر هدف عيسى (عليه‌السلام ) شفاعت بود مى بايد گفته باشد انك انت الغفور الرحيم زيرا غفور و رحيم بودن خداوند متناسب با مقام شفاعت است در حالى كه مى بينيم او خدا را به عزيز و حكيم بودن توصيف مى كند، از اين استفاده مى شود كه منظور شفاعت و تقاضاى بخشش براى آنها نيست، بلكه هدف سلب هر گونه اختيار از خود و واگذار كردن امر به اختيار پروردگار است يعنى كار به دست تو است، اگر بخواهى مى بخشى و اگر بخواهى مجازات مى كنى، هر چند نه مجازات تو بدون دليل و نه بخشش تو بدون علت است و در هر حال از قدرت و توانائى من بيرون است.

به علاوه ممكن است در ميان آنها جمعى به اشتباه خود توجه كرده و راه توبه را پيش گرفته باشند، و اين جمله درباره آن جمعيت بوده باشد.

آيه(119) و (120) و ترجمه

( قال الله هذا يوم ينفع الصدقين صدقهم لهم جنت تجرى من تحتها الا نهر خلدين فيها أبدا رضى الله عنهم و رضوا عنه ذلك الفوز العظيم ) (119)( لله ملك السموت و الا رض و ما فيهن و هو على كل شى ء قدير ) (120)

ترجمه:

119 - خداوند مى گويد: امروز روزى است كه راستى راستگويان به آنها سود مى بخشد، براى آنها باغهائى از بهشت است كه آب از زير (درختان ) آن جريان دارد و جاودانه و براى هميشه در آن مى مانند، خداوند از آنها خشنود و آنها از او خشنود خواهند بود و اين رستگارى بزرگى است.

120 - حكومت آسمانها و زمين و آنچه در آنها است از آن خدا است و او بر هر چيزى توانا است.

تفسير:

رستگارى بزرگ

در تعقيب ذكر گفتگوى خداوند با حضرت مسيح (عليه‌السلام ) در روز رستاخيز كه شرح آن در آيات قبل گذشت در اين آيه مى خوانيم: خداوند پس از اين گفتگو چنين مى فرمايد: امروز روزى است كه راستى راستگويان به آنها سود مى بخشد( قال الله هذا يوم ينفع الصادقين صدقهم ) .

البته منظور از اين جمله صدق و راستى در گفتار و كردار در دنيا است، كه در آخرت مفيد واقع مى شود و گر نه صدق و راستى در آخرت كه محل تكليف نيست فايدهاى نخواهد داشت، به علاوه اوضاع آن روز چنان است كه هيچكس جز راست نمى تواند بگويد، و حتى گناهكاران و خطاكاران همگى به اعمال بد خويش اعتراف مى كنند و به اين ترتيب در آن روز دروغگوئى وجود ندارد.

بنابراين آنها كه مسئوليت و رسالت خود را انجام دادند و جز راه صدق و درستى نپيمودند، مانند مسيح (عليه‌السلام ) و پيروان راستين او يا پيروان راستين ساير پيامبران كه در اين دنيا از در صدق وارد شدند، از كار خود بهره كافى خواهند برد.

ضمنا از اين جمله اجمالا استفاده مى شود كه تمام نيكى ها را مى توان در عنوان صدق و راستى خلاصه كرد صدق و راستى در گفتار، و صدق و راستى در عمل، و در روز رستاخيز تنها سرمايه صدق و راستى است كه به كار مى آيد، نه غير آن.

سپس پاداش صادقان را چنين بيان مى كند: براى آنها باغهائى از بهشت است كه از زير درختان آن نهرها جارى است، و جاودانه در آن خواهند ماند( لهم جنات تجرى من تحتها الانهار خالدين فيها ابدا ) .

و از اين نعمت مادى مهمتر اين است كه هم خداوند از آنها راضى است و هم آنها از خداوند راضى و خشنودند( رضى الله عنهم و رضوا عنه ) .

و شك نيست كه اين موهبت بزرگ كه جامع ميان موهبت مادى و معنوى است رستگارى بزرگ محسوب مى شود( ذلك الفوز العظيم ) .

قابل توجه اينكه در اين آيه پس از ذكر باغهاى بهشت با آنهمه نعمتهايش، نعمت خشنودى خداوند از بندگان و بندگان از خداوند را ذكر مى كند و به دنبال آن، ذلك الفوز العظيم مى گويد و اين نشان مى دهد تا چه اندازه اين رضايت دو جانبه، واجد اهميت است (رضايت پروردگار از بندگان و رضايت بندگان از پروردگار) زيرا ممكن است انسان غرق عاليترين نعمتها باشد ولى هنگامى كه احساس كند مولى و معبود و محبوب او از او ناراضى است تمام آن نعمتها و مواهب در كام جانش تلخ مى گردد.

و نيز ممكن است انسان واجد همه چيز باشد ولى به آنچه دارد راضى و قانع نباشد، بديهى است آنهمه نعمت با اين روحيه او را خوشبخت نخواهد كرد، و ناراحتى مرموزى دائما او را آزار و شكنجه مى دهد و آرامش روح و روان را كه بزرگترين موهبت الهى است از او مى گيرد.

علاوه بر اين هنگامى كه خدا از كسى خشنود باشد هر چه بخواهد به او مى دهد و هنگامى كه هر چه خواست به او داد او نيز خشنود مى شود، نتيجه اينكه بالاترين نعمت اين است كه خدا از انسان خشنود و او نيز از خدايش راضى باشد.

در آخرين آيه اشاره به مالكيت و حكومت خدا بر آسمانها و زمين و آنچه در آنها است شده و عموميت قدرت او بر همه چيز بيان مى گردد( لله ملك السموات و الارض و ما فيهن و هو على كل شى ء قدير ) .

ذكر اين جمله در واقع به عنوان دليل و علت براى رضايت بندگان از خدا است، زيرا كسى كه بر همه چيز توانا است و بر سراسر عالم هستى حكومت مى كند، توانائى دارد كه هر چه بندگان از او بخواهند به آنها ببخشد و آنها را خشنود و راضى گرداند.

ضمنا مى تواند اشاره اى به نادرستى عمل نصارى در پرستش مريم بوده باشد، زيرا عبادت تنها شايسته كسى است كه بر سراسر عالم آفرينش حكومت مى كند، نه مريم كه مخلوقى بيش نبوده است.

(پايان سوره مائده )

سوره انعام

مقدمه:

از سوره هاى مكى و داراى 165 آيه مى باشد

سوره انعام

سوره مبارزه با انواع شرك و بت پرستى

گفته مى شود اين سوره شصت و نهمين سوره اى است كه در مكه بر پيامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) نازل گرديد، ولى در چند آيه از آن گفتگو است كه بعضى معتقدند اين چند آيه در مدينه نازل شده است، اما از رواياتى كه از طريق اهل بيت به ما رسيده استفاده مى شود كه يكى از امتيازات اين سوره آن است كه تمام آياتش يكجا نازل شده است و بنابراين همه آن مكى خواهد بود.

هدف اساسى اين سوره، همانند ساير سوره هاى مكى، دعوت به اصول سه گانه توحيد و نبوت و معاد است، ولى بيش از همه روى مساله يگانه پرستى و مبارزه با شرك و بت پرستى دور مى زند، به طورى كه در قسمت مهمى از آيات اين سوره روى سخن به مشركان و بت پرستان است، و به همين مناسبت گاهى رشته بحث به اعمال و كردار و بدعتهاى مشركان مى كشد.

در هر صورت تدبر و انديشه در آيات اين سوره كه آميخته با استدلالات زنده و روشنى است، روح توحيد و خدا پرستى را در انسان زنده كرده، و پايه هاى شرك را ويران مى سازد، و شايد به خاطر همين بهم پيوستگى معنوى و اولويت مساله توحيد بر ساير مسائل بوده كه همه آيات آن يكجا نازل گرديده است.

و نيز به خاطر همين موضوع است كه در رواياتى كه پيرامون فضيلت اين سوره نازل شده كرارا مى خوانيم سوره انعام را هفتاد هزار فرشته، به هنگام نزول بدرقه كردند، و كسى كه آن را بخواند (و در پرتو آن روح و جانش از سرچشمه توحيد سيراب گردد) تمام آن فرشتگان براى او آمرزش مى طلبند!.

دقت در آيات اين سوره ميتواند روح نفاق و پراكندگى را از ميان مسلمانان برچيند،

گوشها را شنوا، و چشمها را بينا و دلها را دانا سازد.

ولى عجيب اين است كه بعضى از اين سوره، تنها به خواندن الفاظ آن قناعت مى كنند، و جلسات عريض و طويلى براى ختم انعام وحل مشكلات شخصى و خصوصى خود با تشريفات ويژهاى تشكيل مى دهند كه بنام جلسات ختم انعام ناميده مى شود، مسلما اگر در اين جلسات به محتواى سوره دقت شود، نه تنها مشكلات شخصى، مشكلات عمومى مسلمانان نيز حل خواهد شد، اما افسوس ‍ كه بسيارى از مردم به قرآن به عنوان يك سلسله اوراد كه داراى خواص مرموز و ناشناخته است مى نگرند و جز به خواندن الفاظ آن نمى انديشند، در حالى كه قرآن سراسر درس است و مكتب، برنامه است و بيدارى، رسالت است و آگاهى.