شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

احادیث(3)

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

عَلَیْکَ بِلُزُومِ الْحَلالِ، وَ حُسْنِ الْبِرِّ بِالْعَیالِ، وَ ذِکْرِ اللَّهِ فِی کُلِّ حالٍ.

غررالحکم 6131.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: سه کار را پیوسته انجام بده، همیشه از حلال استفاده کن و نسبت به خانواده‌ات خوب نیکی کن و در هر حال به یاد خدا باش.

* در این حدیث امیرالمؤمنین علی‌عليه‌السلام به دوستان خودشان توصیه فرموده‌اند: که همیشه مراقب باش از حلال خدا استفاده کن و از حرام هر چه هست پرهیز کن! و نسبت به اهل و عیالت خوش‌رفتار باش و بهترین خوبی‌ها را در حق آن‌ها انجام بده و در هر حال هستی ذکر خدا را فراموش نکن. گمان می‌کنم این سه دستور به هم پیوسته باشند، یعنی کسی که حلال‌خور باشد می‌تواند ادّعا کند من بهترین نوع خدمت و خوبی را در حق خانواده‌ام کرده‌ام. همان‌طور که اگر لقمه حرام و یا هر چیز حرامی را برای اهل و عیالش آورد می‌توان گفت بزرگ‌ترین خیانت را در حق آن‌ها کرده است.

علاوه، کسانی می‌توانند پیوسته به ذکر خدا مشغول باشند که روزی حلال داشته باشند، افراد بی‌موالات و بی‌رعایت از ذکر خدا غافل می‌شوند و یاد خدا را فراموش می‌کنند.

یکی از اولیای خدا(13) فرمود: لقمه حلال به قدری مؤثر است که اگر انسان حرام‌زاده آن را بخورد کارهای انسان حلال‌زاده می‌کند و لقمه حرام آن قدر خطرناک است که اگر انسان حلال‌زاده آن را بخورد کارهای انسان حرام‌زاده را می‌کند.

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما اَکَلَ عَبْدٌ طَعاماً اَحَبُّ اِلَی اللَّهِ تَعالی مِنْ کَدِّ یَدِهِ وَ مَنْ باتَ کالاًّ مِنْ عَمَلِهِ باَت مَغْفُوراً لَهُ.

کنز العمال، 1340.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: محبوب‌ترین طعامی که بنده می‌خورد، نزد خدا آن غذایی است که از دسترنج خودش باشد و هر که یک شب خستگی کار را تحمل کند آمرزیده خواهد شد.

* غذا خوردن برنامه همیشگی و لازمه زندگی در دنیا است. زنده بودن هر موجود زنده‌ای وابسته به تغذیه است و مهم‌ترین شرط تغذیه پاک و پاکیزه بودن غذاهاست، مسلّماً همان‌طور که پاکیزگی ظاهری و بهداشتی بودن خوراکی‌ها برای سلامتی جسم انسان بسیار مؤثر و مهمّ است پاک بودن غذاها از آلودگی‌های باطنی و معنوی از آن مهم‌تر است زیرا روح از جسم بسیار لطیف‌تر و حسّاس‌تر است و با غذاهایی که مثلاً از راه حرام تهیه شده باشد بیمار شده و با بیماری‌های بسیار خطرناک فکر و عقیده و اعمال و اخلاق انسان‌ها فاسد می‌شود.

در بین غذاها سالم‌ترین و لذت‌بخش‌ترین آن‌ها لقمه‌ای است که انسان از دسترنج خودش تهیه کرده و میل می‌کند، راستی چه قدر نشاط آور و عزّت‌بخش است طبق این روایت دوست داشتنی‌ترین غذاها همین است، و از آن جا که کسب لقمه حلال نُه دهم بندگی و عبادت است خستگی و خواب بعد از آن هم مایه آمرزش گناهان و نزول رحمت حق است.

در حدیث دیگری از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمده که فرمودند: عبادت هفتاد جزء است و برترین جزء آن طلب روزی حلال است.(14)

قالَ اللَّهِ تَعالی

إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَرُونَ.

نحل 90.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: خدا به عدل و احسان و صله رحم امر می‌کند و از فحشا و منکرات و تجاوز نهی کرده و شما را موعظه می‌کند امید است که شما متوجه شوید!

* خدایا دل‌های ما را تسلیم کلام و پیام آسمانی و موعظه‌های خودت بفرما! خدای متعال به همگان امر کرده که بر طبق عدل رفتار کنند، به حق خود قانع باشند و به حق دیگران تجاوز نکنند!

به یکدیگر احسان و خوبی کنند و خویشاوندان را با احسان و رفت و آمد مورد محبت قرار دهند.

خدای متعال همگان را از مرتکب شدن فحشاء و منکرات و گناهان و معصیت و ظلم و ستم باز داشته و می‌فرماید: من شما را موعظه و نصیحت می‌کنم، امید است که لااقل با موعظه‌های خدا بیدار شوید و رفتار و کردار و گفتار خویش را اصلاح کنید!

قالَ اللَّه تعالی:

وَ أَوْفُوا الْکَیْلَ اِذا کِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقیمِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً.

الأسراء 35.

ترجمه آیه

خدای متعال می‌فرماید: وقتی با کیل چیزی خرید و فروش می‌کنید کیل را پُر کنید و با ترازوهای سالم و صحیح اجناس را وزن کنید این برای شما بهتر و خوش عاقبت است.

* سال‌ها است که در بین مردم خرید و فروش رایج و مورد رضایت خریدار و مشتری به نسبت اجناس بعضی با متر و بعضی با کیل و بعضی با ترازو و باسکول و امثال این‌ها معاملات صورت می‌گیرد، اندازه‌های این ابزارها را همه مردم می‌دانند و به آن‌ها رضایت داده‌اند و براساس رضایت هر دو طرف معامله صحیح و حلال است.

امّا اگر روزی این ابزارها و میزان‌ها دچار اشکال بشود و به آن‌ها دست برد بزنند و کم و زیاد کنند، هیچ کس با خیال راحت و رضایت خاطر معامله نمی‌کند و تمام بازار معاملات در هم ریخته و باطل و حرام می‌شود و خیانتی در معامله بدتر از این نیست!

خدای متعال در این آیه شریفه آن ابزار و میزان‌های معلوم و مورد رضایت طرفین را تأیید، و فرموده با کیل پر و ترازوهای سالم معامله کنید که این خود مایه خیر و سعادت شماست.

قالَ اللَّه تعالی:

وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ * أَلَّذینَ إذَا اکْتالُوا عَلَی الْنَّاسِ یَسْتَوفُونَ * وَإذا کالُوهُم أَوْ وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ

المطففین، 1 - 3.

ترجمه آیه

خدای متعال می‌فرماید: وای به حال کم‌فروشان! آنان که هنگام پیمانه کردن به نفع خودشان پیمانه را پر می‌کنند و هنگام پیمانه کردن اجناس برای دیگران یا وزن کردن برای دیگران کسر می‌گذارند.

* این چه بیماری است در وجود بعضی از مردم که وقتی برای مردم جنسی را کیل می‌کنند یا وزن می‌نمایند پیوسته در صدد کم گذاشتن و پر نکردن می‌باشند امّا وقتی برای خودشان می‌خواهند کیل و یا وزن کنند آن را پُر و چرب می‌کشند؟!

اینان در قرآن به مطففین مشهور و نام‌گذاری شده‌اند یعنی کم‌فروشان. عذابی که به آنان وعده داده شده، «ویل» است ویل نام چاهی است در جهنّم که از زمان پرتاب شدن تا رسیدن به انتهای آن هفتاد سال طول می‌کشد.

باید بدانیم که خدای متعال نسبت به حق‌الناس دقیق و علیم و حسابرس است.

کم‌فروشان در حقیقت تیشه به ریشه خود می‌زنند و مدّت طولانی به هزاران نفر مدیون می‌شوند و هرگز نمی‌توانند آن‌ها را جبران کنند و یا از آن همه جمعیّت حلالیّت بطلبند و در نتیجه قیامت سخت گرفتار می‌شوند.

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

اِصْبِرْ عَلی مَرارَةِ الْحَقِ وَاِیَّاکَ أنْ تَنْخَدِعَ بِحَلاوَةِ الْباطِلِ.

غُررالحکم

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام : بر تلخی حق شکیبا و بردبار باش و مراقب باش فریب شیرینی باطل را نخوردی.

* انسان باید خیرخواه دیگران هم باشد، نه این که همیشه به نفع خودش حرف بزند و کاری بکند!

آری گاهی حق گفتن و یا مطابق حق رفتار کردن ممکن است به صورت ظاهر به ضرر مادی ما تمام بشود، آن جاست که ما در معرض امتحان الهی هستیم که آیا حق را فدای منافع مادی می‌کنیم یا منافع زودگذر و بی‌ارزش مادی را فدای حق می‌کنیم.

مسلّماً گاهی اجرای حق ممکن است به کام انسان تلخ بیاید، و در مقابل باطل و منافع مادی به کام انسان شیرین باشد! در چنین شرایطی امام‌عليه‌السلام می‌فرماید بپرهیز و مراقب باش و فریب آن شیرینی ظاهری را نخور! که در حقیقت حق شیرین و همیشه باطل باطنش تلخ و ناگوار است!

قالَ الباقرعليه‌السلام :

«اِصْبِرْ نَفْسَکَ عَلَی الْحَقِّ فَاِنَّهُ مَنْ مَنَعَ شَیْئاً فِی حَقٍّ اَعْطی فِی الْباطِلِ مِثْلَیْهِ.»

تحف‌العقول، ص 216.

ترجمه حدیث

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: خودت را بر حق شکیبا قرار ده و (آن را ادا کن) زیرا که هر کس از پرداخت حق خودداری کند دو برابر آن را مجبوراً در باطل هزینه خواهد کرد.

* گاهی برای ما شرایطی پیش می‌آید که مبلغی را باید در یک راهی که حق است هزینه کنیم و مقداری از اموال‌مان را مثلاً به افراد مستحق و فقیر پرداخت نماییم. مثل زکات و خمس و... این پرداخت امر خدا و حق است و وسیله امتحان و رشد ما است. وسیله برکت و طهارت و پاکی اموال ماست. وسیله توفیق و نورانیت دل‌های ماست، عده‌ای از بندگان خدا هم در کنار ما بهره‌مند می‌شوند که چه لذت‌بخش است بخشندگی!

اگر چنین توفیقی شد و ما حق را اداء کردیم تمام این آثار خیر را به دنبال خواهد داشت!

امّا اگر خدایی ناکرده از پرداختن حق خودداری کردیم خوب است بدانیم که دو برابر آن را در راه باطل مجبور می‌شویم که هزینه کنیم. آفت و خطرهایی بر سر راه ما و اموال ما به وجود می‌آید که هیچ راه نجاتی از آن‌ها نیست. و هزینه کردنش هم هیچ نتیجه خیری ندارد، خدایا پناه بر تو! خدایا ما را مدد کن تا به آن چه فرمان داده‌ای عمل کنیم و دچار این آفت‌ها نشویم!

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

اَلْعَدْلُ رَأْسُ الإیمانِ وَ جِماعُ الإِحْسانِ وَ أَعْلی مَراتِبِ الإیمانِ.

بحار 78/83.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: رکن اصلی ایمان عدل است که باعث همه خوبی‌ها است و بالاترین درجات ایمان محسوب می‌شود.

* عدل یعنی هر چیزی را در جای خودش قرار دادن، هر حقی را به صاحبش واگذاشتن، و در همه جا بر میزان و قوانین و مقررات الهی حرکت کردن، حدود مال و جان و عِرض و آبروی دیگران را مراعات کردن، عدل یعنی قانون فراگیری که خدای متعال تمام عالم هستی را بر طبق آن استوار ساخته و انسان و جهان را براساس آن اداره می‌کند.

و در نتیجه هر جا برخلاف آن رفتاری بشود آفت ناگواری است که با تمام اسرار هستی ناسازگار است.

کسانی بر چنین راهی حرکت می‌کنند که در بالاترین درجات ایمان به سر می‌برند و از سرآمد ایمان بهره‌مند گشته‌اند. تنها راهی که همه خوبی‌ها را به دنبال خواهد داشت. و افراد و جامعه را از آن بهره‌مند خواهد نمود عدل است. چرا که در سایه عدل همگان با آرامش خاطر و خیالی آسوده به حقوق حقّه خود می‌رسند و هیچ کس از به تاراج رفتن حقش نگرانی ندارد.

برکات زمین و آسمان نیز به طور فراوان نازل خواهد شد و قحطی و خشکسالی و بلا و گرفتاری از بین می‌رود و...!

قالَ الصادق‌عليه‌السلام :

لَمَّا سُئِلَ عَنْ صِفَةِ الْعادِلِ؟ إِذا غَضَ طَرْفَهُ عَنِ الْمَحارِمِ وَ لِسانَهُ عَنِ الْمَآثِمِ وَ کَفَّهُ عَنِ الْمَظالِمِ.

تحف العقول 365.

ترجمه حدیث

از حضرت امام صادق‌عليه‌السلام در مورد ویژگی‌های عادل پرسیدند فرمود: عادل کسی است که از حرام چشم بپوشد و زبان از گناه حفظ کند و دست از خیانت و ستم برگیرد!

* امّا عادل کیست؟!

امام صادق‌عليه‌السلام در بیان صفت عادل به سه صفت مهم و اصلی اکتفاء فرموده است.

اول آن که انسان عادل حتی با گوشه چشمش هم به حرام نگاه نمی‌کند بلکه برای همیشه از حرام، هر چه باشد چشم‌پوشی و صرف‌نظر کرده است، چه کار حرام، چه مال حرام.

دوم این که زبانش را از گناهان خطرناکی که با زبان انجام می‌شود نگه می‌دارد. در روایت آمده که پیامبراکرم‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: بیشتر اهل جهنم کسانی هستند که زبانشان آن‌ها را جهنّمی کرده!!؟

برای همه روشن است که زبان مانند حیوان گزنده و درنده‌ای است که اگر او را رها کنی همه را می‌گزد.

سوم این که از هر ظلم و ستمی بر دیگران پرهیز می‌کند با این سه خصلت تمام شخصیت عادل شکل می‌گیرد و هر مؤمنی لااقل باید عادل باشد.