شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

احادیث(9)

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام:

الْغُشُوشُ لِسانُهُ حُلْوٌ وَ قَلْبُهُ مُرٌّ.

غررالحکم 1575.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: متقلّب زبانش شیرین امّا دلش تلخ است!

* چرب‌زبانی و شیرین‌بیانی یکی از علائم افراد متقلب دغل‌باز است که سعی می‌کنند با بکار گرفتن حرف‌های گرم و گیرا وعده‌های دور و نزدیک طرف مقابل را فریب بدهند. اتفاقاً این حربه مؤثر واقع می‌شود، و معمولاً مردم به ظاهر افراد نگاه می‌کنند و سخنان آن‌ها را ملاک قرار می‌دهند. خدای متعال بصیرت و آگاهی نصیب فرماید تا بدانیم که دل‌های افراد متقلب چقدر تلخ و زشت است.

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ غَشَّ أَخاهُ الْمُسْلِمَ نَزَعَ اللَّهُ عَنْهُ بَرِکَةَ رِزْقِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَهُ وَ وَکَلَهُ إِلی نَفْسِهِ.

بحار 76/365/20.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر که نسبت به برادر مسلمان خود خیانت و تقلّب کند خدا برکتِ روزیش را از او برمی‌دارد و زندگیش را تباه می‌کند و او را به خودش واگذار می‌کند.

* در این حدیث آقا رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده‌اند: افراد متقلّب که به برادران مسلمان خود احترام نمی‌کنند و حق آن‌ها را رعایت نمی‌کنند خدای متعال که بر هر کار قادر و از احوال همه آگاه و نسبت به مؤمنین مهربان است، چنین افرادی را به خودشان واگذار نموده و برکت را از روزی‌شان برداشته و زندگی‌شان را بر هم می‌زند.

بسیاری از اوقات که گرفتاری‌ها ما را محاصره می‌کنند! نمی‌دانیم علّت چیست؟

قرآن می‌فرماید:«ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدکم و یعفو عن کثیر».

یعنی هر چه مصیبت به شما می‌رسد به خاطر کارهایی است که انجام می‌دهید (گناهانی که از شما صادر می‌شود) در حالی که خدای متعال بسیاری از آن‌ها را نادیده گرفته و می‌بخشد!!

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

مِنْ عَلامَةِ الْشِّقاءِ غَشُّ الْصَّدیقِ.

غررالحکم 9297.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: یکی از علایم بدبختی تقلّب کردن در حق دوست و رفیق است.

* صدیق به دوست صمیمی گفته می‌شود، وای بر کسی که آن قدر فریب دنیا را خورده که حتی به نزدیک‌ترین دوستانش که صددرصد به او اطمینان کرده‌اند نیز رحم نمی‌کند و در مقام داد و ستد و رفت و آمدها یک رنگ و یک‌دل نیست. حضرت می‌فرماید: این علامت سیه روزی و بدبختی است.

قالَ الکاظِمُ‌عليه‌السلام :

إِنَّ الْبَیْعَ فِی الْضِلالِ غِشٌ وَ الْغِشَّ لا یَحِلُّ.

من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 271.

ترجمه حدیث

حضرت امام کاظم‌عليه‌السلام فرمودند: یعنی معامله کردن در سایه تقلب است چون باعث می‌شود مشتری جنس را خوب نبیند و معامله تقلبی حلال نمی‌باشد.

* آن قدر مسأله حساس است که در مقام خرید و فروش اجناس امام‌عليه‌السلام می‌فرماید: در تاریکی معامله صحیح نیست چرا که خریدار نمی‌تواند زشت و زیبایی و عیب و کمال جنس را تشخیص بدهد و این نوعی غِش در معامله می‌شود و باطل و حرام است.

متأسفانه گاهی ما به دست خودمان سایه و سرپوشی درست کرده و نمی‌گذاریم مشتری با اطلاع کافی خرید کند و گاه با روغن‌کاری و ظاهرسازی و چراغ‌های رنگارنگ اجناس کم‌ارزش را جلوه می‌دهیم تا مشتریان فریفته شده و آن‌ها را خریداری کنند! خیلی فاصله است بین این حدیث با عمل‌کرد ما!

قالَ اللَّهِ تَعالی

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الْرَّسُولَ وَ تَخُونَوا أَماناتِکُم وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

الأنفال 27.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: ای کسانی که ایمان آورده‌اید به خدا و رسول خدا خیانت نکنید (احکام خدا و رسولش را رعایت کنید) و در امانت‌هایتان خیانت نکنید در حالی که می‌دانید.

* خیانت در امانت بر خلاف دین خدا و رسول خدا و گناه بزرگی است، گاهی مال مردم، گاهی آبروی مردم، گاهی اسرار مردم، گاه عیوب مردم، گاه نوامیس مردم و گاه دین مردم نزد ما امانت است!

دستور صریح و روشن خداست که به امانت‌ها نباید خیانت شود.

تمام ادیان آسمانی، تمام پیامبران الهی، تمام اولیاء و خوبان خدا بلکه تمام عقل‌های سالم همه انسان‌ها می‌گویند خیانت در امانت محکوم است.

خیانت در امانت‌های مردم خیانت به خدا و رسول خداست.

چرا؟ زیرا که تمام افرادی که به ما اعتماد کرده‌اند و نزد ما امانتی دارند به اعتبار این که ما رعایت خدا و دین خدا را می‌کنیم، رعایت فرمان رسول خدا را می‌کنیم و به آن‌ها خیانت نمی‌کنیم اطمینان کرده‌اند، با خیانت در امانت‌ها معلوم می‌شود ما پنهان از صاحبان امانت امّا در محضر خدا و رسول خدا که پیوسته شاهد ما هستند به آنان خیانت کرده و حرمت خدا و رسول خدا و حق بندگان خدا را رعایت نکرده‌ایم، پناه بر خدا از چنین گناه بزرگی!!

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

إذا ظَهَرَتِ الْخِیاناتُ إرْتَفَعَتِ الْبَرَکاتُ.

غررالحکم.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: زمانی که خیانت زیاد و علنی می‌شود برکت‌ها از بین می‌روند.

* برکت یعنی فایده‌های زیادی که اموال می‌توان داشته باشند و کارهای دنیایی و آخرتی انسان را به خوبی اداره کنند و به اصطلاح استفاده بهینه داشته باشند و آفت و خطر و ضایعات برای آن‌ها پیش نیاید!

و در زمین و آسمان خدای متعال نیز نعمت‌هایی قرار داده که می‌توانند مایه خیر و سعادت و خوشبختی باشند و می‌توانند خطرآفرین و حادثه‌ساز و مرگبار باشند، مثلاً باران تبدیل به سیل شود، باد تبدیل به توفان گردد، تگرگ‌های درشت ببارد و همه محصولات را از بین ببرد! زمین رانش و زلزله پیدا کند و خشک و کویر و نمکزار شود. این‌ها وقتی می‌شوند که ما خیانت‌ها و ظلم و ستم در حق یکدیگر را رواج بدهیم و از اجحاف و گران‌فروشی و غش در معامله پرهیز نکنیم، آن وقت هم اموال‌مان استفاده لازم را به ما نمی‌رسانند و هم آفت‌ها و خطرهای زمینی و آسمانی نعمت‌ها را تبدیل به نقمت و عذاب می‌کنند!!

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

رَأسُ الْنِّفاقِ الْخِیانَةُ، رَأسُ الْکُفْرِ الخِیانَةُ.

غررالحکم 5227 - 5260.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: سرآمد نفاق و دورویی خیانت است و سرآمد کُفر نیز خیانت است!!

* خیانت ممکن است گاهی در حق مال و جان و آبرو یا نوامیس مردم باشد گاهی در حق خدا و رسول و اولیاء خدا و گاهی در حق دین خدا و احکام الهی.

در این روایت می‌فرماید که ریشه نفاق یعنی دو رویی و بی‌ایمانی خیانت است و ریشه کفر و انکار خدا و دین خدا نیز خیانت است.

و می‌توان گفت که خیانت به دیگران بزرگ‌ترین جلوه کفر و نفاق است!

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أَرْبَعٌ لا تَدْخُلُ بَیْتاً واحِدَةٌ مِنْهُنَّ إِلاَّ خَرِبَ وَ لَمْ یَعْمُرْ بِالْبَرَکَةِ: اَلْخِیانَةُ، وَ الْسِّرْقَةُ، وَ شُرْبُ الْخَمْرِ، وَ الْزِّنا.

امالی الصدوق 325/13.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: چهار چیز است که هر کدام از آن‌ها وارد خانه‌ای شود آن را خراب می‌کند، و هیچ برکتی در آن نمی‌باشد، خیانت، دزدی، شراب نوشیدن و زنا کردن.

* آبادی و صفای هر خانه‌ای به برکت‌ها و الطاف الهی است. خانه‌ای که در آن خیانت باشد، یعنی اهل آن خانه به یکدیگر و یا در حق مردم و در حق خدا و دین خدا خیانت بکنند خراب می‌شود یعنی آن لطف و رحمت‌هاقطع می‌شود و آسایش و آرامش از دست می‌رود.

هم چنین اگر در خانه‌ای دزدی باشد و یا شراب‌خواری و یا زنا و اعمال منافی عفت باشد این خانه خراب خواهد شد.

آسایش و راحتی، رشد و کمال، همه و همه می‌روند و به جای آن‌ها کینه‌توزی، داد و فریاد، درد و رنج، غم و غصّه، فراق و جدایی، فلاکت و بدبختی همه و همه می‌آیند.

قالَ الصادق‌عليه‌السلام :

ثَلاثَةٌ لا عُذْرَ لِأَحَدٍ فیها، أَداءُ الأَمانَةِ إلَی الْبِرِّ وَ الْفاجِرِ وَ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبِرِّ وَ الْفاجِرِ، وَ بِرُّ الْوالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کانا اَوْ فاجِرَیْنِ.

کافی 5 / 132.

ترجمه حدیث

حضرت امام جعفر صادق‌عليه‌السلام فرمودند: سه مطلب است که هیچ کس در ترک آن‌ها رخصتی ندارد، اداء امانت به خوب و بد مردم، وفاء به عهد نسبت به خوب و بد مردم، و خوبی نسبت به پدر و مادر خواه آن‌ها خوب باشند یا بد باشند!

* بعضی از دستورات از جامعیّت خاصّی برخوردارند و در هر مکان و زمان و شرایطی نافذ، و راه گریز ندارند مانند این سه قانون:

1 - اداء امانت، یعنی سالم و سروقت و کامل بازگرداندن امانت‌ها هر چه باشد و به هر که باشد.

2 - وفاء به عهد و پیمان به طور کامل و دقیق هر چه باشد با هر که باشد.

3 - احسان و خوبی بر پدر و مادر، چه پدر و مادر خوب یا پدر و مادر بدی باشند.

تنها چیزی که می‌شود از این سه قانون منها کرد کارهایی است که بر خلاف شرع مقدس باشد واِلاّ هیچ راه گریز دیگری ندارند.

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أَقْرَبُکُمْ غَدَاً مِنِّی فِی الْمَوْقِفِ أَصْدَقُکُمْ لِلْحَدیثِ وَ أدّاکُمْ لِلأمانَةِ وَ أَوفاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ أحْسَنُکُمّ خُلقاً وَ أقْرَبُکُمْ مِنَ الْنَّاسِ.

بحار ج 75/94.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: فردای قیامت در ایستگاه قیامت نزدیک‌ترین شما به من راستگوترین شماست و آنان که از همه در اداء امانت و وفاء به عهد و پیمان پیشتازترند و آنان که خوش‌اخلاق‌تر، و نزدیک‌ترین شما به مردم‌اند!

* چه قدر حدیث زیبا و دلربایی است. آقا رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وعده داده که در قیامت هر که می‌خواهد از همه به من نزدیک‌تر باشد.

1 - در راستگویی باید سرآمد همگان باشد مانند حضرت اباذر(ره).

2 - در امانت‌داری بر دیگران سبقت گیرد.

امام سجّادعليه‌السلام فرمودند: اگر شمشیری که با آن پدرم را شهید کردند نزد من به امانت بگذارند سالم به صاحبش باز می‌گردانم.

3 - از دیگران نسبت به عهد و پیمان وفادارتر باشد

4 - از همگان در همه جا خوش‌اخلاق‌تر باشد، یعنی صفات نیکو، کردار نیکو داشته باشد.

5 - نسبت به مردم از همه مهربان‌تر و خیرخواه‌تر باشد، از آن‌ها دل‌جویی و تفقد و همدردی داشته باشد.

قالَ الصادق‌عليه‌السلام :

مَنْ إِسْتَوْجَرَ عَلی عَمَلٍ فَأَفْسَدَهُ وَ اسْتَهْلَکَهُ ضَمِنَ.

مستدرک الوسایل 14/37/16039.

ترجمه حدیث

حضرت امام جعفر صادق‌عليه‌السلام فرمودند: هر که اجیر شود برای کاری و آن کار را خراب کند و از بین ببرد، ضامن است (و باید خسارت بدهد).

* از این حدیث معلوم می‌شود اگر کسی در انجام وظیفه‌ای که به عهده گرفته کوتاهی کند و در نتیجه خسارتی وارد شود، مدیون و مسؤول خواهد بود و کم توجّهی و غفلت کردن در انجام کارها بهانه پذیرفته‌ای نیست.

البته اگر کسی فراموش کند یا مطلبی را متوجّه نباشد و نداند و خسارتی خود به خود وارد شود آن گاه می‌شود گفت که مدیون و مسؤول نیست.

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

احادیث(10)

عَلی الْیَدِ ما أَخَذَتْ حَتَّی تُؤَدِّیهِ.

مستدرک الوسایل 17/88/20819.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر دستی که مالی به آن سپرده می‌شود، ضامن است تا به صاحبش برساند.

* در هر صورت انسان باید مانند مالِ خودش بلکه بهتر و دقیق‌تر از اموال و امانت‌های دیگران مراقبت کند چرا که اجازه نداریم ما بیهوده مال خودمان یا مال دیگران را تلف کنیم.

و اگر مالی از دیگران برداشتیم مدیون و مسؤول هستیم تا وقتی که سالم و کامل به صاحبش برگردانیم.

حتی اگر مثلاً چیزی در بین راه و کوچه پیدا کردی که مالیّت دارد و دست زدی باید آن را ببری و مدّت یک سال در نزدیک‌ترین مسجد محل اعلان کنی که اگر صاحبش پیدا شد چه بهتر و الاّ باید آن چیز را از طرف صاحبش صدقه بدهی!

قالَ اللَّهِ تَعالی

فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُکُم بَعْضَاً فَلْیُؤَدِّ الَّذِی أُؤْتُمِنَ أَمانَتَهُ وَ لْیَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ.

البقرة 283.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: هنگامی که بعضی از شما دیگری را امین شمرده و امانتی نزد او می‌گذارد پس باید امانت را به صاحبش مسلّماً برگرداند و در این رابطه تقوای الهی را رعایت کند.

* یکی از شرایط کامل شدن تقوی امانت‌داری است، حفظ امانت‌های دیگران است. کسی که نسبت به نگهداری امانت مردم بی‌توجّهی کند علامت کم تقوایی یا بی‌تقوایی او است.

قالَ رسول اللَّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

نَفْسُ الْمُؤْمِنِ مُعَلَّقَةٌ ما کانَ عَلَیْهِ دَینٌ.

المعجم الصفیر، ج 2، ص 133.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: روح مؤمن (در برزخ) گرفتار و در قید و بند است تا وقتی که دین و بدهکاری دارد.

* حق مردم چیزی نیست که با توبه کردن آمرزیده شود باید آن را ادا کنیم تا صاحب حق بر ما حلال کند و اِلاّ تا روز قیامت در گرو آن دِین خواهیم بود و قیامت هم در میزان عمل باید پاسخ‌گوی حق دیگران باشیم.

هر انسانی در گرو حق و دِین است، «کل نفس بما کسبت رهین»، هر کسی در گرو کارهای خودش می‌باشد.

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إِیَّاکُمْ وَالْدَّیْنَ، فَإِنَّهُ هَمٌّ بِالْلَّیْلِ وَ ذُلٌّ بِالْنَّهارِ.

البحار 103/141/4.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: بر شما باد که از قرض کردن دوری کنید چرا که قرض شب‌ها مایه غصّه و روزها مایه ذلّت و خواری است.

* منطق انبیاء و اولیا این است که تا می‌شود انسان از قرض و بدهی به دیگران خود را حفظ کند و مدیون مردم نباشد. چرا که اگر هیچ عارضه‌ای نداشته باشد لااقل مایه غم و غصّه و خفت و خواری است.

البته قرض‌الحسنه گرفتن در جایی که لازم باشد و چاره‌ای نباشد یک روش پذیرفته شده نزد خدا و اولیاء خداست. امام صادق‌عليه‌السلام فرمودند: جدّم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از دنیا رفت در حالی که بدهکاری داشت، همچنین علی‌عليه‌السلام و امام حسن و امام حسین‌عليه‌السلام .(15)

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أَصْنافٌ لا یُسْتَجابُ لَهُمْ، مِنْهُمْ مَنْ أَدانَ رَجُلاً دَیْناً إِلی أَجَلٍ فَلَمْ یَکْتُبْ عَلَیْهِ کِتاباً وَ لَمْ یَشْهَدْ عَلَیْهِ شُهُوداً.

البحار ج 104/301/1.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: بعضی افرادند که دعایشان مستجاب نمی‌شود من جمله کسی که قرض‌الحسنه‌ای بدهد برای مدّت معیّنی امّا آن را ننویسد و شاهدی بر آن نگیرد.

* بعضی از کارها به نظر ساده می‌رسد، امّا پیش خدای متعال بزرگ و مهم است او خیر و صلاح انسان و جهان را می‌داند لازم دانسته که برادران ایمانی در داد و ستدها سند مکتوب کنند یا شاهد بگیرند تا از مشکلات بعدی، فتنه‌ها، قطع‌رحم‌ها و بر هم خوردن دوستی‌ها و... در امان باشند.

در سوره بقره آیه 282 فرموده:

«یا أَیُّهَا الَّذیِنَ آمَنُوا إذا تَدایَنْتُم بِدَیْنٍ اِلی أَجَلٍ مُسمِّاً فَاکْتُبُوهُ.»

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که در بین خودتان قرض‌الحسنه‌ای ردّ و بدل می‌کنید تا یک زمان مشخص حتماً آن را بنویسید.

قالَ الصادق‌عليه‌السلام :

أَلْسُّراقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الْزَّکاةِ وَ مُسْتَحِلُّ مُهُورِ الْنِّساءِ وَ کَذلِکَ مَنْ اِسْتِدانَ دَیْناً لَمْ یَنْوِ قَضائَهُ.

وسایل 18/522.

ترجمه حدیث

حضرت امام جعفر صادق‌عليه‌السلام فرمودند: دزدان سه دسته‌اند: آنان که زکات نمی‌دهند و آنان که مهریه زن‌ها را بر خود حلال کرده و نمی‌پردازند و هم چنین کسانی که قرض می‌کنند و نیّت بازپرداختش را ندارند.

* آنان که زکوة نمی‌دهند از بیت‌المال می‌دزدند که مال عدّه زیادی از فقرا است. آنان که مهریه زنان را پرداخت نمی‌کنند لطمه به کانون گرم و باصفا و حلال خانواده می‌زنند و نظام ارزشمند آن را بر هم می‌ریزند و دیگران را هم به هول و هراس می‌اندازند. کار در آینده برای آنان سخت‌تر می‌شود!

و آنان که دیون خود را ادا نمی‌کنند به حکم خدا خیانت کرده‌اند خدای متعال مردم را تشویق فرموده که به یکدیگر قرض‌الحسنه بدهند و از خیرات و برکات آن بهره‌مند شوند و پاداش‌های دنیوی و اخروی دریافت کنند.

با چنین تخلفاتی راه این خیر بسته می‌شود و کسانی که تاکنون قرض‌الحسنه می‌دادند از این به بعد از ترس آن که مالشان از بین برود این کار خیر را ترک می‌کنند و زمینه مشکلات، دروغ و دغل‌ها و... فراهم می‌شود.

قالَ اللَّهِ تَعالی

مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضَاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَریمٌ .

حدید 11.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: کیست آن کس که به خدا وامی نیکو دهد تا برایش دو چندان گرداند و برای او نیز پاداش خوبی باشد.

* از آیه شریفه استفاده می‌شود که قرض‌الحسنه دادن به مؤمنین در حکم قرض دادن به خدای متعال است، که در آن صورت هم اجر دنیوی دارد که مالش را خدا زیاد می‌کند و هم از پاداش کریمانه خدا در آخرت برخوردار می‌شود.

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام:

کَثْرَةُ الْدَّیْنِ تُصَیِّرُ الْصَّادِقَ کاذِباً وَ الْمُنْجِزَ مُخْلِفاً.

غررالحکم 7105.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: وقتی قرض زیاد شد، آدمِ راستگو را دروغگو و خوش وعده را به خلاف وادار می‌کند!

* حتی الامکان باید سعی کنیم خرجمان به اندازه دخل باشد، هزینه به اندازه درآمد تنظیم شود.

امام باقرعليه‌السلام فرمودند تمام کمال انسان در سه چیز است صبر و بردباری در مشکلات و مصائب، فهم و درک درست دین خدا، و تنظیم امورات زندگی دنیا.

در غیر این صورت مجبور می‌شویم بیش از حدّ قرض کنیم و نتوانیم به موقع آن‌ها را پرداخت نماییم و قهراً به دروغ و خلف وعده آلوده گردیم.

آمال و آرزوهای طولانی، هوی و هوس و تجمّلات و فخرفروشی و خودنمایی انسان‌ها را وادار می‌کند که از هر جا شده قرض کنند و این هوس‌ها را سر و سامان بدهند و هر چه زودتر به همه چیز برسند امّا، خیلی زود به بن‌بست گرفتار شده و سرشکسته و درمانده می‌شوند!!

قالَ اللَّهِ تَعالی

وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَهٌ إِلی مَیْسَرَةٍ وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.

بقره 280.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: و اگر بدهکارتان تنگدست باشد پس تا (هنگام) گشایش، مهلتی (به او بدهید) و (اگر به راستی قدرت پرداخت ندارد) بخشیدن آن برای شما بهتر است، اگر بدانید.

* یکی از آداب قرض‌الحسنه این است که وقتی بدهکار نتوانست به موقع قرضش را اداء کند صبر کنیم تا توان و تمکنی برایش حاصل شود.

یکی از حکمت‌های قرض‌الحسنه دادن و گرفتن حفظ آبروی افراد است، بی‌صبری کردن در هنگام دریافت سبب ناراحتی و مشکلات و آبروریزی می‌شود، و اصل حکمت قرض‌الحسنه زیر سؤال می‌رود.

امام صادق‌عليه‌السلام فرمودند: برحذر باشید از فشار آوردن بر برادران دینی در مقام طلبکاری، زیرا جدّم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نهی کرد از این کار و فرمود: نباید مسلمان چنین کاری کند و هر بستانکاری که طرف خود را مهلت دهد، روزی که سایه‌ای (پناهی) غیر از سایه خدا نیست او در سایه(پناه) خدا است.

رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در ضمن حدیثی فرمودند: هم چنان که حلال نیست با وجود قدرت بر پرداخت در پرداختن مال مردم سهل‌انگاری کردن، حلال نیست بر بستانکار فشار آوردن!(16)

قالَ رسول اللَّه‌صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ أَقْرَضَ مُؤْمِناً قَرْضَاً یَنْتَظِرُ بِهِ مَیْسُورَهُ کانَ مالُهُ فِی زَکاةٍ، وَ کانَ هُوَ فِی صَلاةٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ حَتَّی تُؤَدِّیهِ إِلَیْهِ.

ثواب الاعمال 166.

ترجمه حدیث

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر که به مؤمنی قرض بدهد و منتظر شود تا او بتواند بازپرداخت کند، مانند آن است که مالش را به زکات داده باشد و پیوسته فرشتگان بر او درود می‌فرستند تا آن مؤمن بتواند بازپرداخت نماید.

* هر کس هر جا برای خدا حکمی از احکام الهی را بر گردن می‌گیرد و به پای آن صبر می‌کند، خدای متعال «لا یضیع اجر المحسنین» اجر و پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند.

تا مدتی که به خاطر خدا به پای بدهکار خودت صبر می‌کنی مانند آن است که مالت را بابت زکات داده‌ای به فقرا و فرشتگان بر تو درود می‌فرستند.

قالَ اللَّهِ تَعالی

... وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلُ لَهُ مَخْرَجاً، وَ یَرْزُقْهُ مَنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ...

الطلاق 3.

ترجمه آیه

خدای متعال در قرآن فرموده: و هر کس نسبت به (دستورات) خدا اهل رعایت و پرهیزکاری باشد، خدا راه رهایی (از مشکلات) را برایش فراهم می‌کند و از جایی که گمان ندارد برایش روزی می‌رساند و هر کس بر خدا توکل کند خداوند او را کفایت خواهد کرد.

* خدایا توفیق و معرفتی عطا کن تا ما بتوانیم وعده‌های تو را باور کنیم؛ چرا که هیچ کس مانند تو صادق‌الوعد نیست. تو هیچ‌گونه وعده‌ای را تخلف نکرده و نمی‌کنی، و یقیناً آن‌چه را فرموده‌ای دقیق و درست است.

در این آیه شریفه خدای متعال وعده قطعی داده که هر کس پرهیزکار باشد، یعنی امرونهی خدا را اطاعت کند خداوند در کار او گشایش قرار داده و از راه‌هایی که حتی گمانش را نمی‌کرد به او روزی می‌دهد، و این قاعده کلی و حتمی است که هر کس بر خدا اعتماد و توکل کند، خداوند او را کفایت خواهد کرد و محتاج خلق نخواهد شد.

قالَ الاِمام عَلی‌عليه‌السلام :

لا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الاِیمانِ حَتَّی یَعْلَمَ إِنَّما اَصابَهُ لَمْ یَکُنْ لِیُخْطِئَهُ وَ إِنَّ ما اَخْطَأَهُ لَمْ یَکُنْ لِیُصِیبَهُ، وَ اِنَّ الْضَّارَ الْنَّافِعَ هُوَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.

بحار 70/154.

ترجمه حدیث

حضرت علی‌عليه‌السلام فرمودند: هیچ بنده‌ای مزه ایمان را نمی‌چشد مگر برسد به جایی که علم داشته باشد که آن چه از (بلا یا نعمت) به او رسیده قطعی بوده و مسلّماً می‌رسیده و آن چه به او نرسیده قطعاً نمی‌رسیده و بداند که نفع و ضررها به دست خداست (و آن چه رسیده و نرسیده همه به اذن و قدرت الهی بوده و هست).

* ایمان به خدا طعم بسیار شیرین و لذّت‌بخشی دارد، امّا وقتی این طعم را می‌چشیم که معرفتی حاصل شده باشد، و بدانیم که همه کارها به دست خداست، و ما هیچ کاره‌ایم. اگر بدانیم که آن‌چه باید بما برسد طبق تقسیمات و مقدرات خدا حتماً و بدون شک خواهد رسید، و آن‌چه نباید برسد یقیناً نخواهد رسید، و تمام ضررها و منفعت‌ها به دست خداست، شاهرگ‌های اصلی تمامی خلقت و جهان هستی به دست خداست، و تنها قسمت اندکی از آن به دست بشر داده شده و آن هم با این همه قید و شرط و....

آن وقت است که دل به خدا و عطای او می‌بندیم، و از غصّه دنیا آسوده شده و غم رفته‌ها و نیامده‌ها را نمی‌خوریم، و خلاصه از شر و شور دنیا راحت می‌شویم، و لذّت ایمان به خدا را در کام خود احساس می‌کنیم.