( مسئله 395 ) : 7 روزه ماه مبارک رمضان که بر انسان واجب است ، در افطار آن بدون عذر کتک وارد شده و در پاره ای روایات(1) 39 ضربه تازیانه

ذکر شده

( مسئله 396 ) : 8 اگر کسی بکارت دختری را با انگشت خود برطرف کرد ( البته غیر از شوهرش ) مشهور علماء فرموده اند تأدیب شود ، لکن صحیح آن است که 80 تازیانه کیفر دارد و در مسئله 130 گذشت که باید مهر المثل بدهد و اگر بکر ، کنیز کسی باشد و غیر از مولی و شوهر دیگری این کار را با وی انجام داد یک دهم قیمتش را باید به مولایش بپردازد

( مسئله 397 ) : 9 در اقرار به زنا و لواط و امثال اینها که برای ثبوت کیفر بیش از یک بار لازم است چنانچه کمتر از قدر لازم محقّق شد ، جماعتی قائل به تعزیر شده اند ولی خالی از اشکال نیست ، بلی آنچه به این اقرار ثابت می شود غرامت مال در مورد دزدی است و در اقرار به لواط ولو یک بار تزویج فاعل با مادر و دختر و خواهر لواط شونده جائز و نافذ نیست و اگر اعتراف به زنا با زنی شوهر دار یا زنا در حال عدّه رجعیّه کرد تزویج آن زن بر وی حرام مؤبّد است ، گر چه بیش از یک بار اعتراف نکند

( مسئله 398 ) : 10 کسی که ربا گرفت ، یا گوشت خوک یا مردار یا خون خورد ، اگر بالغ و عاقل و مختار باشد و می دانسته که این کار حرام است باید تأدیب شود و در پاره ای(2) روایات دارد که ربا خور بعد از دو بار تأدیب اگر باز

____________________

1- مستدرک الوسائل 3 باب 8 از ابواب بقیه حدود حدیث 1 بحار الأنوار 96 باب 34 حدیث 11

2- وسائل الشیعه 18 باب 7 از ابواب بقیه حدود حدیث 2

ربا خورد کشته می شود و در روایتی(1) معتبر دارد که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام نصرانی که تازه مسلم شده و گوشت خوک سرخ کرده را با ریحان می خواست بخورد کتک زدند تا بولش بیرون آمد

( مسئله 399 ) : 11 کسی که بدهی مردم را نمی پردازد بازداشت می شود ، اگر معلوم شد نادار است رها شده تا مالی فراهم کرده به طلبکار بدهد و اگر مال دارد مالش بین طلبکارها تقسیم می گردد ( و لازم است که خود وی را وادار به پرداخت بدهی کرده به خصوص اگر باید چیزی فروخت و پول آن را به طلبکار داد )

( مسئله 400 ) : 12 در روایتی(2) معتبر داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام مردی را که به دیگری گفت : به مادرت محتلم شدم ، کتک دردناکی زدند ( مسئله 401 ) : 13 ایلاء در روایت صحیح(3) داریم : چنانچه زنی که شوهرش قسم خورده با وی جماع نکند صبر نداشت و شکایت به امام برد ، امام چهار ماه به او مهلت می دهد ، بعد از آن به شوهر می گوید یا به مناکحه ( جماع با زن خود ) برمی گردی و یا وی را طلاق می دهی ، اگر سرپیچی کرد وی را حبس ابد می کند و در پاره ای روایات(4) داریم که امیرالمؤمنینعليه‌السلام جائی از نی برای او قرار داده و یک چهارم قوت ( غذا ) او را به وی می دادند ، در روایتی دیگر(5)

_____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 7 از ابواب بقیه حدود حدیث 1

2- وسائل الشیعه 18 باب 24 از ابواب حدّ قذف حدیث 1

3- وسائل الشیعه 15 باب 8 ایلاء حدیث 5

4- وسائل الشیعه 15 باب 9 ایلاء ، حدیث 3

5- وسائل الشیعه 15 باب 9 ایلاء ح1

دارد که وی را از خوردن و آشامیدن باز می داشتند

( مسئله 402 ) : 14 فروختن جری و مار ماهی که دو قسم ماهی حرام گوشتند در روایتی(1) وارد شده که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام با تازیانه که دو سر ( شاخه ) داشت فروشنده را می زدند

( مسئله 403 ) : 15 بعضی از بزرگان علماء خرید و فروش سم قاتل را حرام و آن کس را که مرتکب گردد مستحق عقوبت ( گوشمالی ) دانسته و اگر عقوبت وی را باز نداشت و ادامه داد ، کشتن او را واجب کرده ، لکن این حکم محل تأمل بلکه منع است

( مسئله 404 ) : 16 کسی که اخته است تدلیس کرده زنی مسلم را به تزویج خود در آورد ( و زن نمی دانست ) باید در سر یا کمر تأدیب شود ( یعنی چند ضربه شلاق به سر یا کمرش وارد می آورند ) و تمام مهر را در صورت دخول و نصف آن را بدون دخول باید به زن بدهد و اگر زن بخواهد بین آن دو جدائی می افتد ( یعنی زن حق فسخ عقد را دارد )

( مسئله 405 ) : 17 اگر کنیزی را روی زن آزاد بدون اجازه وی تزویج خود کرد 5/12 ضربه تازیانه می خورد و در این حکم بحث و اشکال است و در مسئله 128 متعرض شدیم

( مسئله 406 ) : 18 تزویج با زن شوهر دار از روی نادانی یا زنی که در عده دیگری است باطل است ولی اگر از روی علم و عمد تزویج نموده دخول کرد ، زن اگر شوهر دار است با شرایط زنای محصنه سنگسار و الا تازیانه می خورد

____________________

1- وسائل الشیعه 16 باب 9 اطعمه محرمه حدیث 3

و بر مرد نیز حد زنا ثابت می شود

( مسئله 407 ) : 19 مردی که زنی ذمیه ( یهودیه ، نصرانیه ، مجوسیه ) روی زن مسلم خود بدون اجازه وی تزویج کند 5/12 تازیانه می خورد و حکم آن در مسئله 129 گذشت

( مسئله 408 ) : 20 در روایتی(1) ضعیف وارد شده که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام در زمان خلافت عمر درباره زنی که شب خود را همانند کنیز مردی کرده و مرد با وی ( به خیال آنکه کنیزش است ) جماع کرد به وی فرمودند مرد را در پنهانی و زن را در آشکارا حد بزن و حکم زن علی القاعده است و در مورد مرد خالی از بحث و اشکال نیست

( مسئله 409 ) : 21 مردی که با مرد دیگر یا پسری نابالغ جمع می شود در مسئله 112 گذشت که بدون ایقاب ( دخول ) 100 تازیانه دارد

( مسئله 410 ) : 22 در کیفر مردی که در حال احرام پسری را از روی شهوت ببوسد ( در روایت معتبر(2) 100 تازیانه وارد شده ) و در غیر حال احرام تأدیب دارد

( مسئله 411 ) : 23 اگر مردی سر زنی را تراشید مشهور علماء گفته اند کتکی دردناک می خورد و در زندان می ماند تا موی سر زن بهبودی یابد ، اگر روئید مهر المثل ( مهری که امثال این زن در موقعیت سنّی و خانوادگی و اجتماعی دارد ) از مرد گرفته شده به زن داده می شود و اگر مو نروئید دیه کامل زن را باید

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 38 ابواب حدّ زنا حدیث 1

2- وسائل الشیعه 18 باب 4 حد لواط حدیث 1

بپردازد و این حکم صحیح است

( مسئله 412 ) : 24 در چپاول آشکار دارائی مردم تأدیب وارد شده و حکم و شرح آن در مسئله 238 گذشت

( مسئله 413 ) : 25 در روایتی ضعیف(1) وارد شده که امیرالمؤمنینعليه‌السلام حبس را در سه چیز می دانستند : مردی مال یتیم را از روی ستم بخورد ، مال یتیم را غصب نماید ، مردی در امانتی مورد اطمینان قرار گرفت امانت را ببرد

( مسئله 414 ) : 26 در روایتی(2) دیگر ( نیز ضعیف ) وارد شده که رزین می گوید : ( نام راوی است ) در وضوء خانه کوفه وضوء می گرفتم ، ناگهان مردی وارد شد ، نعلین خود را کنار گذارد و تازیانه دستی خود را روی آن ها نهاد ، نزدیک شد ، وضوء گرفت ، برایش مزاحمت ایجاد کردم تا اینکه بر روی دست های خود افتاد ، ایستاد و وضوء گرفت ، چون فارغ شد سه بار تازیانه دستی بر سرم زد ، سپس فرمود : بپرهیز ، کسی را هل ندهی و بشکنی ( عضوی یا استخوانی را ) و غرامت بپردازی ، پرسیدم که بود گفتند امیرالمؤمنین به دنبالش رفتم پوزش بخواهم رفت و اعتناء به من نکرد

( مسئله 415 ) : 27 کسی که با خواهر خود زنا کند ، دو روایت(3) ضعیف دارد که یک ضربت شمشیر بر او وارد می آورند ، به هر جا رسید ، اگر زنده ماند حبس ابد می شود تا بمیرد ، حکم این مورد و امثال آن در مسئله 38 گذشت

__________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 5 ابواب بقیه حدود حدیث 1

2- وسائل الشیعه 18 باب 9 ابواب بقیه حدود حدیث 1 18

3- وسائل الشیعه 18 باب 19 ابواب حد زنا حدیث 4 10

( مسئله 416 ) : 28 اگر پسری نابالغ 10 سال یا بیشتر داشته باشد ، با زنی زنا کرد کمتر از حد بالغ تازیانه می خورد و همچنین اگر دختر بچه ای نابالغ با مردی دیده شود که با او فجور ( کار زشت ) می کند و حکم این مسئله به تفصیل در باب زنا گذشت

( مسئله 417 ) : 29 در روایتی(1) معتبر از امام ششمعليه‌السلام وارد شده مردی خدمت حضرت پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمد و گفت : یا رسول اللّه من از مردی درخواست کردم بروی خدا ( یعنی بروی خدا وی را قسم دادم ) آن مرد به من 5 ضربه تازیانه زد ، حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم 5 ضربه دیگر به وی زدند و گفتند بر وی لئیم خود سؤال کن و در روایتی(2) داریم که زنی از مردش این چنین درخواست کرد که او را طلاق بدهد حضرت فرمود : با کتک وی را به درد آور یا از او بگذر

( مسئله 418 ) : 30 یکی دو تن از علماء بزرگ فرق نهاده اند بین ساحر مسلم و ساحر کافر ، اولی کشته می شود و دومی تأدیب می گردد ولی بحثی درباره اولی نیست و حکمش همانست و گذشت و درباره دومی تأدیب خاصی وارد نشده ، بلکه اگر از اهل ذمه باشد و در عقد ذمه با وی شرط کرده اند که جادو نکند با انجام دادن سحر از ذمه خارج شده و حکم کافر حربی بر او بار می شود

( مسئله 419 ) : 31 در روایتی(3) معتبر از امام ششم وارد شده که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نسبت به کسی که میوه ها را در آستین خود می دزدید حکم فرمودند آنچه

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 2 ابواب بقیه حدود حدیث 1

2- وسائل الشیعه 16 باب 42 کتاب ایمان حدیث 5

3- وسائل الشیعه 18 ، باب 23 از ابواب سرقه حدیث 2

خورده چیزی بر او نیست و نسبت به آنچه با خود برده تأدیب می شود و دو بار قیمت را غرامت می دهد

( توضیح : این روایت البته در غیر مورد بریدن دست دزد است ) و درباره دزدی بچه نابالغ ( دختر و پسر ) بعد از یکی دو بار دزدی تأدیب وارد شده که قبلاً در مسئله 203 گذشت و هم چنین کسی که از غنیمت دزدی کند از امام جعفر صادقعليه‌السلام در روایتی(1) صحیح وارد شده آنچه دزدیده اگر از سهمش کمتر است تأدیب می شود و بقیه سهمش را به وی می دهند و درباره این موضوع قبلاً در مسئله 206 بحث شده است

( مسئله 420 ) : 32 کسی که شهادت دروغ داد در چندین روایت(2) که پاره ای از آنها معتبر است دارد بطوری که امام صلاح بداند تأدیب می شود و باید وی را در شهر بگردانند تا شناخته شده ، دوباره شهادت دروغ ندهد و اگر خسارت مالی به سبب شهادتش به کسی وارد آمد باید غرامت آن را بدهد و چنانچه به سبب شهادت دروغ وی کسی را کشتند ( در صورت عمد ) قصاص دارد

( مسئله 421 ) : 33 در چندین روایت(3) وارد شده که امامعليه‌السلام درباره طلاق فرمودند : اگر والی مردم بودم با شمشیر آنان را وادار می کردم که طلاق عده بدهند ( طلاقی که به مذهب شیعه درست است و سنی ها مراعات شرایط آن را

_____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 24 از ابواب سرقه حدیث 4

2- وسائل الشیعه ج18 باب 11 ابواب بقیه حدود حدیث 1 2

3- وسائل الشیعه 15 باب 6 ابواب مقدمات طلاق حدیث 1 6

نکرده و یا به یک جمله زن را سه طلاق می دهند ) و در روایتی(1) صحیح داریم که امام پنجمعليه‌السلام نسبت به مردی که به زن خود گفت تو بر من حرامی ! و اینکه حضرت امیرعليه‌السلام آن را به منزله سه طلاقه دانسته اند ، فرمودند : دروغ گفته اند ، حضرت امیرعليه‌السلام این گفته را طلاق قرار نداد و اگر من بر آن مرد تسلط داشتم سرش را با کتک زدن به درد می آوردم

( مسئله 422 ) : 34 مردی که چندین بار زن خود را طلاق داده که به ادعای زن تعداد آن را نمی داند در روایتی(2) دارد که امیرالمؤمنینعليه‌السلام هنگامی که چندین نفر امین به علیه مرد شهادت دادند وی را تأدیب نمودند ( احتمال دارد که در طلاق عدلین را شاهد نمی گرفته و سنی ها شرط نمی دانند یا پاک بودن زن را رعایت نمی کرده یا هر بار بدون موجب صیغه طلاق را تکرار می کرده و بعید است که بعد از هر سه طلاق دوباره به زن برمی گشته و تزویج محلّل که شرط حلال شدن تزویج بعد از سه طلاق است را مراعات نمی نموده

( مسئله 423 ) : 35 چنانچه پدر ، فرزند خود را بکشد یا انسان غلام خود را قصاص وارد نشده ، فقط کفاره و خون بها دارد ولی در روایتی ضعیف(3) از امام پنجمعليه‌السلام وارد شده که کتک سختی می خورد و وی را از جای خود تبعید می کنند

( مسئله 424 ) : 36 در روایتی(4) معتبر وارد شده که امام پنجمعليه‌السلام درباره

____________________

1- وسائل الشیعه 15 باب 6 ابواب مقدمات طلاق حدیث 1 6

2- مستدرک الوسائل 3 باب 6 ابواب دفاع حدیث 2

3- وسائل الشیعه 19 باب 32 37 ابواب قصاص نفس حدیث 9

4- وسائل الشیعه 18 باب 37 ابواب حد زنا حدیث 1

زنی شوهردار که از زنا آبستن شده چون بچه را زائید وی را پنهانی کشت ، فرمودند 100 ضربه شلاق برای کشتن بچه می خورد سپس ( چون محصنه بوده ) وی را سنگسار می کنند و درباره این مسئله بحث شد در مسئله 46

( مسئله 425 ) : 37 چنانچه مسلمی عادت به کشتن اهل ذمه کرد وی را با ذلت می کشند و حکم آن در باب قصاص خواهد آمد ان شاء اللّه

( مسئله 426 ) : 38 در روایتی(1) ضعیف از امیرالمؤمنینعليه‌السلام وارد شده کسی که دابه ای ( خر ، قاطر و اسب یا خصوص اسب یا هر حیوانی ) را بیهوده بکشد یا درختی را ببرد یا زراعتی را فاسد کند یا خانه را منهدم سازد یا چاه یا نهر آبی را از استفاده بیرون برد علاوه بر غرامت قیمت آنچه از بین برده و فاسد کرده چند تازیانه نیز باید بخورد و چنانچه این کار از روی عمد نبوده خطا کرده فقط غرامت را می پردازد و زندان و تأدیب ندارد

( مسئله 427 ) : 39 اگر کسی آزاد غلام یا کنیز دیگری را عمداً بکشد کتک سختی می خورد و قصاص ندارد ولی قیمت مقتول را باید به مالکش بپردازد و چنانچه مقتول مسلم باشد بر قاتل کفاره جمع واجب می گردد ( یک بنده مسلم آزاد کردن و دو ماه پیاپی روزه گرفتن و 60 مسکین را طعام دادن )

( مسئله 428 ) : 40 چنانچه انسانی آزاد ( غلام یا کنیز کسی نباشد ) عادت به کشتن غلامان و کنیزان داشته باشد ، علاوه از آنچه در مسئله بالا گذشت وی را باید کشت

( مسئله 429 ) : 41 کسی که غلام یا کنیز خود را عمداً بکشد ، اگر مقتول

________________________

1- مستدرک الوسائل 3 باب 6 نوادر

مسلم بوده ، علاوه بر کفاره جمع سه حکم دیگر نیز بر وی ثابت است اول کتک خوردن سخت ، دوم حبس ( در بعض روایات(1) یک سال وارد شده ولی لا اقل یک هفته یا یک ماه حبس باشد ) سوم قیمت غلام را باید غرامت بدهد ، کتک در مورد کشتن بدون شکنجه است و اگر با شکنجه غلام خود را کشت 100 ضربه تازیانه وارد شده و قیمت را به تصدق از او می دهد و اگر بدون شکنجه وی را کشت قیمت به بیت المال مسلمین می رسد

( مسئله 430 ) : 42 اگر شرایط قذف برای حد محقق نشده قاذف در پاره ای جاها تعزیر ( تأدیب ) می شود و آن در مواردی است : اول : پسر یا دختری که بالغ نشده نسبت زنا یا لواط ( و بنا بر اقوی نسبت وساطت برای زنا و لواط ) را به انسانی بالغ داد ، تأدیب می شود دوم : اگر در حال دیوانگی قذف کرد ، حد ندارد و تأدیب هم نمی شود ، بلی اگر ادواری بود و در حال سلامت عقل قذف کرد ، حد وی به سبب دیوانگی و در حال دیوانگی ساقط نمی گردد سوم : کسی که بالغ عاقل است اگر اکراه بر قذف دیگری شد ، قطعاً حد ندارد و تأدیب هم نمی شود و هم چنین اگر در حال بی هوشی یا از روی سهو و غفلت یا در حال خشمی که اختیار را از وی ببرد قذف کرد ولی اگر در حال مستی قذف نمود و مستی وی به اندازه نباشد که بی اختیار و بدون درک سخن بگوید ، حد کامل ( 80 تازیانه ) می خورد و در غیر این صورت آیا تازیانه می خورد ؟ محل اشکال است و عده ای از بزرگان حد را بر وی ثابت دانسته اند چهارم : در

____________________

1- وسائل الشیعه 19 باب 37 ابواب قصاص نفس حدیث 5 و مستدرک الوسائل 3 باب 34 قصاص نفس حدیث 1

مسئله 142 گذشت که آزاد بودن ( غلام و کنیز نبودن ) در قاذف شرط نیست ، پس اگر غلام یا کنیزی قذف کرد ، حد بر وی جاری می گردد و در مقدار تازیانه قبلاً بحث شد پنجم : اگر بالغ عاقلی پسر یا دختر نابالغی را قذف کرد حد ندارد لکن قاذف باید تأدیب گردد ششم : قذف کردن کافر حدی بر قاذف ندارد لکن تأدیب می شود و درباره فروع مسئله در باب قذف بحث شد هفتم : اگر به کسی که زنا یا لواط وی ثابت شد ( به اقرار یا به شهادت شهود معتبر ) نسبت زنا یا لواط داد تعزیر ( تأدیب ) نسبت دهنده محل تأمل است هشتم : طبق روایتی ضعیف(1) اگر کسی به فرزند زنی که از زنا باشد و آن زن نزد امام مسلمین اقرار به زنا کرده حد خورده گفت ( ولد الزنا ) تأدیب می شود و اگر گفت یابن الزانیه حد می خورد

نهم : اگر غلام یا کنیزی را قذف کرد حد کامل نمی خورد ولی تأدیب می شود

دهم : چنانچه کسی را به سخنی اهانت آمیز خطاب کند یا با سخنی وی را آزار دهد و شخصیت او را پایین آورد حد ندارد و اگر آن کس مستحق این سخن نباشد گوینده تأدیب می شود و قبلاً در مسئله 152 نسبت به کسی که به زن خود بگوید تو را بکر نیافتم بحث شد و هم چنین اگر به کسی نسبت جماع با حیوان بدهد تأدیب دارد یازدهم : چنانچه پدر ، فرزند خود ( پسر یا دختر ) کوچک یا بزرگ را قذف کند حد ندارد لکن باکی نیست که تعزیر ( تأدیب ) شود و هم چنین اگر پدر ، مادر فرزند خود را قذف کرده و او مرده و حد قذف به ارث به فرزند برسد ، گرچه خالی از تأمل نیست

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 7 حد قذف حدیث 1

( مسئله 431 ) : 43 اگر دو نفر یکدیگر را قذف کنند به نحوی که به تنهایی اگر قذف می کرد حد داشت ( در مسئله 150 گذشت ) حد از هر دوی آنان ساقط و تأدیب ثابت است و هم چنین گذشت که اگر ذمی ( یهودی ، نصرانی ، مجوسی ) مسلمی یا مسلمه ای را قذف کرد 79 تازیانه علاوه از 80 تازیانه حد قذف به وی نواخته می شود

( مسئله 432 ) : 44 در روایتی(1) صحیح داریم که امیرالمؤمنینعليه‌السلام قصه گویی را که در مسجد قصه می گفت دیدند با تازیانه دستی وی را زدند و از آنجا بیرون کردند و باکی نیست به این روایت عمل شود

( مسئله 433 ) : 45 نبش قبر مرد یا زن مسلم قبلاً بحث شد که اگر کسی کفن را دزدید دستش بریده و اگر ندزدید تأدیب می شود ( مسئله 254 )

( مسئله 434 ) : 46 اگر زن ناشزه شد ( فرمان مرد خود را در امور زناشویی بدون عذر شرعی نبرد ) چنانچه پند و اندرز در وی اثر نکرد می توان او را به قدری که امید برگشت به طاعت را به آن داشته باشد و به حد شرعی نرسد ( بعد از دوری در بستر خواب که مثلاً در خواب پشت به وی کرده بخوابد و بی اثر باشد ) کتک بزند

( مسئله 435 ) : 47 سوراخ کردن خانه یا اطاق کسی برای دزدی چنانچه مال را بیرون نبرد و از حرز خارج نکند گوشمال دارد و در روایتی(2) از امیرالمؤمنینعليه‌السلام داریم که چنین کسی را 20 تازیانه زدند

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 4 ابواب بقیه حدود حدیث 1

2- مستدرک الوسائل 3 باب 8 ابواب سرقت حدیث 2

( مسئله 436 ) : 48 مردی که زیر فراش مردی دیگر یافت شود در روایت صحیح(1) داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمان دادند وی را در جایی که غائط است آلوده کنند و هم چنین مردی که در زیر فراش زنی بیگانه یافت شود دستور دادند(2) که او را در آنجا ( در محل غائط ) زیر و رو کرده رها سازند

در مورد وطی حیوان ( جماع با حیوان ) قبلاً بحث شد

( مسئله 437 ) : 49 در روایت معتبر(3) داریم که کسی که با عیال خود در حال حیض نزدیکی کند 25 تازیانه باید به او زد و در روایتی(4) دیگر در جماع با هر زنی که حائض باشد بنابراین اگر زنا باشد 25 تازیانه علاوه از حد زنا خواهد بود و چنانچه اول حیض است یک دینار طلا ( 18 نخود ) طلای سکه دار و اگر حیض رو به رفتن بود نصف ( 9 نخود ) طلای سکه دار تصدق بدهد و این حکم احوط و اظهر استحباب است

( مسئله 438 ) : 50 کسی که با زن بیگانه مرده جماع کند علاوه از حکم زنای به زنده عقوبتی اضافه دارد ، بنابراین اگر زانی ( مرد ) محصن باشد ( معنای احصان در مسئله 59 گذشت ) سنگسار شده و گرنه تازیانه می خورد و در پاره ای جاها تبعید و چیدن یا تراشیدن موی سر را نیز دارد ( تفصیل آن در احکام زنا گذشت ) و به خاطر زنای با مرده عقوبت وی به نحوی که امام صلاح بداند سخت می گردد

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 6 حد لواط حدیث 1

2- وسائل الشیعه 18 باب 40 ابواب زنا حدیث 2

3- وسائل الشیعه 18 باب 13 ابواب بقیه حدود حدیث 1

4- وسائل الشیعه 18 باب 13 ابواب بقیه حدود حدیث 2

( مسئله 439 ) : 51 مشهور علماء درباره مردی که با زن مرده یا کنیز مرده خود جماع کند تأدیب گفته اند ولی خالی از تأمل نیست

( مسئله 440 ) : 52 در روایتی(1) معتبر داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام درباره کسی که دیگری را هجو ( مسخره ) کرد حکم به تأدیب فرمود

موارد حبس

حبس بر دو قسم است :

1 حبس ابد

2 حبس موقت

1 حبس ابد در مواردی چند است :

( مسئله 441 ) : 53 چنانچه به ناحق فرمان قتل مؤمنی را داد ، فرمان ده باید حبس ابد شده تا بمیرد ( البته در صورتی که فرمان اجراء شد )

( مسئله 442 ) : 54 چنانچه کسی را نگاه داشت تا دیگری وی را از روی ستم کشت ، قاتل قصاص دارد و نگاه دارنده باید حبس شده تا بمیرد و در روایتی(2) اضافه کرده که در هر سال بعد از زدن پهلوهایش 50 ضربه شلاق باید به وی زد

( مسئله 443 ) : 55 دزدی که بعد از بریدن دست راست در مرحله اول دزدی و بریدن پای چپ در بار دوم دزدی کرد حبس ابد می شود و هم چنین زنی که

____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 19 ابواب حد قذف حدیث 5 6

2- وسائل الشیعه 19 باب 18 ابواب قصاص نفس حدیث 1

مرتد می شود که در مسئله 334 گذشت

( مسئله 444 ) : 56 در روایتی(1) ضعیف داریم کسی که دیگری را مثله کند ( مثلاً چشم وی را بیرون آورد ، گوش یا بینی او را ببرد ) باید حبس ابد شود ولی حبس مورد عمل اصحاب نیست

( مسئله 445 ) : 57 در اول اسلام زن اگر زنا می کرد حبس ابد می شد ، لکن این حکم بعداً به احکام دیگری تبدیل شد

حبس موقت در جاهایی وارد شده است :

( مسئله 446 ) : 58 در روایتی(2) ضعیف داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام مردی که غلامش را زیر شکنجه کشت ، 100 ضربه شلاق عقوبت فرموده یک سال او را حبس نمودند

( مسئله 447 ) : 59 اگر کسی قاتل را از چنگال اولیاء مقتول خلاص کرد در روایتی صحیح(3) از امام ششمعليه‌السلام وارد شده که آنان که قاتل را نجات دادند باید حبس شوند تا قاتل را بیاورند

( مسئله 448 ) : 60 اگر کسی توانایی پرداخت بدهی خود را دارد ولی کوتاهی می کند وی را حبس می کنند

( مسئله 449 ) : 61 چنانچه کسی کفیل جان دیگری شد ( یعنی هرگاه آنکس را خواستند حاضر کند ) در روایت معتبر(4) داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام

_____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 5 ابواب حد سرقت حدیث 5

2- وسائل الشیعه 19 باب 37 ابواب قصاص نفس حدیث 5 وباب 6 حدیث 1

3- وسائل الشیعه 19 باب 16 ابواب قصاص نفس ، حدیث 1

4- وسائل الشیعه 13 باب 9 ابواب ضمان حدیث 1

وی را حبس فرموده و گفتند طرف خود را جویا شو ( تحویل بده )

( مسئله 450 ) : 62 مردی که سر زنی را تراشید ، قبلاً گذشت که کتک دردناکی خورده و تا جای موی سر زن خوب شود وی را زندان می کنند

( مسئله 451 ) : 63 در مورد نبّاش گذشت ( که با چه شرایطی دستش قطع می شود ولی در هر بار عقوبتی دردناک می شود و زندان می گردد

( مسئله 452 ) : 64 شاهد زور ( دروغین ) را چند روز حبس می کنند

( مسئله 453 ) : 65 والی می تواند کسانی که در قتل عمد شرکت داشته اند و ولی مقتول آنان را نکشد زندان کرده تأدیب نماید

( مسئله 454 ) : 66 قبلاً در مسئله 429 گذشت کسی که غلام خود را از روی ستم بکشد تأدیب شده زندان می شود و چنانچه معروف به کشتن غلام و کنیزان باشد کشته می شود

( مسئله 455 ) : 67 در روایتی ضعیف(1) نسبت به خیانت مأمور و متصدی کار حکومتی داریم کسی را که به او چیزی تلقین می کند که برای مسلمی ضرر دارد کتک زده وی را زندان می کنند

حبس موقت که مقدمه حد یا کیفر شرعی است

( مسئله 456 ) : 68 1 مردی یا زنی که باید حد شرعی سنگسار درباره اش اجراء شود وی را مقدمهً بازداشت کرده تا حد اجراء شود و هم چنین زن زناکار که آبستن بوده تا وضع حمل کند

____________________

1- مستدرک الوسائل 3 باب 24 ابواب کیفیّه الحکم حدیث 5

ص: 127

( مسئله 457 ) : 69 2 حبس احتیاطی تا نتیجه تحقیقات معلوم شود در مورد چهار نفر که مسکر خورده مست با کارد به جان هم افتادند در روایتی(1) معتبر داریم که حضرت امیرالمؤمنین آنان را حبس فرمود ، دو نفر در زندان مردند و دو نفر زنده ماندند و در باره ابن ملجم لعنه اللّه علیه داریم که حضرت دستور حبس وی را داده و فرمودند که او را اطعام کرده و در حبس با او نیکی کنند

( مسئله 458 ) : 70 3 در روایتی(2) معتبر داریم که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم کسی را که متهم به کشتن دیگری بود شش روز حبس کرده چنانچه اولیاء مقتول شاهد می آوردند و گرنه متهم را بدون ضمانت آزاد می کردند

( مسئله 459 ) : 71 4 در روایتی(3) صحیح داریم که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به مردی که از مادر خود شکایت داشت که دست کسی را از خود دور نمی کند ( یعنی زنا می دهد ) فرمودند او را حبس کن

( مسئله 460 ) : 72 5 در روایتی(4) داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام عبداللّه بن سبأ را که خود ادعای نبوت داشت و حضرت را خدا می دانست توبه داده ، سرپیچی کرد ، سه روز او را زندان کرده و در این سه روز او را توبه می دادند ، چون توبه نکرد او را بیرون آورده با آتش سوختند

____________________

1- وسائل الشیعه 19 باب 1 ابواب موجبات الضمان ح2

2- وسائل الشیعه 19 باب 12 ابواب دعوی قتل حدیث 1

3- وسائل الشیعه 18 ، باب 48 ابواب حد زنا حدیث 1

4- وسائل الشیعه 18 ، باب 6 ابواب حد مرتد حدیث 4

( مسئله 461 ) : 73 6 روایتی(1) داریم که آن بزرگوار چند نفر را که با پدر جوانی به سفر رفته و آنها برگشتند و پدر جوان برنگشت و دارای مال بود حبس کرده تا اعتراف به کشتن وی کردند سپس غرامت مال و ضمان خون را بر آنان نهادند

( مسئله 462 ) : 74 7 در روایتی(2) داریم که غلامی مولای خود را کشت ، عمر دستور قتل وی را داد ، حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام امر به حبس غلام تا سه روز کردند چون غلام ادعای لواط کشته را با خود کرد بعد از سه روز با اولیاء مقتول به سوی قبر مقتول رفته ، قبر را شکافتند ، کفن را یافته ، خود او را ندیدند ، حضرت به آنان گفته رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را فرمودند که : هر کس از امت من کار قوم لوط را انجام دهد و به همین حال ( یعنی بدون توبه ) بمیرد بیش از سه روز در قبر نمی ماند تا زمین او را به سمت جمله قوم لوط که هلاک شدند پرت کرده ، با آنان محشور گردد

تنبیه :

در مورد غرامت مالی به عنوان تأدیب به روایتی قبلاً اشاره شده مسئله 419 علامه مجلسی قدس سره فرموده تا آنچا که می دانیم هیچ یک از اصحاب به این روایت عمل نکرده

_______________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 20 ابواب کیفیّه الحکم حدیث 1

2- بحار الأنوار 40/230 231 حدیث 10 و 79/71 72 ( 24 قب )

قسمی دیگر از حبس که به نفع زندانی است

( مسئله 463 ) : 463 75 8 در روایتی(1) داریم که حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام هشت نفر را که یکی از آنان حبشی بوده و با دست بریده در مدینه آبکشی می کرد ، به خاطر دزدی ، انگشتان آنان ( چهار انگشت ) را از بیخ کف قطع کرده سپس دستور دادند در اطاقی آنان را حبس کرده ، روغن و عسل به آنان می خوراندند تا دست هایشان خوب شد و در روایتی(2) دیگر وارد شده که دستور دادند آنان را در دار الضیافه ( مهمانسرا ) وارد کردند در روایت(3) سوم وارد شده که دستور مداوای آنان را به قنبر داده ، خوب به آنها برسد

( مسئله 464 ) : 76 در روایتی(4) داریم که مصقله بن هبیره اسیران جنگی بنی ناجیه را که از اسلام به نصرانیت ( دین سابق خود ) برگشته بودند خرید و آزاد کرد اما پول خرید آنان را کاملاً نداد ، فقط 50 هزار درهم که تمام پول نبود پرداخت و حضرت امیرالمؤمنینعليه‌السلام قبول نکردند ، پول ها را در خانه خود دفن کرده به معاویه پیوست ، حضرت خانه او را خراب کردند و در روایتی(5) دیگر نیز داریم که خانه حنظله کاتب که با 23 نفر از کسان خود به سوی معاویه فرار کرد و حضرت را در جنگ با معاویه همراهی ننمود خراب کردند و هم

_____________________

1- وسائل الشیعه 18 باب 30 ابواب سرقت حدیث 1

2- وسائل الشیعه 18 باب 30 ابواب سرقت حدیث 2

3- وسائل الشیعه 18 باب 30 ابواب سرقت ح 3

4- وسائل الشیعه 18 باب 3 ابواب مرتد حدیث 6

5- وقعه صفین 97

چنین خانه شخص سومی به نام جریر بن عبداللّه بجلی(1) را که به معاویه پیوست خراب نمودند

مسائلی چند

( مسئله 465 ) : مشهور علماء فرموده اند کسی که باید حد بخورد ( کشتنی نیست ) یا باید تأدیب شود ، چنانچه بدون تعدی و تجاوز به سبب حد یا تأدیب کشته شد ، خون بها ندارد و این فرموده صحیح است بلی چنانچه از اندازه لازم تعدی شد زیادتی مورد ضمان است

( مسئله 466 ) : اگر بعد از اقامه حد کشتن یا قصاص ( به سبب شهادت شهود ) برای حاکم ثابت شد که بعض شهود جنایت یک یا دو یا بیشتر فاسق بوده بنا به نظر مشهور علماء شیعه ضامن خون بهای وی از بیت المال است ولی گفته بعض اعاظم که فرق گذاشته اند بین آنجا که ولی مقتول شخصاً قصاص کند و آنجا که به دستور حاکم دیگری این کار را انجام دهد در صورت اول ضامن ولی مقتول و در صورت دوم ضامن بیت المال است ، قریب به نظر می رسد

( مسئله 467 ) : چنانچه حاکم کسی را برای بررسی یا اقامه حد دنبال زنی آبستن فرستاد و زن از ترس بچه ساقط کرد اگر از خطای حاکم به حساب بیاید خون بهای بچه از بیت المال داده می شود و گرنه بر حاکم یا عاقله اوست ( معنای عاقله در باب دیات بیان شده ) و در روایتی(2) معتبر داریم که عمر بن الخطاب

____________________

1- تنقیح المقال 1/210 ، معجم رجال الحدیث 4/41

2- وسائل الشیعه 19 باب 30 ابواب موجبات ضمان حدیث 1

در زمان حکومت خود دنبال زنی فرستاد ( که اهل زنا بود ) و وی را ترساند زن را درد زائیدن گرفت در راه خود به خانه ای وارد شد ، پسری زائید ، صدای پسر بلند شد ، سپس مرد ، عمر بسیار ناراحت شد ، بعضی از هم نشینان وی را تسلی داده که چیزی بر تو نیست ، عمر گفت از ابوالحسنعليه‌السلام بپرسید ، حضرت خون بهای بچه را به گردن وی قرار دادند و در روایتی(1) دیگر دارد که دیه بر عاقله عمر است

( مسئله 468 ) : اگر زائد بر اندازه حد بر محکوم زدند زیادی مورد ضمان است پس اگر بدون قصد کشتن با چیزی که غالباً کشنده نیست ( مثلاً چوب یا تازیانه ) زیادتی بر محکوم وارد شد و حاکم دستور آن را داد و مأمور نادان بود و محکوم جان سپرد ، حاکم ضامن خون بهاست و اگر مأمور می دانست که زیادتی بی جاست یا خود بدون دستور حاکم زیادتی را زد خود وی ضامن خون بهاست و در این مورد اگر زیادی به قصد کشتن بوده یا چیزی که زیادی به او صورت گرفته غالباً کشنده بوده قصاص ثابت است

( مسئله 469 ) : چنانچه کسی را اکراهاً بالای درخت یا ساختمانی یا نردبان برقی و امثال این ها فرستاد و وی را برق گرفت ، یا افتاد و مرد ، شخص اکراه کننده ضامن خون بهای وی است ولی اگر اکراه کننده حاکم عادل بود و برای مصلحت مسلمین او را وادار کرد و مرد ، خون بها از بیت المال داده می شود

( مسئله 470 ) : اگر مأمورین آتش نشانی یا کارگران معدن یا خلبان هواپیما یا راننده قطار یا اتومبیل یا کاپیتان کشتی یا غواصان یا کسانی که به عنوان پاسبان

_____________________

1- وسائل الشیعه 19 باب 30 ابواب موجبات ضمان حدیث 2