شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

«قرض دادن نزد من، محبوب تر از صدقه دادن است.»(1)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که قوّادی کند و زن و مردی را برای عمل حرام به یکدیگر برساند، خداوند بهشت را برای او حرام می نماید، و جایگاه او دوزخ می باشد، و آن جایگاه بدی خواهد بود، و همواره در سخط و خشم خداوند است تا از دنیا برود.»(2)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که به همسایه خود آزار کند، خداوند بهشت را برای او حرام می نماید، و جایگاه او دوزخ خواهد بود، و چه بد جایگاهی خواهد داشت، و کسی که حقّ همسایه خود را ضایع کند، از ما نخواهد بود.»(3)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که در اجرت اجیر خود ظلم کند، خداوند عبادت و اعمال نیک او را محو می کند، و بهشت را بر او حرام می نماید، در حالی که بوی بهشت از فاصله پانصد سال به اهلش می رسد.»(4)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که با سوگند خود، حقّ مسلمانی را ضایع کند، خداوند آتش را برای او واجب می کند، و بهشت را برای او حرام می نماید.»(5)

امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود:

«کسی که نوشیدنی های حرام را دوست داشته باشد، بهشت برای او حرام خواهد بود.»(6)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که قادر باشد با زنی و یا کنیزی زنا کند، و از ترس خدا از آن

_____________________

1- 709) همان.

2- 710) وسائل ابواب نکاح محرّم باب 27 ح 2.

3- 711) کلمه التّقوی: 5 / 177.

4- 712) شرح الأزهار: 3 / 248.

5- 713) المجموع: 18/14؛ مستدرک وسائل: 16/38.

6- 714) خصال / 113.

بگذرد، خداوند دوزخ را بر او حرام می نماید، و از وحشت بزرگ قیامت و دخول در آتش او را ایمن می نماید و او را داخل بهشت می کند، و اگر با آن زن و یا آن کنیز زنا کند، خداوند بهشت را بر او حرام می نماید، و او را داخل آتش می کند.»(1)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که بعد از من از علیّعليه‌السلام جدا شود، روز قیامت مرا نمی بیند، و من نیز او را نمی بینم، و کسی که با علیّعليه‌السلام مخالفت کند، خداوند بهشت را بر او حرام می نماید، و جایگاه او را آتش قرار می دهد...»(2)

امام باقرعليه‌السلام به ابوحمزه ثمالی فرمود:

«از چیزهایی که تبدیلی از ناحیه خداوند در آن نخواهد شد قیام قائم ما [ حضرت مهدیعليه‌السلام ] می باشد... و کسی که او را درک کند، و تسلیم او نشود، تسلیم حضرت محمّد و علیّعليهم‌السلام نیز نشده است، و خداوند بهشت را بر او حرام می کند و جایگاه او آتش خواهد بود، و چه بد جایگاهی است برای ستمگران.»(3)

عبداللّه بن مسعود می گوید: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که قرآن را برای دنیا و اهداف دنیایی یاد بگیرد، خداوند بهشت را بر او حرام می کند.»(4)

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«هنگامی که خداوند بهشت "عَدْن" را از طلای نورانی و مشک معطّر و خوشبو آفرید، او را امر به سخن نمود، و بهشت با شادمانی سخن گفت، و سخن او این بود: "أنت اللّه لا إله إلّا أنت الحیّ القیّوم..."(5)، یعنی:

________________________

1- 715) ثواب الأعمال / 283.

2- 716) کمال الدّین صدوق / 260.

3- 717) غیبت نعمانی / 86

4- 718) مکارم الأخلاق شیخ طوسی / 451.

5- 719) فی البحار عن الخصال... عن جعفر بن محمّد، عن آبائه، عن علیّعليه‌السلام ، قال: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله: إنّ اللّه عزّوجلّ لمّا خلق الجنّه خلقها من لبنتین، لبنه من ذهب، و لبنه من فضّه، و جعل حیطانها الیاقوت، و سقفها الزبرجد، و حصبائها [ و حصاها] اللّؤلؤ، و ترابها الزّعفران و المسک الأزفر، فقال لها: تکلّمی، فقالت: لا إله إلّا أنت الحیّ القیّوم، قد سعد من یدخلنی؛ فقال عزّوجلّ: بعزّتی و عظمتی و جلالی و ارتفاعی لا یدخلها مدمن خمرٍ، و لا سکریر، و لا قتّاتٍ [ ای نمّامٍ] و لا دیّوثٍ و هو القلطبان، و لا قلّاعٍ و هو الشرطی، و لا زنوق و هو الخنثی، و لا خیوفٍ [ خنوفٍ و فی الخصال: و لا خیوقٍ] و هو النّباش، و لا عشّار، و لا قاطع رحم، و لا قدریّ. [ بحارالأنوار: 5 / 10؛ خصال / 435]

"پروردگارا تو خدای یگانه و زنده و قیّوم هستی، خوشا به حال کسی که خدا خواسته باشد او داخل من شود." پس خداوند متعال فرمود: "سوگند به عزّت و جلال و ارتفاع مکانم که چند گروه داخل تو نخواهند شد:

1- کسی که اصرار بر شرابخواری داشته باشد، 2- کسی که اصرار بر رباخواری داشته باشد، 3 - کسی که اهل نمّامی و سخن چینی باشد، 4 - کسی که دیّوث و بی غیرت باشد، و مردم را برای گناه در خانه خود جمع کند، 5 - کسی که پیش سلطانی برای مردم سعایت کند، و آنان را گرفتار و هلاک نماید، 6 - کسی که نبش قبر کند، [ و کفن مردگان را سرقت نماید]، 7 - کسی که ختّار باشد، یعنی به عهد و پیمان خود عمل نکند."»(1)

کسانی که بوی بهشت به آنان نمی رسد

1 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که با دشمنی آل محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله بمیرد، چون روز قیامت محشور می شود، بین دو چشم او نوشته شده: "او از رحمت خدا مأیوس است و

______________________

1- 720) بحارالأنوار: 8 / 199.

هرگز بوی بهشت را نمی شنود".»(1)

2 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «از ظلم و ستم و آزار به مردم پرهیز کن چرا که جائر و ظالم بوی بهشت را نمی شنود.»(2)

3 - امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود: «هر زنی که بدون علّت از شوهر خود درخواست طلاق بکند، بوی بهشت را نمی شنود.»(3)

4 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که مقصود او از تحصیل علوم دینی متاع دنیا [ و جدال و خودنمایی و... ]باشد، بوی بهشت را نمی شوند.»(4)

5 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به ابوذرّ فرمود: «کسی که بمیرد و در قلب او ذرّه ای از کبر مانده باشد، بوی بهشت را نمی شنود، جز آن که قبل از مردن توبه نماید.»(5)

6 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که خود را به غیر پدر [ و مادر] خویش نسبت بدهد، بوی بهشت را نمی شنود.»(6)

7 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«یا علی! اگر بنده ای به اندازه عمر نوح خدا را عبادت کند، و به اندازه کوه ابوقبیس طلا در راه خدا بدهد، و هزار مرتبه با پای پیاده به حجّ برود، و بین صفا و مروه مظلوم کشته شود، و پس از این اعمال، ولایت و امامت تو را نپذیرفته باشد، بوی بهشت را نمی شنود، و داخل آن نخواهد

____________________

1- 721) عمده بن بطریق / 55 ؛ تفسیر کشّاف: 3 / 82

2- 722) عیون الحکم / 95.

3- 723) وسائل: 22 / 283؛ المهذب البارع: 3 / 441.

4- 724) الاقناع: 1 / 10.

5- 725) مستدرک الوسائل: 12 / 34.

6- 726) الغدیر: 10 / 217؛ مستدرک الوسائل: 18 / 219.

شد.»(1)

8 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که مسؤلیّت رعیّتی را بپذیرد و از آنان خیرخواهی نکند، بوی بهشت را نمی شنود.»(2)

9 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که غیر مسلمانی را - که در پناه اسلام است - بکشد، بوی بهشت را نمی شنود.»(3)

10 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که علوم دینی را برای مباهات و جدال تحصیل کند، بوی بهشت را نمی شنود.»(4) 11 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هیچ پیشوای خائنی نمی میرد مگر آن که بوی بهشت را نخواهد شنید.»(5)

12 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که [ حقّ] پدر و مادر خود، و یا [ حقّ] من را تکذیب کند، بوی بهشت را نمی شنود.»(6)

13 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که پیامبر خدا را تکذیب کند، بوی بهشت را نمی شنود.»(7)

14 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که پسر امردی را از روی شهوت ببوسد، خداوند هزار سال او را در آتش عذاب خواهد نمود، و اگر با او مجامعت کند، بوی بهشت را نمی شنود... جز آن که توبه کند.»(8)

________________________

1- 727) مناقب: 3 / 2؛ بحارالأنوار: 27 / 194.

2- 728) النّص والاجتهاد/469؛ مکاتیب الرّسول: 2/625

3- 729) میزان الحکمه: 1 / 218.

4- 730) همان: 3 / 208.

5- 731) تفسیر ابن کثیر: 4 / 85

6- 732) تاریخ کبیر: 5 / 314.

7- 733) کامل عبداللّه عدی / 10.

8- 734) الموضوعات ابن جوزی: 3 / 112.

15 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که بر من صلوات بفرستد و بر آل من صلوات نفرستد، بوی بهشت به او نمی رسد، در حالی که بوی بهشت از فاصله پانصد سال به اهلش می رسد.»(1)

16 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که برادر دینی او نیاز به قرض داشته باشد و او قادر بر آن باشد و به او قرض ندهد، خداوند بوی بهشت را بر او حرام خواهد نمود.»(2)

17 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

«کسی که به همسایه خود اذیّت کند، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می کند، و جایگاه او دوزخ خواهد بود، و دوزخ بد جایگاهی است برای او.»

و فرمود: «احسان به همسایه سبب آبادی [ و برکت] و طول عمر است.»(3)

18 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «کسی که [ نیازهای خوراکی مردم را] بیش از چهل روز احتکار کند، خداوند بهشت را بر او حرام می نماید.» و فرمود:

«کسی که غذای مردم را به انتظار گرانی چهل روز حبس نماید، از خدا بیزار شده و خدا نیز از او بیزار است.»(4)

19 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «... از عقوق والدین و آزار به آنان سخت پرهیز کنید، چرا که بوی بهشت از فاصله هزار سال به اهلش می رسد، و به عاق والدین، و قاطع رحم، و پیر زناکار، و همسایه متکبّر نمی رسد، چرا که بزرگی مخصوص

_____________________

1- 735) الرّسائل ابن فهد / 437.

2- 736) الحداق النّاضره: 20 / 107.

3- 737) تحریر الوسیله امام: 2 / 204.

4- 738) الفتاوی المیسّره للسّیّد السّیستانی / 391.

خدای ربّ العالمین است.»(1)

20 - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «بوی بهشت از فاصله پانصد سال به اهلش می رسد، و لکن عاق والدین و دیّوث بوی بهشت را نمی شنوند.»

گفته شد: «دیّوث کیست؟» فرمود:

«دیّوث کسی است که می داند همسر او زنا می دهد و از او جلوگیری نمی کند.»(2)

علّت خلود در بهشت و دوزخ

اختلافی بین امّت اسلامی، در خلود اهل بهشت در بهشت، و خلود اهل دوزخ در دوزخ نیست، و علّت خلود، در روایات، نیّت اهل دوزخ و اهل بهشت معرّفی شده است، و سخت ترین اندوه اهل دوزخ، و مسرّت بخش ترین نویدی که به اهل بهشت داده می شود، هنگامی است که مرگ را بین بهشت و دوزخ، به صورت گوسفندی، ذبح می کنند، و به دوزخیان و بهشتیان گفته می شود: «یا أهل الجنّه خلودٌ فلا موت أبداً، و یا أهل النّار، خلودٌ فلا موت أبداً.»(3)

مرحوم صدوق در کتاب علل الشّرایع از ابوهاشم جعفری نقل نموده که گوید: از امام صادقعليه‌السلام درباره خلود اهل بهشت در بهشت، و خلود اهل دوزخ در دوزخ سؤال نمودم، فرمود: «علّت خلود اهل آتش در آتش نیّت های آنان است، چرا که آنان نیّت داشتند که اگر در دنیا مخلّد می بودند، همیشه معصیت کنند، و علّت خلود اهل بهشت نیز این است که آنان نیز در دنیا نیّت داشتند که اگر در دنیا باقی باشند، همواره خدای خود را عبادت کنند، بنابر این هر دو گروه به سبب نیّت های خود، در دوزخ و بهشت مخلّد خواهند بود.»

_____________________

1- 739) کافی: 3 / 349، و ج 6 / 50

2- 740) خصال صدوق / 37.

3- 741) این حدیث از امام صادقعليه‌السلام در تفسیر قمّی / 411، و در نهج البلاغه: 1 / 107 نقل شده است.

سپس امام صادقعليه‌السلام این آیه را تلاوت نمود:( قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ ) ، و فرمود: «شاکله به معنای نیّت است.»(1)

در تفسیر علیّ بن ابراهیم قمّی از امام صادقعليه‌السلام نقل شده که در تفسیر آیه شریفه:( وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ ) (2) فرمود:

«پس از آن که اهل بهشت در بهشت، و اهل دوزخ در دوزخ، مستقرّ می شوند، از ناحیه خداوند ندا می رسد: "ای اهل بهشت، و ای اهل دوزخ! آیا شما مرگ را در صورتی از صورت ها دیده اید؟" آنان می گویند: "خیر." پس مرگ را به صورت گوسفند املحی می آورند، و بین بهشت و دوزخ نگاه می دارند، سپس به اهل بهشت و اهل دوزخ گفته می شود: "بنگرید، و مرگ را ببینید." و چون همه آنان مرگ را مشاهده می کنند، خداوند امر می کند تا او را ذبح کنند، سپس گفته می شود: "ای اهل بهشت، هرگز برای شما مرگی نخواهد بود، و ای اهل دوزخ، هرگز برای شما مرگی نخواهد بود".»

سپس فرمود:

«و این است معنای آیه شریفه:( وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی غَفْلَهٍ ) ، یعنی قضی علی أهل الجنّه بالخلود فیها، و قضی علی أهل النّار بالخلود فیها.»(3)

ابوبصیر گوید: امام باقرعليه‌السلام فرمود:

«هنگامی که اهل بهشت در بهشت، و اهل دوزخ در دوزخ، قرار می گیرند، مرگ را به صورت گوسفندی بین بهشت و دوزخ قرار می دهند، و ندایی می رسد که همه اهل عالم می شنوند، و به همه اهل

_________________________

1- 742) علل الشّرایع / 177؛ بحارالأنوار: 8 / 347.

2- 743) مریم / 39.

3- 744) تفسیر قمّی / 411؛ بحارالأنوار: 8 / 346.

بهشت و دوزخ گفته می شود: "این مرگ است که شما در دنیا از آن هراس داشتید." پس اهل بهشت می گویند: "خدایا مرگ را بر ما وارد مکن." و اهل دوزخ می گویند: "خدایا مرگ را بر ما وارد کن."»

امام باقرعليه‌السلام فرمود:

«سپس مرگ را همانند گوسفندی ذبح می کنند، و منادی از طرف خداوند می گوید: "پس از این هرگز برای احدی مرگی نخواهد بود، و همه شما بدانید که خالد و جاوید خواهید ماند." و پس از این ندا، اهل بهشت آن چنان شاد می شوند که اگر کسی از شادی می مرد آنان از شادی می مردند.»

سپس امام باقرعليه‌السلام این آیه را تلاوت نمود:( أَفَما نَحْنُ بِمَیِّتینَ * إِلّا مَوْتَتَنَا الْأُولی وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبینَ * إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ * لِمِثْلِ هذا فَلْیَعْمَلِ الْعامِلُونَ ) (1) .

سپس فرمود:

«با شنیدن این ندا، اهل دوزخ نیز، نعره ای می زنند که اگر کسی از نعره خود می مرد، آنان می مردند.» سپس فرمود: «این است معنای آیه:( وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی غَفْلَهٍ ) .»(2)

در ذیل روایتی از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله درباره غلبه هر مخلوقی بر مخلوق دیگر آمده که فرمود:

«... سپس انسان طغیان نمود، و گفت: "من أشدّ منّی قوّه؟" و خداوند مرگ را بر او مسلّط نمود، و او را به وسیله آن ذلیل کرد، و چون مرگ پیش خود فخر نمود، خداوند به او فرمود: "فخر مکن که من تو را بین

______________________

1- 745) صافّات / 58 - 61

2- 746) بحارالأنوار: 8 / 345.

اهل بهشت و دوزخ ذبح خواهم کرد، و هرگز زنده نخواهی شد."»(1)

مؤلّف گوید: آنچه گفته شد، مربوط به بعد از شفاعت شافعین در قیامت است، وگرنه عدّه زیادی از گنهکاران، به دوزخ خواهند رفت، و پس از مدّتی همان گونه که گذشت با شفاعت اولیای خدا نجات خواهند یافت و داخل بهشت می شوند. أعاذنا اللّه من النّار و رزقنا مرافقه الأبرار بمحمّد و آله الأطهار صلوات اللّه علیهم اجمعین.

وضع اطفال و دیوانگان و حیوانات و ملائکه و جنّیان در قیامت

نظر فقها و روایات، درباره اطفال و دیوانگان، و کسانی که در دنیا حجّت بر آنان تمام نشده، و کسانی که بین دو پیامبر زندگی نموده اند، و از دنیا رفته اند، و حقیقت برای آنان روشن نشده است، و پیرمردانی که در پیری و یا عدم عقل، پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را درک نموده، و یا افراد کر و گنگی که عقل ندارند، و افراد ابله و بی خرد و امثال این ها مختلف است.

مرحوم طبرسی در تفسیر آیه شریفه:( وَالَّذینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ ءٍ ) (2) گوید: فرزندان خردسال مؤمنین، در بهشت ملحق به پدران مؤمن خود می شوند، و این برای مسرّت و خشنودی پدران مؤمن آنان است.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام می فرماید: «رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله در تفسیر آیه فوق فرمود: "مؤمنین و اطفال آنان، در قیامت اهل بهشت خواهند بود.»

امام صادقعليه‌السلام نیز در تفسیر آیه فوق فرمود:

«اطفال مؤمنین، روز قیامت، به پدرانشان اهدا می شوند [ و در بهشت با

______________________

1- 747) روضه کافی / 149.

2- 748) طور / 21.

آنان خواهند بود] و مقصود از( وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ ءٍ ) این است که خداوند با این عمل، پاداش پدران مؤمن را کامل می فرماید.»(1)

در تفسیر علیّ بن ابراهیم قمّی آمده که امام صادقعليه‌السلام در تفسیر این آیه فرمود:

«اطفال شیعیان ما را، حضرت فاطمهعليها‌السلام تربیت می کند، و سپس به پدرانشان اهدا می شوند.»(2)

امام باقرعليه‌السلام می فرماید:

«اطفال غیر مؤمنین و کسانی که در زمان فترت [ یعنی فاصله بین دو پیامبر] از دنیا رفته اند، و کسانی که پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله را درک نموده و لکن دیوانه و یا ابله و یا کر و یا گنگ بوده اند، چون بر خدای خود احتجاج می کنند و خود را معذور می دارند، خداوند پیامبری بر آنان می فرستد، و آتشی افروخته می شود، و آن پیامبر به آنان می گوید: "پروردگارتان، شما را امر نموده که خود را در این آتش بیفکنید." پس کسانی که از امر پروردگار خود اطاعت می کنند، آتش برایشان سرد و سلامت می شود [ همان گونه که برای ابراهیمعليه‌السلام سرد و سلامت شد]، و کسانی که نافرمانی می کنند، به آتش برده می شوند.»(3)

مرحوم صدوق رحمه الله پس از نقل این روایت می فرماید: برخی از اهل کلام این معنا را ردّ کرده اند و گفته اند: «قیامت، عالم تکلیف نیست، بلکه عالم پاداش و کیفر است.» سپس در پاسخ این سخن می گوید: «این تکلیف در غیر بهشت و دوزخ است، و وجهی برای انکار آن نیست، و لا قوّه إلاّ باللّه، و( لا یُسْئَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُونَ ) .»(4)

مؤلّف گوید: مضمون روایت فوق، با سند صحیح در کتاب کافی و جامع الأخبار و فقیه و توحید نقل شده، و تردیدی در آن راه ندارد.

______________________

1- 749) بحارالأنوار: 5 / 289.

2- 750) البحار عن تفسیر القمّی / 449.

3- 751) بحارالأنوار: 5 / 291؛ کافی: 3 / 248.

4- 752) همان.

زراره می گوید: امام صادقعليه‌السلام فرمود: «بر خداوند حقّ است که گمراهان را داخل بهشت نماید.»

من عرض کردم: «فدای شما شوم، مقصودتان چیست؟» فرمود:

«امام ناطق بسا از دنیا می رود، و امام بعد از او صامت است [ و چاره ای جز سکوت ندارد] و بین آن دو امام، انسانی گمراه می ماند، و از دنیا می رود، و خداوند او را به بهشت خواهد برد [ چرا که حجّت بر او تمام نشده است و خداوند می فرماید:( وَ ما کُنَّا مُعَذَّبینَ حَتّی نَبْعَثَ رَسُولاً ) (1) .»

در برخی از روایات آمده که امیرالمؤمنینعليه‌السلام در تفسیر آیه( یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ ) فرمود:

«مقصود از "ولدان مخلّدون"، فرزندانی هستند که نه گناهی دارند، تا معذّب شوند، و نه عمل نیکی دارند تا پاداشی به آنان داده شود، از این رو، آنان خدمتکاران اهل بهشت می باشند.»(2)

مرحوم صدوق در کتاب فقیه با سند صحیح از امام صادقعليه‌السلام نقل نموده که فرمود: «هنگامی که یکی از اطفال مؤمنین از دنیا می رود، منادی خداوند در ملکوت آسمان ها و زمین ندا می کند: "آگاه باشید! فلان طفل فرزند فلان مؤمن از دنیا رفت"، پس اگر قبل از او پدر و مادرش، و یا برخی از بستگان مؤمن او از دنیا رفته باشد، آن طفل را به آنان می دهند، تا به او غذا بدهند [ و او را تربیت نمایند] وگرنه آن طفل را به دست حضرت فاطمهعليها‌السلام می دهند، و او به آن طفل غذا می دهد [ و او را تربیت می کند] تا یکی از اهل بیت او از دنیا بروند، و حضرت فاطمهعليها‌السلام او را تحویل او بدهد.»(3)

_______________________

1- 753) اسراء / 15.

2- 754) بحارالأنوار: 5 / 291 عن کنز.

3- 755) بحارالأنوار: 5 / 293 عن الفقیه / 439.

در روایت دیگری از آن حضرت نقل شده که آن طفل را تحویل حضرت ابراهیم و ساره می دهند و آنان او را از درختی در بهشت تغذیه می کنند.

امّا حیوانات

از برخی از آیات و روایات استفاده می شود که حیوانات نیز اگر ظلمی در حقّ همدیگر کرده باشند، و یا انسان ها به آنان ظلمی کرده باشند، برای حساب و قصاص محشور می شوند، چنان که در تفسیر آیه( وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ) (1) مرحوم صدوق در کتاب فقیه نقل نموده که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله چون شتری را دید که او را عقال نموده بودند، و باری بر دوش او بود، فرمود:

«صاحب این شتر کجاست؟ به او بگویید آماده حساب قیامت، و خصومت با این حیوان شود.»

مرحوم صدوق از امام صادقعليه‌السلام روایت نموده که فرمود:

«هر شتری که سه سال با او حجّ رفته باشند، از حیوانات بهشت خواهد بود.»

و بعضی روایت کرده اند:

که اگر هفت سال با او به حجّ رفته باشند، از حیوانات بهشت خواهند بود.

از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نیز روایت شده که فرمود:

«قربانی های خود را فربه انتخاب کنید، چرا که آنان مرکب های شما بر روی صراط خواهند بود.»(2)

روایت شده که:

_______________________

1- 756) تکویر / 5

2- 757) بحارالأنوار: 7 / 276.

اسب های مجاهدین، در جنگ ها، مرکب های اهل بهشت خواهند بود.(1)

در تفسیر آیه:( وَ ما مِنْ دابَّهٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطیرُ بِجَناحَیْهِ إِلّا أُمَمٌ أَمْثالُکُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ ءٍ ثُمَّ إِلی رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ ) (2) در مجمع البیان آمده که حیوانات وحشی در قیامت محشور می شوند، تا حقوق خود را بر سختی ها و ظلم هایی که به آنان شده است بگیرند.

علّامه طباطبایی در تفسیر دو آیه فوق گوید:

آیات فراوانی در قرآن هست، که دلالت بر اعاده آسمان ها و زمین و خورشید و ماه و ستارگان و جنّ و بت هایی که مورد پرستش بوده اند می کند بلکه طلا و نقره ها نیز [ برای این که در آتش دوزخ گداخته شود، و به صورت و پهلو و پشت، مانع زکات گذارده شود] در قیامت اعاده می شوند، و روایات در این باب فراوان است.(3)

صاحب مجمع البحرین گوید:

جمهور علمای اسلام معتقدند که همه حیوانات در قیامت محشور می شوند، حتّی مگس ها، تا حقّ آزارشده، از آزاردهنده، گرفته شود، حتّی آزار حیوان شاخ دار به حیوان بی شاخ، کیفر می شود، چرا که حیوانات نیز در حدّی، دارای شعور هستند، گر چه شعور کامل ندارند.(4)

و امّا ملائکه

کلّاً به بهشت خواهند رفت، و اگر در دوزخ مأموریّت دارند، از آتش آزاری نمی بینند، و لکن شیاطین کلّاً دوزخی هستند، جز یک نفر آنان، که ایمان آورده، به نام «هام بن هیم بن لاقیس بن ابلیس».

و امّا اجنّه

همانند انسان ها هستند، برخی مؤمن، و برخی کافر، و یا فاسق هستند، جز این که

____________________

1- 758) همان.

2- 759) انعام / 38.

3- 760) تفسیر المیزان: 7 / 76.

4- 761) مجمع البحرین: 1 / 517

بعضی گفته اند: مؤمنین آنان در اعراف قرار می گیرند، و بیشتر بزرگان از علما معتقدند که آنان همانند انسان های مؤمن داخل بهشت می شوند.

حاصل آنچه گذشت این است که فرزندان اهل ایمان تفضّلاً به پدران خود ملحق می شوند، و برای فرزندان کفّار و مشرکین آزمونی انجام می شود، حیوانات نیز محشور می شوند، و در حدّ شعوری که خدا به آنان داده است، مجازات خواهند شد، و فرزندان ابلیس جز یک نفر، بقیّه دوزخی هستند، و ملائکه کلّاً اهل بهشت می باشند، و اگر برای انجام مأموریّتی در دوزخ باشند، از آتش آسیبی نمی بینند؛ واللّه العالم.

تمّت بحمد اللّه و فضله و منّه، و له الحمد أوّلاً و آخراً.

21 / ربیع الثّانی / 1431 - 17 / فروردین / 1389

ص :314

از همین مؤلف

1- الحجّ و الزّیاره، عربی.

2 - آداب حجّ و زیارت حرمین شریفین، فارسی.

3- میزان الحقّ یا حقیقت مظلوم، فارسی - عربی.

4 - آیات الفضائل یا فضائل علیعليه‌السلام در قرآن، عربی - فارسی.

5 - دوله المهدیعليه‌السلام یا حکومت امام زمان عجّل اللَّه فرجه الشّریف، فارسی - عربی.

6- اسوه النّساء، بانوی نمونه عالم، فارسی - عربی.

7- امام الشّهداء و سالار شهیدان، فارسی - عربی.

8 - انتظار مهدیعليه‌السلام و نشانه های ظهور، فارسی - عربی.

9 - شهید خراسان و پناه شیعیان، فارسی - عربی.

10- عاشقان کربلا، زیارات عتبات عالیات عراق.

11 - آیین همسرداری و آداب زندگی در اسلام، فارسی - عربی.

12- بشارت های معصومینعليهم‌السلام ، فارسی - عربی.

13 - مژده های رحمت در قرآن همراه خطبه غدیر، فارسی - عربی.

14 - محرّمات اسلام، فارسی - عربی.

15 - ماه های رحمت، ترجمه «فضائل الأشهر الثّلاثه» مرحوم صدوق،

ص :315

فارسی - عربی.

16- امام صادقعليه‌السلام ، ترجمه «الإمام الصّادقعليه‌السلام » مرحوم علّامه مظفّر، فارسی.

17 - پیامبر اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله ، ترجمه «مناقب آل ابی طالبعليه‌السلام » تألیف علاّمه ابن شهرآشوب.

18 - واجبات اسلامی، فارسی و عربی.

19 - پیام های قرآنی، یکصد و ده پیام نورانی قرآن.

20 - رهبران معصومعليهم‌السلام .

21 - راه خداشناسی.

22 - خطبه غدیر با ترجمه فارسی.

23- بشارت های مهدویّت، فارسی - عربی.

24- در پناه قرآن.

25 - فتنه های آخر الزّمان، فارسی - عربی.

26- راه بهشت.

27 - اخلاق و سیره محمّدیصلى‌الله‌عليه‌وآله .

28 - دفاع از مقام ولایت.

29 - سخت ترین امتحان، ترجمه مصادقه الإخوان (مرحوم صدوق).

30 - دولت های جهانی صالحین

31 - راه بهشت.

32 - کشکول عجایب

33 - تفسیر اهل البیتعليهم‌السلام

132000109