شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

30 –( وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرینَ وَ الْأَنْصارِ وَالَّذینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ ) [ توبه / 100].

31 –( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ یَهْدیهِمْ رَبُّهُمْ بِإیمانِهِمْ تَجْری مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ فی جَنَّاتِ النَّعیمِ * دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ ) (1).

32 –( وَالَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرّاً وَ عَلانِیَهً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَهِ السَّیِّئَهَ أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَی الدَّارِ * جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ الْمَلائِکَهُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بابٍ * سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ )(2).

33 –( وَ أُدْخِلَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ ) (3) .

34 –( إِنَّ الْمُتَّقینَ فی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ * ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنینَ * وَ نَزَعْنا ما فی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍ إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلینَ * لا یَمَسُّهُمْ فیها نَصَبٌ وَ ما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجینَ ) (4).

35 –( لِلَّذینَ أَحْسَنُوا فی هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَهٌ وَ لَدارُ الْآخِرَهِ خَیْرٌ وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقینَ * جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَها تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُمْ فیها ما یَشاؤُنَ کَذلِکَ یَجْزِی اللَّهُ الْمُتَّقینَ ) (5) .

______________________

1- 313) یونس / 9 - 10.

2- 314) رعد / 22 - 24.

3- 315) ابراهیم / 23.

4- 316) حجر / 45 - 48.

5- 317) نحل / 30 - 31.

36 – ( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً * أُولئِکَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ یُحَلَّوْنَ فیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ یَلْبَسُونَ ثِیاباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَّکِئینَ فیهاعَلَی الْأَرائِکِ نِعْمَ الثَّوابُ وَ حَسُنَتْ مُرْتَفَقاً ) (1) .

37 –( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلاً * خالِدینَ فیها لا یَبْغُونَ عَنْها حِوَلاً ) (2).

38 –( جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتی وَعَدَ الرَّحْمنُ عِبادَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّهُ کانَ وَعْدُهُ مَأْتِیّاً * لا یَسْمَعُونَ فیها لَغْواً إِلّا سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُکْرَهً وَ عَشِیّاً * تِلْکَ الْجَنَّهُ الَّتی نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ کانَ تَقِیّاً ) (3).

39 –( وَ مَنْ یَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولئِکَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلی * جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ ذلِکَ جَزاءُ مَنْ تَزَکّی ) (4).

40 – 0( إِنَّ اللَّهَ یُدْخِلُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یُریدُ ) (5).

41 – 0( إِنَّ اللَّهَ یُدْخِلُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ یُحَلَّوْنَ فیها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِباسُهُمْ فیها حَریرٌ ) (6) .

42 –( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعیمِ * خالِدینَ فیها وَعْدَ اللَّهِ حَقّاً وَ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ ) (7).

43 –( أَمَّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوی نُزُلاً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ ) (8) .

______________________

1- 318) کهف / 30 - 31.

2- 319) همان / 107 - 108.

3- 320) مریم / 61 - 63

4- 321) طه / 75 - 76.

5- 322) حجّ / 14.

6- 323) همان / 23.

7- 324) لقمان / 8 - 9.

8- 325) سجده / 19.

0

( إِلّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصینَ * أُولئِکَ لَهُمْ رِزْقٌ مَعْلُومٌ * فَواکِهُ وَ هُمْ مُکْرَمُونَ * فی جَنَّاتِ النَّعیمِ * عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلینَ * یُطافُ عَلَیْهِمْ بِکَأْسٍ مِن مَّعینٍ * بَیْضاءَ لَذَّهٍ لِلشَّارِبینَ * لا فیها غَوْلٌ وَ لا هُمْ عَنْها یُنْزَفُونَ * وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ عینٌ * کَأَنَّهُنَّ بَیْضٌ مَکْنُونٌ) (1) .

45 –( وَ إِنَّ لِلْمُتَّقینَ لَحُسْنَ مَآبٍ * جَنَّاتِ عَدْنٍ مُفَتَّحَهً لَهُمُ الْأَبْوابُ * مُتَّکِئینَ فیها یَدْعُونَ فیها بِفاکِهَهٍ کَثیرَهٍ وَ شَرابٍ * وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ أَتْرابٌ * هذا ما تُوعَدُونَ لِیَوْمِ الْحِسابِ ) (2) .

46 –( إِنَّ الْمُتَّقینَ فی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ * آخِذینَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کانُوا قَبْلَ ذلِکَ مُحْسِنینَ * کانُوا قَلیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ * وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ * وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ ) (3) .

47 – 0( إِنَّ الْمُتَّقینَ فی جَنَّاتٍ وَ نَعیمٍ * فاکِهینَ بِما آتاهُمْ رَبُّهُمْ وَ وَقاهُمْ رَبُّهُمْ عَذابَ الْجَحیمِ * کُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنیئاً بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * مُتَّکِئینَ عَلی سُرُرٍ مَصْفُوفَهٍ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عینٍ ) (4).

48 –( إِنَّ الْمُتَّقینَ فی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ * فی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلیکٍ مُقْتَدِرٍ ) (5) .

49 -( وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ * فی جَنَّاتِ النَّعیمِ * ثُلَّهٌ مِنَ الْأَوَّلینَ * وَ قَلیلٌ مِنَ الْآخِرینَ * عَلی سُرُرٍ مَوْضُونَهٍ * مُتَّکِئینَ عَلَیْها مُتَقابِلینَ * یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ * بِأَکْوابٍ وَ أَباریقَ وَ کَأْسٍ مِن مَّعینٍ * لا یُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا یُنْزِفُونَ * وَ فاکِهَهٍ مِمَّا یَتَخَیَّرُونَ * وَ لَحْمِ طَیْرٍ مِمَّا یَشْتَهُونَ * وَ حُورٌ عینٌ کَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ * جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ ) (6) .

50 –( یَوْمَ تَرَی الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ یَسْعی نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ بُشْراکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ ) (7) .

______________________

1- 326) صافّات / 40 - 49.

2- 327) ص / 49 - 53

3- 328) ذاریات / 15 - 19.

4- 329) طور / 17 - 20.

5- 330) قمر / 54 - 55

6- 331) واقعه / 10 - 24.

7- 332) حدید / 12.

51 –( لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آبائَهُمْ أَوْ أَبْنائَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أُولئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ) (1) .

52 –( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَهٍ تُنْجیکُم مِّنْ عَذابٍ أَلیمٍ * تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ * یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَهً فی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ ) (2) .

53 –( وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ یَعْمَلْ صالِحاً وَ یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ ) (3) .

54 –( وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ یَعْمَلْ صالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ لَهُ رِزْقاً ) (4) .

55 –( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ یَوْمَ لا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعی بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا وَ اغْفِرْ لَنا إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیر ٌ) (5) .

56 –( إِنَّ لِلْمُتَّقینَ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعیمِ ) (6).

57 –( فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُم مِّدْراراً * وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ یَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَل لَّکُمْ أَنْهاراً ) (7).

________________________

1- 333) مجادله / 22.

2- 334) صف / 10 - 12.

3- 335) تغابن / 9.

4- 336) طلاق / 11.

5- 337) تحریم / 8

6- 338) قلم / 34.

7- 339) نوح / 10 - 12.

58 –( کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهینَهٌ * إِلّا أَصْحابَ الْیَمینِ * فی جَنَّاتٍ یَتَساءَلُونَ * عَنِ الْمُجْرِمینَ ما سَلَکَکُمْ فی سَقَرَ ) (1) .

59 –( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ذلِکَ الْفَوْزُ الْکَبیرُ ) (2) .

60 –( إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ * جَزاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ ) (3).

توضیحی درباره آیات مربوط به بهشت

در آیات یاد شده، خداوند با کلمات «جنّه» و «الجنّه» و «جنّات» و «الجنّات» به اهل ایمان و عمل صالح نوید بهشت داده است، در چندین آیه از این آیات، تعبیر «خالدین» نموده که آن نیز برای اهل ایمان نوید بسیار بزرگی است. معلوم است که خلود - همان گونه که در سخنان معصومینعليهم‌السلام بیان شده است - مربوط به نیّت مؤمن و کافر است وگرنه باید هر اندازه مؤمن و کافر در دنیا زندگی کرده اند، همان اندازه در بهشت و یا در دوزخ بمانند. آری خداوند با فضل و رحمت بی منتهای خود [ با تعبیر اجر و پاداش] اهل ایمان را در میهمان سرای خود جای می دهد وگرنه بنده از خود چیزی نداشته، هر چه داشته و هر عملی انجام داده از ناحیه خداوند به او رسیده است، از این رو، نباید خود را طلبکار خدا بداند، جز این که خداوند همان گونه که در آیات گذشته مشاهده می شود، به بنده خود نمی فرماید: «تو هر چه داری از من داری، بلکه بنده خود را مالک کار او می داند، و برای عمل او اجرت و مزد قرار می دهد و این دلیل روشنی است از رحمت و فضل و کرم او، از این بالاتر این است که خداوند عمل نیک بنده خود را ده برابر پاداش می دهد و برای گناه او بیش از یک کیفر قرار نمی دهد، از سویی گناه او را ثبت نمی کند تا هفت ساعت از آن بگذرد، اگر توبه و

_______________________

1- 340) مدثر / 38 - 42.

2- 341) بروج / 11.

3- 342) بیّنه / 7 - 8

پشیمانی پیدا نکرد برای هر گناهی یک کیفر ثبت می نماید، و این معنای جمله «سبقت رحمته غضبه» می باشد.

از سویی بنده خود را با پشیمانی از گناه می بخشد، بالاتر از همه این ها، می فرماید: «أنا عند ظنّ عبدی المؤمن»، یعنی من منتظر گمان بنده خود هستم، او اگر گمان عفو و رحمت و احسان به من داشته باشد، من مطابق گمان او با او عمل خواهم نمود، و از عجایب این است که چون خداوند بنده خود را می بخشد گناهان او را تبدیل به حسنات می نماید و آبروی او را بین خلایق نمی برد و به ملائکه می فرماید: «بدّلوها حسنات و أظهروها للنّاس»، یعنی گناهان بنده مؤمن مرا تبدیل به اعمال نیک کنید و سپس نامه او را به مردم نشان بدهید، از این رو، مردم چون نامه او را می بینند، از روی تعجّب می گویند: «آیا این بنده در دنیا یک گناه نکرده است؟»

آری خداوند در قیامت به قدری گناهان این امّت [ یعنی پیروان اهل بیتعليهم‌السلام ]را می بخشد که شیطان در آمرزش او طمع پیدا می کند، گرچه خداوند شیطان را نمی بخشد، و دلیل بخشوده نشدن او عدم قابلیّت اوست، نه محدود بودن عفو و رحمت خداوند.

خصلت های اهل بهشت

همان گونه که گذشت آیات یاد شده، بهشت را مشروط به ایمان و عمل صالح نموده است و لکن در برخی از آنها خصلت هایی را نیز برای اهل بهشت بیان نموده که توجّه به آنها بسیار لازم و ضروری است:

1 - فروختن مؤمن جان و مال خود را به خداوند، در آیه( إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ ) .

2 - داشتن خصلت اخبات، یعنی انابه و خشوع به درگاه خداوند در آیه( وَ أَخْبَتُوا إِلی رَبِّهِمْ )

3 - پاک بودن روح مؤمن [ از خصلت های زشت]، در آیه( الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ طَیِّبینَ ).

4 - تقوا و پرهیز از گناه، در آیه( تِلْکَ الْجَنَّهُ الَّتی نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ کانَ تَقِیّاً»، و آیه «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّهُ لِلْمُتَّقینَ ) .

5 - استقامت و پایداری در ایمان و عمل، در آیه( إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ ) .

6 - خوف و هراس از مقام پروردگار، و پرهیز از هوای نفس، در آیه( وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی * فَإِنَّ الْجَنَّهَ هِیَ الْمَأْوی ) .

7 - راستگویی و راستکرداری، در آیه( هذا یَوْمُ یَنْفَعُ الصَّادِقینَ صِدْقُهُمْ ) .

8 - رضایت و خشنودی از تقدیرات الهی، درآیه( رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ) .

9 - حمد و ستایش پروردگار، در آیه( وَآخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ ) .

10 - صبر و بردباری برای به دست آوردن رضای پروردگار، در آیه( وَ الَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ ) .

11 - برپا نمودن نماز، [ و بی اعتنایی نکردن به آن]، در آیه( وَ أَقامُوا الصَّلاهَ ) .

12 - انفاق و احسان به فقرا، در آیه( وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ ) .

13 - با اخلاق نیک، از اخلاق زشت جلوگیری نمودن، در آیه( وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَهِ السَّیِّئَهَ ) .

و شاید این خصلت، بالاترین و سخت ترین خصلت ها باشد، و شاید به همین دلیل

لقب( إنّک لعلی خلق عظیم ) به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله داده شده است.

14 - احسان به مردم، در آیه( لِلَّذینَ أَحْسَنُوا فی هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَهٌ وَ لَدارُ الْآخِرَهِ خَیْرٌ ) .

15 - پرداخت زکات، و یا پاک نمودن نفس از اخلاق زشت، در آیه( وَ ذلِکَ جَزاءُ مَنْ تَزَکّی ) .

16 - بنده خالص خدا بودن، در آیه( إِلّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصینَ ).

17 - استغفار [ و توبه] در سحرها، در آیه( وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ) .

18 - پرداختن حقّ معلوم به سائل و محروم، در آیه( وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»، و آیه «فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ * لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ ) .

19 - ایمان و اعتقاد به حساب قیامت، در آیه( إِنّی ظَنَنْتُ أَنّی مُلاقٍ حِسابِیَهْ ) .

20 - برداشتن توشه آخرت از دنیا، در آیه( هَنیئاً بِما أَسْلَفْتُمْ فِی الْأَیَّامِ الْخالِیَه ِ) .

21 - هجرت از اماکن کفر و شرک و فساد، در آیه( فَالَّذینَ هاجَرُوا... ) .

22 - تحمّل آزار مردم برای دین داری، در آیه( وَ أُوذُوا فی سَبیلی ) .

23 - اطاعت از خدا و رسول اوصلى‌الله‌عليه‌وآله ، [ و از امامان معصومعليهم‌السلام ]، در آیه( وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ ) .

24 - سبقت در ایمان، [ و در کارهای نیک]، در آیه( وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُون )، و در آیه( فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ ) .

25 - بیزاری از دشمنان خدا، گرچه پدر و یا فرزند و یا برادر و... باشند، در آیه( لاتَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللَّهَ... ) .

26 - حزب خدا بودن و حمایت از دین او نمودن، در آیه( أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ) .

27 - با خدا معامله و تجارت نمودن، در آیه( هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَهٍ تُنْجیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلیمٍ ) .

28 - استغفار از گناه، در آیه( فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُم مِّدْراراً ) .

29 - اصحاب یمین بودن، [ یعنی پیرو اهل بیت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بودن]، در آیه( إِلّا أَصْحابَ الْیَمینِ * فی جَنَّاتٍ... ) .

30 - ترس از نافرمانی خدا، در آیه( ذلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ ).

از خداوند درخواست می نماییم که به این خصلت ها پای بند باشیم تا لیاقت و قابلیّت بهشت و جوار رحمت الهی را پیدا کنیم، ولا حول ولا قوّه إلاّ باللَّه العلیّ العظیم.

توصیف بهشت

لذّت های بهشتی، و نعمت های بی شمار آن، برای ما قابل درک و توصیف نیست، و هرگز بهشت و نعمت های آن را نمی توان با آنچه به فکر ما می آید و ما در دنیا مشاهده می کنیم، مقایسه نمود.

از این رو، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله درباره اکرام خدا به اولیای خود فرمود:

«إن اللّه تعالی إذا أکرم ولیّه و أحبّه أکرمه بما لا عین رأت و لا أذن سمعت...»(1) یعنی: اگر خداوند متعال بنده اش را مورد لطف و کرم خود قرار دهد و او را دوس بدارد چنان به او مرحمت و لطف می کند که هیچ چشمی به خود ندیده باشد و هیچ گوشی توصیف آن را نشنیده باشد.

_____________________

1- 343) روضه الواعظین / 146.

و یا درباره شایسته های از امّت خود فرمود:

«فینتهی بهم إلی منازلهم، و فیما لا عین رأت و لا أذن سمعت و لا خطر علی قلب بشر...»(1)

و یا درباره زوّار قبور اولیای خدا به امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمود:

«فابشر و بشّر أولیائک و محبّیک من النعیم و قرّه العین، بما لا عین رأت و لا أذن سمعت و لا خطر علی قلب بشر...»(2)

آری از این نکته نباید غفلت نمود که رحمت خداوند بی پایان است، و همان گونه که خود می فرماید:( رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ ءٍ رَحْمَهً وَ عِلْماً ) (3)، رحمت او بر هر چیزی سایه افکنده است، و چون خداوند بنده خود را دوست بدارد، و به میهمان سرای خود - یعنی بهشت - ببرد، چنان اکرامی به او خواهد نمود، که برای ما قابل توصیف نیست جز این که به طور اجمال به ما فرموده است:( وَ فیها ما تَشْتَهیهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَ هُمْ فیها خالِدُونَ ) (4) .

به همین بیان، عذاب و کیفر خداوند نیز قابل توصیف و بیان نیست، و عذاب دوزخ را نمی توان با سختی ها و مصایب این دنیا مقایسه نمود، از این رو، اولیای خدا سخت از عذاب برزخ و قیامت و دوزخ هراس داشته اند، و از شدّت آن به خدا پناه می برده اند، در دعاهای آنان نیز به این معنا اشاره شده است.

خطر عذاب دوزخ به قدری است که خداوند به بندگان خود می فرماید:

______________________

1- 344) همان / 315.

2- 345) وسائل: 14 / 383.

3- 346) غافر / 7.

4- 347) زخرف / 71.

( یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَهُ عَلَیْها مَلائِکَهٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ ) (1) .

یعنی: «ای اهل ایمان، خویشتن و اهل خود را از آتش [ دوزخ] حفظ نمایید، آتشی که گیرانه آن خود مردم، و سنگ های دوزخ است، و ملائکه غلاظ و شدادی بر آن گماشته شده، که هرگز از دستور خدا تخلّف نمی کنند، و آنچه به آن مأمورند انجام می دهند.»

از این رو، اولیای دین ما فرموده اند: همه مصائب و سختی های دنیا، در مقابل عذاب دوزخ [ و عذاب برزخ و قیامت] عافیت و راحتی و آسودگی محسوب می شود، و اگر بلاها و سختی های دنیای کافر را، با عذاب آخرت او مقایسه کنیم، دنیا برای کافر بهشت است، و اگر نعمت های بهشتی مؤمن را، با لذّت های دنیایی او مقایسه کنیم دنیا برای مؤمن زندان است.

به همین علّت امام حسینعليه‌السلام در کربلا به اصحاب خود فرمود: پدرم از جدّم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله برای من چنین فرمود:

«إنّ الدّنیا سجن المؤمن و جنّه الکافر، و الموت جسر هؤلاء إلی جنانهم و جسر هؤلاء إلی جحیمهم، ما کذبت و لا کذّبت.»(2)

یعنی: «دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است، و مرگ برای مؤمن، پلی است برای رسیدن به بهشت، و برای کافر نیز پلی است برای رسیدن به دوزخ.»

مردی از یهود، که در سختی و گرفتاری قرار داشت، به امام حسنعليه‌السلام که لباس زیبایی پوشیده بود و بر استر زیبایی سوار بود، گفت: «جدّ شما می گوید: دنیا زندان مؤمن، و بهشت کافر است، در حالی که اکنون من در زندان هستم و شما در بهشت می باشید؟!» امام حسنعليه‌السلام در پاسخ او فرمود:

«اگر تو می دانستی که در آن عالم چه عذابی برای تو آماده شده است، دنیا را برای خود بهشت می پنداشتی، و اگر می دانستی که در آخرت خداوند برای من چه مقامی قرار داده است، دنیا را برای من زندان

_______________________

1- 348) تحریم / 6

2- 349) تحف العقول / 53

می پنداشتی.»(1)

از این رو، خداوند از قول بندگان شایسته خود، در قرآن می فرماید:

( وَالَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً * إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرّاً وَ مُقاماً ) (2)

یعنی: «بندگان خدا همواره در دعای خود با خداوند می گویند: خدایا! عذاب جهنّم و دوزخ را از ما برطرف کن، چرا که آن عذاب - همانند طلبکار - ملازم گنهکار است، و از او جدا نمی شود، و دوزخ بدجایگاهی است برای گنهکاران.»(3)

نعمت های مادّی و معنوی بهشت

نعمت های بهشتی از نظر کیفیّت قابل توصیف نیست، از نظر کمّیّت و عدد نیز قابل شماره نیست، و از نظر زمان نیز محدود نیست. در بهشت آنچه مؤمن به آن میل پیدا می کند، برای او آماده می شود، و نیاز به حرکت و آماده کردن ندارد، بلکه نیاز به درخواست نیز ندارد، این وضعیّت مربوط به لذّت های مادّی اوست که خداوند می فرماید:

( وَ فیها ما تَشْتَهیهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَ أَنْتُمْ فیها خالِدُونَ * وَ تِلْکَ الْجَنَّهُ الَّتی أُورِثْتُمُوها بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * لَکُمْ فیها فاکِهَهٌ کَثیرَهٌ مِنْها تَأْکُلُونَ ) (4)

یعنی: «برای شما در بهشت هر آنچه میل پیدا کنید و از آن لذّت ببرید موجود است، و شما در بهشت جاودان خواهید بود و با اعمالتان وارث بهشت می شوید، و برای شما در بهشت میوه های فراوانی است که از آنها بهره خواهید برد.»

امام صادقعليه‌السلام در تفسیر آیه( وَ فیها ما تَشْتَهیهِ الْأَنْفُسُ ) فرمود:

______________________

1- 350) همان / 54

2- 351) فرقان / 65 - 66

3- 352) نورالثّقلین: 4 / 27 نقل از امام محمّد باقرعليه‌السلام .

4- 353) زخرف / 71 - 73.

«مؤمن در بهشت به اندازه روزهای دنیای خود در کنار مائده بهشتی می نشیند، و به اندازه آنچه در دنیا خورده است، در یک نوبت می خورد.»(1)

امام صادقعليه‌السلام نیز در تفسیر آیه شریفه( الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ ) (2) فرمود:

«طوبی درختی است در بهشت که اصل آن در خانه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله است، و در خانه هر مؤمنی در بهشت، شاخه ای از آن قرار دارد، و هر چه بر قلب مؤمن خطور کند و از آن لذّت ببرد، از آن درخت می گیرد، و به قدری آن درخت بزرگ است که اگر سواره تندرو یکصد سال در زیر سایه آن حرکت کند، به انتهای آن نمی رسد، و اگر کلاغی از پایین آن پرواز کند، به بالای آن نمی رسد، تا از پیری سقوط نماید.»

سپس فرمود:

«بیدار باشید، و در چنین نعمت هایی رغبت نمایید.»

و در سخن دیگری فرمود:

«درخت طوبی برای کسی است، که در زمان غیبت قائم ماعليه‌السلام به ما تمسّک نماید و [ به وسیله فتنه های آخرالزّمان] از راه ما منحرف نشود و بعد از هدایت گمراه نگردد.»

سپس فرمود:

«اصل درخت طوبی در خانه امیرالمؤمنینعليه‌السلام است، و در خانه هر مؤمنی شاخه ای از آن قرار دارد، و این است معنای آیه شریفه( طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ )

اخبار درباره درخت طوبی و اوصاف آن فراوان است، برخی از آنها در تفسیر قمّی و عیّاشی و کتاب عیون و خصال و احتجاج و غیره ذکر شده است.(3)

______________________

1- 354) بحارالأنوار: 8 / 182، از تفسیر قمّی.

2- 355) رعد / 29.

3- 356) تفسیر صافی: 3 / 70.

در تفسیر مجمع البیان از امام کاظمعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل شده که آن حضرت در پاسخ کسی که می گفت: «درخت طوبی در کجاست؟» فرمود:

«درخت طوبی در خانه من و در خانه علی است و خانه من و خانه علی در بهشت یکی است.»(1) مؤلّف گوید: لذّت های معنوی و روحی اهل بهشت نیز، بسیار است، و بالاترین لذّت معنوی آنان خشنودی و محبّت خداوند است و آن از هر لذّتی بالاتر و شیرین تر می باشد.

حضرت زین العابدینعليه‌السلام می فرماید: «هنگامی که اهل بهشت داخل بهشت و منازل خود می شوند، هر مؤمنی بر تخت و سریر عزّت می نشیند، و خدّام بهشتی گرد او جمع می شوند، و میوه های بهشتی مقابل او سرازیر می شود، و چشمه ها و نهرهای بهشتی اطراف او جاری می شود، و فرش ها و بالش های بهشتی، پهن می گردد، و خدّام بهشتی، می آیند و آنچه میل اوست بدون درخواست برای او آماده می کنند، و حورالعین بر او وارد می شوند، و بی نهایت در نعمت های بهشتی قرار می گیرد، و خداوند به اهل بهشت خطاب می نماید و می فرماید: "ای دوستان من، و ای اهل طاعت من، و ای ساکنان بهشت، آیا من شما را خبر بدهم به لذّتی که فوق این لذّت هاست؟" اهل بهشت می گویند: "پروردگارا آیا لذّتی بالاتر از این لذّت هایی که ما در آن هستیم وجود دارد؟ در حالی که ما در جوار رحمت خدای کریم به سر می بریم و به هر چه میل داریم و از آن لذّت می بریم رسیده ایم؟" پس خداوند این سخن را تکرار می نماید، و آنان می گویند: "آری، پروردگارا آنچه بهتر از این لذّت هاست را به ما عطا فرما." پس خدای متعال به آنان می فرماید: "خشنودی و محبّت من، برای شما،

__________________

1- 357) تفسیر صافی از مجمع البیان.