برای ریحانه

(رهنمودهایی برای دختران جوان)

نویسنده: محمود اکبری

. تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنینعليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است

مقدمه

بی تردید دختران بخش عظیمی از هر جامعه را تشکیل می دهند که مدیران جوامع به تناسب بینش ها و باورهای خود به نوعی برای این قشر برنامه ریزی می کنند. در جوامع غربی دختران وسیله ای برای رونق بازار هوس و ابزاری برای تبلیغات اقتصادی اند و در نتیجه، برنامه ریزی ها در این محدوده است. اما از آن جا که دختران در فرهنگ اسلامی از ویژگی و جایگاه خاصی برخوردارند، لازم است برای حفظ این جایگاه یک دسته از اصول و ارزش ها و مراقب ها رعایت شود تا بدین وسیله دختران بتوانند پاسدار ارزش های واقعی خود باشند. این نوشتار کامل است برای آشنایی با ارزش ها و ضد ارزش ها و دام ها و خطرهایی که در برابر این قشر عظیم قرار دارد که به شکل های مختلف و متنوعی تنظیم شده همچون هشدار ها، داستان ها، پندها، نکته ها، شعرها، سفارش ها، گزیده ها و...

نام کتاب را، «برای ریحانه» گذاشتم به اقتباس از روایاتی که از زنان و دختران تعبیر به ریحانه به معنای «گل» نموده اند. امیدوارم که ان شاءالله این مجموعه رهنمودی باشد برای دختران و ره توشه ای برای مربیان و معلمانی که رسالت تربیت دختران را بر دوش دارند.

والسلام

محمود اکبری

ارزش دختر در اسلام

دختر در فرهنگ اسلامی از ویژگی ها و جایگاه خاصی برخوردار است. در منابع اسلامی با تعبیرات جالبی چون ریحانه (گل)، قواریر (بلور)، حسنات (نیکی ها) و بهترین فرزندان از او یاد شده است.

پیامبر گرامی اسلام درباره دختر نازنین خود فاطمه زهرا فرمود : «ریحانه اشمها۱ : ریحانه ای است که می بویم او را.

_______________________

۱. مکارم الاخلاق، ص ۲۵۱؛ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۰۱.

امام سجاد در تعبیر جالب و لطیفی فرمود:

هنّ قواریر لا تکسروهنّ؛۱

دختران و زنان بلورند، آنها را نشکنید.

نیز فرزند بزگوارش صادق آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

البنات حسنات و البنون نعمه و انما یثاب علی الحسنات و یسئل عن النعمه؛۲

دختران حسنات و نیکی اند و پسران نعمت، همانا بر حسنات ثواب شود و از نعمت سؤال می شود.

و پیامبر اسلام فرمود:

«خیر اولادکم البنات۳ ، بهترین اولاد شما دخترانند.»

امام رضاعليه‌السلام فرمود:

ان الله علی الاناث ارقّ منه علی الذّکور.۴

«خداوند بر زنان و دختران نسبت به مردان و پسران مهربانتر است.»

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

خیرلکم خیرکم لنسائه و لبناته؛

بهترین شما کسی است که برای زنان و دختران بهترین باشند.۵

نیز فرمود:

هر کس دو خواهر یا دو دختر داشته باشد، به آنان احسان نمایند. من و او در بهشت همانند این دو انگشت (سبابه و وسطی) در کنار هم خواهیم بود.۶

خود پیامبر آن قدر به دخترش، حضرت فاطمه، احترام می گذاشت که مردم تعجب می کردند و با تمام مقامی که داشت، دست دخترش را می بوسید و به هنگام مراجعت از سفر، نخستین کسی که دیدار می کرد دخترش فاطمه بود و هنگامی که می خواست به سفر برود، از آخرین خانه ای که خداحافظی می کرد، خانه فاطمهعليها‌السلام بود.۷

____________________________

۱ مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۲۴۰.

۲ وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۰۴.

۳ همان، ج ۴، ص ۷۹.

۴ همان، ج ۱۵، ص ۱۰۴.

۵ نهج الفصاحه، حدیث ۱۵۲۲.

۶ مستدرک، ج ۱۵، ص ۱۱۸.

۷ تفسیر نمونه، ج ۱۱، ص ۲۷۵.

ویژگی های دختران شایسته

در هر جامعه ای تعریف خاصی از خوبی و بدی می شود و معیارهای ویژه ای برای شایستگی مطرح است:

۱ - .با خود و دیگران به نوعی، سازگاری نسبی داشته باشد (البته با حفظ حریم و حرکت در مدار خود و عدم اجازه سوء استفاده دیگران از او).

۲ - .به مسئولیت و وظایف شرعی و اجتماعی خود آشنا باشد و آنها را رعایت کند.

۳ - .احساسات و عواطف خود را به خوبی هدایت نموده، تعادل نیروهای احساسی و عقلانی خود را حفظ کند و اجازه سوء استفاده از احساساتش را، به دیگران ندهد.

۴ - .در روابط عاطفی با دوستان و همسالان هم جنس خود، به دوستی های افراطی کشیده نشود.

۵ - .گریز از نامحرم و حفظ حریم در رفت و آمدهای خانوادگی با خویشاوندان و...

خلاصه، دختر شایسته کسی است: که بلند نظر، ثابت قدم، خودساخته، عفیف، باحیا و خوش اخلاق باشد.

ویژگی های دختران ناشایسته

آنچه می توان از میان کتاب های مختلف و فرهنگ جامعه درباره ویژگی ها و خصوصیات دختران ناشایسته بیرون آورد، عبارتند از:

۱ - .ضعف ایمان، اخلاق و معنویت.

۲ - .حسادت به دوستان و همسالان.

۳ - .ظاهر بین و دهن بین بودن و بدون فکر و تأمل تحت تأثیر هر سخنی قرار گرفتن.

۴ - .ناسازگاری و بداخلاقی و ترش رویی با دوستان و افراد خانواده.

۵ - .دروغ گویی و دوری از صداقت در زندگی شخصی و اجتماعی

۶ - .نسنجیده گویی.

۷ - .خودپسندی، خودخواهی، غرور، تکبر و خودرایی

۸ - .بی حیایی، بی عفتی، بی مسئولیتی و بی ارادگی

۹ - .پرحرفی، پروریی، پرخوری و پر خوابی

روابط دختران با والدین

باید به خاطر داشته باشید که والیدن شما، معصوم نیستند. بنابراین، هم دارای صفات برجسته و نیک و هم دارای نقاط ضعف اند. حال، اگر نقاط ضعف آن ها در ارتباط با کار شما و یا در طرز رفتارشان با شما آشکار شود، بهتر است با واقع بینی با آنان برخورد کنید، و این نقص را طبیعی بدانید. در ضمن خصلت های برجسته و نیک آنان، محبت پاک و بی آلایششان به شما، به ویژه مراقبتی که از ابتدای طفولیت تا کنون از شما داشته اند، نادیده نگیرید، و همواره از آنان قدردانی کنید.به هر حال، در جامعه، امکانات زندگی و تحصیل برای همه یکنواخت و یکسان نیست و بعضی از والدین به این مسائل آگاه نیستند و یا آموزش لازم را در این باره ندیده اند و با مشکلات جوانان آشنا نیستند و به رفتار و کردار صحیح، آگاهی ندارند.از طرفی باید باید با کمال میل و رغبت از راهنمایی ها و اندرزهای دلسوزانه و مفید آنان که حاصل چندین سال تجربه و گذران عمر است، بهره گیرد و در مواقعی که احیاناً‌با شما برخوردی تند می کنند، چشم پوشی نمایید و از خود، خونسردی نشان دهید. اگر لغزشی دارند، محترمانه و به طور غیرمستقیم به آنان گوشزد نمایید. (هم چنین شما) دختران جوان، باید در زمینه های مختلف با مادرتان مشورت کنید و از تجربیات مفید آنان بهره جویید. هرگز نگذارید که والدین از شما آزرده شوند. چرا که در قرآن مجید سفارش های بسیار درباره ی احترام به پدر و مادر شده است. حتی در برخوردها از گفتن کوچک ترین سخن نامناسب مانند «اف»۱ که حاکی از تنفر و دلتنگی از آنان است، به شدت نهی گردیده است.

________________________

۱ «فلا تقل لها افّ و لا تنهر هما و قل لهما قولاً کریماً» اسرا/۲۳.

وظایف والدین

والدین دختران وظیفه دارند:

۱ - .موجبات رشد و بالندگی دختران خود را فراهم کنند.

۲ - .مهربان و صبور باشند و از خشونت اجتناب کنند و در مواقع لازم، خطاهایشان را ببخشند.

۳ - .در بخوردها اعتدال را رعایت نمایند.

۴ - .نیازها و مشکلات آنان را درک کنند و برای تأمین نیازهایشان تلاش نمایید.

۵ - .با راهنمایی و هدایت دختران خود، الگوی مناسبی برای آنها باشند. امر و نهی آنها، نباید همراه با زورگویی و خشونت باشد، بلکه باید با منطق و دلیل باشد.

۶ - .والدین باید خیرخواهی و صداقت خود را برای آنها به اثبات برسانند.

۷ - .از آن جا که والدین، امانت دار این گل ها هستند، باید با تمام وجود از آنها حفاظت کنند و آنچه مصلحت آنهاست، انجام دهند.

هشدارها

زندگی، صحنه عبرت ها و کسب تجربهاست. باید حادثه ها را با تأمل و درنگ نگریست و هرگز اجازه نداد تا یک شکست، چند بار تکرار شود. دام گستران و فریب کاران و شیطان صفتان همواره

در کیمنند و معمولاً‌به سراغ کسانی می روند که از تجربه و آگاهی کمتری برخوردارند تا زمینه سقوط آنها را فراهم کنند. حضرت علیعليه‌السلام فرمود:

من قلت تجربته خدع، و من کثرت تجربته قلت غرّته.۱

آن که تجربه اش اندک است، فریب می خورد، و آن که تجربه اش بسیار است، کمتر فریب می خورد.

آنان که زمینه های شکست دیگران را مطالعه می نمایند، همیشه جانب احتیاط را رعایت می کنند تا از آسیب ها در امان بمانند. لازم نیست که همه چیز را خود انسان تجربه کند، بلکه باید از حاصل تجربیات دیگران ـ چه در شکست ها و چه در موفقیت ها و پیروزی ها ـ استفاده کند. این تجربه ها از دانش نیز برتر و ارزنده تر است. کسی که در راه خطا گام بر می دارد و همواره در برابر پندها و هشدارهای دلسوزانه صاحبان تجربه، می گویند: «می خواهم خود تجربه کنم » همچون کسی است که زیان و خطر غذای مسموم یا آفات برنامه ای غلط را به وضوح می بیند، ولی باز سراغ کانون خطر می رود.

___________________________

۱ - غررالحکم حدیث /۷۸۹۹.

خودنمایی

تمایل به خودنمایی و جلوه گری، از نیازهای طبیعی دختران و زنان است که اگر به صورت مثبت و صحیح از آن استفاده شود، می تواند محیط خانواده را گرم کند. اما اگر بی حدّ و مرز باشد، نه تنها سازنده نیست، و افت زندگی فردی و اجتماعی است و نظام خانواده و جامعه را مختل می کند.

جلوه های خودنمایی

بیرون گذاردن قسمتی از مو، آرایش های تند، پوشیدن لباس های جذاب، تنگ و محرک، رفتارهای سبک، نازک زبانی، استفاده از ادکلن و عطرهای مهیج، راه رفتن های جلف، محرک، لبخند و خنده های مستانه و بی حساب و کتاب، در برابر نامحرمان، استفاده از کلمات اختصاصی در برخوردها با نامحرمان مانند: قربان شما و...۲ جلوه ها و مصداق هایی از خودنمایی است.

۲ - متأسفانه امروزه این گونه مسائل ظریف در برخوردهای روزمره بسیار شایع شده و صدا سیما نیز اصلاً در فیلم ها و سریال های ساخته خود، رعایت نمی کند و روز به روز به قول امروز ها اوپن تر و رابطه ها نزدیک تر و حریم ها شکسته تر می شود.

انگیزه های خودنمایی

الف) ایجاد مقبولیت و محبوبیت در جامعه و کسب شخصیت

ب) جذب همسر

ج) هوسرانی و خوش گذرانی و ایجاد روابط نامشروع

د) ارضای حس خودکم بینی.

پی آمدها و آثار خودنمایی

الف) ذلّت

افراد خودنما و جلوه گر، گرچه در ظاهر چشم هایی را متوجه خود می سازند، اما در واقع، جوانان با همه علاقه و خوش رویی که به دختران نشان می هند هرگز برای چنین دخترانی ارزش و بهایی قایل نیستند و بویژه جوانان پاکدامن با چنین افرادی تن به ازدواج نمی دهند. حتی بی تقواترین جوانان جامعه، برای ازدواج خود به دنبال عفیف ترین دختران می روند. دختران خودنما در چشم ها جای دارند، ولی دختران عفیف و سنگین، در دل ها. دخترانی که جلوه گری می کنند، باید بانند که زمانی نخواهد گذشت که این جاذبه های ظاهرباز بین خواهد رفت. چنین افرادی سرانجام، خود را تنها و وجود را بی ارزش خواهند دید. در غرب برای چنین زنانی مسئله ای است به نام «بحران چهل» که در سن چهل سالگی جاذبه های خود را از دست داده، دیگر نمی توانند با خودنمایی، چشم های دیگران را به خود جلب کنند.

ب) فساد

خودنمایی موجب چشم چرانی و کشیده شدن جوانان به پرتگاه فساد می شود. آنان که با جلوه گری، زیبایی خود را به نمایش می گذارند و حراج می کنند، باید بدانند که بزرگ ترین خیانت و جنایت را نسبت به جوانان مرتکب می شوند؛ زیرا که جوانی که شرایط ازدواج برایش فراهم نیست، با دیدن چنین صحنه هایی به گناه کشیده می شود و گاه برای ارضای خود تا مرز جنایت پیش می رود. آیا ارضای هوس، ارزش آن را دارد که جامعه آلوده شود و پاکی و قداست خود را از دست دهد؟!

ج) سرد شدن کانون گرم خانواده

خودنمایی زنان و دختران جوان در جامعه موجب سستی و بی علاقگی افراد ظاهر بین و چشم چران به زندگی زناشویی خود می شوند و کم کم زمینه جدایی فراهم می گردد، بنابراین، لذا قرآن کریم از چنین رفتارهایی نهی نموده و می فرماید:

( وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى ) ۱

زینت های خود را آشکار نکنید، چنان که در زمان جاهلیت ظاهر می کردند.

___________________________

۱ احزاب(۳۳)/ آیه ۳۳.

حضرت علی، در این باره می فرماید:

صیانه المرأه انعم لحالها و ادوم لجمالها.۱

«حفاظت زن از آلودگی ها مفیدتر است به حال او و ماندگار است برای زیبائی اش.»

به دلیل مفاسد و آثار سوء خودنمایی، مراجع تقلید به رحمت آن فتوا داده اند.۲

__________________________

۱ میزان الحکمه، ج ۹، ص ۱۰۸.

۲ سید علی اکبر معصومی، احکام روابط زن و مرد، ص ۱۱۸.

مدگرایی

مدگرایی، بیماری خاصی است که برخی دختران و زنان به آن مبتلا می شوند و همواره چشم و گوش بسته، به هر زحمت و قیمتی. به دنبال تازه های لباس و آرایشند تا برای خود شخصیتی کاذب بسازند و یا غریزه تنوع طلبی خود را ارضا نمایند، غافل از آن که، نه تنها به خواسته واقعی خود نمی رسند، بلکه همیشه گروهی برتر و بالاتر از آنها هستند که حسرت را برای آنان باقی گذارد.

دختران مدگرا باید بدانند که مدگرایی دامی است که استعمارگران برای اسارت و به دام انداختن دختران و زنان کشورهای اسلامی گسترده اند تا بدان وسیله آنان را به سوی مصرف گرایی سوق دهند و از ارزش های واقعی و حیاتی خود دور نمایند؛ زیرا هدف آنها تنها ارائه مدل لباس و زیبایی نیست بلکه هدف، اسارت فرهنگی و کشانیدن جوانان به سوی ابتذال و پستی ها و تبدیل شخصیت آدمی به عروسکی بی هویت و بی درد است.

عشق های زودگذر

عشق اگر آگاهانه و با انگیزه های الهی باشد، یکی از عالی ترین تجلیات روحی انسان است؛ چنانکه قرآن می فرماید:

( وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّـهِ ) ؛۱

آنها که ایمان آوردند، بیشترین عشق و محبت را به خدا دارند.

پیامبران و امامان معصوم و مردان الهی نمونه بارز آیه فوق هستند که به خداوند عشق می ورزند، عشقی آگاهانه و از روی شناخت و معرفت. اگر عشق، ریشه غریزی و نفسانی داشته باشد، عشق شیطانی محسوب می شود که عقل و ایمان را ضعیف می کند، به طوری که فرد عاشق، دیوانه وار برای رسیدن به معشوق به هر کار نامشروعی دست می زند؛ همچون دوستی های خیابانی، که با یک برخورد و لبخند آغاز می شود و با وعده و عید ها ادامه می یابد و گاهی به رسوایی و ندامت می انجامد.

_____________________________

۱ بقره (۲) / آیه ۱۶۵.

پیامدهای عشق های دروغین

۱ - .بیشتر چنین عشق هایی به ازدواج نمی انجامد و اگر هم بینجامد، دیری نمی پاید که منجر به طالق می شود و اگر منجر به طلاق هم نشود، زندگی گرمی در پی نخواهد داشت زیرا از آن رویاهای شیرین خود اثری نمی بیند و سردی غم انگیزی به جای آتش سوزان عشق پیشین، قلب آنها را می فشارد و خود را در این معامله ورشکسته می بینند؛ درست مانند کسی که از دور، تابلو نقاشی بسیار زیبایی را می بیند و سعی می کند با هزار زحمت خود را به آن نزدیک کند، اما همین که به آن نزدیک می شود، جز یک مشت خطوط ساده و رنگ های معمولی چیزی نمی بیند.

۲ - .عاشقان آتشین، معمولاً گذشت های بی حسابی در راه محبوب خود می کنند و اگر گذشتی آن چنان نکرده باشند دست کم آمادگی آن را دارند، به همین دلیل، هنگامی که آتش عشق فرو می نشیند، جای خود را به انتظارها و توقع های عجیب و غریب می دهد، و چون این انتظارها هرگز برآورده نمی شود، شروع به اظهار ناراحتی می کنند و شکوه سر می دهند، و از این رو زندگی آینده آنان حتی اگر به یکدیگر هم برسند، مبدل به جهنم سوزانی خواهد شد.

۳ - .یکی دیگر از خطرهای بزرگ عشق های آن چنانی، بیدرا شدن حس انتقام شدید و خطرناک به هنگام یأس از وصال و نرسیدن به مقصود است. در چنین مواقعی، فرد عاشق شکست خورده، از تهمت و افترا گرفته تا اذیت و آزار دریغ نمی کنند؛ همان طور که همسر عزیز مصر چون درعشق به حضرت یوسف، خود را شکست خورده دید، او را متهم کرد و انواع نسبت های دروغین به او داد و او را به زندان افکند. تاریخ معاصر و گذشته، پر از صحنه های خونین و قتل های فجیعی است که به دست عاشقان بی قرار روی داده و مقتول نیز کسی جز محبوب دیروز نبوده است. اگر نتواند انتقام بگیرد، ناچار دست به اعمال جنون آمیزی چون انتحار می زند.

اینها گوشه ای از خطرهای عشق های آتشین و بی سرانجام است. بدیهی است اگر این علاقه شدید و کشش نیرومندی که نامش را عشق گذارده اند، به صورت افراطی خودنمایی نکند در مسیر مشروع و صحیحی هدایت و رهبری شود، ممکن است از این عواقب مصون بماند و پیوند محکم و ناگسستنی پرارزشی را میان زن و مرد به وجود آورد.

گریز از زمینه های تهمت

یکی از مسایلی که گاه و بی گاه، میان دختران مطرح است و موجب حزن و اندوه شدید و گریه و زاری آنان می شود نسبت های ناروایی است که در اثر بی مبالاتی در رفت و آمدها و یا رفتارهای سبک و حرکات مشکوک و نامناسب ایجاد می شود و خلاصه زمینه های چنین نسبت هایی را خود دختران فراهم می کنند. در ضرب المثل می گوید: «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها». گرچه ممکن است به کسانی نیز که هرگز حرکت ناشایستی انجام نداده اند، نسبت های ناروا داده شود ـ همچون حضرت یوسف و حضرت مریم ـ اما غالباً زمینه های تهمت از ناحیه خود افراد فراهم می شود. از این رو، در روایات از فراهم نمودن چنین زمینه ای نهی شده است.

حضرت علیعليه‌السلام فرمود:

من وقف نفسه موقف التّهمه فلا یلومنّ الا نفسه.۱ هر کس خود را در محل تهمت قرار دهد، سرزنش نکنید مگر خود را.

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

من یدخل مداخل السّوء تتّهم.۲

کسی که به جاهای بد و آلوده وارد شود، متهم می شود.

البته، تنها بعد مکانی مطرح نیست، بلکه باید از هر کاری که زمینه سوء ظن را فراهم نماید دوری کرد؛ همچون خلوت کردن با نامحرمان، گفت و گوی تلفنی با بیگانگان، نامه نویسی دوستانه با نامحرمان در غیر مسائل ضروری و مورد نیاز، دیر آمدن به منزل، رفتن به مراکز آلوده و پوشیدن لباس های سبک و نامناسب.

_______________________

۱ بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۹۰؛ تحف العقول، ص ۳۸۷.

۲ بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۴۲۶.

پرخوابی

خواب برای موجودات زنده ـ اعم از حیوان و انسان ـ یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

امام صادق، فرمود:

ما من حیّ الا هو ینام خلا الله وحده عزّوجل.۳

هر موجود زنده ای به جز خداوند عالم، به خواب می رود.

خواب با سلامتی جسم و روح، نشاط و شادابی، تجدید نیروی و آمادگی برای کارهای زندگی ارتباط تنگاتنگی دارد. در قرآن کریم می خوانیم:

( وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا .) ۴

ما خواب شما را مایه آرامش و آسایش قرار دادیم.

ارزش خواب را کسانی بهتر می دانند که مدتی دچار بی خوابی شده اند و فشار بی خوابی یا کم خوابی را چشیده و لمس کرده اند. با این حال، زیاده روی در خواب نیز همانند زیاده روی در سایر جیزها نه تنها مفید نیست، بلکه مضر است.

امام علیعليه‌السلام فرمود:

کثره الاکل و النّوم یفسدان النّفس و یجلبان المضرّه.۱

پرخوری و پرخوابی، بدن را تباه می سازد و ضرر به بار می آورد.

امام صادقعليه‌السلام فرمود:

ان الله یبغض کثره و کثره الفراغ. کثره النوم مذهبه للدّین و الدّنیا.۲

خداوند پرخوابی و بی کاری را دشمن می دارد... پرخوابی دین و دنیای انسان را از بین می برد.

افراد پرخواب، نه حال عبادت و بندگی خداوند را دارند و نه نشاط کاری و زندگی را.

__________________________

۳ گفتار فلسفی (ایه الکرسی) / ص ۱۳۶.

۴ نبأ (۷۸) / آیه ۹.

معیار پرخوابی

پرخوابی یا کم خوابی، معیار مشخصی ندارد؛ چرا که مقدار خواب طبیعی انسان ها یک سان نیست و میزان خواب هر انسان با مزاج و نوع کارش ارتباط دارد. از این رو، هر کس باید با تجربه، مقدار نیاز خویش به خواب را با توجه به میزان فعالیت های جسمی و روحی به دست آورد و از زیاده روی اجتناب ورزد.۳

___________________________

۳ - تفسیر نمونه، ج ۲۶، ص ۱۹.

بی کاری

یکی از خطرهایی که نسل جوان را تهدید می کند، بی کاری است که منشأ بسیاری از انحرافات و ناکامی هاست. بدین سبب در روایات اسلامی به شدت از آن نهی شده است.

حضرت علیعليه‌السلام فرمود:

خداوند شخص سالم و بی کاری، که نه در کار دنیاست و نه در کار آخرت، دشمن می دارد.۴

این به دلیل مفاسدی است که بی کاری به دنبال دارد. در بررسی های به عمل آمده، معلوم شده است که ارتکاب جرایم از طرف جوانان، اغلب در زمان فراغت و بی کاری آنان صورت گرفته است. اشتغال به کار برای تأمین معاش و مخارج زندگی، می تواند از آن مفاسد پیشگیری کند.

__________________________

۴. نهج البلاغه / ابن ابی الحدید، ج ۱۷، ص ۱۴۶.

اصولاً وقت انسان، محدود است و اگر به صورت مثبت از آن استفاده نشود، به صورت منفی استفاده خواهد شد.

حضرت علیعليه‌السلام در سخن گهربار دیگری فرمود:

النفّس ان لمتشغله شغلک.۱

اگر نفس را مشغول نکنی، تو را مشغول می کند.

کسی که همواره بی کار است، چون اشتغال به کار مفید و سازنده ندارد، در کوچه ها و خیابان ها و پارک ها پرسه می زند و چون نماز به جا نمی آورد، به دنبال شهوات و هوس ها می رود. قرآن می فرماید:

( أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ ) .۲

نماز را ضایع و از شهوات پیروی کردند.

یکی از بزرگان می فرمود: «می خواهید بگویم که چرا موهای بعضی از خانم ها از زیر رورسری و مقنعه ها بیرون آمده؟ چون نماز ترک شد. چون جلسات مذهبی ترک شد. جلسات گناه مطرح شد. چون مطالعه کتاب های علمی و مذهبی کم شد، خرافات و مطالعه رمان و کتب عشقی مطرح شد. چون از فیلم ها و نوارهای علمی و مذهبی استفاده نشد، فیلم ها و نوارهای مبتذل جایگزین آن شد.

______________________________

۱ مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت، ص ۴۱۴.

۲ مریم (۱۹) / آیه ۵۱.

چشم و هم چشمی

رقابت سازنده، از زمینه های رشد انسان است که در فرهنگ اسلامی جایگاه خاصی دارد. اما رقابت ناسالم در مسائل مادی از نظر اسلامی مردود است و ارزشی ندارد. قرآن می فرماید:

. (لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ) ۳

هرگز چشم خود را به نعمت های مادی که به گروه هایی از آنها داده ایم میفکن.

بسیارند زنان و دخترانی که به چنین رقابت هایی مبتلا هستند و می خواهند در امور مادی برابر و یا برتر از دوستان و اقوام و همنوعان خود باشند و از این رو، همیشه خود را با افرادی که جایگاهی برتر دارند، مقایسه می کنند، چرا دوستم لباس، طلا و زیور آلات آن چنانی و... دارد، ولی من ندارم؟! چرا جهیزیه او بهتر و مدرن تر و کامل تر است؟ چرا مهریه او بیشتر است و عروسی او بسیار با تشریفات برگزار شد؟ اما برای من چنین موقعیت هایی مطرح نیست؟ از آن جا که همیشه

______________________

۳. طه (۲۰) / آیه ۱۳۱؛ حجر (۱۵) /آیه ۸۸.

افراد برتر در جامعه وجود دارند. این مقایسه ها موجب حزن و غم و نارضایتی از زندگی و گاه بیماریهای روانی می شود. بنابراین، نباید موقعیت مادی خود را با دیگران مقایسه نمود.۱

ارزش در مسائل اقتصادی زندگی، قناعت و طبع بلند و رضایت به داده های خداوند از رزق و روزی است. البته تلاش و به کار بردن سلیقه و تدبیر و آینده نگری از سوی زن و مرد به ویژه دختران و پسرانی که تازه به دوران ازدواج و تشکیل خانواده قدم نهاده اند بسیار خوب و مطلوب است و مانع شرعی ندارد لیکن آنچه مذموم است مقایسه، چشم و هم چشمی و حرص و طمع است.

__________________________

۱ سیدجواد مصطفوی، بهشت خانواده، ص ۱۵۷.

اختلاط پسران و دختران

یکی از خطرها برای دختران و پسران مسئله اختلاط است که موجب مفاسد اجتماعی می شود.

پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

باعدوا بین انفاس الرجال و النساء فانه اذا کانت المعاینه و اللقاء کان الدّاء الذی لا دواء له.۲

زنان و مردان نامحرم را از یکدیگر جدا کنید زیرا اگر بین آنها آمیختگی باشد، درد بی درمان، جامعه شما را فرا خواهد گرفت.

در این جا به چند نمونه از مفاسد اجتماعی اختلاط پسران و دختران اشاره می کنیم.

۱ - .شیوع فساد و فحشاء در جامعه.

۲ - .مزاحمت های خیابانی و ناامنی برای زنان و دختران

۳ - متلاشی شدن نظام خانواده و بالا رفتن آمار طلاق

۴ - .پایین آمدن رشد تحصیلی و برعکس، در کلاس های غیر مختلط، میزان موفقیت بالا می رود و امروزه بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده اند که برای موفقیت بیشتر دانش آموزان، دختران را از پسران جدا نمایند. رئیس انستیتوا ماکس پلانگ آلمان می گوید:

کلاسهای درسی غیر مختلط، موفقیت درسی دختران و پسران را بالا می برد.۳

________________________

۱ انتشارات هاشمی نژاد، مشهد، زن و شوهر، محمد علی صفری، ج ۲.

۲ مرات النساء، ص ۱۴۰.

۳ روزنامه همشهری، ش ۲۷۹، مورخ ۱۵/۹/۷۲.

اعتماد به دیگران

اعتماد، از بزرگ ترین سرمایه های جامعه است و در منابع اسلامی سفارش های بسیاری درباره اعتماد و همدلی وارد شده است، اما با این حال بر زنان است که به مردان بیگانه اعتماد نکنند.

ای دختر معصوم

آینده نگری

اگر برای آینده فکری نکرده اید، نشانه آن است که آینده برایتان آن قدر اهمیت ندارد که به آن بیندیشید وگرنه آن را در اولویت قرار می دادید. اگر شما با تدبر و دوراندیشی و آینده نگری برای خود هدف و آینده ای ترسیم نکنید، دیگران به جای شما فکر و انتخاب خواهند کرد و تصمیم خواهند گرفت. آن گاه شمایید و سلیقه ها و هدف های تحمیلی دیگران و شمایید و جایی که آن ها می برند، نه آن جا که خودتان با انتخاب به عنوان مقصد برگزیده اند و چه فسادی از این بالاتر، کسی که با هدف باشد، کارهایش منظم می شود و فرصت هایش از بین نمی رود.