بسمه تعالی
تعلیقات و مقدمه بر کتاب کلیله و دمنه :
آنچه مسلم است این کتاب در طول تاریخ یعنی از زمان تدوین و در برخورد با فرهنگ های مختلف، درگیر تعلیقات علماء و دانشمندان جوامع مختلف بوده و چه بسیار اوقات بر روش ها و سیاست های رجال سیاسی و نظامی و ....، امت ها اثر گذار بوده است و اصل این کتاب به زبان هندی است که در زمان خسرو انوشیروان به زبان پهلوی و سپس به عربی و در نهایت توسط نصر الله منشی به زبان فارسی ترجمه شده و تعلیقات سنگین با عبارات ثقیل و ....، در متن آن وجود دارد که در این زمان با توجه به تفاوت سبکهای نگارش، فاصله های بسیار از هم پیدا نموده و تقریبا غیر قابل استفاده شده و لذا در این زحمات اساتید لغت و ادب فارسی مانند مرحوم استاد عبدالعظیم قریب و سایر علماء رحمه الله علیهم اجمعین در شرح و تبیین لغات و متون این کتاب، کارگشا بر مطالعات سایر محققین و پژوهشگران گردید به گونه ای که اگر زحمات آن بزرگواران نبود شاید می توان گفت که این اثر مانند بسیاری دیگر از آثار بزرگان در ورطه فراموشی قرار می گرفت و ما در این مجموعه سعی بر آن نمودیم تا خلاصه ای از اصل کتاب را مرقوم و سپس تعلیقات خود را بر آن اضافه نمائیم و امید است که همه پژوهشگران هر کدام، به سهم خود حرکتی را در این خصوص بعمل آورند، شاید که اسباب شوق و نشاط را در مطالعه برای نسل آینده، فراهم آورد و نگارنده ایمان دارد که انجام تحقیق و پژوهش در آثار علماء و دانشمندان جوامع بشری ما را به سرچشمه های عقل و خرد، یعنی شریعت پاک موعود انبیاء و آخرین فرستاده از پیامبران خداوند یعنی حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
و عجل فرجهم و به معجزه جاوید او یعنی قرآن مجید و نیز تعالیم الهی امامان معصوم، راهنمایی و هدایت خواهد کرد زیرا آنکس که به سوی روشنایی حرکت نماید، در نهایت به سرچشمه انوار تابناک خورشید فروزان عالم بشریت و ستاره های درخشان آن، یعنی به محمد و آل محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم
و عجل فرجهم خواهد رسید ان شاالله تعالی. پس تو ای عاقل دانا و خردمند آگاه باش که این کتاب از داستان بازرگان و پسران او آغاز می شود و بعد از انشعاب ادبی از سفر تجارتی پسر ارشد بازرگان، به سوی سرنوشت یکی از دو گاو او به نام شتربه می رود که علیرغم بی مهری مامور پرستاری نجات می یابد و سر انجام قربانی دسیسه های موجودی به نام دمنه می گردد و دمنه نیز خود سر انجام گرفتار دست انتقام عدالت گردید، و هلاک می شود و بطور غیر مستقیم نیز موجبات مرگ غم انگیز دوست دلسوز و مهربان خود را نیز فراهم می آورد، دوستی که بطور مستمر او را از عواقب شرارت و بدی می ترسانید و ما در این حاشیه ای که بر این متن می آوریم وارد استعاره های ادبی و استنباطات نمادین از این حیوانات در رفتار و اخلاق های انسانی نمی شویم و فقط به نکاتی اشاره و به بعضی از نکات اخلاقی که نیازمند توضیح است مطلبی را مرقوم می نمائیم زیرا همانگونه که متعاقباً ذکر می گردد این متون مستغنی است از اینکه مخاطب را متوجه نماید به اینکه تقلید کورکورانه هر فرد او را به سر نوشت آن بوزینه نجار مبتلا می کند و یا ......، و یا در شرح حال مرد پارسا و آن لباس گرانبها که از پادشاه خلعت گرفته بود و......، به آداب و سنت هایی اشاره می شود که در شریعت اسلام جایگاهی ندارد و مهمتر اینکه نتیجه نزول بلاهای مختلف، بر افرادی که شرح حال آنها بیان شده است را تسری به کلیه آحاد جامعه داده و می گوید (همه این بلایا، از وجود خودمان به ما رسیده است)، که البته این دیدگاه فلسفی در اسلام جایگاهی ندارد زیرا ای بسا بلایا که در اثر ظلم و ستم دیگران به افراد جامعه وارد شود، در حالی که آن اشخاص بی گناه بوده و مظلوم باشند پس این دیدگاه فلسفی که تمامی بلایا و رنجها انسان ها صرفا در اثر اعمال بد خود افراد است دیدگاه نابجایی است، و ما در این خصوص از ذکر داستان و شرح احوال سکونت زاهد در خانه زن بدکاره و شرابخواری او و فساد زن دلاک و زن کفاش و .....، صرف نظر نموده و به ضعف ها و آموزه های دیگر این متون که اغلب ضد و نقیض یکدیگر هم می باشند کاری نداریم، از جمله فریبکاری که زن کفاش با شوهر خود معمول و از زشتی عمل خود رها شد و ....، و یا تمثیلی که در رابطه با بلای وکیل دریا و جوجه های طیطو مذکور شده است که در نهایت با کمک سایر مرغان و با توسل به سیمرغ به نجات دست یافت که با اندیشه ها و افکار ما فاصله بسیار زیادی دارد و و یا روشی که آن بازرگان با شخص خائن که آهن امانت او را فروخته بود به اینکه فرزند او را ربوده و از نظرها مخفی نموده بود تا .....، از این طریق به اموال خود دست یابد که البته این روش هرگز روش پسندیده ای نیست و یک طلبکار هرگز نبایستی اینگونه روشها را برای دستیابی به اموال خود در پیش گیرد زیرا ممکن است افراد بی گناه در این راه ندانسته قربانی شوند، پس در این موقع یک کجی روی، در بیان این آموزه و نصیحت اخلاقی و ....، ملاحظه می گردد که هرگز نمی تواند راه و روشی پسندیده ای برای احیاء حقوق تضییع شده باشد، و یا داستان تعجیل آن زن فاسد که با چادر دو رنگ معشوقه فاسد خود به دام شهوت رانی غلام آن نقاش افتاد و ...، که قطعا اینگونه تمثیل جایگاهی در ادب و فرهنگ مسلمان شیعه ندارد بلکه هزاران هزار حدیث و داستان دیگر می توانست جایگزین این داستان شود و البته ما ایرادی نمی گیریم بر این موضع و سایر مواضع مانند آن، به جهت اینکه این فرهنگ و آموزه جوامع بت پرست بوده که ظاهرا خیلی هم این امور مطرود آنان نبوده است بلکه نوعی نهی اخلاقی و توصیه و یا مانند آن بوده است، ولی از جمله داستان های زیبا و جذاب این کتاب داستان موش و گنج او بود و نیز حرصی که گرگ گرسنه به آن گرفتار و هلاک شد و نیز داستان جغد و کلاغ است که چگونه آن زاغ دانشمند به حیله دشمنان راه تباه کرد و آورده اند که در زمان توسعه دین مسیح، و پیشرفت روز افزون آن .....، دشمنی یهودیان شدت یافت و وزیر پادشاه یهود حیله ای را بکار بست که دقیقا تبعیت می نمود از روشی که در این کتاب مذکور شده است، در این کتاب زاغ دانشمند دستور داد تا او را زخمی و مجروح نموده در بین جغد ها قرار دهند و او به این وسیله وارد جمعیت جغد ها شده و به اسرار آنان واقف و سپس طرح و برنامه نابودی آنها را ارائه کرد و در تبعیت این روش آورده اند که وزیر یهودی، دستور داد تا دماغ و گوش و .....، او را بریدند و او به این وسیله وارد جمعیت مسیحیان شد و با تظاهر و ریا کاری به ریاست مذهبی آنان رسید و سپس به چهار نفر از شاگردان مخصوص خود وصیت کرد که جانشین من تو هستی و هر کس با تو مخالفت کرد او را بکش و با این مضمون چهار وصیت اصلی از خود باقی گذاشت و سپس خود را سر به نیست کرد و این چهار وصی به استناد این چهار وصیت نامه اصلی با پیروان خود به جان یکدیگر افتاده و شکست عظیمی بر جمعیت مسیحیان وارد گردید، و این داستان دقیقا همین قصه را تداعی می نماید و با توجه به تقدم تاریخی این متن می تواند الگویی برای این قطعه تاریخی باشد و دیگر داستان دزد و شیطان و زاهد است که به زعم راوی، شیطان به دنبال قتل زاهد بوده و حال آنکه در آموزه های شریعت ما شیطان به دنبال بردن دین انسان ها و تباه کردن دین آنها است که این موضوع بر تباهکاری جان آنها مقدم است و دیگر داستان زیبای پادشاه قورباغه ها و ماری که مرکب او شده بود و و
یا آن شیر که در نهایت به ریاضت اقدام و از خوردن میوه ها نیز دوری می کرد، و یا حرمت مشورت با دشمنان و .....، و نیز در باب زرگر و جهانگرد و نجات بوزینه و مار و ببر و سپس آن زرگر و اینکه در سالیان بعد که جهانگرد از شهر آنان عبور می نماید ببر به سراغ دختر امیر رفته و او را می کشد و گردنبند او را برای جهانگرد می آورد و اینجا راوی ذکر نمی نماید که جهانگرد از این عطا و بخشش و قتل آن دختر خبر داشته یا خیر زیرا در جوامع بسته و ابتدایی ذکر این امور از واقعیت های انکار نا پذیر تلقی می گردد، و در نهایت زرگر که مرهون الطاف جهانگرد بوده است، او را دستخوش خیانت خود می نماید و در نهایت داستان آن چهار نفر که با چراغ عقل به راه هدایت می روند یعنی شاهزاده، پسر مرد ثروتمند، پسر بازرگان و پسر روستایی و حاصل کار او که آن را بر دروازه شهر مکتوب نمود و و در نهایت گنجی که جهانگرد یافته بود و آن را اموال دولتی و مربوط به ملت دانست مگر قسمتی از آن را که در واقع بهترین گزینه کار برای مانند این قضیه، یعنی یافتن گنج است و مادر نهایت توصیه می نمائیم همه دانش پژوهان و اساتید را که به دنبال گنج واقعی جهان هستی یعنی محمد و آل محمدعليهم‌السلام
و عجل فرجهم باشند تا در معیت آنان به سعادت دنیا و آخرت دست یابی نمایند، خدایا از تو می خواهیم به حرمت و عظمت این بانوی مقدس اسلام یعنی فاطمه بنت موسی بن جعفرعليه‌السلام
به ما و عزیزان ما خیر دنیا و آخرت عطا فرموده و از ما و عزیزان ما شر دنیا و آخرت را رفع و دفع بفرمایی و از دوزخ نجات و در بهشت جاویدان خود هر چند لیاقت و استحقاق نداریم به فضل و رحمت خود ساکن فرموده و رستگاری جاوید عطا فرمایی آمین آمین آمین یا رب العالمین.
عبدالله عصام رودسری
شهریور سال ۱۳۹۵
0%
نویسنده: عبدالله عصام رودسری 
