تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنین عليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است.

.

.بانک احادیث اهل بیتعليه‌السلام .

(علم و دانش)

واحد تحقیقات .رایانه ای قائمیه اصفهان.

.

علم و دانش

حدیث. - ۱

رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

آفَةُ العِلمِ النِّسیانُ ؛

آفت دانش ، فراموشی است

الخصال ، ص ۴۱۶

حدیث - ۲

قال الامام الهادیعليه‌السلام : العُجْبُ صَارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ، داعٍ إِلَی الغمطِ.

امام هادیعليه‌السلام فرمود: خودپسندی، (آدمی را) از طلب علم باز می دارد و به تحقیر دیگران فرا می خواند.

«بحار الانوار، ج ۷۲، ص ۱۹۹»

حدیث - ۳

عَنْ أبِی عَبْدِاللهِعليه‌السلام : طَلبَةُ الْعِلْمِ ثَلاثَة فَاعْرِفْهُمْ بِأعْیانِهِمْ وَصِفاتِهِمْ: صِنْفٌ یَطْلُبُهُ لِلْجَدَلِ وَالْمِراءِ، وَ صِنْفٌ یَطْلُبهُ لِلإسْتِطالَةِ و الخَتلِ وَصِنْفٌ یَطْلَبُهُ لِلْفِقْهِ وَالْعَقْلِ فَصاحِبُ الْجَدَلِ وَالْمِراءِ .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: جویندگان علم بر سه دسته اند پس آنان را با هویت واقعی شان بشناس: دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند و دسته ای آن را جهت تفاخر و بزرگ نمائی می آموزند و دسته ای نیز آن را جهت فهمیدن و تعقل یاد می گیرند. پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد.

«معالم الاصول و ملاذ المجتهدین، ص ۱۵»

حدیث - ۴

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : أقرَبُ النّاسِ مِن دَرجَةِ النُّبوَّةِ أهلُ الجِهادِ و أهلُ العِلمِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: نزدیک ترین مردم به مقام نبوّت، اهل جهاد و دانش اند.

«کنزالعمّال، ح ۱۰۶۴۷»

حدیث - ۵

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ اَرادَ أَنْ یَنْظُرَ اِلی آدمَ فِی عِلمهِ، و اِلی نوُحِ فی حِکمَتِهِ وَ اِلیَ اِبراهیمَ فی حِلمِهِ فَلْیَنْظُر اِلیَ عَلیِّ بنِ اَبیِ طالِب.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: کسی که می‌خواهد علم و معرفت آدم ابوالبشر و حکمت نوح و حلم ابراهیم را ببیند، پس باید به سوی علی بن ابی طالب نگاه کند.

«بحار الانوار، ج ۳۹، ص ۳۵»

حدیث - ۶

قال امیرالمؤمنینعليه‌السلام : عَلَّمَنی اَلفَ بابٍ یَفْتَحُ مِنْ کُلِّ بابٍ اَلفُ بابٍ.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هزار درِ علم و دانش را به من آموخت که از هر در آن هزار در دیگر گشوده می شود.

بحار الانوار، ج ۳۸، ص ۳۳۱

حدیث - ۷

قالَ الامامُ الرّضاعليه‌السلام : لم یَزَلِ اللهُ عالِماً بِالأشیاءِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَ الأشیاءَ .

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: علم خداوند در ازل و پیش از خلقت اشیاء، مثل علم او به اشیاء بعد از خلقت آنها بوده است.

«توحید صدوق، ص ۱۴۵»

حدیث - ۸

قالَ الامامُ الصادقعليه‌السلام : اِنَّ اللهَ عِلُمٌ لا جَهَلَ فیه، حیاةٌ لامَوتَ فِیه، نورٌ لا ظُلمةَ فیه.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: خداوند (را) علمی است که هیچ جهلی در او نیست، حیاتی است که هیچ موتی در او نیست، نوری است که هیچ جنبه ظلمانی ندارد.

«توحید صدوق، ص ۱۳»

حدیث - ۹

قالَ الامامُ الصادقعليه‌السلام : فانّه لَیَس لِعِلْمِهِ مُنتهی.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: همانا برای علم خداوند پایانی نیست.

«توحید صدوق، ص ۱۳۴»

حدیث - ۱۰

قالَ امیرُ المؤمنینعليه‌السلام : خَرَقَ عِلْمُه باطِنُ غَیْبُ الستراتِ و اَحاطَه بغُموضِ عقاید السّریراتِ.

امیر مؤمنانعليه‌السلام فرمودند: علم خداوند ژرفای پرده های غیب را شکافته است و به افکار و عقاید پنهان احاطه دارد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۰۸»

حدیث - ۱۱

عَنْ أمِیرِ الْمُؤمِنِینَعليه‌السلام قالَ: وَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِلْعِلْمِ أهْلاً وَ فَرَضَ عَلی الْعِبادِ طاعَتَهُمْ بِقَوْلِهِ: «و آتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أبْوابِها» وَ الْبُیُوتُ هِی بُیُوت العلْمِ الَّذی إسْتَوْدَعَتْهُ الأنبِیاءُ وَ أبْوابِها أوْصیاؤُهُمْ.

امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند: خداوند برای «علم» جایگاهی مناسب مقرر داشته است و بر بندگانش اطاعت از آن را واجب گردانده و فرموده: از درب خانه داخل شوید و منظور از بیوت خانه های علم است که به انبیاء داده شده و أبواب آن اوصیاء آن ها هستند.

«نور الثقلین، ج ۱، ص ۱۷۷»

حدیث - ۱۲

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : عَلِیُّ بْنُ أبِی طالِبٍ أقْدَمُ اُمَّتِی سِلْماً وَ أکثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِیناً وَ أفْضَلُهُمْ یَقِیناً و أحْلَمُهُمْ حِلْماً وَ أسْمَحُهُمْ کفّاً وَ هُوَ الْاِمامُ وَ الْخَلِیفَةُ بَعْدِی.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: علی بن ابی طالب پیشگام امت من در گرویدن به اسلام است و علم و دانش او از همه بیشتر و دین او از همه کاملتر و یقین او از همه برتر و حلم او از همه بیشتر و دست او از همه بخشنده تر است و او امام و خلیفه پس از من است.

«أمالی صدوق، ص ۸»

حدیث - ۱۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا سَهَرَ إلاّ فی ثلاثٍ :مُتَهَجِّدٍ بالقرآنِ ، وفی طَلَبِ العِلمِ ، أو عَروسٍ تُهدی إلی زَوجِها

شب زنده‌داری جز برای سه چیز روا نیست: تلاوت قرآن ، تحصیل دانش و یا فرستادن عروس به خانه شوهرش

بحار الأنوار : ۷۶ / ۱۷۸ / ۳ منتخب میزان الحکمة : ۲۸۴

حدیث - ۱۴

امام علیعليه‌السلام :

مُرُوا أولادَکُم بطَلَبِ العِلم ؛

فرزندان خود را به آموختن دانش وادارید

کنزالعمّال : ۴۵۹۵۳ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۱۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۱۶

الإمامُ الباقرُعليه‌السلام

لسَلَمَةَ بنِ کُهَیلٍ والحَکَمِ بنِ عُتَیبَةَ: شَرِّقا وغَرِّبا لَن تَجِدا عِلما صَحیحا إلاّ شَیئا یَخرُجُ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ ؛

امام باقرعليه‌السلام خطاب به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبه.. فرمودند: اگر به شرق و غرب بروید ، هرگز دانش درستی را نخواهید یافت ، مگر همان چیزی که از ما خاندان صادر شود

بحار الأنوار : ۲ / ۹۲ / ۲۰

حدیث - ۱۷

امام علیعليه‌السلام :

أعلَمُ النّاسِ‌المُستَهتَرُ بِالعِلم ؛

داناترین مردم ، کسی است که آزمند دانش باشد

غرر الحکم : ۳۰۷۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۱۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أعلَمُ النّاسِ مَن جَمَعَ عِلمَ النّاسِ إلی عِلمِهِ ؛

داناترین مردم ، کسی است که دانش مردم را با دانش خود جمع کند

أمالی الصدوق : ۲۷ /۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۱۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَو خِفتُمُ اللّه‌َ حَقَّ خِیفَتِهِ لَعُلِّمتُمُ العِلمَ الّذی لا جَهلَ مَعَهُ ؛

اگـر از خـدا ، چنان کـه سـزد ، می‌ترسیدید علمی به شما آموخته می‌شد که جهل و نادانی با آن همراه نبود

کنزالعمّال : ۵۸۸۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۲۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

عِلمُ الباطِنِ سِرٌّ مِن أسرارِ اللّه عز و جل ، وحُکمٌ مِن حُکمِ اللّه ، یَقذِفُه فی قُلوبِ مَن شاءَ مِن عِبادِهِ ؛

علم باطنی ، رازی از رازهای خداوند عز و جل و حکمتی از حکمتهای خداست و آن را در دل هر کس از بندگانش که خواهد ، می‌افکند

کنزالعمّال : ۲۸۸۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۶

حدیث - ۲۱

امام صادقعليه‌السلام :

لَیتَ السِّیاطَ عَلی رُؤوسِ أصحابی حَتّی یَتَفَقَّهوا فی الحَلالِ والحَرا م؛

کاش بالای سر اصحابم تازیانه بود تا در احکام حلال و حرام فقیه شوند

المحاسن : ۱ / ۳۵۸ / ۷۶۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۲

امام باقرعليه‌السلام :

اِعلَمْ أ نَّهُ لا عِلمَ کطَلَبِ السَّلامَةِ ، ولا سَلامَةَ کسَلامَةِ القَلبِ ؛

بدان که هیچ دانشی چون طلب سلامتی نیست و هیچ سلامتیی مانند سلامت دل نمی‌باشد

تحف العقول : ۲۸۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۳

امام علیعليه‌السلام :

خَیرُ العُلومِ ما أصلَحَکَ؛

بهترین دانشها، دانشی است که تو را اصلاح کند.

غرر الحکم : ۴۹۶۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

خَیرُ العِلمِ ما نَفَعَ؛

بهترین دانش آن است که سودمند باشد

أمالیالصدوق : ۳۹۴ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۵

امام کاظمعليه‌السلام :

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم وارد مسجد شد ، دید عدّه‌ای گرد مردی جمع شده‌اند، فرمودند: چه خبر است؟ عرض شد : علاّمه است فرمودند: علاّمه یعنی چه؟ عرض کردند: او داناترین مردم است به نسل و نسب‌های اعراب و جنگهای ایشان و به روزگار جاهلیّت و اشعار و زبان عربی .پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: اینها دانشی است که اگر کسی نداند، به او زیانی نرساند و اگر کسی بداند ، او را سودی نبخشد

أمالی الصدوق : ۲۲۰/۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۶

امام علیعليه‌السلام :

وَاعلَم أ نَّهُ لا خَیرَ فی عِلمٍ لا یَنفَعُ ، ولا یُنتَفَعُ بِعِلمٍ لا یَحُقُّ تَعَلُّمُهُ

بـدان کـه در دانـش ناسودمند خیری نیست و آموختن دانشی که سزاوار آموختن نیست ، سودی ندهد

نهج البلاغة : الکتاب ۳۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۷

امام علیعليه‌السلام :

العُلومُ أربَعَةٌ : الفِقهُ لِلأدیانِ ، والطِّبُّ لِلأبدانِ ، والنَّحوُ لِلّسانِ ، والنُّجومُ لِمَعرِفَةِ الأزمانِ ؛

دانشها چهار گونه‌اند: دانش فقه برای شناخت ادیان ، دانش پزشکی برای سلامتی بدن‌ها ، دانش نحو برای تصحیح گویش‌ها و دانش ستاره شناسی برای شناخت اوقات

بحار الأنوار : ۱ / ۲۱۸ / ۴۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ عِلمانِ : عِلمُ الأدیانِ ، وعِلمُ الأبدانِ؛

دانش بر دو قسم است : شناخت ادیان و شناخت کالبدها

بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۰ / ۵۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۲۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّما العِلمُ ثَلاثَةٌ : آیَةٌ مُحکَمَةٌ أو فَریضَةٌ عادِلَةٌ ، أو سُنَّةٌ قائمَةٌ ، وما خَلاهُنَّ فهُوَ فَضلٌ ؛

علم سه تاست : آیه‌ای روشن و نسخ ناشده ، یا فریضه‌ای میانه ، یا سنّتی پا برجای و ماسوای اینها فضیلتی غیر ضرور است

الکافی : ۱ / ۳۲ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۰

لا یَستَوی عِندَ اللّه فی العُقوبهِ الّذینَ یَعلَمونَ والّذینَ لا یَعلَمونَ ، نَفَعَنا اللّه وإیّاکُم بِما عَلِمنا ، وجَعَلَهُ لِوَجهِهِ خالِصا ، إنَّهُ سَمیعٌ مُجیبٌ؛

کیفر کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند، نزد خداوند یکسان نیست خداوند ما و شما را از علمی که داریم بهره‌مند سازد و آن را برای خود خالص گرداند، همانا او شنوا و پذیرنده (دعا) است

الإرشاد : ۱ / ۲۳۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۱

امام علیعليه‌السلام :

اعقِلوا الخَبَرَ إذا سَمِعتُموهُ عَقلَ رِعایَةٍ لا عَقلَ رِوایَةٍ؛ فإنَّ رُواةَ العِلمِ کَثیرٌ ورُعاتَهُ قَلیلٌ؛

هر گاه خبری را شنیدید ، در اندیشه به کار بستن آن باشید ، نه به فکر نقل کردنش ؛ زیرا بازگو کنندگان دانش بسیارند و به کار برندگان آن اندک

نهج البلاغة : الحکمة ۹۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۴

حدیث - ۳۲

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ بِلا عَمَلٍ وَبالٌ ،العَمَلُ بِلا عِلمٍ ضَلالٌ؛

علمِ بدون عمل وزر و وبال است؛ وعملِ بدون علم گمراهی است.

غرر الحکم : ۱۵۸۷ ، ۱۵۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۳

امام علیعليه‌السلام :

الدّنیا کُلُّها جَهلٌ إلاّ مَواضِعَ العِلمِ ، والعِلمُ کُلُّه حُجَّةٌ إلاّ ما عُمِلَ بهِ ؛

دنـیا هـمه‌اش نـادانی است، مگر آن جاها که علم باشد و علم همه‌اش حجّت (بردارنده‌اش) است ، مگر علمی که به آن عمل شود

بحار الأنوار : ۲ / ۲۹ / ۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۴

إامام علیعليه‌السلام :

نَّما زَهَّد النّاسَ فی طَلَبِ العِلمِ کَثرَهُ‌ما یَرَونَ مِن قِلَّةِ مَن عَمِلَ بِما عَلِم ؛

آنچه مردم را به تحصیل دانش بی‌رغبت کرده ، این است که می‌بینند کمتر عالمی است که به علمش عمل کند

غرر الحکم : ۳۸۹۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۵

امام صادقعليه‌السلام :

لَیسَ العِلمُ بالتَّعلُّمِ ، إنّما هُو نُورٌ یَقَعُ فی قَلبِ مَن یُریدُ اللّه‌ُ تبارکَ وتعالی أن یَهدِیَهُ ؛

علم بــه آموختن نیست، بلکه در حقیقت نوری است که در دل هر کس که خداوند تبارک و تعالی خواهان هدایتش باشد ، می‌افتد

بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۵ / ۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۵۷۲

حدیث - ۳۶

امام صادقعليه‌السلام :

عَلَی العالِمِ إذا عَلَّمَ‌أن لا یَعنُفَ ، وإذا عُلِّمَ أن لا یَأنَفَ ؛

بر دانشمند است که هرگاه آموزش دهد ، درشتی و خشونت نکند و هرگاه کسی بخواهد به او علم آموزد ، ننگش نیاید

تنبیه الخواطر : ۱ / ۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۷

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ مَقرونٌ بِالعَمَلِ ، فمَن عَلِمَ عَمِلَ ، والعِلمُ یَهتِفُ بِالعَمَلِ ، فإن أجابَهُ وإلاّ ارتَحَلَ عَنهُ ؛

علم و عمل به هم پیوسته‌اند بنابراین ، هر که بداند ، عمل کند و هر که عمل کند ، بداند علم ، عمل را صدا می‌زند ، اگر پاسخش داد می‌ماند وگرنه می‌رود

نهج البلاغة : الحکمة ۳۶۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۸

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ العَمَلُ بهِ ؛

میوه دانش ، به کار بستن آن است

غرر الحکم : ۴۶۲۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۳۹

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ العِبادَةُ؛

میوه دانش ، پرستش است

غرر الحکم : ۴۶۰۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۰

امام علیعليه‌السلام :

ثَمَرَةُ العِلمِ إخلاصُ العَمَلِ ؛

میوه دانش ، خالص گردانیدن عمل (برای خدا) است

غرر الحکم : ۴۶۴۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۱

امام علیعليه‌السلام :

مَن أکثَرَ الفِکرَ فیما تَعَلَّمَ أتقَنَ عِلمَهُ ، وفَهِمَ ما لَم یَکُن یَفهَم ؛

هرکه در آموخته‌هایش زیاد بیندیشد ، دانش خود را استوار گرداند و آنچه را نمی‌فهمیده است بفهمد

غرر الحکم : ۸۹۱۷ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۲

حدیث - ۴۲

امام کاظمعليه‌السلام :

لا عِلمَ إلاّ مِن عالِمٍ رَبّانِیٍّ ، ومَعرِفَهُ العالِمِ بِالعَقلِ ؛

علم، جز از عالـم ربّانی به دست نیاید (یا آن را جز از عالم ربّانی نباید فرا گرفت) و شناخت چنین عالمی به خرد است

مستدرک الوسائل : ۱۱ / ۲۵۸ / ۱۲۹۲۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۴۳

امام علیعليه‌السلام :

ما أخَذَ اللّه عَلی أهلِ‌الجَهلِ أن یَتَعَلَّموا حَتّی أخَذَ عَلی أهلِ العِلمِ أن یُعَلِّموا ؛

خـداوند، از جـاهـلان بـرای آموختن تعهّد نگرفت ، مگر این که پیش از آن ، دانایان را به آموزش دادن آن متعهّد و موظّف ساخت

نهج البلاغة : الحکمة ۴۷۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أیُّما رَجُلٍ آتاهُ اللّه‌ُ عِلما فکَتَمَهُ وهُوَ یَعلَمُهُ ، لَقِیَ اللّه‌َ عز و جل یَومَ القِیامَةِ مُلجَما بِلِجامٍ مِن نارٍ؛

هر مردی که خداوند به او دانشی دهد و او آن را ، با این که می‌داند ، مخفی نگه دارد ، در روز قیامت در حالی که افساری از آتش بر او زده شده است خداوند عز و جل را دیدار کند

أمالی الطوسیّ : ۳۷۷ / ۸۰۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۵

امام باقرعليه‌السلام :

مُعَلِّمُ الخَیرِ یَستَغفِرُ لَهُ دَوابُّ الأرضِ ، وحِیتانُ البُحورِ ، وکُلُّ صَغیرَةٍ وکَبیرَةٍ فی أرضِ اللّه وسَمائهِ ؛

جنبندگان زمین و ماهیان دریاها و هر موجود ریز و درشتی در زمین و آسمان خدا ، برای آموزگار خوبیها آمرزش می‌طلبند

ثواب الأعمال : ۱۵۹ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۰۰

حدیث - ۴۶

امام باقرعليه‌السلام :

مَن عَلَّمَ بابَ هُدیً فلَهُ مِثلُ أجرِ مَن عَمِلَ بهِ ، ولا یُنقَصُ اُولئکَ مِن اُجورِهِم شَیئا؛

هر که یک باب هدایت را آموزش دهد ، برای او همانند پاداش کسی باشد که به آن عمل کند و از پاداش عمل کنندگانِ به آن نیز چیزی کاسته نمی‌شود

تحف العقول : ۲۹۷ منتخب میزان الحکمة :

حدیث - ۴۷

امام باقرعليه‌السلام :

تَذاکُرُ العِلمِ ساعَةً خَیرٌ مِن قِیامِ لَیلَةٍ ؛

یـک سـاعت مـذاکره علمی ، بهتر از یک شب عبادت است

الاختصاص : ۲۴۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۸

حدیث - ۴۸

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ قَلبا لَیسَ فیهِ شَیءٌ مِنَ العِلمِ کالبَیتِ الخَرابِ الَّذی لا عامِرَ لَهُ ؛

دلی که در آن چیزی از دانش نباشد، مانند خانه ویرانه‌ای است که آباد کننده‌ای ندارد

أمالیالطوسیّ :۵۴۳/۱۱۶۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۴۹

الامام علیعليه‌السلام

لِکُمَیلٍ لَمّا أخَذَ بِیَدِهِ وأخرَجَهُ إلَی الجَبّانِ فلَمّا أصحَرَتَنَفَّسَ الصُّعَداءَ وقالَ: یا کُمَیلُ ، العِلمُ خَیرٌ مِنَ المالِ ، العِلمُ یَحرُسُکَ وأنتَ تَحرُسُ المالَ ، والمالُ تَنقُصُهُ النَّفَقَةُ ، والعِلمُ یَزکو عَلَی الإنفاقِ ، وصَنیعُ المالِ یَزولُ بِزَوالِهِ

امام علیعليه‌السلام دست کمیل بن زیاد راگرفت و او را به سوی گورستان برد و چون به صحرا رسید ، آهی از نهاد برکشید و به او فرمودند : ای کمیل ! دانش بهتر از دارایی است ؛ زیرا دانش از تو نگهبانی می‌کند امّا از دارایی تو باید نگهبانی کنی ، دارایی با خرج کردن کم می‌شود ، امّا دانش با انفاق زیاد می‌گردد و دست پرورده مال و ثروت با از بین رفتن آن از بین می‌رود (احترام و موقعیت اجتماعی خود را از دست می‌دهد)

نهج البلاغة : الحکمة ۱۴۷. الجبّان والجبّانه : الصّحراء ، وتُسمّی بهما المقابر ( النهایه : ۱/۲۳۶)

حدیث - ۵۰

امام علیعليه‌السلام :

إذا أرذَلَ اللّه عَبدا حَظَرَ علَیهِ العِلم؛

هر گاه خداوند (بخواهد) بنده‌ای را پست گرداند، او را از علم بی‌بهره سازد

نهج البلاغة : الحکمة ۲۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

طَلَبُ العِلمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ بهِ یُطاعُ الرَّبُّ ویُعبَدُ ، وبهِ تُوصَلُ الأرحامُ ، ویُعرَفُ الحَلالُ مِنَ الحَرامِ ، العِلمُ إمامُ العَمَلِ والعَمَلُ تابِعُهُ ، یُلهَمُ بهِ السُعَداءُ ، ویُحرَمُهُ الأشقِیاءُ؛

تحصیل دانش بر هر مسلمانی واجب است با دانش است که پروردگار فرمانبری و پرستش می‌شود و با دانش است که پیوندهای خویشاوندی برقرار می‌ماند و حلال از حرام باز شناخته می‌شود دانش پیشوای عمل است و عمل پیرو آن می‌باشد ، به نیکبختان دانش الهام می‌شود و شوربختان از آن محروم می‌شوند

أمالی الطوسیّ : ۴۸۸ / ۱۰۶۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۲

امام علیعليه‌السلام :

یا مؤمنُ ، إنّ هذا العِلْمَ والأدبَ ثَمَنُ‌نفسِکَ ، فاجتَهِدْ فی تَعلُّمِهِما ، فما یَزیدُ مِن عِلمِکَ وأدبِکَ یَزیدُ فی ثَمَنِکَ وقَدْرِکَ ؛

ای مؤمن ! این دانش و ادب جان بهای توست ، پس در فراگرفتن آن دو کوشا باش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود ، قدر و ارزشت فزونی گیرد

مشکاة الأنوار : ۱۳۵ منتخب میزان الحکمة : ۱۴

حدیث - ۵۳

امیر المؤمنین علیٌّعليه‌السلام :

لِسائلٍ سَألَهُ عن مُعضِلَةٍ: سَلْ تَفَقُّها ، ولا تَسْأل تَعَنُّتا ؛ فإنّ الجاهِلَ المُتَعَلِّمَ شَبیهٌ بالعالِمِ ، وإنَّ العالِمَ المُتَعَسِّفَ (المُتَعَنِّفَ) شَبیهٌ بالجاهِلِ المُتَعَنِّتِ

امام علیعليه‌السلام در پاسخ به مردی که از آن حضرت سؤالی مشکل آفرین پرسیدفرمودند: به قصد یاد گرفتن بپرس ، نه برای آزردن و خطا گرفتن ؛ زیرا جاهلی که درصدد آموختن باشد همانند عالم است و عالمی که در بیراهه قدم نهد همچون جاهلی است که به قصد خطا گرفتن می‌پرسد

نهج البلاغة : الحکمة۳۲۰ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۰

حدیث - ۵۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

السُّؤالُ نِصفُ العِلم

پرسش نیمی از دانش است

کنزالعمّال : ۲۹۲۶۰

حدیث - ۵۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ خَزائنُ ومَفاتِیحُهُ السُّؤالُ ، فَاسألُوا رَحِمَکُمُ اللّه‌ُ فإنّهُ یُؤجَرُ أربَعةٌ : السائلُ ، والمُتَکلِّمُ ، والمُستَمِعُ ، والُمحِبُّ لَهُم؛

دانش گنجینه‌هایی اسـت و کـلـیدهای آن پرسش است ؛ پس ، خدایتان رحمت کند ، بپرسید ، که با این کار چهار نفر اجر می‌یابند : پرسشگر ، پاسخگو ، شنونده و دوستدار آنان

تحف العقول : ۴۱ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۰

حدیث - ۵۶

امام علیعليه‌السلام :

غایَةُ الفَضائلِ العِلم؛

اوج فضیلتها دانش است

غرر الحکم : ۶۳۷۹

حدیث - ۵۷

امام علیعليه‌السلام :

إنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ ، ونورُ الأبصارِ مِنَ العَمی ، وقُوَّةُ الأبدانِ مِنَ الضَّعفِ؛

همانا دانش، (مایه) زندگی دلهاست و روشن کننده دیدگان کور و نیرو بخش بدنهای ناتوان

أمالی الصدوق : ۴۹۳ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ حَیاةٌ ؛

دانش ، زندگی است

غرر الحکم : ۱۸۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۵۹

امام علیعليه‌السلام :

کَفی بِالعِلمِ شَرَفا أن یَدَّعِیَهُ مَن لا یُحسِنُهُ ، ویَفرَحَ بهِ إذا نُسِبَ إلَیهِ ، وکَفی بِالجَهلِ ذَمّا یَبرَأُ مِنهُ مَن هُوَ فیهِ ؛

در ارجمندی دانش ، همین بس که کسی هم که آن را نیکو نمی‌داند دم از داشتن آن می‌زند و هر گاه نسبت علم و دانایی به او داده‌شود ، خوشحال‌می‌گردد ودر نکوهندگی نادانی ، همین بس که ، حتّی آدم نادان و بی‌بهره از دانش از آن بیزاری می‌جوید

منیه المرید : ۱۱۰ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۰

العِلمُ ضالَّةُ المُؤمِنِ ؛

دانش ، گمشده مؤمن است

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۲ / ۶۶ / ۲۹۵ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۱

امام علیعليه‌السلام :

لا شَرَفَ کَالعِلم؛

هیچ شرافتی ، چون دانش نیست

نهج البلاغة : الحکمة ۱۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۲

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ أشرَفُ الأحسابِ؛

دانش ، شریفترین شرافت خانوادگی است

کنز الفوائد للکراجکیّ : ۱ / ۳۱۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۳

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ نِعمَ دَلیلٌ؛

دانش ، چه نیکو راهنمایی است

غرر الحکم : ۸۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۴

امام علیعليه‌السلام :

العِلمُ مِصباحُ العَقلِ ؛

دانش ، چراغ خرد است

غرر الحکم : ۵۳۶ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۵

امام علیعليه‌السلام :

رَأسُ الفَضائلِ العِلمُ ، غایَةُ الفَضائلِ العِلم ؛

سرآمد فضیلتها ، دانش است ؛ نقطه پایان فضیلتها دانش است

غرر الحکم : ۵۲۳۴ ۶۳۷۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

العِلمُ رَأسُ الخَیرِ کُلِّهِ ، والجَهلُ رَأسُ الشَّرِّ کُلِّهِ ؛

دانایی ، سرآمـد همه خوبیهاست و نادانی سرآمد همه بدیها

بحار الأنوار : ۷۷ / ۱۷۵ / ۹ منتخب میزان الحکمة : ۳۹۶

حدیث - ۶۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

أکثَرُ النّاسِ قیمَةً أکثَرُهُم عِلما ، وأقَلُّ النّاسِ قیمَةً أقَلُّهُم عِلما ؛

با ارزشترین مردم، کسانی هستند که از دانش بیشتری برخوردارند و کم‌ارزشترین مردم کسانی هستند که از دانش کمتری بهره‌مندند

أمالی الصدوق : ۲۷ / ۴

حدیث - ۶۸

امام علیعليه‌السلام :

حَسْبکَ مِن الجَهلِ أنْ تُعجَبَ بعِلْمِکَ؛

در نادانی تو همین بس که به دانش خود مغرور شوی

أمالی الطوسیّ : ۵۶ / ۷۸ منتخب میزان الحکمة : ۱۱۸