شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

حدیث - ۲۲۵

إنّ من معادن التّقوی تعلّمک إلی ما قد علمت علم ما لم تعلم و النّقص فیما قد علمت قلّه الزّیاده فیه و إنّما یزهد الرّجل فی علم ما لم یعلم قلّه الانتفاع بما قد علم؛

از جمله منابع پرهیزکاری این است که ندانسته ها را بیاموزی و به دانسته ها ضمیمه کنی، اگر افزایش دانش کم شود مایه نقصان آن می شود و کسی که از دانسته های خود کمتر سود برد، در آموختن ندانسته ها سستی می کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ ممّا یلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته علما نشره و ولدا صالحا ترکه و مصحفا ورّثه أو مسجدا بناه أو بیتا لابن السّبیل بناه أو نهرا أجراه أو صدقه أخرجها من ماله فی صحّته و حیاته تلحقه من بعد موته؛

از جمله اعمال و نیکی های مؤمن که بعد از مرگ بدو می رسد دانشی است که منتشر کرده باشد و فرزند پارسائی است که به جا گذاشته باشد و قرآنی است که به ارث گذاشته باشد یا مسجدی که بنا کرده باشد یا خانه ای که برای کاروانیان بپا کرده باشد یا نهری که به کمک او جریان یافته باشد یا مالی که در دوران صحت و حیات از مال خویش جدا کرده باشد همه اینها پس از مرگ بدو می رسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ لکلّ شی ء دعامه و دعامه هذا الدّین الفقه و لفقیه واحد أشدّ علی الشّیطان من ألف عابد؛

هر چیزی اساسی دارد و اساس این دین دانش است و یک دانشمند برای شیطان از هزار عابد بدتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ علما لا ینتفع منه لکنز لا ینفق منه؛

دانشی که از آن سود نبرند مثل گنجی است که از آن خرج نکنند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الملائکه لتضع أجنحتها لطالب العلم رضا بما یطلب؛

فرشتگان بالهای خود را برای طالب علم پهن می کنند زیرا از آنچه می جوید، رضایت دارند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ اللَّه تعالی یسأل العبد عن فضل علمه کما یسأله عن فضل ماله؛

خداوند از بنده می پرسد که فزونی دانش خود را کجا صرف کرده همچنان که از فزونی مال می پرسد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ الفتنه تجی ء فتنسف العباد نسفا و ینجو العالم منها بعلمه؛

فتنه بیاید و بندگان را مغلوب کند و دانشمند به کمک دانش خود از آن رهائی یابد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ العلماء هم ورثه الأنبیاء ورثوا العلم فمن أخذه أخذ بحظّ وافر؛

دانشمندان وارث پیامبرانند و دانش را از آن ها میراث برده اند هر کس دانش فرا گیرد سهم فراوان از میراث پیامبران گرفته است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من علم لا ینفع و قلب لا یخشع و دعاء لا یسمع و نفس لا تشبع أعوذ بک اللّهمّ من شرّ هؤلاء الأربع؛

خدایا از دانشی که سود ندهد و دلی که سوز ندارد و دعائی که شنیده نشود و نفسی که سیری نپذیرد به تو پناه می برم خدایا از این چهار چیز به تو پناه می برم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من علم لا ینفع و عمل لا یرفع، و دعاء لا یسمع؛

خدایا از دانشی که سود ندهد و عملی که مقبول نیفتد و دعائی که شنیده نشود به تو پناه می برم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ انفعنی بما علّمتنی و علّمنی ما ینفعنی و زدنی علما؛

خدایا مرا به آنچه تعلیم داده ای منتفع کن و آنچه را برای من نافع است به من بیاموز و دانش مرا فزون کن.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ أغننی بالعلم و زیّنّی بالحلم و أکرمنی بالتّقوی و جمّلنی بالعافیه؛

خدایا مرا به علم توانگر ساز و به حلم زینت بخش و به تقوی عزیز کن و به عافیت زیبائی ده.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ألا أعلّمک خصلات ینفعک اللَّه تعالی بهنّ؟ علیک بالعلم فإنّ العلم خلیل المؤمن و الحلم وزیره و العقل دلیله و العمل قیّمه و الرّفق أبوه و اللّین أخوه و الصّبر أمیر جنوده؛

می خواهی صفاتی به تو بیاموزم که خداوند تو را به آنها منتفع سازد؟ دانش آموز که دانش دوست مؤمن است و بردباری پشتیبان او و عقل رهبر و عمل قیم و مدارا پدر و ملایمت برادر اوست و صبر امیر سپاه وی به شمار می رود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أکثر النّاس قیمه أکثرهم علما؛

هر که به دانش از دیگران پیش تر است، قیمتش از دیگران بیشتر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أفضل الصّدقه أن یتعلّم المرء المسلم علما ثمّ یعلّمه أخاه المسلم؛

بهترین صدقه ها آن است که مرد مسلمان دانشی بیاموزد و به برادر مسلمان خود تعلیم دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۰

أفضل الأعمال العلم باللَّه إنّ العلم ینفعک معه قلیل العمل و کثیره و إنّ الجهل لا ینفعک معه قلیل العمل و لا کثیره؛

بهترین کارها خداشناسی است کاری که با دانش قرین است اندک و بسیار آن سودمند است و کاری که با نادانی قرین است نه اندک آن سود می دهد و نه بسیار.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أغد عالما أو متعلّما أو مستمعا أو محبّا و لا تکن الخامسه فتهلک؛

دانشمند باش یا دانش آموز یا مستمع یا دوستدار علم و پنجمی مباش که هلاک خواهی شد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أعلم النّاس من جمع علم النّاس إلی علمه؛

دانشمندتر از همه مردم کسی است که دانش دیگران را به دانش خود بیفزاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اطلبوا العلم من المهد إلی اللّحد؛

از گهواره تا گور دانش بجوئید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اطلبوا العلم و لو بالصّین فإنّ طلب العلم فریضه علی کلّ مسلم إنّ الملائکه تضع أجنحتها لطالب العلم رضا بما یطلب؛

دانش را بجوئید اگر چه در چین باشد زیرا طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است و فرشتگان بال خویش را برای طالب علم پهن می کنند زیرا از آنچه وی در طلب آن است خشنود هستند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أشدّ النّاس حسره یوم القیامه رجل أمکنه طلب العلم فی الدّنیا فلم یطلبه و رجل علّم علما فانتفع به من سمعه منه دونه؛

دو کس روز رستاخیز از همه مردم بیشتر حسرت می خورند یکی مردی که در دنیا برای طلب دانش فرصت داشته ولی به جستجوی آن برنخاسته است یکی دیگر مردی که دانشی به دیگری آموخته و شاگرد وی از آن بهره مند شده ولی او بی بهره مانده است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا مات الإنسان انقطع عمله إلّا من ثلاث صدقه جاریه أو علم ینتفع به أو ولد صالح یدعو له؛

وقتی انسان بمیرد دنباله کارهای نیک او بریده شود جز سه چیز صدقه جاری و دانشی که کسان از آن بهره ور شوند و فرزند درست کاری که برای او دعا کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا أتی علیّ یوم لا أزداد فیه علما یقرّبنی إلی اللَّه تعالی فلا بورک لی فی طلوع الشّمس ذلک الیوم؛

اگر روزی بر من بگذرد و در آن روز دانشی نیاموزم که مرا به خداوند نزدیک کند، طلوع آفتاب آن روز بر من مبارک مباد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

آفَهُ العِلمِ النِّسیانُ وَ إضاعَتَهُ أن تُحدِّثَ به غَیرَ أهلِه؛

آفت دانش فراموشی است و دانشی که به نا اهل سپاری، تلف می شود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴۹

امام هادیعليه‌السلام می‌فرمایند:

همانا استاد و شاگرد هر دو در رشد و ترقی شریک‌اند.

(بحارالانوار/۷۵/۳۶۶)

حدیث - ۲۵۰

امام هادیعليه‌السلام می فرمایند:

خیر من الخیر فاعله ، و أجمل من الجمیل قائله ، و أرجح من العلم حامله ، و شر من الشر جالبه ، و أهول من الهول راکبه؛

بهتر از نیکی نیکوکار است ، و زیباتر از زیبایی ، گوینده آن است ، و برتر از علم حامل آن است ، و بدتر از بدی ، عامل به آن است ، و وحشتناکتر از وحشت ، آورنده آن است

مسند الامام الهادی ، ص ۳۰۴

حدیث - ۲۵۱

امام محمد باقرعليه‌السلام می فرمایند:

خدا رحمت کند بنده ای را که علم را زنده کند

کافی ، ج ۱ ، ص ۴۱

حدیث - ۲۵۲

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

حُسْنُ السُّؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

کسی که عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علم ها را فرا گرفته باشد.

کلمة الإمام الحسنعليه‌السلام ، ص ۱۲۹

حدیث - ۲۵۳

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

علم و دانش را از هر طریقی فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود در جای مطمئن قرار دهید.

احقاق الحقّ، ج ۱۱، ص ۲۳۵

حدیث - ۲۵۴

قالَتْ فاطِمَةُ الزَّهْراءعليها‌السلام :

وَ حَرَّمَ اللّه( الشِّرْکَ إخْلاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ، فَاتَّقُوا اللّه حَقَّ تُقاتِهِ، وَ لا تَمُوتُّنَ إلاّ وَ أنْتُمْ مُسْلِمُونَ، وَ أطیعُوا اللّه فیما أمَرَکُمْ بِهِ، وَ نَهاکُمْ عَنْهُ، فَاِنّهُ، إنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءِ ؛

حضرت فاطمه زهراعليها‌السلام فرمودند:

خداوند سبحان شرک را (در امور مختلف) حرام گرداند تا آن که همگان تن به ربوبیّت او در دهند و به سعادت نائل آیند; پس آن طوری که شایسته است باید تقوای الهی داشته باشید و کاری کنید تا با اعتقاد به دین اسلام از دنیا بروید. بنابر این باید اطاعت و پیروی کنید از خداوند متعال در آنچه شما را به آن دستور داده یا از آن نهی کرده است، زیرا که تنها علماء و دانشمندان (اهل معرفت) از خدای سبحان خوف و وحشت خواهند داشت.

ریاحین الشّریعة، ج ۱، ص ۳۱۲

حدیث - ۲۵۵

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

أعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ، لاِنَّ بِهِ مَعْرِفَةُ الْمَعادِ وَ الْمَعاشِ، وَ أذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ، لاِنَّ صاحِبَهُ أصَمُّ، أبْکَمٌ، أعْمی، حَیْرانٌ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

عزیزترین عزّت ها علم و کمال است، برای این که شناخت معاد و تأمین معاشِ انسان، به وسیله آن انجام می پذیرد. و پست ترین ذلّت ها جهل و نادانی است، زیرا که صاحبش همیشه در کری و لالی و کوری می باشد و در تمام امور سرگردان خواهد بود.

نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص ۷۰، ح ۶۵

حدیث - ۲۵۶

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

اَلْمُلُوکُ حُکّامٌ عَلَی النّاسِ، وَ الْعِلْمُ حاکِمٌ عَلَیْهِمْ، وَ حَسْبُکَ مِنَ الْعِلْمِ أنْ تَخْشَی اللّهَ، وَ حَسْبُکَ مِنَ الْجَهْلِ أنْ تَعْجِبَ بِعِلْمِکَ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ملوک بر مردم حاکم هستند و علم بر تمامی ایشان حاکم خواهد بود، تو را در علم کافی است که از خداوند ترسناک باشی؛ و به دانش و علم خود بالیدن، بهترین نشانه نادانی است.

أمالی طوسی، ج ۱، ص ۵۵

حدیث - ۲۵۷

قالَ الاْمامُ علیعليه‌السلام :

اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ کَریمَةٌ، وَ الاْدَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَ الْفِکْرَةُ مِرآةٌ صافِیَةٌ، وَ الاْعْتِذارُ مُنْذِرٌ ناصِحٌ، وَ کَفی بِکَ أَدَباً تَرْکُکَ ما کَرِهْتَهُ مِنْ غَیْرِکَ ؛

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

علم؛ ارثیه ای با ارزش، و ادب؛ زیوری نیکو، و اندیشه؛ آئینه ای صاف، و پوزش خواستن؛ هشدار دهنده ای دلسوز خواهد بود. و برای با أدب بودنت همین بس که آنچه برای خود دوست نداری، در حقّ دیگران روا نداشته باشی.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۶۹، ح ۲۰

حدیث - ۲۵۸

قال رَسُولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ زارَ عالِماً فَکَأنَّما زارَنی، وَ مَنْ صافَحَ عالِماً فَکأنَّما صافَحَنی، وَ مَنْ جالَسَ عالِماً فَکَأنَّما جالَسَنی، وَ مَنْ جالَسَنی فِی الدُّنْیا أجْلَسْتُهُ مَعی یَوْمَ الْقِیامَةِ؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

هر کس به دیدار و زیارت عالم و دانشمندی برود مثل آن است که مرا زیارت کرده، هر که با دانشمندی دست دهد و مصافحه کند مثل آن که با من مصافحه نموده، هر شخصی همنشین دانشمندی گردد مثل آن است که با من مجالست کرده، و هر که در دنیا با من همنشین شود، در آخرت همنشین من خواهد گشت.

مستدرک الوسائل، ج ۱۷، ص ۳۰۰، ح ۲۱۴۰۶

حدیث - ۲۵۹

قال رَسُولُ اللّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اَلْعالِمُ بَیْنَ الْجُهّالِ کَالْحَی بَیْنَ الاْمْواتِ، وَ إنَّ طالِبَ الْعِلْمِ یَسْتَغْفِرُلَهُ کُلُّ شَیء حَتّی حیتانِ الْبَحْرِ، وَ هَوامُّهُ، وَ سُباعُ الْبَرِّ وَ أنْعامُهُ، فَاطْلُبُوا الْعِلْمَ، فَإنّهُ السَّبَبُ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ إنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَریضَةٌ عَلی کُلِ مُسْلِم؛

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

دانشمندی که بین گروهی نادان قرار گیرد همانند انسان زنده ای است بین مردگان، و کسی که در حال تحصیل علم باشد تمام موجودات برایش طلب مغفرت و آمرزش می کنند، پس علم را فرا گیرید چون علم وسیله قرب و نزدیکی شما به خداوند است، و فراگیری علم، بر هر فرد مسلمانی فریضه است.

بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۷۲، ح ۲۵

حدیث - ۲۶۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

أفضل العبادة الفقه؛

برترین عبادت، فقه (فهم دین) است.

الخصال: ۳۰ / ۱۰۴.

حدیث - ۲۶۱

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

قال لقمان لابنه : لکل شی ء علامة یعرف بهاو یشهد علیها و ان للدین ثلاث علامات : العلم و الایمان و العمل به ، (الی ان قال ) وللعامل ثلاث علامات الصلوة و الصیام و الزکوة؛

حضرت لقمان به فرزندانش فرمود:برای هر چیزی علامتی است که به وسیله آن علامت شناخته می شود و به او شهادت داده می شود، به درستی که برای دین سه علامت است: ۱- علم، ۲- ایمان، ۳- عمل به ایمان تا آنجا که فرمودند: برای عامل به دین سه علامت است : ۱- نماز، ۲- روزه ، ۳- زکات

( مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص ۱۸۳ )

حدیث - ۲۶۲

امام جعفر صادقعليه‌السلام :

طلب العلم فریضة؛

کسب دانش واجب است

اصول کافی ، ج ۱ ، ص ۳۵

حدیث - ۲۶۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَمامُ التَّقْوی اَنْ تَتَعَلَّمَ ما جَهِلْتَ وَ تَعْمَلَ بِما عَلِمْتَ؛

تمام تقوا این است که آنچه را نمی‌دانی بیاموزی و بدانچه می‌دانی عمل کنی.

تنبیه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۰

حدیث - ۲۶۴

امام علیعليه‌السلام می فرمایند :

مردم سه گروهند: دانشمند خداشناس، دانش‌جوی در راه رستگاری و فرومایگانی بی اراده و سرگردان که هر دعوتی را اجابت می‌کنند و به هر طرف که باد بیاید به همان طرف می‌روند، از نور دانش روشنایی نمی‌گیرند و به پایگاه محکمی پناه نمی‌برند.

نهج البلاغه، قصار ۱۴۷.

حدیث - ۲۶۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

یا عَلیُّ وَ لِلصّالِحِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یُصْلِحُ ما بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللّه‌ِ تَعالی بِالْعَمَلِ الصّالِحِ وَ یُصْلِحُ دینَهُ بِالْعِلْمِ وَ یَرْضی لِلنّاسِ ما یَرْضی لِنَفْسِهِ؛

ای علی! انسان صالح سه نشانه دارد: با عمل صالح، میان خود و خداوند را اصلاح می‌کند، با علم، دینش را اصلاح می‌نماید و برای مردم، همانی را می‌پسندد که برای خود می‌پسندد.

میراث حدیث - شیعه، ج ۲، ص ۳۵، ح ۱۲۲.

حدیث - ۲۶۶

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

چهار چیز بر هر عاقل و خردمندی از امّت من واجب است. گفته شد: ای پیامبر خدا! آن چهار چیز کدام‌اند؟ فرمودند: گوش فرادادن به دانش، نگهداری، نشر و عمل به آن.

تحف العقول، ص ۵۷.

حدیث - ۲۶۷

امام علیعليه‌السلام :

عِلمُ الْمُنافِقِ فی لِسانِهِ وَعِلْمُ الْمُؤْمِنِ فی عَمَلِهِ؛

دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.

غررالحکم، ح۶۲۸۸.

حدیث - ۲۶۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (المُتَقینَ) اَنَّکَ تَری لَهُ قُوَّةً فی دینٍ... وَحِرْصا فی عِلْمٍ وَعِلْما فی حِلْمٍ؛

از نشانه‌های پرهیزکاران این است که می‌بینی در دین نیرومند... در کسب دانش حریص و دارای علم همراه با بردباری‌اند.

نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.

حدیث - ۲۶۹

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

تجربه ها پایان نپذیرد و شخص عاقل از آنها بر دانش خود بیفزاید.

(غررالحکم ، باب تجربه)

حدیث - ۲۷۰

سبک نشمارد علم و اهل علم را مگر احمق و نادان.

غررالحکم ، باب حماقت

حدیث - ۲۷۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ وَ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ؛

دانش، میراثی گرانبها ، و آداب ، زیورهای همیشه تازه ، و اندیشه ، آیینه ای شفاف است.

نهج البلاغه، حکمت ۵

حدیث - ۲۷۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

به راستی که علم خدای سبحان باطن ها و نهان ها را فرا گرفته و برون ها را شماره کرده است.

غررالحکم ، باب معرفت خدا

حدیث - ۲۷۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

نادانی شخص ثروتمند ، او را پست گرداند ، و علم و دانش فقیر و نیازمند ، او را برافرازد.

غررالحکم ، باب جهل

حدیث - ۲۷۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

اَلْعِلمُ إمامُ الْعَمَلِ وَالْعَمَلُ تابِعُهُ یُلهَمُ بِهِ السُّعَداءُ وَ یُحْرَمُهُ الأْشقیاءُ؛

دانش پیشوای عمل و عمل پیرو آن است. به خوشبختان دانش الهام می‌شود و بدبختان از آن محرومند.

الأمالی، طوسی، ص ۴۸۸، ح ۳۸.

حدیث - ۲۷۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ مَعَ العِلْمِ وَ شَرُّ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ مَعَ الْجَهْلِ ؛

خیر دنیا و آخرت با دانش و شرّ دنیا و آخرت با نادانی است.

بحارالأنوار، ج۱، ص ۲۰۴، ح ۲۳

حدیث - ۲۷۶

امام علیعليه‌السلام :

نَـکَدُ الْعِلْمِ الْکَذِبُ وَ نَـکَدُ الْجِدِّ اللَّعِبُ؛

آفت علم دروغ و آفت جدیت، بازی است.

غرر الحکم ، ح ۱۰۰۰۰.

حدیث - ۲۷۷

امام علیعليه‌السلام :

ما اَخَذَ اللّه‌ُ میثاقاً مِنْ اَهْلِ الْجَهْلِ بِطَـلَبِ تِبْیانِ الْعِلْمِ حَتّی اَخَذَ میثاقاً مِنْ اَهْلِ الْعِلْمِ بِبَیانِ الْعِلْمِ لِلجُهّالِ؛ لاَِنَّ الْعِلْمَ کانَ قَبْلَ الْجَهْلِ؛

خداوند، از مردم نادان پیمانی برای جستجوی دانش نگرفت، مگر این‌که پیمان بیان کردن دانش برای نادانان را از اهل دانش گرفت، چرا که دانش، پیش از نادانی بود.

امالی، مفید، ص ۶۶، ح ۱۲.

حدیث - ۲۷۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ الْعَبْدَ لِیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسی بِهِ الْعِلْمَ الَّذی کانَ قَدْ عَلِمَهُ؛

انسان گناه می‌کند، پس با آن، علمی را که پیشتر می‌دانسته، از یاد می‌برد.

عدّة الداعی، ص ۱۹۷.

حدیث - ۲۷۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَو خِفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ خیفَتِهِ لَعَلِمْتُمُ الْعِلْمَ الَّذی لا جَهلَ مَعَهُ ، وَ لَو عَرَفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ لَزالَتْ بِدُعائِکُمُ الْجِبالُ؛

اگر از خدا چنانکه باید می‌ترسیدید، به دانشی ناب دست می‌یافتند و اگر خدا را چنانکه باید می‌شناختید، با دعایتان کوه‌ها از میان می‌رفتند.

کنز العمّال، ح ۵۸۸۱.

حدیث - ۲۸۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یَمُرُّ بِقَرْیَةٍ مِنْ قُرَی الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَةٍ مِنْ بِلادِ الْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یَاْکُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یَشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْ جانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللّه‌ُ تَعالی عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یَوْما؛

هیچ دانشمند و یا دانش‌اندوزی از روستایی از روستاها و یا شهری از شهرهای مسلمانان نمی‌گذرد و از خوراک آنان نمی‌خورد و از نوشیدنی آنان نمی‌نوشد و از یک طرف وارد نمی‌شود و از طرف دیگر خارج نمی‌گردد، جز آنکه خدای متعال عذاب قبرهایشان را تا چهل روز بر می‌دارد.

جامع الأخبار ، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵.

حدیث - ۲۸۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

تَناصَحوا فِی الْعِلْمِ ، فَاِنَّ خیانَةَ اَحَدِکُمْ فی عِلْمِهِ اَشَدُّ مِنْ خیانَتِهِ فی مالِهِ وَ اِنَّ اللّه‌َ سائِلُـکُمْ یَوْمَ الْقیامَةِ؛

در دانش، خیرخواه یکدیگر باشید که خیانت هر یک از شما در دانشش، سخت‌تر از خیانت او در مالش می‌باشد و خداوند روز قیامت از شما بازخواست می‌کند.

امالی طوسی، ص ۱۲۶، ح ۱۹۸.

حدیث - ۲۸۲

امام علیعليه‌السلام :

اَلا لا تَنالُ الْعِلْمَ اِلاّ بِسِتَّةٍ ؛ سَاُنبیکَ عَنْ مَجموعِها بِبَیانِ: ذَکاءٌ وَ حِرصٌ وَاصْطِبارٌ وبُلْغَةٌ ؛ و اِرشادُ اُستادٍ وَ طولُ زَمانِ؛

هرگز به دانش دست نمی‌یابی مگر با شش چیز؛ که من در این سخن، تو را از همه آنها آگاه می‌کنم: هوش، حرص، شکیبایی، شایستگی؛ راهنمایی استاد و درازای زمان.

آداب المتعلّمین، ص ۸۲.

حدیث - ۲۸۳

امام علیعليه‌السلام :

خُذوا مِنْ کُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ فَاِنَّ النَحْلَ یَاْکُلُ مِنْ کُلِّ زَهْرٍ اَزْیَنَهُ فَیَتَوَلَّدُ مِنْهُ جَوهَرانِ نَفیسانِ: اَحَدُهُما فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ وَ الآْخَرُ یُسْتَضاءُ بِهِ؛

از هر دانشی بهترینش را انتخاب کنید، زنبورِ عسل از هر گلی زیباترینش را می‌خورد. در نتیجه دو جواهر گران‌بها از آن تولید می‌شود: یکی (عسل) برای مردم شفاست و دیگری (موم) که از آن روشنایی می‌گیرند.

غرر الحکم ، ح ۵۰۸۲.

حدیث - ۲۸۴

امام رضاعليه‌السلام :

رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده‌ای را که امر ما را زنده کند... دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

معانی الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱.

حدیث - ۲۸۵

وَ الْمُتَعَلِّمُ یَحْتاجُ اِلی رَغْبَةٍ وَ اِرادَةٍ و فَراغٍ وَ نُسُکٍ وَ خَشْیَةٍ وَ حِفْظٍ وَ حَزْمٍ؛

دانش اندوز به شوق، اراده، فراغت، عبادت، ترس از خدا، مراقبت و آینده‌نگری نیاز دارد.

مصباح الشریعه، ص ۱۵.

حدیث - ۲۸۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنْ جاءَهُ الْمَوتُ وَ هُوَ یَطْلُبُ الْعِلْمَ لِیُحْیِیَ بِهِ الاِْسلامَ کانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الاَْنبِیاء دَرَجَةٌ واحِدَةٌ فِی الْجَنَّةِ؛

هر کس در جستجوی دانش باشد تا با آن اسلام را زنده کند و مرگ او فرا رسد، در بهشت میان او و پیامبران تنها یک درجه فاصله است.

منیة المرید ، ص ۱۰۰.

حدیث - ۲۸۷

امام سجادعليه‌السلام :

لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فی طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِ اللُّجَجِ اِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَوحی اِلی دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدی اِلَیَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّ بِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدی اِلَیَّ التَّقیُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِ الْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم می‌دانستند که در جستجوی دانش چه چیزی [نهفته] است، بی‌گمان در پی آن می‌رفتند، حتّی اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد. خدای تبارک و تعالی به دانیال وحی کرد: منفورترین بندگانم نزد من، نادانی است که حق اهل علم را سبک بشمارد و پیروی از ایشان را رها کند و محبوب‌ترین بندگانم نزد من، تقوا پیشه‌ای است که جویای پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیرای حکیمان باشد.

کافی ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵.