حدیث - ۱۴۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

لا یَنْبَغی لِمَنْ لا یَتَّقی مَلامَةَ الْعُلَماءِ وَ ذَمِّهِمْ اَنْ یُرْجی لَهُ خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ؛

کسی که از سرزنش و نکوهش علما پروا نمی‌کند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرت او امید داشت.

تحف العقول، ص ۳۶۴

حدیث - ۱۴۶

امام علیعليه‌السلام :

لَولا... ما اَخَذَ اللّه‌ُ عَلَی الْعُلَماءِ اَلاّ یُقارّوا عَلی کِظَّةِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظْلومٍ لاََلْقَیْتُ حَبْلَها عَلی غارِبـِها؛

اگر خداوند از علما پیمان نگرفته بود که با پرخوری ظالم و گرسنگی مظلوم آرام نگیرند، زمام خلافت را به حال خود رها می‌کردم.

نهج البلاغه، از خطبه ۳.

حدیث - ۱۴۷

امام علیعليه‌السلام :

زَلَّةُ الْعالِمِ کَانْکِسارِ السَّفینَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیْرَها؛

لغزش عالم، مانند شکستن کشتی است. خود، غرق می‌شود و دیگران را هم با خود غرق می‌کند.

غرر الحکم ، ح ۵۴۷۴.

حدیث - ۱۴۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یَمُرُّ بِقَرْیَةٍ مِنْ قُرَی الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَةٍ مِنْ بِلادِ الْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یَاْکُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یَشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْ جانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللّه‌ُ تَعالی عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یَوْما؛

هیچ دانشمند و یا دانش‌اندوزی از روستایی از روستاها و یا شهری از شهرهای مسلمانان نمی‌گذرد و از خوراک آنان نمی‌خورد و از نوشیدنی آنان نمی‌نوشد و از یک طرف وارد نمی‌شود و از طرف دیگر خارج نمی‌گردد، جز آنکه خدای متعال عذاب قبرهایشان را تا چهل روز بر می‌دارد.

جامع الأخبار ، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵.

حدیث - ۱۴۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا تَجْلِسوا مَعَ کُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یَدْعوکُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلی الْخَمْسِ : مِنَ الشَّکِّ اِلَی الْیَقینِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَی النَّصیحَةِ وَ مِنَ الْکِبْرِ اِلَی التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَی الاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَی الزُّهْدِ؛

با هر عالمی ننشینید، مگر عالمی که شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت کند: از شکّ به یقین، از دشمنی به خیرخواهی، از تکبّر به تواضع، از ریا به اخلاص و از علاقه به دنیا به بی‌اعتنایی به آن.

تاریخ بغداد ، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱.

حدیث - ۱۵۰

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وَ تَزْکُ نَفْسُکَ؛

با علما هم‌نشین باش، تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک گردد.

غرر الحکم ، ح ۴۷۸۶.

حدیث - ۱۵۱

امام باقرعليه‌السلام :

اَلْعُلَماءُ فی اَنـْفُسِهِمْ خانَةٌ اِنْ کَـتَمُوا النَّصیحَةَ اِنْ رَاَوْا تائِها ضالاًّ لا یَهْدونَهُ اَوْ مَیِّتا لا یُحْیونَهُ فَبِئْسَ ما یَصْنَعونَ لاَِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمیثاقَ فِی الْـکِتابِ اَنْ یَاْمُروا بِالْمَعْروفِ وَ بِما اُمِروا بِهِ وَ اَنْ یَنْهَوْا عَمّا نُهوا عَنْهُ وَ اَنْ یَتَعاوَنوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ لا یَتَعاوَنوا عَلَی الاِْثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛

اگر دانشمندان نصیحت را پنهان دارند، خیانت کرده‌اند. اگر سرگشته گمراهی را دیدند و او راراهنمایی نکردند و یا (دل) مرده‌ای را زنده ننمودند، وه که چه کار زشتی کرده‌اند! چون خداوند تبارک و تعالی در کتاب از ایشان پیمان گرفته که به معروف و آنچه فرمان یافته‌اند فرمان دهند و از آنچه نهی شده‌اند نهی کنند و بر نیکوکاری و پرهیزکاری، یکدیگر را یاری کنند و در گناه و ستم یکدیگر را یاری نکنند.

کافی ، ج ۸ ، ص ۵۴، ح ۱۶.

حدیث - ۱۵۲

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ : یا بُنَیَّ عَلَیْکَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ کَلامَ الْحُکَماءِ فَاِنَّ اللّه‌َ یُحْیِی الْقَلْبَ الْمَیِّتَ بِنورِ الْحِکْمَةِ کَما یُحْیِی الاَْرْضَ الْمَیتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛

لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حکیمان را بشنو، که خداوند، دل مرده را به نور حکمت زنده می‌کند؛ همان گونه که زمین مرده را با باران سیل‌آسا، زنده می‌گرداند.

معجم الکبیر ، ج ۸ ، ص ۱۹۹

حدیث - ۱۵۳

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

تِسْعَةُ اَشْیاءَ قَبیحةٌ وَ هِیَ مِنْ تِسْعَةِ اَنـْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَیْرِهِمْ: ضیقُ الذَّرْعِ مِنَ الْـمُلوکِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنیاءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْکُهولِ وَ الْقَطیعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْکِذْبُ مِنَ الْـقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّیشُ مِن ذَوِی السُّلْطانِ؛

نُه چیز زشت است، اما از نه گروه زشت‌تر: درماندگی و ناتوانی از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمی از دانشمندان؛ حرکات بچگانه از میانسالان؛ جدایی حاکمان از مردم؛ دروغ از قاضیان؛ بیماری کهنه از پزشکان؛ بدزبانی از زنان و سختگیری و ستمگری از سلاطین.

دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۸۳

حدیث - ۱۵۴

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند :

لَسْتُ اُحِبُّ اَنْ اَرَی الشّابَّ مِنْـکُمْ اِلاّ غادیاً فی حالَیْنِ : اِمّا عالِماً اَوْ مُتَعَلِّما ، فَاِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَرَّطَ ، فَاِنْ فَرَّطَ ضَیَّعَ ، وَ اِنْ ضَیَّعَ اَثِمَ ، وَ اِنْ اَثِمَ سَـکَنَ النّارَ وَ الَّذی بَعَثَ مُحَمَّدا بِالْحَقِّ ؛

دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببینم : دانشمند یا دانش‌اندوز اگر جوانی چنین نکند ، کوتاهی کرده و اگر کوتاهی کرد ، تباه ساخته و اگر تباه ساخت ، گناه کرده است و اگر گناه کند ، سوگند به آن کس که محمّد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله را به حق برانگیخت ، دوزخ‌نشین خواهد شد

امالی طوسی ، ص ۳۰۳، ح ۶۰۴

حدیث - ۱۵۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

إنَّ العالِمَ إذا لَم یَعمَل بِعِلمِهِ زَلَّت مَوعِظَتُهُ عَنِ القُلوبِ کَما یَزِلُّ المَطَرُ عَنِ الصَّفا؛

هرگاه عالم به علمش عمل نکند. [اثر]موعظه‌اش از دل‌ها زایل می‌شود ؛ آن چنان که باران از روی سنگ صاف می‌لغزد.

الکافی : ج ۱ ، ص ۴۴

حدیث - ۱۵۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا ظَهَرتِ البِدعُ فی اُمّتی فلْیُظهِرِ العالِمُ علمَهُ ، فمَن لَم یَفعل فعَلَیهِ لَعنةُ اللّه‌ِ؛

هرگاه بدعت‌ها در میان امت من آشکار شد، بر عالم است که علمش را آشکار کند و هر کس نکند، لعنت خدا بر او.

الکافی : ج ۱ ، ص ۵۴ ، ح ۲

حدیث - ۱۵۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعالِمُ مَن لا یَشبَعُ مِنَ العِلمِ وَ لا یَتَشَبَّعُ بِهِ؛

دانشمند، کسی است که از دانش، سیری نپذیرد و به سیری از آن نیز وانمود نکند.

غررالحکم و دررالکلم، ح ۱۷۴۰

حدیث - ۱۵۸

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

جالِسِ العُلَماءَ یَزدَد عِلمُکَ وَ یَحسُن اَدَبُکَ وتَزکُ نَفسُکَِ

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

اعلام الدین، ص ۹۶

حدیث - ۱۵۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

جالِس العُلَماءَ یزدَد عِلمُک وَ یحسُن اَدَبُک وتَزک نَفسُک؛

با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود.

مطالب السؤول، ص ۴۹

حدیث - ۱۶۰

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

لا ینبَغی لِمَن لا یتَّقی مَلامَةَ العُلَماءِ وَ ذَمِّهِم اَن یرجی لَهُ خَیرُ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ

کسی که از سرزنش و نکوهش علما پروا نمی‌کند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرت او امید داشت.

(تحف العقول، ص ۳۶۴)

حدیث - ۱۶۱

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ

بردباری لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.

(کافی، ج ۸، ص ۵۵)

حدیث - ۱۶۲

امام حسینعليه‌السلام فرمودند:

من دلائل العالم إنتقادة لحدیث - ه و علمه بحقائق فنون النظر.

از نشانه های عالم ، نقد سخن و اندیشه خود و آگاهی از نظرات مختلف است

(بحارالانوار،ج۷۸،ص۱۱۹)

حدیث - ۱۶۳

امام محمدباقرعليه‌السلام فرمودند:

عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین الف عابد

دانشمندی که از علمش سود برند ، از هفتاد هزار عابد بهتر است

(بحارالانوار،ج۷۵ ،ص۱۷۳)

حدیث - ۱۶۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

رُبِّ عالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ ، وَ عِلْمُهُ مَعَهُ لا ینْفَعُهُ.

چه بسیارند دانشمندانی که جهلشان آنها را کشته در حالی که علمشان با آنهاست، اما به حالشان سودی نمی دهد.

(ارشاد ص۱۴۴)

حدیث - ۱۶۵

امام علیعليه‌السلام :

... زَلَّةُ الْعالِمِ کَانْکِسارِ السَّفینَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیْرَها؛

لغزش عالم، مانند شکستن کشتی است. خود، غرق می‌شود و دیگران را هم با خود غرق می‌کند.

غرر الحکم ، ح ۵۴۷۴.

حدیث - ۱۶۶

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لا تَجْلِسوا مَعَ کُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یَدْعوکُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلی الْخَمْسِ : مِنَ الشَّکِّ اِلَی الْیَقینِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَی النَّصیحَةِ وَ مِنَ الْکِبْرِ اِلَی التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَی الاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَی الزُّهْدِ؛

با هر عالمی ننشینید، مگر عالمی که شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت کند: از شکّ به یقین، از دشمنی به خیرخواهی، از تکبّر به تواضع، از ریا به اخلاص و از علاقه به دنیا به بی‌اعتنایی به آن.

تاریخ بغداد ، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱.

حدیث - ۱۶۷

امام علیعليه‌السلام :

جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وَ تَزْکُ نَفْسُکَ؛

با علما هم‌نشین باش، تا علمت زیاد و ادبت نیکو و جانت پاک گردد.

غرر الحکم ، ح ۴۷۸۶.

حدیث - ۱۶۸

امام رضاعليه‌السلام :

رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛

رحمت خدا بر بنده‌ای را که امر ما را زنده کند. دانش‌های ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

معانی الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱.

حدیث - ۱۶۹

امام سجادعليه‌السلام :

لَوْ یَعْلَمُ النّاسُ ما فی طَـلَبِ الْعِلْمِ لَطَـلَبوهُ وَ لَو بِسَفْکِ الْمُهَجِ وَ خَوضِ اللُّجَجِ اِنَّ اللّه‌َ تَبارَکَ وَ تَعالی اَوحی اِلی دانیالَ : اِنَّ اَمْقَتَ عَبیدی اِلَیَّ الْجاهِلُ الْمُسْتَخِفُّ بِحَقِّ اَهْلِ الْعِلْمِ ، التّارِکُ لِلاِْقْتِداءِ بِهِمْ وَ اِنَّ اَحَبَّ عَبیدی اِلَیَّ التَّقیُّ الطّالِبُ لِلثَّوابِ الْجَزیلِ اَللاّزِمُ لِلْعُلَماءِ التّابِـعُ لِلْحُلَماءِ القابِلُ عَنِ الْحُـکَماءِ؛

اگر مردم می‌دانستند که در جستجوی دانش چه چیزی [نهفته] است، بی‌گمان در پی آن می‌رفتند، حتّی اگر با ریخته شدن خون و فرو رفتن در اعماق دریا باشد. خدای تبارک و تعالی به دانیال وحی کرد: منفورترین بندگانم نزد من، نادانی است که حق اهل علم را سبک بشمارد و پیروی از ایشان را رها کند و محبوب‌ترین بندگانم نزد من، تقوا پیشه‌ای است که جویای پاداش فراوان، همراه دانشمندان، پیرو بردباران و پذیرای حکیمان باشد.

کافی ، ج ۱، ص ۳۵، ح ۵.

حدیث - ۱۷۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ : یا بُنَیَّ عَلَیْکَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ کَلامَ الْحُکَماءِ فَاِنَّ اللّه‌َ یُحْیِی الْقَلْبَ الْمَیِّتَ بِنورِ الْحِکْمَةِ کَما یُحْیِی الاَْرْضَ الْمَیتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛

لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حکیمان را بشنو، که خداوند، دل مرده را به نور حکمت زنده می‌کند؛ همان گونه که زمین مرده را با باران سیل‌آسا، زنده می‌گرداند.

معجم الکبیر ، ج ۸ ، ص ۱۹۹، ح ۷۸۱۰.

حدیث - ۱۷۱

امام هادیعليه‌السلام می فرمایند:

اگر بعد از غیبت قائم ما نبود وجود علمایی که به سوی او (مردم را فرا) می خوانند و به وجود او رهنمون می شوند و با حجتهای الهی از دین او دفاع می کنند و بندگان ناتوان خدا را از دام ابلیس و پیروان او می رهانند، بی گمان همه ی مردم از دین خدا بر می گشتند.

بحارالانوار/ج۲/ص۶.

حدیث - ۱۷۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

العالم حی و إن کان میتا، الجاهل میت و ان حیا.

عالم زنده است، گرچه مرده باشد؛ نادان مرده است، گرچه زنده باشد.

غررالحکم/ ح۱۱۲۵.

حدیث - ۱۷۳

رسول اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

موت العالم ثلمة فی الإسلام لا تسد ما اختلف الیل و النهار.

در گذشت عالم، رخنه ای است در اسلام که، تا شب و روز در گردش است، هیچ چیز آن را جبران نمی کند.

کنز العمال/ح ۲۸۷۶.

حدیث - ۱۷۴

حضرت امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اذ کان یوم القیامه بعث الله عزوجل العالم و العابد، فاذا وقف بین یدی الله عزوجل قیل للعابد: انطلق الی الجنه، و قیل للعالم: فق، تشفع للناس بحسن تا دیبک لهم.

چون روز قیامت شود، خدای عزوجل عالم و عابد را برانگیزد. چون آن دو در پیشگاه خدای عزوجل بایستند، به عابد گفته شود: به بهشت برو و به عالم گفته شود: بایست و بسبب آن که مردم را نیکو تربیت کردی، شفاعتشان کن.

علل الشرایع/ ۳۹۴.

حدیث - ۱۷۵

حضرت امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

عالم ینفع بعلمه، افضل من سبعین الف عابد.

دانشمندی که از علمش بهره ببرند، برتر از هفتاد هزار عابد است.

میزان الحکمه/ ج۸/ص ۳۹۴۲.

حدیث - ۱۷۶

حضرت علیعليه‌السلام فرمودند:

العلماء باقون ما بقی اللیل و النهار.

تا گردش شب و روز هست، علما هستند.

غررالحکم/ ج۱۴۸۱.

حدیث - ۱۷۷

رسول اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمودند:

موت العالم ثلمه فی الاسلام لا تسد ما اختلف اللیل و النهار

در گذشت عالم، رخنه ای است در اسلام که تا شب و روز در گردش است، هیچ چیز آن را جبران نمی کند.

کنزالعمال/ ج ۲۸۷۶۰.

حدیث - ۱۷۸

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

العلماء مصابیح الارض، و خلفاء الانبیاء، و ورتنی و ورثه الانبیاء.

علما چراغهای زمینند و جانشینان پیامبران و وارثان من و پیامبران هستند.

کنز العمال/ ۲۸۶۷۷.

حدیث - ۱۷۹

قال الإمام الصادقعليه‌السلام :

العالم لا یتکلم بالفضول.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

دانا (و عالم)، زیاده گویی نمی کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۹، ص ۳۳، ح ۱۰۱۲۷»

کتاب و کتابخوانی

حدیث - ۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن تَسَلّی بِالکُتُبِ لَم تَفُتهُ سَلَوةٌ ؛

هرکه با کتاب آرامش یابد ، هیچ آرامشْ‌بخشی را از دست نداده است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۱۲۶

شعر،خط و نوشتار

حدیث - ۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن ماتَ ومِیراثُهُ الدَّفاتِرُ وَالْمَحابِرُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛

هر که بمیرد و میراث او دفترها و دوات باشد، بهشت بر او واجب است.

ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۱۷۲

حدیث - ۲

امام صادقعليه‌السلام :

اکتُبُوا؛ فإنّکُم لا تَحفَظُونَ حتّی تَکتُبوا؛

بنویسید؛ تا ننویسید، حفظتان نمی‌شود.

الکافی: ج ۱، ص ۵۲، ح ۹

حدیث - ۳

قال الصّادقعليه‌السلام :

مَنْ قالَ فینا بَیْتَ شِعْرٍ بَنَی اللّهُ لَهُ بَیْتاً فیِ الْجَنَّةِ؛

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

هرکس در راه ما و برای ما یک بیت شعر بسراید، خداوند برای او خانه ای در بهشت ، بنا می کند.

وسائل الشیعه ، ج ۱۰، ص ۴۶۷

حدیث - ۴

امام صادقعليه‌السلام :

ما قالَ فِینا قائلٌ بَیتا مِن الشِّعرِ حتّی یُؤَیَّدَ بِرُوحِ القُدُسِ؛

هیچ سراینده‌ای درباره ما بیت شعری نگفت، جز آن که روح القدس کمکش کرد

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۱ / ۷ / ۲

حدیث - ۵

امام صادقعليه‌السلام :

مَن قالَ فِینا بَیتَ شِعرٍ بَنَی اللّه‌ُ تعالی لَهُ بَیتا فی الجَنّةِ؛

هرکه درباره ما یک بیت شعر بگوید ، خداوند متعال در بهشت یک خانه برایش بسازد

عیون أخبار الرِّضاعليه‌السلام : ۱ / ۷ / ۱

حدیث - ۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنّ مِنَ الشِّعرِ لَحِکَما ، وإنّ‌مِنَ البَیانِ لَسِحرا ؛

برخی شعرها حکمت‌آمیز است و برخی بیانها افسونگر

أمالی الصدوق : ۴۹۵ / ۶

حدیث - ۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لَمّا سُئلَ عنِ الشُّعَراءِ: إنّ المُؤمِنَ مُجاهِدٌ بِسَیفِهِ ولِسانِهِ ، والذی نَفسی بیدِهِ لَکأنّما یَنضِحُونَهم بِالنَّبلِ؛

در پاسخ بــه سؤال از شاعران: همانا مؤمن با شمشیر و زبان خود جهاد می‌کند ؛ سوگند به آن که جانم در دست اوست ، سخنان شاعران (مؤمن) چون تیری است که به دشمن می‌زنند

نور الثقلین : ۴/۷۰/۱۰۵

حدیث - ۸

امام علیعليه‌السلام :

افْتَحْ بَرْیَةَ قَلَمِکَ ، وأسْمِکْ شَحْمَتَهُ ، وأیْمِنْ قِطّتَکَ یَجُدْ خَطُّکَ؛

نوک قلمت را بشکاف و پره آن را ستبر گردان و آن را از راست برش بزن تا خطّت خوش شود

غرر الحکم : ۲۴۶۵

حدیث - ۹

امام علیعليه‌السلام :

فیما قـالَ لِکاتِبهِ عُبیدِ اللّه بـنِ أبی رافعٍألِـقْ دَواتَکَ ، وأطِلْ جِلْفَةَ قَلَمِکَ ، وَفَرّجْ بَینَ السُّطورِ ، وقَرْمِطْ بَینَ الحُروفِ ، فإنَّ ذلکَ أجْدَرُ بصَباحَةِ الخَطِّ؛

خطاب به کاتب خود عبیداللّه بن ابی رافع :در دوات خود لیقه بگذار و نوک قلمت را دراز بتراش و میان خطها فاصله بگذار و حرفها را نزدیک هم بنویس ؛ زیرا این کار باعث زیبایی خط می‌شود

نهج البلاغه، حکمت ۳۱۵

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

الخَطُّ لِسانُ الیَدِ ؛

خطّ ، زبــانِ دست است

غرر الحکم : ۷۰۶

حدیث - ۱۱

سُئلَ رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عنِ الخَطِّ ، فقالَ : عَلّمَهُ نَبیٌّ ، ومَن کانَ وافَقَهُ عَلِم؛

از پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درباره خطّ سؤال شد ، فرمود ند: پیامبری آن را تعلیم داد و همراهانش آموختند

الدرّ المنثور : ۷ / ۴۳۴

حدیث - ۱۲

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند :

لا تَدَعْ بسمِ اللّهالرَّحمنِ الرَّحیمِ وإن کانَ بعدَهُ شِعرٌ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم را فرو مگذار اگر چه قبل از (نوشتن) یک شعر باشد

الکافی : ۲ / ۶۷۲ / ۱

حدیث - ۱۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیمِ مِفتاحُ کلِّ کِتابٍ ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم ، سر آغاز هر نوشته‌ای است

الدرّ المنثور : ۱ / ۲۷

حدیث - ۱۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مَن کَتَبَ عَنِّی عِلما أو حدیث - الم یَزَلْ یُکتَبْ لَهُ الأجرُ ما بَقِیَ ذلکَ العِلمُ والحدیث ؛

هر کس دانشی یا حدیثی از من بنویسد تا آن دانش و حدیث - باقی است ، برایش اجر نوشته شود

کنز العمّال : ۲۸۹۵۱

حدیث - ۱۵

اکتُبُوا ؛ فإنّکُم لا تَحفَظُونَ‌حتّی تَکتُبوا؛

بنویسید ؛ زیرا تا ننویسید ، حفظ نمی‌کنید

الکافی : ۱ / ۵۲ / ۹

حدیث - ۱۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اکتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ ، وإنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ؛

دانـش را ، پـیش از درگـذشت دانشمندان ، بنویسید ؛ زیرا با مرگ دانشمندان ، دانش (آنان) نیز می‌رود

کنز العمّال : ۲۸۷۳۳

حدیث - ۱۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابِ؛

علم را ، با نوشتن در بند کشید

کنز العمّال : ۲۹۳۳۲

حدیث - ۱۸

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹

حدیث - ۱۹

امام علیعليه‌السلام :

کِتابُ الرجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ‌وبُرهانُ فَضلِهِ ؛

نوشته (و نامه) انسان ، نشانِ خِرد او و دلیل فضل اوست

غرر الحکم : ۷۲۶۰ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

حدیث - ۲۰

امام علیعليه‌السلام :

رَسولُکَ تَرجُمانُ عَقلِکَ ، وکِتابُکَ أبلَغُ ما یَنطِقُ عَنکَ؛

فرستاده تو ، ترجمان خرد توست ونوشته‌ات ، رساترین سخنگوی تو

نهج البلاغه، حکمت ۳۰۱

حدیث - ۲۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کرم الکتاب ختمه؛

اعتبار نامه به مهر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الشّعر بمنزله الکلام فحسنه حسن الکلام و قبیحه قبیح الکلام؛

شعر چون سخن است شعر نیک سخن نیک است و شعر بد سخن بد است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الخطّ الحسن یزید الحقّ وضحا؛

خط نیکو وضوح حق را افزون می کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

حقّ الولد علی والده أن یحسّن اسمه و یزوّجه إذا أدرک و یعلّمه الکتاب؛

حق پسر بر پدر آن ست که نام او را نیک کند و همین که به بلوغ رسید زنش دهد و خط نوشتن بدو بیاموزد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ لجواب الکتاب حقّا کردّ السّلام؛

جواب نامه مانند جواب سلام لازم است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۲۶

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبیعليه‌السلام :

تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ؛

امام حسن مجتبیعليه‌السلام فرمودند:

علم و دانش را از هر طریقی فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود در جای مطمئن قرار دهید.

احقاق الحقّ، ج ۱۱، ص ۲۳۵

حدیث - ۲۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدقَةِ وَ الْبُکورُ مُبارَکٌ یَزیدُ فی جَمیعِ النِّعَمِ خُصوصاً فِی الرِّزْقِ وَ حُسْنُ الْخَطِّ مِنْ مَفاتیحِ الرِّزْقِ وَ طیبُ الْکَلامِ یَزیدُ فِی الرِّزْقِ؛

با صدقه دادن روزی را فرود آورید، سحرخیزی با برکت است و همه نعمت‌ها، مخصوصاً روزی را زیاد می‌کند، خط زیبا از درهای رزق است و خوش‌زبانی [هم] روزی را زیاد می‌کند.

بحارالأنوار، ج ۷۶، ص ۳۱۸

حدیث - ۲۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ مِفتاحُ کُلِّ کِتابٍ؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم، کلید هر نوشته‌ای است.

الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۸۱

حدیث - ۲۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

مَن کَـتَبَ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ فَجَوَّدَهُ تَعظیما لِلّهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ؛

هر کس بسم اللّه الرحمن الرحیم را برای بزرگداشت خداوند زیبا بنویسد، خداوند او را می‌بخشد.

بحارالأنوار، ج ۹۲، ص ۳۵

حدیث - ۳۰

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

من انشد فی الحسین بیتا من شعر فبکی و ابکی عشره فله لهم الجنه.

هر کسی درباره حسینعليه‌السلام بیتی شعر بسراید و خود بگیرد و ده نفر را بگریاند، برای او و آن ده نفر بهشت باشد.

ثواب الاعمال/ ج۱۱۰.

حدیث - ۳۱

امام علیعليه‌السلام :

عُقولُ الفُضَلاءِ فی أطرافِ أقلامِها ؛

خردهای دانشمندان ، در نوک قلم‌های آنهاست

غرر الحکم : ۶۳۳۹ منتخب میزان الحکمة : ۴۸۲

جدل و مراء

حدیث - ۱

قالَ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَعليه‌السلام : إیّاکمْ وَ الْجِدالَ فَاِنَّهُ یُورِثُ الشَّک فِی دِینِ الله.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: بپرهیز از جدل، زیرا جدل موجب شک و تردید در دین خدا می شود.

بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۹

حدیث - ۲

عَنْ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَعليه‌السلام قالَ: یا کمَیْل إیّاک وَ الْمِراءَ فَاِنَّک تُعْزیِ بِنَفْسِک السُّفَهاءَ إذا فَعَلْتَ وَ تُفْسِدُ الْاِخاءَ.

أمیرالمؤمنینعليه‌السلام فرمودند: ای کمیل! بپرهیز از جدل، زیرا با دست خود سفیهان را بر آن داشتی تا آزارت کنند و نیز (جدل) اخوت و دوستی را از میان می برد.

«بحار الأنوار، ج۲، ص ۱۳۹»

حدیث - ۳

عَن الامام الرضاعليه‌السلام قالَ: الْمِراءُ فِی کتابِ اللهِ کفْرٌ.

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: مراء (جدال لفظی بر اساس هوای نفس) از دیدگاه قرآن «کفر» است.

«وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۱۵۰»