فقر و غنا

حدیث - ۱

قال الامام علیعليه‌السلام : الصّبرُ جنَّةٌ من الفاقَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: صبرو بردباری سپری در برابر فقر و تنگدستی است.

«بحار الانوار، ج ۷۷، ص ۲۴۰»

حدیث - ۲

قال الامام علیعليه‌السلام : إظهَارُ الحِرصِ یُورِثُ الفَقرَ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: حرص زدن موجب فقر می شود.

«بحار الانوار، ج ۷۳، ص ۱۶۲»

حدیث - ۳

قال الامام الصّادقعليه‌السلام : الغناءُ یُورِثُ الفقر.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: غناء و آوازه خوانی موجب فقر و تنگدستی می گردد.

«مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۲۱۳»

حدیث - ۴

قال الامام علیعليه‌السلام : عَجِبتُ لِلبَخیلِ یَستَعجِلُ الفقرَ الذی مِنهُ هَرَبَ و یَفُوتُهُ الغِنَی الذی إیّاه طَلَبَ فَیَعیشُ فی الدّنیا عَیْشَ الفُقراء و یُحاسَبُ فی الاخرةِ حِسابَ الأغنیاء.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: در شگفتم از برای شخص بخیل که می‌شتابد به سوی تنگدستی و فقری که از آن گریزان است و مال و ثروتی را که می‌جوید از دست می‌دهد، لذا در دنیا مانند فقیران زندگی می‌کند و در آخرت مانند توانگران به حسابش رسیدگی می‌شود.

«نهج البلاغه، حکمت ۱۲۱»

حدیث - ۵

قال الامام علیعليه‌السلام : البُخلُ جِلبابُ المَسکَنَةِ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: بخل، جامه فقر و تهیدستی است.

«غررالحکم، ص ۱۹»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : مَنْ أسرف فی طَلبِ الدّنیا ماتَ فَقیراً.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: هر کس بیش از حد در طلب دنیا برآید، فقیر ازدنیا می‌رود.

غررالحکم، ص ۳۲۹

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : التّبذیرُ عنوانُ الفاقَة.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: زیاده‌روی، مقدمه فقر و تنگدستی است.

غررالحکم، ص ۲۱

حدیث - ۸

قال الامام الصادقعليه‌السلام : أَیُّمَا رَجُل دَعَا عَلَی وَلَدِهِ أَورَثَهُ الفَقرَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: هر مردی که فرزند خود را نفرین کند، مبتلا به فقر می شود.

«بحار الأنوار، ج ۱۰۴، ص ۹۹»

حدیث - ۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اُوصیکُم بِالخَشیَةِ مِنَ اللّه ِ فِی السِّرِّ وَالعَلانِیَةِ . وَالاِکتِسابِ فِی الفَقرِ وَالغِنی ؛

شما را سفارش می کنم که در پنهان و آشکار از خدا بیم ورزید . و خواه در فقر و خواه در توانگری ، در پی کسبِ [روزی] باشید.

بحار الأنوار : ۱ / ۱۴۱ / ۳۰

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند :

تَرکُ التَّقدیرِ فِی المَعیشَةِ یورِثُ الفَقرَ؛

اندازه نگه نداشتن در گذران زندگی ، فقر به بار می آورد

بحار الأنوار : ۷۱ / ۳۴۷ / ۱۳

حدیث - ۱۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا فَقرَ مَعَ حُسنِ تَدبیر؛

با برنامه ریزی صحیح ، فقر پدید نمی آید

غرر الحکم : ۱۰۹۲۰

حدیث - ۱۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا فَقرَ مَعَ حُسنِ ِ تَدبیرٍ؛

با برنامه ریزی صحیح ، فقر پدید نمی آید

غرر الحکم : ۱۰۹۲۰

حدیث - ۱۳

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

شَرَفُ الدُّنیا الغِنی ، وشَرَفُ الآخِرَةِ التَّقوی ؛

مایه بزرگواری دنیا ، توانگری است ؛ و مایه بزرگواری آخرت ، تقوا

کنز العمّال : ۳ / ۹۲ / ۵۶۵۰

حدیث - ۱۴

امام علیعليه‌السلام :

اعتِیادُ الکِذبِ یُورِثُ‌الفَقرَ

اعتیاد به دروغگویی ، فقر می‌آورد

بحار الأنوار : ۷۲ / ۲۶۱ / ۳۶

حدیث - ۱۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إذا رَأَیتُمُ الرَّجُلَ ألَمَّ اللّه‌ُ بِهِ الفَقرَ وَالمَرَضَ ؛ فَإِنَّ اللّه تَعالی یُریدُ أن یُصافِیَهُ

چون کسی را دیدید که خداوند ، او را به ناداری و بیماری در میان گرفته ، [بدانید که] خداوند متعال ، اراده کرده است که او را پاک کند

الفردوس ، جلد ۱ ، صفحه ۲۶۱ ، حدیث - ۱۰۱۵ عن ، کنز العمّال ، جلد ۶ ، صفحه ۴۷۲ ، حدیث - ۱۶۶۰۲

حدیث - ۱۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

یا أبا ذَرٍّ ، إیّاکَ والسؤالَ فإنّهُ ذُلٌّ حاضرٌ ، وفَقرٌ تَتَعَجَّلُهُ ، وفیهِ حِسابٌ طَویلٌ یَومَ القِیامَةِ

ای‌ابوذر !زنهار از درخواست و گدایی ، که در دنیا مایه خواری و فقر است و در روز قیامت حسابش طولانی است

الفقیه : ۴ / ۳۷۵ / ۵۷۶۲ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۲

حدیث - ۱۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِن عبدٍ فَتَحَ علی نَفسِهِ بابا مِن المَسألَةِ إلاّ فَتَحَ اللّه علَیهِ سَبعینَ بابا مِنَ الفَقرِ

هیچ بنده‌ای دری از نیاز خواهی را به روی خود نگشود ، مگر آن که خداوند هفتاد دَرِ فقر را به روی او گشود

جامع الأخبار : ۳۷۹ / ۱۰۶۱ منتخب میزان الحکمة : ۲۶۲

حدیث - ۱۸

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

اَلبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ یَنفیانِ الفَقرَ وَ یَزیدانِ فِی العُمرِ وَ یَدفَعانِ عَن صاحِبِهِما سَبعینَ میتَةَ سوءٍ ؛

کار خیر و صدقه، فقر را می‌بَرند، بر عمر می‌افزایند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور می‌کنند.

ثواب الاعمال، ص ۱۴۱

حدیث - ۱۹

امام باقرعليه‌السلام فرمودند:

کَنسُ البُیوتِ یَنفِی الفَقرَ؛

جارو کردن اتاق‌ها فقر را از بین می‌برد.

وسایل الشیعه، ج ۳ ، ص ۵۷۱، ح ۲

حدیث - ۲۰

امام موسی کاظمعليه‌السلام فرمودند:

اَداءُ الاَمانَةِ وَالصِّدْقُ یَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخیانَةُ وَالْکَذِبُ یَجْلِبانِ الفَقْرَ وَ النِّفاقَ؛

ادای امانت و راستگویی روزی را زیاد می‌کند و خیانت و دروغگویی باعث فقر و نفاق می‌شود.

بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۲۷

حدیث - ۲۱

امام حسینعليه‌السلام فرمودند:

اِتَّخِذُوا عِنْدَ الْفُقَراءِ اَیادی فَاِنَّ لَهُمْ دَوْلَةٌ یَوْمَ الْقیامَةِ؛

[با نیکی و کمک به نیازمندان] نزد آنان جایگاهی برای خود بیابید، که آنان روز قیامت مقام و منزلتی دارند.

کافی، ج ۲، ص ۱۰۳، ح ۲

حدیث - ۲۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلی اَئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ یُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ کَیْلا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقیرِ فَقْرُهُ؛

خداوند عزوجل بر پیشوایان عادل واجب کرده که سطح زندگی خود را با مردم ناتوان برابر کنند تا فقیر را، فقرش برآشفته نکند.

نهج البلاغه، خطبه ۲۰۹

حدیث - ۲۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا غِنَی کالعَقلِ، و لا فَقرَ کالجَهلِ، و لا میراثَ کالاَدَب و لا ظَهیرَ کالمُشاوَرَه؛

هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.

تحف العقول، ص۸۹

حدیث - ۲۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلعَفافُ زِینَهُ الفَقرِ، وَ الشُّکرُ زِینَهُ الغِنَی.

خویشتن داری، زینت فقر است و سپاس گزاری زینت غنا و توانگری.

تحف العقول، ص۷۵

حدیث - ۲۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

نَظِّفوا بُیوتَکُم مِن حَوکِ العَنکَبوتِ، فَاِنَّ تَرکَهُ فِی البَیتِ یورِثُ الفَقرَ؛

خانه های خود را از تار عنکبوت پاک کنید، زیرا باقی گذاشتن آن در خانه، فقر می‌آورد.

وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۵۷۵، ح ۲

حدیث - ۲۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلمانَةُ تَجُرُّ الرِّزقَ، وَالخیانَةُ تَجُرُّ الفَقرَ؛

امانتداری روزی می‌آورد و خیانت در امانت فقر.

بحارالأنوار، ج۷۸، ص۶۰، ح۱۳۸

حدیث - ۲۷

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَلوُضوءُ قَبلَ الطَّعامِ یَنفِی الفَقرَ، وَ بَعدَهُ یَنفِی الهَمَّ وَ یُصَحِّحُ البَصَرَ؛

شستن دست قبل از غذا، فقر را و پس از غذا، غم و اندوه را برطرف می‌کند و به چشم سلامتی می‌بخشد.

مکارم الاخلاق، ص ۱۳۹

حدیث - ۲۸

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لا فقرَ اَشدُّ مِنَ الجَهلِ ، لا مالَ اَعودُ مِن العَقلِ؛

هیچ تهیدستی سخت تر از نادانی و هیچ مالی سودمندتر از عقل نیست.

اصول کافی،ج۱،ص۳۰

حدیث - ۲۹

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶

حدیث - ۳۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اُمِرْتُ اَن آخُذَ الصَّدَقَةَ مِن اَغْنیاءِکُم فَاَرُدَّها فی فُقَراءِکُم؛

من مأمورم که صدقه (و زکات) را از ثروتمندانتان بگیرم و به فقرایتان بدهم.

مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۱۰۵

حدیث - ۳۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه‌ُ؛

هر کس میانه‌روی کند، خداوند بی‌نیازش سازد و هر کس ریخت و پاش نماید، خداوند نادارش کند، هر کس فروتنی پیشه کند، خداوند بلندش نماید و هر کس بزرگی کند، خداوند خُردش نماید.

کافی، ج ۴ ، ص ۹۵، ح ۱

حدیث - ۳۲

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

قُلْتُ لاَِبی عَبْدِ اللّه‌ِعليه‌السلام : اُطْعِمُ سائِلاً لا اَعْرِفُهُ مُسْلِما؟ فَقالَ: نَعَمْ اَعْطِ مَنْ لا تَعْرِفُهُ بِوِلایَةٍ وَ لا عَداوَةٍ لِلْحَقِّ اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ یَقولُ: «و قولوا لِلنّاسِ حُسْنا» و لا تُطْعِمْ مَنْ نَصَبَ لِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْحَقِّ اَوْ دَعا اِلی شَیْ‌ءٍ مِنَ الْباطِلِ؛

آیا به فقیری که نمی‌دانم مسلمان است غذا بدهم؟ حضرت فرمود: آری، به کسی که نمی‌دانی دوست است یا دشمن حق، غذا بده؛ زیرا خداوند می‌فرماید: «با مردم به نیکی سخن بگویید» ولی به کسی که با حق دشمنی می‌کند و یا به باطلی دعوت می‌کند غذا مده.

کافی، ج ۴، ص ۱۳

حدیث - ۳۳

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

قُلتُ لاَِبی عَبدِ اللّه‌ِعليه‌السلام : اُطعِمُ سائِلاً لا اَعرِفُهُ مُسلِما؟ فَقالَ: نَعَم اَعطِ مَن لا تَعرِفُهُ بِوِلایَةٍ وَ لا عَداوَةٍ لِلحَقِّ اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ یَقولُ: و قولوا لِلنّاسِ حُسنا» و لا تُطعِم مَن نَصَبَ لِشَیْ‌ءٍ مِنَ الحَقِّ اَو دَعا اِلی شَیْ‌ءٍ مِنَ الباطِلِ؛

آیا به فقیری که نمی‌دانم مسلمان است غذا بدهم؟ حضرت فرمود: آری، به کسی که نمی‌دانی دوست است یا دشمن حق، غذا بده؛ زیرا خداوند می‌فرماید: با مردم به نیکی سخن بگویید» ولی به کسی که با حق دشمنی می‌کند و یا به باطلی دعوت می‌کند غذا مده.

کافی، ج ۴، ص ۱۳

حدیث - ۳۴

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

إِنَّ السَّرَفَ یورِثُ الفَقرَ وَإِنَّ القَصدَ یورِثُ الغِنی؛

اسراف باعث فقر و میانه روی موجب بی نیازی می شود

وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۲۵۸، ح۸

حدیث - ۳۵

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمیِّ اَمانٌ مِنَ الصُّداعِ وَ بَراءَةٌ مِنَ الفَقرِ وَ طَهورٌ لِلرَّأسِ مِنَ الحَزاز؛

شستن سر با خطمی، مایه ایمنی از سر درد، برکنار ماندن از فقر و پاکیزگی سر از شوره است.

ثواب الاعمال، ص ۱۹

حدیث - ۳۶

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اِنَّ اللّه‌َ یُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجمیلَ وَ یَکرَهُ البُؤسَ وَ التَّباؤسَ فَاِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَنعَمَ عَلی عَبدٍ نِعمَةً اَحَبَّ اَن یَری عَلَیهِ اَثـَرَها. قیلَ: وَ کَیفَ ذلِکَ؟ قالَ: یُنَظِّفُ ثَوبَهُ وَ یُطَیِّبُ ریحَهُ وَ یُجَصِّصُ دارَهُ وَ یَکنِسُ أفنیَتَهُ حَتّی اِنَّ السِّراجَ قَبلَ مَغیبِ الشَّمسِ یَنفِی الفَقرَ وَ یَزیدُ فِی الرِّزقِ؛

امام صادقعليه‌السلام : خداوند زیبایی و خودآرایی را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بیزار است. هرگاه خداوند به بنده‌ای نعمتی بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تمیز بپوشد، خود را خوشبو کند، خانه‌اش را گچکاری کند، جلوی در حیاط خود را جاروکند، حتی روشن کردن چراغ قبل از غروب خورشید فقر را می‌برد و روزی را زیاد می‌کند.

امالی طوسی، ص ۲۷۵، ح ۵۲۶

حدیث - ۳۷

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اِغسِلُوا اَیدیَکُم قَبلَ الطَّعامِ وَ بَعدَهُ فَاِنَّهُ یَنفِی الفَقرَ وَ یَزیدُ فِی العُمُرِ؛

دست‌هایتان را قبل و بعد از غذا خوردن بشویید، که فقر را می‌بَرَد و بر عمر می‌افزاید.

محاسن ، ج ۲، ص ۲۰۲، ح ۱۵۹۴

حدیث - ۳۸

امام سجادعليه‌السلام فرمودند:

طلبُ الحوائج الی النّاس مذلةٌ للحیاة و مذهبةٌ للحیاء واستخفافٌ بالوقار وهو الفقرُ الحاضرُ و قلةُ طلب الحوائج الی الناس هو الغنیُ الحاضرُ ؛

دست حاجت بسوی مردم دراز کردن ، باعث خواری انسان در زندگی می شود و حیاء و شرم را از بین می برد، وقار و سنگینی انسان را پایین می آورد و همین خود نیز فقر نقد است. یعنی فقر منحصر به نداشتن پول نیست فقر یعنی نیازنداشتن پول نیاز و فقر است. اظهار این نیازها هم عین فقر است به هر نسبت که انسان کمتر دست حاجت پیش مردم دراز کند، به نوعی ، به غنا و بی نیازی نقد نائل شده است.

تحف العقول ص ۲۸۶

حدیث - ۳۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن قَبَضَ یَدَهُ مَخافَةَ الفَقرِ فَقَد تَعَجَّلَ الفَقرَ ؛

هر کس از ترس فقر ، دست از بخشش فرو بندد ، به سوی فقر شتافته است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۷۸۷۷

حدیث - ۴۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

ألا وَ إنَّ مِنَ البَلاءِ الفاقَةَ وَأشَدُّ مِنَ الفاقَةِ مَرَضُ البَدَنِ وَأشَدُّ مِن مَرَضِ البَدَنِ مَرَضُ القَلبِ ؛

آگاه باشید که تنگ‌دستی از جمله بلاهاست و بدتر از آن، بیماری جسم است و بدتر از آن، بیماری دل

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۲۷۷۵

حدیث - ۴۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلغِنی وَالفَقرُ یَکشِفانِ جَواهِرَ الرِّجالِ وَ أوصافَها ؛

توانگری و ناداری، گوهرها و ویژگی‌های مردان را آشکار می‌کند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۱۵۴

حدیث - ۴۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اللّهُمّ إنّی أعوذُ بکَ مِن الکُفرِ والفَقرِ ، فقالَ رجُلٌ : أیَعدِلانِ ؟ قالَ : نَعَم؛

بار خدایا ! من از کفر و فقر به تو پناه می‌برم. مردی عرض کرد: آیا این دو با هم برابرند ؟ فرمودند: آری

کنز العمّال : ۱۶۶۸۷

حدیث - ۴۳

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

لولا رَحمَهُ ربِّی علَی فُقَراءِاُمَّتِی کادَ الفَقرُ یَکونُ کُفرا؛

اگر رحمت پروردگار من به فقرای امّت من نبود ، نزدیک بود که فقر به کفر بینجامد.

جامع الأخبار : ۳۰۰ / ۸۱۷

حدیث - ۴۴

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الفَقرُ سَوادُ الوَجهِ فی الدّارَینِ ؛

فقر ، (مایه) سیه رویی در هر دو جهان است

عوالی اللآلی : ۱ / ۴۰ / ۴۱

حدیث - ۴۵

الفَقرُ أشَدُّ مِن القَتلِ ؛

فقر بدتر و سخت‌تر از کشته شدن است

جامع الأخبار : ۲۹۹ / ۸۱۶

حدیث - ۴۶

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما مِن عبدٍ فَتَحَ علی نَفسِهِ بابا مِن المَسألَةِ إلاّ فَتَحَ اللّه‌ُ علَیهِ سَبعینَ بابا مِنَ الفَقرِ؛

هیچ بنده‌ای دری از نیاز خواهی را به روی خود نگشود، مگر آن که خداوند هفتاد دَرِ فقر را به روی او گشود.

جامع الأخبار : ۳۷۹ / ۱۰۶۱

حدیث - ۴۷

امام علیعليه‌السلام :

ضَرَرُ الفَقرِ أحمَدُ مِن‌أشَرِ الغِنی؛

زیان فقر، پسندیده‌تر از سرمستی توانگری است

غرر الحکم : ۵۹۰۴

حدیث - ۴۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الفَقرُ خَیرٌ مِن الغِنی ، إلاّ مَن حَمَلَ فی مَغرَمٍ وأعطی فی نائبَةٍ؛

فقر بهتر ازتوانگری است ، مگر (در مورد) کسی که غرامت و تاوانی را (از سوی تنگدستی) بپردازد یا در گرفتاریها به دیگران کمک کند

بحار الأنوار : ۷۲ / ۵۶ / ۸۶

حدیث - ۴۹

امام صادقعليه‌السلام :

فی مُناجاةِ موسیعليه‌السلام :یا موسی ، إذا رَأیتَ الفَقرَ مُقبِلاً فَقُل : مَرحَبا بشِعارِ الصالِحینَ ، وإذا رأیتَ الغِنی مُقبِلاً فَقُل : ذَنبٌ عُجِّلَت عُقوبَتُهُ ؛

در نجواهای خداوند مـتعال با موسیعليه‌السلام آمده‌است : ای موسی ! هرگاه دیدی که فقر روی آورده‌است ، بگو : خوش آمدی ، ای بالاپوش صالحان ! و هرگاه دیدی که ثروت و توانگری روی آورده‌است ، بگو : (این به خاطر) گناهی است که کیفرش به سوی من شتافته است

الکافی : ۲ / ۲۶۳ / ۱۲

حدیث - ۵۰

امام صادقعليه‌السلام :

غِنیً یَحجُزُکَ عنِ الظُّلمِ خَیرٌ مِن فَقرٍ یَحمِلُکَ علَی الإثم؛

ثروتی که تو را از سـتـم باز دارد ، بهتر از فقری است که تو را به گناه کشاند.

الفقیه : ۳ / ۱۶۶ / ۳۶۱۴

حدیث - ۵۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ استَذَلَّ مؤمِنا أو مؤمِنَةً أو حَقَّرَهُ لِفَقرِهِ أو قِلَّةِ ذاتِ یَدِهِ ، شَهَرَهُ اللّه‌ُ تعالی یومَ القِیامَةِ ثُمّ یَفضَحُهُ؛

هر کس مرد یا زن مؤمنی را به سبب تهیدستی یا اندک بودن مال و داراییش خوار شمارد یا تحقیر کند، خداوند متعال در روز قیامت او را (بدین کار زشتش) شهره و سپس رسوایش سازد.

بحار الأنوار : ۷۲ / ۴۴ / ۵۲

حدیث - ۵۲

امام علیعليه‌السلام :

لاتُحَقِّروا ضُعفاءَ إخوانِکُم ؛ فإنّهُ مَنِ احتَقَرَ مُؤمِنا لم یَجمَعِ اللّه‌ُ عز و جل بینهما فی الجنّةِ إلاّ أن یتوبَ؛

برادران تهیدست خود را تحقیر نکنید؛ زیرا هر کس مؤمنی را حقیر شمارد، خداوند عز و جل میان آن دو در بهشت جمع نکند، مگر این که توبه نماید.

الخصال : ۶۱۴ / ۱۰

حدیث - ۵۳

امام رضاعليه‌السلام :

مَن لَقِیَ فقیرا مُسلِما فَسَلَّمَ علَیهِ خِلافَ سَلامِهِ علَی الغَنیِّ ، لَقِیَ اللّه‌َ عز و جل یَومَ القِیامَةِ وهُو علَیهِ غَضبانُ؛

هر کس بــا مسلمانی فقیر رو به رو شود و به او سلامی متفاوت با سلامی کند که به ثروتمند می‌کند، روز قیامت خداوند عز و جل را دیدار کند در حالی که خدا از او در خشم است

أمالی الصدوق : ۳۵۹ / ۵

حدیث - ۵۴

امام صادقعليه‌السلام :

إنّ اللّه‌َ جلَّ ثناؤهُ لَیَعتَذِرُ إلی عَبدِهِ المؤمنِ الُمحْوِجِ فی الدنیا کما یَعتَذِرُ الأخُ إلی أخیهِ ، فیَقولُ : وعِزَّتی وجَلالی ، ما أحوَجتُکَ فی الدنیا مِن هَوانٍ کانَ بِکَ عَلَیَّ ، فارفَعْ هذا السَّجْفَ فانظُرْ إلی ما عَوَّضتُکَ مِن الدنیا قالَ : فَیَرفَعُ فیَقولُ : ما ضَرَّنی ما مَنَعتَنی مع ما عَوَّضتَنی؟!؛

(در روز قـیـامت) خـداوندجـلّ ثناؤه، همچنان که برادری از برادرش پوزش می‌خواهد ، از بنده مؤمن نیازمند خود در دنیا، عذر می‌خواهد و می‌فرماید: به عزّت و جلالم سوگند که من تو را در دنیا از سر خواریت نزد من، محتاج نکردم. اکنون این سرپوش را بردار و ببین به جای دنیا به تو چه داده‌ام. او سرپوش را بردارد و گوید: با این عوضی که به من دادی مرا چه زیان اگر آنچه را در دنیا از من گرفتی.

الکافی : ۲ / ۲۶۴ / ۱۸

حدیث - ۵۵

امام علیعليه‌السلام :

العَفافُ زینَةُ الفَقرِ؛

خویشتنداری (و مناعت طبع) زیور فقر است

نهج البلاغه: حکمت ۶۸

حدیث - ۵۶

امام صادقعليه‌السلام :

أشَدُّ شیءٍ مَؤونةً‌إخفاءُ الفاقَةِ ؛

دشوارترین و پر زحمت‌ترین کارها، پوشیده داشتن فقراست.

بحار الأنوار : ۷۸ / ۲۴۹ / ۸۷

حدیث - ۵۷

امام صادقعليه‌السلام :

الَیمینُ الصَّبرُ الکاذِبَةُ تُورِثُ العَقِبَ الفَقْرَ ؛

سوگند اجباری دروغ برای بازماندگان فقر به بار می‌آورد

بحار الأنوار : ۱۰۴ / ۲۰۹ / ۱۹

حدیث - ۵۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الحَجّ یَنْفیالفَقرَ؛

حجّ، فقر و تهیدستی را از بین می‌برد.

تحف العقول : ۷

حدیث - ۵۹

امام صادقعليه‌السلام :

مَن حَجَّ ثَلاثَ حِجَجٍ لَم‌یُصِبْهُ فَقرٌ أبَدا؛

هر کس سه بار حجّ به جا آورد ، هرگز به فقر گرفتار نیاید

الخصال : ۱۱۷ / ۱۰۱

حدیث - ۶۰

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

ما رأیتُ شَیئا أسْرَعَ غِنیً ولا أنْفی للفَقرِ مِن إدْمانِ حَجِّ هذا البَیتِ؛

ندیده‌ام که چیزی همانند مداومت بر زیارت این خانه(خانه خدا) چنان سریع توانگری آورد و فقر را بزداید

أمالی الطوسیّ : ۶۹۴ / ۱۴۷۸

حدیث - ۶۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

صِلَةُ الرَّحِمِ تَزیدُ فیالعُمرِ ، وتَنفی الفَقرَ؛

صله رحم، عمر را زیــاد می‌کند و فقر را از بین می‌برد

بحار الأنوار : ۷۴ / ۱۰۳ / ۶۱

حدیث - ۶۲

امام علیعليه‌السلام :

داوُوا الفَقرَ بالصَّدقَةِ والبَذلِ؛

فقر را باصدقه و بخشش ، درمان کنید

غرر الحکم : ۵۱۵۶

حدیث - ۶۳

امام باقرعليه‌السلام :

البِرُّ وصَدقَةُ السِّرِّیَنفِیانِ الفَقرَ؛

نیکی کردن و صدقه نهانی، فقر را از بین می‌برند.

بحار الأنوار : ۷۴ / ۸۱ / ۸۳

حدیث - ۶۴

امام صادقعليه‌السلام :

ضَمِنتُ لِمَنِ اقتَصَدَأن لا یَفتَقِرَ؛

من برای کسی که میانه‌روی (و صرفه‌جویی) کند ، ضمانت می‌کنم که فقیر نشود

الخصال : ۹ / ۳۲

حدیث - ۶۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَنِ اقتَصَدَ أغناهُ اللّه؛

هر که میانه روی کند ، خداوند توانگرش گرداند

تنبیه الخواطر : ۱ / ۱۶۷

حدیث - ۶۶

امام باقرعليه‌السلام :

کَنسُ البُیوتِ یَنفی الفَقرَ؛

جارو کردن اتاق‌ها فقر را از بین می‌برد

وسائل الشیعه : ۳/ ۵۷۱ / ۲

حدیث - ۶۷

امام علیعليه‌السلام :

کَثرَةُ المالِ تُفسِدُ القُلوبَ وتُنشِئُ الذُّنوبَ ؛

فراوانی‌مال و ثروت، دل‌ها را تباه می‌کند و گناهان را پدید می‌آورد

غرر الحکم : ۷۱۰۹

حدیث - ۶۸

امام صادقعليه‌السلام :

فیما ناجَی اللّه‌ُ عز و جل بهِ موسیعليه‌السلام : لا تَغبِطْ أحَدا بکَثرَةِ المالِ ؛ فإنَّ مَعَ کَثرَةِ المالِ تَکثُرُ الذُّنوبُ لِواجِبِ الحُقوقِ؛

از جمله نجواهای خداوند متعال با موسیعليه‌السلام این بود : به ثروت زیاد هیچ کس غبطه مخور ؛ زیرا ثروت زیاد مایه گناهان زیاد می‌شود چون حقوقی بر آن واجب می‌گردد

الکافی : ۲ / ۱۳۵ / ۲۱

حدیث - ۶۹

امام صادقعليه‌السلام :

طَلَبتُ فَراغَ القلبِ فوَجَدتُهُ فی قِلَّةِ المالِ ؛

آسایش دل را جستجو کردم و آن را در کمی مال و ثروت یافتم

مستدرک الوسائل : ۱۲ / ۱۷۴ / ۱۳۸۱۰

حدیث - ۷۰

امام رضاعليه‌السلام :

لایَجتَمِعُ المالُ إلاّ بخِصالٍ خَمسٍ: بِبُخلٍ شَدیدٍ ، وأمَلٍ طَویلٍ ، وحِرصٍ غالِبٍ ، وقَطیعَةِ الرَّحِمِ ، وإیثارِ الدُّنیا علَی الآخِرَةِ؛

مال و ثروت جمع نشود ، مگر با داشتن پنج خصلت : بخل شدید ، آرزوی دراز ، حرص چیره (بر جان) ، رسیدگی نکردن به خویشان و ترجیح دنیا بر آخرت

الخصال : ۲۸۲ / ۲۹

حدیث - ۷۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن کَسَبَ مالاً مِن غیرِ حِلِّهِ أفقَرَهُ اللّه‌ُ؛

هر کس مالی را به ناروا کسب کند، خداوند او را فقیر گرداند

أمالی الطوسیّ : ۱۸۲ / ۳۰۶

حدیث - ۷۲

امام باقرعليه‌السلام :

إنَّ أهلَ التَّقوی هُمُ الأغنیاءُ ، أغناهُمُ القَلیلُ مِن الدنیا فَمَؤونَتُهُم یَسِیرَةٌ ؛

به راستی کـه پـرهیزگاران، همان تـوانگرانند، اندکی از دنیا آنان را بی‌نیاز کرده و از این‌رو، مخارجشان سبک و اندک است.

تحف العقول: ۲۸۷

حدیث - ۷۳

امام علیعليه‌السلام :

مَن أصبَحَ والآخِرَهُ‌هَمُّهُ استَغنی بغَیرِ مالٍ ، واستَأنَسَ بغَیرِ أهلٍ، وعَزَّ بغَیرِ عَشیرَةٍ؛

هر که روز خود را آغاز کند در حالی که آخرت همّ و غم او باشد، با وجود ناداری، توانگر باشد و با وجود بی‌کسی، تنها نباشد وبدون داشتن ایل و تبار، نیرومند باشد.

أمالی الطوسیّ : ۵۸۰ / ۱۱۹۸

حدیث - ۷۴

امام صادقعليه‌السلام :

مَن رُزِقَ ثلاثا نالَ ثلاثا وهُو الغِنَی الأکبَرُ: القَناعَةُ بما اُعطِیَ، والیَأسُ مِمّا فی أیدِی الناسِ، وتَرکُ الفُضولِ؛

هـر که سـه چیز روزیـش شود، به سه چیز دست یابد و این بزرگترین توانگری است: قانع بودن به آنچه عطایش شده‌است، چشم امید برکندن از آنچه مردم دارند و ترک زیادیها (و فزونخواهی).

تحف العقول : ۳۱۸

حدیث - ۷۵

الغِنَی الأکبَرُ الیَأسُ عَمّا فی أیدِی الناسِ

بزرگترین توانگری چشم نداشتن به آنچه در دست مردم است.

نهج البلاغه : حکمت ۳۴۲

حدیث - ۷۶

امام علیعليه‌السلام :

مَنِ استَغنی باللّه افتَقَرَ الناسُ إلَیهِ ؛

هر که به خدا توانگر شود ، مردم به او نیازمند گردند

کشف الغمّه : ۳ / ۱۳۷

حدیث - ۷۷

امام صادقعليه‌السلام :

من قَنِعَ بما رَزَقَهُ اللّه‌ُ فهُو مِن أغنَی الناسِ

هر که به آنچه خداوند روزیش کرده است قانع باشد، توانگرترین مردم است

الکافی : ۲ / ۱۳۹ / ۹