حدیث - ۷۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن أرادَ أن یَکونَ أغنَی الناسِ فَلْیَکُنْ بما فی یَدِ اللّه أوثَقَ مِنهُ بما فی یَدِ غَیرِهِ؛

هر که می‌خواهد توانگرترین مردم باشد، بایدبه آنچه در دست خداست اطمینان بیشتری داشته باشد، تا به آنچه در دست جز اوست

الکافی : ۲ / ۱۳۹ / ۸

حدیث - ۷۹

امام هادیعليه‌السلام :

الغِنی قِلَّةُ تَمَنِّیکَ والرِّضا بما یَکفِیکَ الفَقرُ شَرَهُ النّفسِ وشِدَّةُ القُنُوطِ؛

توانگری، آن است که آرزو کم داشته باشی و به آنچه تو را بسنده می‌کند خرسند باشی و فقر ، عبارت است از سیری ناپذیری نفس و نومیدی شدید

الدّرة الباهرة : ۴۱ منتخب میزان الحکمه: ۴۳۴

حدیث - ۸۰

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

نِعمَ العَونُ علی تَقوَی‌اللّه الغِنی؛

تـوانگری ، چه نـیکو یـاوری اسـت برای پرهیزگاری از خدا

مستدرک الوسائل : ۱۳ / ۱۵ / ۱۴۵۹۸

حدیث - ۸۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ الشَّیطانَ قالَ : لن‌یَنجُوَ مِنّی الغَنِیُّ مِن إحدی ثلاثٍ : إمّا أن اُزَیِّنَهُ فی عَینِهِ فَیَمنَعَهُ مِن حَقِّهِ ، وإمّا أن اُسَهِّلَ علَیهِ سبیلَهُ فَیُنفِقَهُ فی غیرِ حَقِّهِ ، وإمّا أن اُحَبِّبَهُ إلَیهِ فَیَکسِبَهُ بغیرِ حَقِّهِ؛

شیطان گفت : آدم توانگر از چنگ من خلاصی ندارد و او را به یکی از این سه چیز گرفتار می‌کنم : یا مال و ثروت را در نظر او می‌آرایم که در نتیجه، از پرداخت حقوق مالی خویش، خودداری می‌ورزد یا راههای مصرف آن را برایش آسان می‌کنم که در نتیجه ، آنها را به ناحقّ خرج می‌کند و یا مال و ثروت را محبوب او می‌گردانم که در نتیجه، آن را از راههای ناروا به دست می‌آورد.

کنز العمّال : ۱۶۶۷۷

حدیث - ۸۲

پیامبرخداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در جایی دیگر می فرمایند :

ما قَلَّ وکَفی خَیرٌ مِمّا کَثُرَ وألهی؛

روزی اندک و بسنده ، بهتر است از روزی بسیار و بازدارنده (از یاد خدا)

أمالی الصدوق : ۳۹۵ / ۱

حدیث - ۸۳

امام علیعليه‌السلام :

اعتِیادُ الکِذبِ یُورِثُ‌الفَقرَ؛

اعتیاد به دروغگویی ، فقر می‌آورد

بحار الأنوار : ۷۲ / ۲۶۱ / ۳۶

حدیث - ۸۴

امام باقرعليه‌السلام :

لأبی النُّعمانِ: لا تَستَأکِلْ بِنا الناسَ ، فلا یَزیدَکَ اللّه‌ُ بذلکَ إلاّ فَقرا؛

به ابو نعمان : ما را وسیله سرکیسه کردن مردم قرار مده ؛ زیرا با این کار ، خداوند بر فقر تو می‌افزاید

بحار الأنوار : ۷۸ / ۱۸۴ / ۱۱

حدیث - ۸۵

امام‌صادقعليه‌السلام :

عن آبائهِعليهم‌السلام : مَن لم یَسألِ اللّه‌َ مِن فَضلِهِ افتَقَرَ؛

از پدران بزرگوارش : هر که از فضل خدا نطلبد، فقیر شود

بحار الأنوار : ۷۶ /۳۱۶ /۶

حدیث - ۸۶

امام صادقعليه‌السلام :

أیُّما رَجُلٍ دَعا علی ولَدِهِ أورَثَهُ الفَقرَ؛

هر مردی که فرزند خود را نفرین کند ، فقر برایش به ارث گذارد

بحار الأنوار : ۱۰۴ / ۹۹ / ۷۷

حدیث - ۸۷

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن تَفاقَرَ افتَقَرَ؛

کسی که دم از ناداری زند ، نادار شود

بحار الأنوار : ۷۶ / ۳۱۶ / ۶

حدیث - ۸۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الأمانَةُ تَجلِبُ الغَناءَ ، والخِیانَةُ تَجلِبُ الفَقرَ؛

امانتداری، تـوانـگـری می‌آورد و خیانت (در امانت) به فقر می‌کشاند

بحار الأنوار : ۷۵ / ۱۱۴ / ۶

حدیث - ۸۹

قال الصادقعليه‌السلام :

الوضوء قبل الطعام و بعده یذهبان الفقر؛

وضو پیش از غذا و بعد از غذا، فقر را از بین می برد.

(وسائل الشیعه ، ج ۱، ص ۲۵۶)

حدیث - ۹۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من سأل من غیر فقر فکأنّما یأکل الخمر؛

هر که فقیر نباشد و سؤال کند گوئی شراب خورده است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من استعفّ أعفّه اللَّه و من استغنی أغناه اللَّه؛

هر که عفت جوید خدایش عفت دهد و هر که غنا طلبد خدایش غنی کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من تفاقر افتقر؛

هر که فقیری کند، فقیر شود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما أملق تاجر صدوق؛

تاجر راست گو فقیر نشود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما أخشی علیکم الفقر و لکنّی أخشی علیکم التّکاثر و ما أخشی علیکم الخطاء، و لکنّی أخشی علیکم التّعمّد؛

از فقر بر شما بیم ناک نیستم بلکه بیم دارم به کثرت اموال تفاخر کنید، از خطا بر شما بیم ناک نیستم بلکه از تعمد بیم دارم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما أحد أکثر من الرّبا إلّا کان عاقبه أمره إلی قلّه؛

هر که ربا فراوان خورد سر انجام او به فقر انجامد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما فتح رجل علی نفسه باب مسأله إلّا فتح اللَّه علیه باب فقر؛

هیچ کس دری از سؤال بروی خود نگشاید مگر خدا دری از فقر به روی او بگشاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما ینتظر أحدکم من الدّنیا إلّا غنی مطغیا أو فقرا منسیا أو مرضا مفسدا أو هرما مفنّدا أو موتا مجهزا؛

از دنیا چه انتظار دارید، جز غنائی که طغیان آرد یا فقری که نسیان آرد یا مرضی که فساد آرد یا پیریی که زبونی آرد یا مرگی که به سرعت از پا درآرد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لا ندم من استشار و لا افتقر من اقتصد؛

هر که مشورت کند پشیمان نشود و هر که میانه روی کند فقیر نگردد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۹۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لا فاقه لعبد یقرأ القرآن و لا غنی له بعده؛

بنده ای که قرآن خواند فقیر نشود و او را بالاتر از قرآن بی نیازی ای نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لیبشر فقراء المؤمنین بالفراغ یوم القیامه قبل الأغنیاء بمقدار خمسمائه عام هؤلاء فی الجنّه ینعمون و هؤلاء یحاسبون؛

مؤمنان فقیر را بشارت که روز قیامت به اندازه پانصد سال زودتر از اغنیا فارغ شوند آنان در بهشت متنعمند و اینان حساب پس می دهند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

لو تعلمون ما لکم عند اللَّه لأحببتم أن تزدادوا فاقه و حاجه؛

(ای فقیران) اگر بدانید پیش خدا چه ها دارید دوست خواهید داشت فقر و حاجت شما بیشتر شود.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

کاد الفقر أن یکون کفرا؛

بیم آن است که فقر به کفر انجامد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الفقر شین عند النّاس و زین عند اللَّه یوم القیامه؛

فقر پیش مردم زبونی است و روز قیامت پیش خدا زینت است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الفقر أمانه فمن کتمه کان عباده؛

فقر امانتی است و هر که آن را پوشیده دارد، عبادتی باشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

غسل الإناء و طهاره الفناء یورثان الغنی؛

شستن ظرفها و پاکیزگی حیاط، مایه غناست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الزّنا یورث الفقر؛

زنا مایه فقر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

الخیانه تجرّ الفقر؛

خیانت مایه فقر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

خیر النّاس مؤمن فقیر یعطی جهده؛

بهترین مردم مؤمن فقیری است که به قدر توانائی خود انفاق کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۰۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ثلاث أقسم علیهنّ: ما نقص مال قطّ من صدقه فتصدّقوا و لا عفا رجل عن مظلمه ظلمها إلّا زاده اللَّه تعالی بها عزّا فاعفوا یزدکم اللَّه عزّا و لا فتح رجل علی نفسه باب مسأله یسأل النّاس إلّا فتح اللَّه علیه باب فقر؛

سه چیز است که در باره آن قسم می خورم: هیچ وقت مال از صدقه کاهش نگیرد پس صدقه بدهید و هیچ کس ستمی را که بر او رفته است نبخشد مگر آنکه خداوند عزت او را بیافزاید پس ببخشید تا خداوند عزت شما را بیفزاید و هیچ کس در سؤال را بر خود نگشاید و تن به سؤال ندهد مگر آنکه خداوند در فقر را بر او بگشاید.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

تحفه المؤمن فی الدّنیا الفقر؛

ارمغان مؤمن در این جهان فقر است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۱

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إنّ اللَّه یحبّ إذا أنعم علی عبده أن یری أثر نعمته علیه و یبغض البؤس و التّباؤس؛

خدا دوست دارد که وقتی به کسی نعمت داد اثر نعمتش بر او آشکار دیده شود و از فقر و اظهار فقر بیزار است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من الفقر و القلّه و الذّلّه و أعوذ بک من أن أظلم أو أظلم؛

خدایا از فقر و تنگدستی و ذلت به تو پناه می برم و از ستم کشی و ستمگری به تو پناه می برم.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اللّهمّ أحینی مسکینا و توفّنی مسکینا و احشرنی فی زمره المساکین و إنّ أشقی الأشقیاء من اجتمع علیه فقر الدّنیا و عذاب الآخره؛

خدایا مرا در زندگی فقیر دار و فقیر بمیران و در صف فقیران محشور ساز، بدبخت تر از همه بدبختان کسی است که فقر دنیا و عذاب آخرت را با هم داشته باشد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۴

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أکبر أمّتی الّذین لم یعطوا فیبطروا و لم یقتر علیهم فیسألوا؛

بزرگترین افراد امت من آنها هستند که نه چندان توانگرند که خود را گم کنند و نه چندان فقیرند که دست به سؤال گشایند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۵

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ارحموا عزیزا ذلّ و غنیّا افتقر و عالما ضاع بین جهّال؛

بر سه کس رحم کنید، عزیزی که خوار شده و ثروتمندی که فقیر گشته و دانشمندی که میان جاهلان گمنام مانده.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۶

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

أربعه یبغضهم اللَّه تعالی: البیّاع الحلّاف و الفقیر المختال و الشّیخ الزّانی و الإمام الجائر؛

چهار کس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقیر متکبر و پیر زنا کار و پیشوای ستمگر.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا رأیتم العبد ألّم اللَّه به الفقر و المرض فإنّ اللَّه یرید أن یصافیه؛

وقتی دیدید خداوند فقر و مرض را بر بنده ای فرود آورد، می خواهد او را تصفیه کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

إذا أراد اللَّه بعبد خیرا جعل غناه فی نفسه و تقاه فی قلبه و إذا أراد بعبد شرّا جعل فقره بین عینیه؛

وقتی خدا برای کسی نیکی خواهد ثروتش را در روحش و تقوایش را در قلبش قرار میدهد و وقتی برای کسی بدی خواهد فقر را پیش چشم او جای می دهد.

نهج الفصاحه

حدیث - ۱۱۹

امام هادیعليه‌السلام می فرمایند:

الفقر شره النفس و شدة القنوط؛

فقر آزمندی نفس است و ناامیدی بسیار

بحار الانوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۶۸

حدیث - ۱۲۰

قالَ الاْمامُ الْحُسَیْنعليه‌السلام :

أَهْلَکَ النّاسَ إثْنانِ: خَوْفُ الْفَقْرِ، وَ طَلَبُ الْفَخْرِ ؛

امام حسینعليه‌السلام فرمودند:

دو چیز مردم را هلاک و بیچاره کردانده است: یکی ترس از این که مبادا در آینده فقیر و نیازمند دیگران گردند. و دیگری فخر کردن در مسائل مختلف و مباهات بر دیگران است.

بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۵۴، ح ۹۶

حدیث - ۱۲۱

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

کسی که به تبذیر افتخار کند به افلاس و نداری دچار شده و حقیر گردد.

(غررالحکم ، باب تبذیر و اسراف)

حدیث - ۱۲۲

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

اسراف نشانه و سرآغاز فقر و نیازمندی است.

(غررالحکم ، باب تبذیر و اسراف)

حدیث - ۱۲۳

حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

هر که میانه روی کند خدا بی نیازش کند و هر که اسراف کند خدا فقیرش کند و هر که فروتنی کند خدایش بردارد و هر که بزرگی فروشد خدایش در هم شکند.

(نهج الفصاحه ، ح ۲۹۳۹)

حدیث - ۱۲۴

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

هر که میانه روی کند فقیر نشود.

(نهج الفصاحه ، ح ۲۶۰۱)

حدیث - ۱۲۵

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

آزمند همواره فقیر است هر چند تمام دنیا را مالک شود.

(شرح غررالحکم ، ج ۲، ص ۳۹)

حدیث - ۱۲۶

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

زنا مایه فقر است.

نهج الفصاحه ، حدیث - ۱۷۱۱

حدیث - ۱۲۷

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

مَنْ فَتَحَ بابَ مَسْأَلَةٍ فَتَحَ اللّه‌ُ لَهُ بابَ فَقْرٍ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ وَ مَنْ فَتَحَ بابَ عَطیَّةٍ ابْتِغاءً لِوَجْهِ اللّه‌ِ اَعْطاهُ اللّه‌ُ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ؛

هر کس درِ درخواستی از مردم را به روی خود باز کند، خداوند برای او درِ فقری را در دنیا و آخرت باز می‌کند و هر کس درِ بخششی را برای مردم به خاطر خدا باز کند، خداوند او را خیر دنیا و آخرت عطا می‌فرماید.

کنزالعمال، ح ۱۶۷۴۵.

حدیث - ۱۲۸

امام موسی کاظمعليه‌السلام می فرمایند:

اَداءُ الاَمانَةِ وَالصِّدْقُ یَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخیانَةُ وَالْکَذِبُ یَجْلِبانِ الفَقْرَ وَ النِّفاقَ؛

ادای امانت و راستگویی روزی را زیاد می‌کند و خیانت و دروغگویی باعث فقر و نفاق می‌شود.

بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۲۷.

حدیث - ۱۲۹

امام صادقعليه‌السلام :

اِنَّ اللّه‌َ یُحِبُّ الْجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یُبْغِضُ البُؤْسَ وَ التَّباؤُسَ؛

خداوند زیبایی و آراستگی را دوست دارد و با فقر و تظاهر به فقر دشمن است.

کافی، ج ۶، ص ۴۴۰، ح ۱۴.

حدیث - ۱۳۰

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ان أشقی الاشقیاء من اجتمع علیه فقر الدنیا وعذاب الاخرة

بدبختترین بدبختان کسی است که فقر دنیا و عذاب آخرت را با هم دارد

(کنز العمال، ج ۶، ص ۴۷۰، ح ۱۶۵۹۳)

حدیث - ۱۳۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ان أشقی الاشقیاء من اجتمع علیه فقر الدنیا وعذاب الاخرة؛

بدبخت ترین بدبختان کسی است که فقر دنیا و عذاب آخرت را با هم دارد

(کنز العمال، ج ۶، ص ۴۷۰، ح ۱۶۵۹۳)

حدیث - ۱۳۲

امام موسی کاظمعليه‌السلام فرمودند:

من ولههُ الفقرُ ابطرهُ الغنی؛

آن که نَداری حیرانش کند، توانگری سرمستش می سازد.

(بحارالانوار،ج??ص???)

حدیث - ۱۳۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

اَلْعَفافُ زِینَهُ الْفَقْرِ، وَ الْشُّکْرُ زِینَهُ الْغِنَی.

خویشتن داری، زینت فقر است و سپاس گزاری زینت غنا و توانگری.

(تحف العقول ص ۷۵)

حدیث - ۱۳۴

حضرت امام محمد باقرعليه‌السلام می فرمایند:

نیکوکاری و صدقه دادن پنهانی فقر را از بین می برد، عمر را زیاد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع می کند.

میزان الحکمه، ج۱، ص ۴۷۵.

حدیث - ۱۳۵

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

من ضمانت می کنم که هر که میانه روی پیشه کند، فقیر نشود.

حضال شیخ صدوق، ص۹.

حدیث - ۱۳۶

حضرت امام محمد باقرعليه‌السلام می فرمایند:

نیکوکاری و صدقه دادن پنهانی فقر را از بین می برد، عمر را زیاد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع می کند.

میزان الحکمه، ج۱، ص ۴۷۵.

حدیث - ۱۳۷

امام باقرعليه‌السلام :

اَ لْبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ یَنْفیانِ الْفَقْرَ وَ یَزیدانِ فِی الْعُمْرِ وَ یَدْفَعانِ عَنْ صاحِبِهِما سَبعینَ میتَةَ سوءٍ ؛

کار خیر و صدقه، فقر را می‌بَرند، بر عمر می‌افزایند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور می‌کنند.

ثواب الاعمال ، ص ۱۴۱

حدیث - ۱۳۸

امام صادقعليه‌السلام :

اِغْسِلُوا اَیْدیَکُمْ قَبْلَ الطَّعامِ وَ بَعْدَهُ فَاِنَّهُ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزیدُ فِی الْعُمُرِ؛

دست‌هایتان را قبل و بعد از غذا خوردن بشویید، که فقر را می‌بَرَد و بر عمر می‌افزاید.

محاسن ، ج ۲، ص ۲۰۲، ح ۱۵۹۴

حدیث - ۱۳۹

امام صادقعليه‌السلام می فرمایند:

ضمنت لمن اقتصد ان لا یفتقر؛

من ضمانت می کنم که هر که میانه روی پیشه کند، فقیر نشود.

حضال شیخ صدوق، ص۹.

حدیث - ۱۴۰

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

آن که میانه روی کند، تهی دست نخواهد شد.

نهج البلاغه، حکمت ۱۴۰.

حدیث - ۱۴۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند :

خَلَقَ اللّه ُ عز و جل التَّوانِیَ والکَسَلَ ، فَزَوَّجَهُما فَوُلِدَ بَینَهُمَا الفاقَةُ؛

خداوند سستی و تنبلی را آفرید و میان آن دو را پیوند داد ؛ پس از آن دو ، فقر زاده شد

الفردوس : ۲ / ۱۸۸ / ۲۹۴۰

جهاد اقتصادی

حدیث - ۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما أکَلَ العَبدُ طَعاما أحَبَّ إلَی اللّه ِ مِن کَدِّ یَدِهِ ، ومَن باتَ کالاًّ مِن عَمَلِهِ باتَ مَغفورا لَهُ ؛

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

هیچ بنده ای خوراکی نخورده است که نزد خدا دوست داشتنی تر از حاصل دسترنج وی باشد؛ و هر که خسته از کار خویش روز را به شب رسانَد، آمرزیده روز را به شب رسانده است

کنز العمّال : ۴ / ۹ / ۹۲۲۸

حدیث - ۲

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

سَبعَةٌ تَحتَ ظِلِّ العَرشِ یَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ . .رَجُلٌ خَرَجَ ضارِبا فِیالأَرضِ یَطلُبُ مِن فَضلِ اللّه ِ عز و جل؛ یَکُفُّ بِهِ نَفسَهُ، ویَعودُ بِهِ عَلی عِیالِهِ؛

روزی که هیچ سایه ای جز سایه عرش نباشد ، هفت تن زیر سایه آنند [یکی از ایشان] کسی است که در زمین گام می زند تا از فضل خدا [روزی ] بجوید و از آن ، نیاز خود را برطرف کند و با آن ، به سوی خانواده اش بازگردد

دعائم الإسلام : ۲ / ۱۵ / ۸ ، عوالی اللآلی : ۳ / ۱۹۴ / ۹ ولیس فیهما «سبعة»

حدیث - ۳

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن أمسی کالاًّ مِن عَمَلِ یَدَیهِ ؛ أمسی مَغفورا لَهُ ؛

هر کس ، خسته از کارِ خود ، روز را به پایان ببرد ، آمرزیده روزش را به پایان برده است

کنز العمّال : ۴ / ۷ / ۹۲۱۴

حدیث - ۴

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ اللّه َ تَعالی یُحِبُّ أن یَری عَبدَهُ تَعِبا فی طَلَبِ الحَلالِ؛

هر آینه خدای تعالی دوست می دارد که بنده اش را بیند که در طلبِ روزی رنج می بَرَد

کنز العمّال : ۴ / ۴ / ۹۲۰۰

حدیث - ۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

غُدوَةُ أحَدِکُم فی سَبیلِ اللّه ِ بِأَعظَمَ مِن غُدوَتِهِ یَطلُبُ لِوُلدِهِ وعِیالِهِ ما یُصلِحُهُم ؛

بامدادان برون شدنِ یکی از شما [برای جهاد] در راه خدا ، ارجمندتر از بامدادان برون شدنش برای سامان بخشیدن به زندگی فرزندان و خانواده اش نیست

دعائم الإسلام : ۲ / ۱۵ / ۹ ، عوالی اللآلی : ۳ / ۱۹۴ / ۶

حدیث - ۶

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

السّاعی عَلی والِدَیهِ لِیَکُفَّهُما أو یُغنِیَهُما عَنِ النّاسِ فی سَبیلِ اللّه ِ ، ومَن سَعی عَلی زَوجٍ أو وَلَدٍ لِیَکُفَّهُم ویُغنِیَهُم عَنِ النّاسِ فی سَبیلِ اللّه ِ ، وَالسّاعی عَلی نَفسِهِ لِیُغنِیَها ویَکُفَّها عَنِ النّاسِ فی سَبیلِ اللّه ِ ، وَالسّاعی مُکاثَرَةً فی سَبیلِ الشَّیطانِ ؛

آن که بکوشد تا پدر و مادرش را تأمین کند یا آنان را از مردم بی نیاز سازد ، [کارش] در راه خدا است ؛ و آن کس که بکوشد تا همسر یا فرزندانش را کفاف بخشد و از مردم بی نیاز کند ، [نیز] در راه خدا است ؛ و آن که تلاش می کند تا خودش را بی نیاز کند و از مردم مستغنی سازد ، [نیز] در راه خدا است ؛ و آن که تلاش می کند تا بر دارایی خود بیفزاید ، در راه شیطان است

کنز العمّال : ۴ / ۱۰ / ۹۲۳۷

حدیث - ۷

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن سَعی عَلی نَفسِهِ لِیُعِزَّها ویُغنِیَها عَنِ النّاسِ فَهُوَ شَهیدٌ ؛

هر کس بکوشد تا خود را عزیز و از مردم بی نیاز دارد، [هم رتبه] شهید است

کنز العمّال : ۴ / ۶۰۷ / ۱۱۷۶۰

حدیث - ۸

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ عیسَی بنَ مَریَمَ قالَ : خُلِقَ النَّهارُ لِتُؤَدِّیَ فیهِ الصَّلاةَ المَفروضَةَ الَّتی عَنها تُسأَلُ وبِها تُحاسَبُ ، وبِرَّ والِدَیکَ ، وأن تَضرِبَ فِی الأَرضِ تَبتَغِی المَعیشَةَ ؛ مَعیشَةَ یَومِکَ ؛

هر آینه عیسی بن مریمعليه‌السلام فرمود: «روز آفریده شد تا در آن نماز واجب را ادا کنی که از آن بازخواست و با آن حسابرسی خواهی شد ؛ و تا به پدر و مادرت نیکی کنی ؛ و تا در زمین گام زنی و در پی گذران زندگی روزانه خود برآیی»

بحار الأنوار: ۵۸/۲۰۸ /۳۸.

حدیث - ۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند :

مَن تَوَرَّطَ فِی الاُمورِ غَیرَ ناظِرٍ فِی العَواقِبِ فَقَد تَعَرَّضَ لِمُفظِعاتِ النَّوائِبِ ، وَالتَّدبیرُ قَبلَ العَمَلِ یُؤمِنُکَ مِنَ النَّدَمِ ؛

هر که بدون عاقبت اندیشی ، در کارها فرو رود ، خود را به بلاهای سختِ رسواکننده دچار کند و برنامه ریزی پیش از هر کار ، از پشیمانی ایمنت خواهد ساخت

الکافی : ۸ / ۱۹ / ۴

حدیث - ۱۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند :

یُستَدَلُّ عَلَی الإِدبارِ بِأَربَعٍ : سوءِ التَّدبیرِ وقُبحِ التَّبذیرِ ، وقِلَّةِ الاِعتِبارِ ، وکَثرَةِ الاِعتِذارِ ؛

نشانه های بخت برگشتگی چهار چیزند : بدیِ برنامه ریزی ، زشتیِ ریخت و پاش ، اندکیِ عبرت گیری ، و فراوانیِ عذرخواهی

غرر الحکم : ۱۰۹۵۸

حدیث - ۱۱

الإمام الرضاعليه‌السلام : إنَّ رَجُلاً أتی جَعفَرا ـ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیهِ ـ شَبیها بِالمُستَنصِحِ لَهُ ، فَقالَ لَهُ : یا أبا عَبدِ اللّه ِ ، کَیفَ صِرتَ اتَّخَذتَ الأَموالَ قِطَعا مُتَفَرِّقَةً ؛ ولَو کانَت فی مَوضِعٍ ( واحِدٍ ) کانَت أیسَرَ لِمَؤونَتِها وأعظَمَ لِمَنفَعَتِها !؟ فَقالَ أبو عَبدِ اللّه ِعليه‌السلام : اِتَّخَذتُها مُتَفَرِّقَةً ؛ فَإِن أصابَ هذَا المالَ شَیءٌ سَلِمَ هذَا المالُ ، وَالصُّرَّةُ تُجمَعُ بِهذا کُلِّهِ ؛

امام رضاعليه‌السلام : مردی نزد امام صادقعليه‌السلام آمد و چنان که می خواهد پندش دهد ، به وی گفت: «ای ابوعبداللّه ! چرا دارایی هایت را بخش بخش کرده ای ، حال آن که اگر یکجا بود ، هم کم هزینه تر بود و هم پر سودتر؟» امام صادقعليه‌السلام فرمود: «آن را پراکنده ساختم ؛ زیرا اگر آن یک را آسیبی رسد ، این یک از آن آسیب دور می مانَد و بدین سان ، مجموعه مال حفظ می شود»

الکافی : ۵ / ۹۱ / ۱

حدیث - ۱۲

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

ما أخافُ عَلی اُمَّتِی الفَقرَ ، ولکِن أخافُ عَلَیهِم سوءَ التَّدبیرِ؛

بر امّت خویش ، نه از فقر ، که از برنامه ریزی نادرست بیم دارم

عوالی اللآلی : ۴ / ۳۹ / ۱۳۴

حدیث - ۱۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

حُسنُ التَّدبیرِ یُنمی قَلیلَ المالِ ، وسوءُ التَّدبیرِ یُفنی کَثیرَهُ ؛

برنامه ریزی درست ، مالِ کم را افزایش می بخشد ؛ و برنامه ریزی نادرست ، مال بسیار را نابود می کند

غرر الحکم : ۴۸۳۳

حدیث - ۱۴

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مَن أحسَنَ تَدبیرَ مَعیشَتِهِ رَزَقَهُ اللّه ُ تَبارَکَ وتَعالی؛

هر کس برای گذرانِ زندگانی خویش به درستی برنامه ریزی کند ، خدای تبارک و تعالی روزی اش می بخشد

کنز العمّال : ۷ / ۱۸۸ / ۱۸۶۱۴ نقلاً عن ابن النجّار وکلاهما عن أبی السلیل عن أبیه

حدیث - ۱۵

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

مِن فِقهِ الرَّجُلِ أن یُصلِحَ مَعیشَتَهُ ، ولَیسَ مِن حُبِّ الدُّنیا طَلَبُ ما یُصلِحُکَ ؛

نشان ژرف اندیشی هر فرد این است که گذران زندگی اش را به سامان آورد این که در جست و جوی سامان زندگی ات باشی ، دنیادوستی شمرده نمی شود

شُعب الإیمان : ۵ / ۲۵۴ / ۶۵۶۳ عن ابن عمر ، کنز العمّال : ۳ / ۵۰ / ۵۴۳۹ عن أبی الدرداء

حدیث - ۱۶

رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

إنَّ مِن عَقلِ الرَّجُلِ استِصلاحَ مَعیشَتِهِ ؛

همانا نشانه عاقل بودن انسان آن است که گذرانِ زندگی اش سامان بخشد

الفردوس : ۱ / ۲۱۴ / ۸۱۵ عن أبی الدرداء