تذکراین کتاب توسط مؤسسه فرهنگی - اسلامی شبکة الامامین الحسنین عليهما‌السلام بصورت الکترونیکی برای مخاطبین گرامی منتشر شده است.

لازم به ذکر است تصحیح اشتباهات تایپی احتمالی، روی این کتاب انجام گردیده است

.بانک احادیث اهل بیتعليه‌السلام

(خانواده)

واحد تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان.

تربیت اسلامی

حدیث - - ۱

امام سجادعليه‌السلام :

واءما حق الولد فتعلم اءنه منک ومضاف الیک فی عاجل الدنیا بخیره و شره واءنک مسؤ ول عما ولیته من حسن الادب والدلالة علی ربه والمعونة له علی طاعته ...؛

حق فرزند این است که بدانی او از تو است در دنیا با هر خیر و شری که دارد به تو منسوب است و تو مسئول تربیت نیکو و راهنمایی اش به سوی خدا و یاریش در اطاعت از پروردگارش هستی

تحف العقول ص ۲۶۳.

حدیث - ۲

امام سجادعليه‌السلام :

اللهم اءعنی علی تربیتهم و تاءدیبهم وبرهم ؛

خدایا مرا بر تربیت ، ادب آموزی و نیکی کردن به فرزندانم یاری فرما.

صحیفه سجادیه از دعای ۲۵.

حدیث - ۳

امام باقرعليه‌السلام :

اللهم ارزقنی ولدا واجعله تقیا زکیا لیس فی خلقه زیادة و لا نقصان واجعل عاقبته الی خیر؛

خداوندا به من فرزندی عطا کن و او را پرهیزگار و پاک قرار ده که در آفرینشش کم و زیادی نباشد و سرانجامش را نیکوگردان

تهذیب الاحکام ۷/۴۱۱/۱۶۴۱.

حدیث - ۴

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

یا علی : رحم الله والدین حملا ولدهما علی برهما؛

ای علی : خداوند رحمت کند پدر و مادری را که فرزند خویش را بر نیکی کردن به خودشان یاری کنند.

من لا یحضره الفقیه ۴/۳۷۲.

حدیث - ۵

امام صادقعليه‌السلام :

انا نامر صبیاننا بالصلاة والصیام ما اءطاقوا اذا کانوا اءبناء سبع سنین ؛

ما هنگامی که کودکانمان هفت ساله می شوند به اندازه ای که طاقت دارند آنان را به انجام نماز و روزه فرمان می دهیم

دعائم الاسلام ۱/۱۹۴.

حدیث - ۶

قال الامام الصادقعليه‌السلام : بادِرُوا اَحْداثِکُمْ بِالْحدیث - قَبْلَ اَنْ یَسْبِقَکُمْ اِلَیْهِمُ الْمُرْجِئَةُ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: احادیث اسلامی را به نوجوانان خود بیاموزید (و در انجام این وظیفه تربیتی تسریع نمایید)، پیش از آن که مخالفان گمراه بر شما پیشی گیرند (و آنان را گمراه سازند).

«الکافی، ج۶، ص ۴۷»

حدیث - ۷

عَنْ مُعاوِیَةَ بْنَ وَهَبٍ قالَ: سَألتُ اَباعَبْدِاللهِعليه‌السلام فی کَمْ یُؤْخَذُ الصَّبیُّ بالصَّلوةِ؟ فَقالَ بَیْنَ سَبْعِ سِنینَ وسِتُ سِنینَ.

معاویة بن وهب از امام صادقعليه‌السلام پرسید، در چه سنی کودک به نماز امر شود؟ حضرت فرمودند: بین شش و هفت سالگی.

«وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۳»

حدیث - ۸

قال الامام الباقرعليه‌السلام : یُحْفَظُ الْاَطْفالُ بِصلاحِ آبائِهِمْ.

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: حفظ اطفال از خطرات و انحراف‌ها در صلاحیت و شایستگی (وظیفه) پدران آن‌ها است.

«بحار الانوار، ج ۱۵، ص ۱۷۸»

حدیث - ۹

قال الامام الصادقعليه‌السلام : دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبْ سَبْعَ سِنینَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند.

«الکافی، ج۶، ص ۴۶»

حدیث - ۱۰

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اَلْغُلامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْکِتابَ سَبْعَ سِنینَ و یَتَعَلَّمُ الْحَلالَ و الْحَرامَسَبْعَ سِنینَ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: طفل هفت سال بازی کند، هفت سال خواندن و نوشتن بیاموزد، هفت سال حلال و حرام (احکام الهی) را یاد بگیرد.

«الکافی، ج ۶، ص ۴۶»

حدیث - ۱۱

قالَ اَبوالْحَسَنِعليه‌السلام : اِذا وَعَدْتُمُ الصِّبْیانَ فَفُوا لَهُمْ فَاِنَّهُمْ یَرَوْنَ اَنَّکُمُ الّذینَ .

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: چون به اطفال وعده‌ای دادید وفا کنید (و تخلف ننمائید)، زیرا کودکان گمان می‌کنند شما رازق آن‌ها هستید. خداوند برای هیچ چیز به قدر تجاوز به حقوق زنان و کودکان غضب نمی‌کند.

«الکافی، ج ۶، ص ۵۰»

حدیث - ۱۲

قال الامام الصادقعليه‌السلام : صَلَّی رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بالنّاسِ ظهرَ مخفف فی الرّکعتینِالاخیرتینِ .

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نماز ظهر را با مردم به جماعت گذارد و دورکعت آخر را به سرعت و با اسقاط مستحبات برگزار کرد. پس از نماز مردم گفتند: یا رسول الله آیا در نماز پیش‌آمدی شد؟ حضرت پرسید مگر چه شده؟ عرض کردند دو رکعت آخر را به سرعت، ادا کردید. فرمودند: مگر صدای شیون و استغاثه کودک را نشنیدید.

«الکافی، ج ۶، ص۴۸»

حدیث - ۱۳

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اَکثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ اَوْلادِکُمْ فَاِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: فرزندان خود را بسیار ببوسید زیرا برای شما در هر بوسیدن درجه‌ای است.

«بحار الانوار، ج۱۰۱، ص۹۲»

حدیث - ۱۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : اِعْدِلُوا بَیْنَ اَوْلادِکُمْ کَما تُحِبّونَ اَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: بین فرزندان خود به عدالت رفتار نمایید، همان طور که مایلید فرزندان شما بینتان به عدل و داد رفتار کنند.

«بحار الانوار، ج۱۰۱، ص۹۲»

حدیث - ۱۵

امام باقرعليه‌السلام فرمودند: هنگامی که کودک به سه سالگی رسید به او بگویند هفت مرتبه بگوید لا اله الّا الله (تا بیاموزد)، در چهار سالگی به او بگویند که هفت مرتبه بگوید محمد رسول الله (تا یاد بگیرد)، در پنج سالگی رویش را به قبله متوجه کنند و به او بگویند که سر به سجده بگذارد، در پایان شش سالگی رکوع و سجده صحیح را به او بیاموزند و در هفت سالگی به طفل گفته شود: دست و رویت را بشوی و پس از آن به او گفته شود: نماز بخوان.

«مکارم الاخلاق، ص ۱۱۵»

حدیث - ۱۶

قال الامام الصادقعليه‌السلام : انَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلُ لِشِدَّةِ حُبِّه لِوَلَدِهِ.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند: همانا خداوند متعال نسبت به شخصی که نسبت به فرزند خود محبت بسیار دارد رحمت و عنایت می‌کند.

«مکارم الاخلاق، ص ۱۱۳»

حدیث - ۱۷

قال الامام علیعليه‌السلام : لایَصْلَحُ الْکِذْبُ جِدٌّ وَ لاهَزْلٌ وَ لا اَنْ یَعِدَ اَحَدُکُمْ صَبِیَّهُ ثُمَّ لایَفِیَ لَهُ.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: شایسته نیست آدمی به جد یا به شوخی دروغ بگوید و شایسته نیست کسی به فرزند خود وعده‌ای بدهد و به آن وفا ننماید.

«وسائل الشیعه، ج۳، ص ۲۳۲»

حدیث - ۱۸

قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینِعليه‌السلام : مَنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ صَبا.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: کسی که کودکی دارد باید (در راه تربیت او) ) کودکانه رفتار نماید.

«وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۱۲۶»

حدیث - ۱۹

قالَ الامام علیعليه‌السلام : تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ صِغاراً تَسُودُوا بِه کِباراً.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: در خُردسالی علم بیاموزید تا در بزرگسالی به برتری و سیادت نائل آیید.

«شرح ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۲۶۷»

حدیث - ۲۰

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : إنَّ اللَّهَ تَعالی یُحِبُّ أن تَعدِلُوا بَینَ أولادِکم حَتّی فی القُبَلِ.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خداوند دوست دارد که میان فرزندانتان عادلانه رفتار کنید، حتی در بوسیدن آنها.

«میزان الحکمه، ح ۲۲۶۶۵»

حدیث - ۲۱

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : والَّذی نَفْسی بِیَدِهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً غَشَیَ امْرَأتَهُ و فِی الْبَیْتِ صَبِیٌّ .

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: قسم به آنکه جانم در دست اوست، اگر مردی با همسر خود آمیزش کند و در آنجا، کودک بیداری آن دو را در حال آمیزش ببیند و سخنان آنان و همچنین صدای تنفسشان را بشنود، آن طفل هرگز رستگار نخواهد شد، چه دختر باشد و یا پسر، سرانجام به زنا آلوده می‌شود.

«وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۱۶»

حدیث - ۲۲

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اِذا بَلَغَتِ الْجارِیَةُ سِتَّ سِنینَ فَلا یُقَبِّلْهَا الْغُلامُ و الْغُلامُ لا تُقَبِّلْهُ الْمَرْأةُ اذاجاوَزَ سَبْعَ سِنینَ.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هنگامی که دختر بچه ای شش ساله شد، پسر بچه ای او را نبوسد و همچنین زن‌ها از بوسیدن پسر بچه‌ای که سنش از هفت سال تجاوز کرده است، خودداری کنند.

«مکارم الاخلاق، ص ۱۱۵»

حدیث - ۲۳

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اِذا نَظَرَ الْوالِدُ اِلی وَلَدِه فَسَرَّهُ کانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسْمَةٍ.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هرگاه پدری با نگاه (مودّت‌آمیز) خود فرزند خویش را مسرور کند، خداوند به او اجر آزاد کردن یک بنده را می‌دهد.

«مستدرک الوسائل، ج۲، ص۶۲۶»

حدیث - ۲۴

قالَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَکَاَنَّما اَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ اِسْمعیلَ وَ مَنْ اَقَرَّ عَیْنَ ابْنٍ فَکَاَنَّمابَکی مِنْ خَشْیَةِ اللهِ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: کسی که دختر بچه خود را شادمان کند مانند کسی است که بنده‌ای را از فرزندان (حضرت) اسماعیل، آزاد کرده باشد، و آن کس که پسر بچه خود را مسرور و دیده او را روشن کند مانند کسی است که از خوف خدا گریسته باشد.

«مکارم الاخلاق، ص ۱۱۴»

حدیث - ۲۵

رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اِنَّهُ نَظَرَ اِلی بَعْضِ الْاَطْفالِ فَقالَ: وَیْلٌ لِاَولادِ آخِرِ الزَّمانِ .

رسول اکرم به تعدادی از کودکان نگاه کردند، سپس فرمودند: وای بر فرزندان آخر‌الزمان از پدرانشان. عرض شد یا رسول الله از پدران مشرک آن‌ها؟ فرمودند: نه بلکه از پدران مسلمانشان که هیچ چیز از فرائض مذهبی را به آنان نمی‌آموزند و اگر خود فرزندان پاره‌ای از مسائل دینی را فرا گیرند آن‌ها را باز می‌دارند و تنها به این قانع هستند که فرزندانشان متاع ناچیزی از دنیا بدست آورند، من از این قبیل پدران بری هستم و آنان نیز از من بیزارند.

«مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۶۲۵»

حدیث - ۲۶

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : رَحِمَ اللهُ مَنْ اَعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرِّه. قالَ کَیْفَ یُعینُهُ عَلی بِرِّه؟ قالَ یَقْبَلُمَیْسُورَهُ وَ یَتَجاوَزُ عَنْ مَعْسُورِه وَ لا یُرْهِقُهُ وَ لا یَخْرُقُ بِه.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خدای رحمت کند کسی را که فرزندش را در نیکی به خود یاری می‌کند. راوی حدیث پرسید: چگونه فرزندمان را در نیکی به خود یاری نماییم؟ حضرت فرمودند: آنچه را که کودک در قوه و توان داشته و انجام داده است از او قبول کند، آنچه انجام آن برای کودک سنگین و طاقت فرسا است از او نخواهد، او را به گناه و طغیان وادار نکند و به او دروغ نگوید و در برابر او مرتکب اعمال جاهلانه (و احمقانه) نشود.

«الکافی، ج ۶، ص ۵۰»

حدیث - ۲۷

قالَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرِّهِ بِالاِحْسانِ اِلَیْهِ وَ التَّاَلُّفِ لَهُ وَ تَعْلیمِه وَتأدیبِه.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: خداوند رحمت کند پدری را که با نیکی نمودن و مهربانی به فرزندش و با آموزش دادن و ادب کردنش او را در نیکی به خود یاری می‌کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۶۲۶»

حدیث - ۲۸

قالَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : مَنْ کانَ عنْدَهُ صَبیٌّ فَلْیَتَصابَ لَهُ.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: آن کس که نزد او کودکی است باید (در پرورش وی) کودکانه رفتار نماید.

«وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۱۲۶»

حدیث - ۲۹

قالَ رَسُولُ اللهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اِذا واعَدَ اَحَدُکُمْ صّبِیَّهُ فَلْیُنْجِزْ.

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: وقتی یکی از شما به فرزند خود وعده‌ای داد پس به آن وفا کند و از عهد خود تخلف ننماید.

«مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۶۲۶»

حدیث - ۳۰

دَعِیَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اِلی صَلوةٍ وَ الْحَسَنُعليه‌السلام مُتَعَلِّقُ بِه فَوَضَعَهُ .

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مردم را به نماز دعوت کرد و حضرت حسنعليه‌السلام طفل خردسال صدیقه اطهر نیز با آن حضرت بود. پیغمبر طفل را کنار خود نشاند و به نماز ایستاد. یکی از سجده‌های نماز را خیلی طول داد. (راوی حدیث می‌گوید: ) من سر از سجده برداشتم، دیدم حضرت حسنعليه‌السلام از جای خود برخاسته و روی کتف پیغمبر نشسته است. وقتی نماز تمام شد مأمومین گفتند: یا رسول الله چنین سجده‌ای از شما ندیده بودیم، گمان کردیم وحی به شما رسیده است. پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: وحی نرسیده بود، فرزندم حسن در حال سجده بر دوشم سوار شد، نخواستم تعجیل کنم و کودک را به زمین بگذارم، آن قدر صبر کردم تا خودش از کتفم پائین آمد.

«بحار الانوار، ج ۱۰، ص ۸۲»

حدیث - ۳۱

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : اَکْرِمُوا اَوْلادَکُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَکُمْ.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: به فرزندان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آن‌ها معاشرت نمایید.

«بحار الانوار، ج ۲۳، ص ۱۱۴»

حدیث - ۳۲

کانَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یَقْدِمُ مِنَ السَّفرِ فَیَتَلَقّاهُ الصِّبیانُ .

موقعی که رسول اکرم از سفری مراجعت می‌فرمود و در رهگذر با کودکان مردم برخورد می‌کرد به احترام آن‌ها می‌ایستاد، سپس امر می‌فرمود کودکان را می‌آوردند، از زمین برمی‌داشتند و به آن حضرت می‌دادند. رسول اکرم بعضی را در بغل می‌گرفت و بعضی را بر پشت و دوش خود سوار می‌کرد و به اصحاب خویش می‌فرمودند: کودکان را بغل بگیرید و بر دوش خود بنشانید.

«محجة البیضاء، ج ۳، ص ۳۶۶»

حدیث - ۳۳

النَّبیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نَظَرَ اِلی رَجُلٍ لَهُ ابْنانِ فَقَبَّلَ اَحَدَهُما وَ تَرَکَ الآخَرَ. فَقالَ رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَهَلّا ساوَیْتَ بَیْنَهُما؟

(پدری با دو فرزند خود شرفیاب محضر رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بود. یکی از فرزندان خود را بوسید و به فرزند دیگر اعتنایی نکرد.) پیامبر اکرم که این رفتار (نادرست) را مشاهده کرد، به او فرمودند: چرا با فرزندانت به طور مساوی رفتار نمی‌کنی؟

«مکارم الاخلاق، ص ۱۱۳»

حدیث - ۳۴

عنِ النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : کُلُّ مَولُودٍ یُولَدُ عَلَی الفِطْرةِ وَ ابَواهُ یَهَوِدانه و یُنَصِرانه و یُمَجِسانه.

نبی اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: همه مولودها بر فطرت (توحیدی) به دنیا می آیند، و این پدر و مادرها هستند که آنها را یهودی، مسیحی یا مجوسی بار می آورند.

«بحار الانوار، ج ۵۸، ص ۱۸۷»

حدیث - ۳۵

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

عَلِّموا أولادَکُم السِّباحَةَ والرِّمایَةَ ؛

به کودکان خود شنا و تیراندازی یاد دهید

وسائل الشیعه : ۱۲ / ۲۴۷ / ۱۳ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۴

حدیث - ۳۶

امام صادقعليه‌السلام :

الغُلامُ یَلعَبُ سَبعَ سِنینَ ، ویَتَعَلَّمُ الکِتابَ سَبعَ سِنینَ ، ویَتَعَلَّمُ الحَلالَ والحَرامَ سَبعَ سِنینَ

پسر باید هفت سال بازی کند ، هفت سال سواد بیاموزد و هفت سال به آموزش حلال و حرام بپردازد

وسائل الشیعه : ۱۲ / ۲۴۷ / ۱۲ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۳۷

امام علیعليه‌السلام :

عَلِّموا صِبیانَکُمُ الصَّلاةَ ، وخُذوهُم بها إذا بَلَغوا الحُلم؛

به کودکان خود نماز یاد دهید و چون به سنّ بلوغ رسیدند ، برای (ترک) نماز ، بر آنان سخت بگیرید

غرر الحکم : ۶۳۰۵ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۳۸

امام علیعليه‌السلام :

مُرُوا أولادَکُم بطَلَبِ العِلم ؛

فرزندان خود را به آموختن دانش وادارید

کنزالعمّال : ۴۵۹۵۳ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۶

حدیث - ۳۹

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

الوَلَدُ سَیّدٌ سَبعَ سِنینَ ، وخادِمٌ سَبعَ سِنینَ ، ووَزیرٌ سَبعَ سِنینَ ، فإن رضِیتَ مُکانَفَتَهُ لإحدی وعِشرینَ ، وإلاّ فاضرِبْ علی کَتِفِهِ ، قد أعذَرتَ إلَی اللّه فیهِ؛

فرزند هفت سال سرور است ، هفت سال خدمتکار و هفت سال وزیر و دستیار اگر تا بیست و یک سالگی از کمکی که به او کرده‌ای راضی بودی (و تربیتت نتیجه داد) که خوب ، وگرنه به شانه او بزن (و دیگر به حال خود رهایش کن) و تو درباره او نزد خداوند معذوری

کنزالعمّال : ۴۵۳۳۸ منتخب میزان الحکمة : ۶۱۴

حدیث - ۴۰

امام صادقعليه‌السلام :

تَجِبُ للوَلَدِ علی والِدِهِ ثَلاثُ خِصالٍ : اختِیارُهُ لِوالِدَتِهِ ، وتَحسینُ اسمِهِ ، والمُبالَغَةُ فی تَأدیبهِ ؛

فرزند سه حقّ بر گردن پدرش دارد : انتخاب مادری خوب برای او ، نامگذاری خوب او و کوشش در تربیت او

بحار الأنوار : ۷۸ / ۲۳۶ / ۶۷

حدیث - ۴۱

امام علیعليه‌السلام :

مَن لَم یَتَعَلَّمْ فی الصِّغَرِ لَم یَتَقَدَّمْ فی الکِبَرِ ؛

هـر کـه در کـودکی نـیاموزد، در بـزرگسالی پیشرفت نکند

غرر الحکم : ۸۹۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۲۲

حدیث - ۴۲

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

عَرامَهُ الصَّبیِّ فی صِغَرِهِ زِیادَةٌ فی عَقلِهِ فی کِبَرِهِ؛

بـازی گوشی (و شـیطنت) بـچّه در دوران کودکی ، نشانگر فزونی عقل او در بزرگسالی است

العُرام : الشدّة والقوّة والشراسه (النهایه : ۳ / ۲۲۳) .کنز العمّال : ۳۰۷۴۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۲۲

حدیث - ۴۳

امام کاظمعليه‌السلام :

تُستَحَبُّ عَرامَهُ الغُلامِ فی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلیما فی کِبَرِهِ ؛

بازی گوشی (و شیطنت) پسر در دوران کودکی پسندیده است ، برای این‌که در بزرگسالی بردبار شود

الفقیه : ۳ / ۴۹۳ / ۴۷۴۸ منتخب میزان الحکمة : ۳۲۲

حدیث - ۴۴

امام رضاعليه‌السلام :

مُرِ الصَّبیَّ فلْیَتَصدَّقْ بیدِهِ بالکِسْرةِ والقَبْضةِ والشَّیءِ وإنْ قَلَّ ، فإنَّ کلَّ شیءٍ یُرادُ بهِ اللّه‌ُ وإنْ قَلَّ بعدَ أنْ تَصدُقَ النِّیّةُ فیهِ عظیم؛

به کودک دستور بـده کـه بـا دست خودش صدقه بدهد گر چه به اندازه تکّه نانی یا یک مشت از چیزی باشد؛ زیرا هر چیزی که در راه خدا داده شود اگر با نیّت پاک صورت گیرد ، هر چند کم باشد ، بسیار زیاد است

الکافی : ۴ / ۴ / ۱۰ منتخب میزان الحکمة : ۱۶

حدیث - ۴۵

أکرِمُوا أولادَکُم وأحْسِنوا آدابَهُم یُغْفَرْ لَکُم؛

فرزندان خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید، (که به این ترتیب) آمرزیده می‌شوید

بحار الأنوار : ۱۰۴ / ۹۵ / ۴۴ منتخب میزان الحکمة : ۱۶

حدیث - ۴۶

امام صادقعليه‌السلام :

للأحوَلِ: أتَیتَ‌البَصرةَ ؟ قالَ : نَعَم ، قالَ : کیفَ رَأیتَ مُسارَعَةَ الناسِ فی هذا الأمرِ ودُخُولَهُم فیهِ ؟ فقالَ : واللّه إنّهُم لَقلیلٌ ، وقد فَعَلُوا وإنّ ذلک لَقلیلٌ ، فقالَ : علَیکَ بِالأحداثِ ؛ فإنّهُم أسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ؛

خطاب به اَحْوَل : به بصره رفتی ؟ عرض کرد : آری فرمودند: شوق مردم به این امر(ولایت و امامت ما) و پذیرش آنها را چگونه دیدی ؟ عرض کرد : به خدا قسم اندکند ، کارهایی کرده‌اند ، امّا کم است حضرت فرمودند:بر تو باد به نوجوانان ؛ زیرا این گروه در پذیرش هر نوع خوبی شتاب بیشتری نشان می‌دهند

لإسناد : ۱۲۸ / ۴۵۰ منتخب میزان الحکمة :

حدیث - ۴۷

امام صادقعليه‌السلام :

عَلَیکَ بِالْأحداثِ فَإنَّهُم أسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ؛

نوجوانان را دریاب که این گروه در پذیرش هر خوبی، شتاب می‌کنند.

الکافی، ج ۸، ص ۹۳

حدیث - ۴۸

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله :

أَکرِموا أولادَکُم، وأحسِنوا أدَبَهُم؛

به فرزندان خود احترام گذارید و آنان را آداب نیکو بیاموزید.

میزان الحکمة: ح ۴۰۲

حدیث - ۴۹

امام علیعليه‌السلام :

لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛

با خشم، تربیت ممکن نیست.

موسوعه امام علی: ج ۱۰ ص ۲۳۶ ح ۵۶۰۳

حدیث - ۵۰

امام صادقعليه‌السلام به شخصی که نام دخترش را فاطمه گذاشته بود، فرمودند:

«... اذا سمیتها فاطمة فلا تسبها و لاتلعنها ولاتضربها؛

حالا که نام او را فاطمه گذاشته ای، پس دشنامش مده، نفرینش مکن و کتکش مزن .»

کافی، ج ۶، ص ۴۸

حدیث - ۵۱

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

لایَزالُ المُؤمِنُ یُورِثُ أَهلَ بَیتِهِ العِلمَ وَ الدَبَ الصّالِحَ حَتّی یُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَمیعا؛

مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند می سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند.

مستدرک الوسایل، ج۱۲، ص۲۰۱، ح۱۳۸۸۱

حدیث - ۵۲

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

اَدِّبوا اَولادَکُمْ عَلی ثَلاثِ خِصالٍ : حُبِّ نَبیِّکُمْ و حُبِّ اَهْلِ بَیْتِهِ وَ عَلی قِراءَةِ الْقُرآنِ ؛

فرزندانتان را به سه چیز ادب کنید: عشق به پیامبرتان، عشق به خاندان او، و قرآن خواندن.

غرر الحکم، ح ۴۴۸۸

حدیث - ۵۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛

با خشم، تربیت {ممکن} نیست

(غرر الحکم، ح ۱۰۵۲۹)

حدیث - ۵۴

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

تَهادَوا فَإِنَّها تَذهَبُ بِالضَّغائِنِ؛

به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا کینه ها را از بین می برد.

(کافی، ج۵، ص ۱۴۴، ح۱۴)

حدیث - ۵۵

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

لایَزالُ المُؤمِنُ یُورِثُ أَهلَ بَیتِهِ العِلمَ وَ الدَبَ الصّالِحَ حَتّی یُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَمیعا؛

مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و تربیت شایسته بهره مند می سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند.

(مستدرک الوسایل، ج۱۲، ص۲۰۱، ح۱۳۸۸۱)

حدیث - ۵۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا واعِظَ أبلَغُ مِن النُّصحِ؛

هیچ واعـظـی مـؤثرتر از نصیحت نیست.

(غرر الحکم، ح ۱۰۶۲۲ - منتخب میزان الحکمة، ص ۶۰۰)

حدیث - ۵۷

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

بالمَواعِظِ تَنجَلی الغَفلَةُ؛

با اندرزهاست که (پرده) غفلت کنار می رود.

(غرر الحکم، ح ۴۱۹۱ - منتخب میزان الحکمة، ص ۵۹۸)

حدیث - ۵۸

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

فی وَصیَّتِهِ لابنِهِ وهُو یَعِظُهُ: أحیِ قَلبَکَ بالمَوعِظَةِ؛

در مـقام انـدرز بـه فـرزند خود: دلت را بـا اندرز زنده گردان.

(نهج البلاغة، کتاب ۳۱)

حدیث - ۵۹

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن لَم یَتَعَلَّم فِی الصِّغَرِ لَم یَتَقَدَّم فِی الکِبَرِ ؛

هرکه در کودکی نیاموزد ، در بزرگی پیشرفت نمی‌کند

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۹۳۷

حدیث - ۶۰

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

مَن سَألَ فِی صِغَرِهِ أجابَ فِی کِبَرِهِ ؛

هر که در خردسالی بپرسد ، در بزرگْ‌سالی پاسخ می‌دهد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۸۲۷۳

حدیث - ۶۱

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

قِوامُ العَیشِ حُسنُ التَّقدیرِ وَ مِلاکُهُ حُسنُ التَّدبیرِ ؛

پایداری زندگی به برنامه‌ریزیِ درست و وسیله رسیدن به آن ، مدیریت صحیح است

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۸۰۷

حدیث - ۶۲

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

عَلِّمُوا صِبیانَکُم الصَّلاةَ وَ خُذُوهُم بِها إذا بَلَغُوا الحُلُمَ ؛

به کودکان خود نماز بیاموزید و چون به سنّ بلوغ رسیدند ، آنان را برای نماز بازخواست کنید

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۶۳۰۵

حدیث - ۶۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأرضِ الخالِیَةِ مَهما أُلقِیَ فیها مِن کُلِّ شَیءٍ قَبِلَتهُ ؛

قلب نوجوان ، همچون زمین ناکشته است که هرچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث ۳۹۰۱

حدیث - ۶۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

إنَّ هذِهِ القُلُوبَ تَمِلُّ کَما تَمِلُّ الأبدانُ فَابتَغُوا لَها طَرائِفَ الحِکَمِ ؛

دل‌ها چون تن‌ها افسرده شود ، برای [شادی] آنها حکمت‌های تازه بجویید

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۳۵۴۹

حدیث - ۶۵

قال الباقرعليه‌السلام :

فاذا اتم له ست سنین علم الرکوع و السجود حتی یتم له سبع سنین فاذا تم له سبع سنین قیل له اغسل وجهک و کفیک، فاذا غسلهما قیل له صل؛

هنگامی که فرزندان شما شش ساله شدند، رکوع و سجده (صحیح ) را به آن ها بیاموزید و در هفت سالگی به طفل بگویید: دست و رویت را بشوی و نماز بگذار.

(بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۱۳۲)

حدیث - ۶۶

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :

اشتروا لصبیانکم اللحم و ذکروهم یوم الجمعة ؛

با سیاستهای تشویقی ، اهمیت و روز جمعه را به فرزندانتان یادآوری کنید.

(مستدرک الوسایل ، ج ۶، ص ۹۹).