حدیث - ۲۲

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

ألجماعة رحمة و الفرقه عذاب؛

جماعت؛ وحدت مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.

نهج الفصاحه، حدیث - ۱۳۲۳

حدیث - ۲۳

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اِنَّ الاِْخْتِلافَ وَ التَّنازُعَ وَ التَّثَـبُّطَ مِنْ أمْرِ الْعَجْزِ وَ الضَّعْفِ وَ هُوَ مِمّا لا یُحِبُّهُ اللّه‌ُ وَ لا یُعْطی عَلَیْهِ النَّصْرَ وَ الظَّـفَرَ؛

اختلاف و کشمکش و پشت هم اندازی، از ناتوانی و سستی است و خداوند نه آن را دوست دارد و نه با آن یاری و پیروزی می‌دهد.

بحارالأنوار، ج ۲۰، ص ۱۲۶، ح ۵۰.

حدیث - ۲۴

امام علیعليه‌السلام می فرمایند:

وَ قَدْ سُئِلَ عَنْ تَفسیرِ السُّنَّةِ وَ الْبِدْعَةِ وَ الْجَماعَةِ وَ الْفُرْقَهِ ـ : اَلسُّنَّةُ ـ و اللّه‌ِ ـ سُنَّةُ مُحمِّدٍصلى‌الله‌عليه‌وآله وَ الْبِدْعَةُ ما فارَقَها وَ الْجَماعَةُ ـ وَ اللّه‌ِ ـ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلّوا وَ الْفُرقَةُ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْباطِلِ وَ اِنْ کَثُروا؛

در پاسخ به پرسش از معنای سنّت، بدعت، جماعت و تفرقه فرمودند: به خدا سوگند، سنّت، همان سنّت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله است و بدعت آنچه خلاف آن باشد و به خدا قسم، جماعت، همدست شدن با اهل حق است هر چند اندک باشند و تفرقه، همدستی با اهل باطل است هر چند بسیار باشند.

(کنزالعمّال، ح ۱۶۴۴. )

حدیث - ۲۵

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

اَلجَماعَةُ رَحمَةٌ و الفُرقَةُ عَذابٌ؛

وحدت مایه رحمت ، و تفرقه موجب عذاب است.

کنزالعمّال ، ح ۲۰۲۴۲

حدیث - ۲۶

پیامبر اعظمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

لاتَختَلِفوا، فَإِنَّ مَن کانَ قَبلَکمُ اختَلَفوا فَهَلَکوا؛

باهم اختلاف نکنید، که پیشینیان شما دچار اختلاف شدند و نابود گشتند.

(کنزالعمال ، ح ۸۹۴)

حدیث - ۲۷

حضرت فاطمهعليها‌السلام فرمودند:

فَجَعَلَ اللهُ إطاعَتَنا نِظاماً لِلمِلَّةِ و إمامَتَنا أماناً لِلفُرقَةِ؛

خدا اطاعت از ما را رشت? سامان ملت، و امامت ما را مای? ایمنی از تفرقه قرار داده است.

(احتجاج، ج۱، ص۱۳۴)

حدیث - ۲۸

قال الإمام علیعليه‌السلام : أن الشیطان یُسَنِی لکم طُرُقَه ، ویرید أن یَحُلَ دینَکم عقدة عقدة، ویعطیکم بالجماعة الفرقة.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: همانا شیطان راههای خود را برای شما هموار می کند و می خواهد گره های دین شما را یکی پس از دیگری سست گرداند و به جای اتحاد، تفرقه به شما دهد.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۲۱»

عدالت و حفظ بیت المال

حدیث - ۱

قال الامام الرضاعليه‌السلام : و البراءة من الذین ظلموا آل محمدعليهم‌السلام و البراءة من الناکثین و القاسطین و المارقین و البراءة من أهل الاستئثار .

امام رضاعليه‌السلام فرمودند: بیزاری از کسانی که به آل محمدعليهم‌السلام ، ظلم روا داشتند و برائت از پیمان شکنان و منحرفان و مرتدان و برائت از ویژه سازان اموال عمومی مسلمانان بر خود، از شرایط اسلام راستین است.

«عیون أخبار الرضاعليه‌السلام ، ج ۲، ص ۱۲۶»

حدیث - ۲

قال الامام الکاظمعليه‌السلام : ان الله لم یترک شیئا من صنوف الاموال الا و قد قسمه و أعطی کل ذی حق حقه الخاصة و العامة و الفقرآء و المساکین و کل صنف من صنوف الناس .

امام کاظمعليه‌السلام فرمودند: همانا خدا، تمامی مال ها را تقسیم کرده و حق هر مستحق را از خاصه و عامه و فقیر و مسکین و اصناف دیگر مردم را، به آنها داده است. سپس فرمودند: اگر در میان مردم عدالت حکمفرما باشد، همه، بی نیاز شوند و باز فرمودند: عدالت، از عسل شیرین تر است و عدالت را پیشه نکند، جز کسی که عدالت را خوب بداند.

«الکافی، ج ۲، ص ۴۹۵»

حدیث - ۳

قال الامام الحسینعليه‌السلام : ان الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، دعاء الی الاسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفیء و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.

امام حسینعليه‌السلام فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر، آن است که: کافران را به اسلام دعوت کنی، حقوق ستمدیدگان را باز ستانی، با ستمگر به مخالفت برخیزی، غنیمت ها و بیت المال را عادلانه بین اهل اش قسمت کنی، صدقات (زکات) را از آنجا که باید، بگیری و در آنجا که باید، مصرف کنی.

«تحف العقول، ص ۲۷۰»

حدیث - ۴

قال الامام الصادقعليه‌السلام : أهل الاسلام، هم أبناء الاسلام اسوی بینهم فی العطاء و فضائلهم بینهم و بین الله. أجعلهم کبنی رجل واحد، لا یفضل أحد منهم لفضله و صلاحه فی المیراث علی آخر ضعیف منقوص .

(حفص بن غیاث می گوید: شنیدم که از امام صادقعليه‌السلام درباره تقسیم بیت المال پرسیدند)، امام صادقعليه‌السلام فرمودند: اهل اسلام، فرزندان آن محسوب می شوند، در امکانات بیت المال، من برابرشان می دانم. امتیازات معنوی آنان بین آنها و خدا محاسبه می شود. (لذا) همانند فرزندان یک نفر که فضیلت و صلاحیت، سبب فزونی ارث بردن یکی بر دیگری که ضعیف و ناقص است نمی شود، (مسلمانان نیز، این چنین هستند). حضرت در ادامه فرمودند: پیامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در آغاز اسلام، چنین رفتار می کرد ولی دیگران (غیر ما اهل بیت) گفتند: ما، برخی را بر اساس سابقه بیشتر در اسلام، از نظر عطای بیت المال امتیاز می بخشیم.

«وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۸۱»

حدیث - ۵

کتب أمیر المؤمنینعليه‌السلام : و لئن کان ما بلغنی عنک حقا، لجمل أهلک و شسع نعلک خیر منک .

امیر المؤمنینعليه‌السلام (بعد از خیانت «منذر بن جارود» در ولایت فارس، به وی) نوشتند: اگر آنچه که از خیانت تو، به من رسیده است، درست باشد، شتر اهل ات و بند کفش ات، با ارزش تر از تو است.

«نهج البلاغه، نامه ۷۱»

حدیث - ۶

قال الامام علیعليه‌السلام : یا شریح! لا تکون ابتعت هذه الدار من غیر مالک، أو نقدت الثمن من غیر حلالک، فأذن أنت قد خسرت دار الدنیا و دار الآخرة.

(شریح بن حارث، به فرمان امام علیعليه‌السلام به منصب قضا نشسته بود. روزی به حضرت علیعليه‌السلام خبر رسید که وی، سرایی به هشتاد دینار خریداری کرده است.) امام علیعليه‌السلام (وی را فرا خواند و) فرمودند: ای شریح! مبادا که این خانه را با مال غیر خریده باشی و بهای آن را جز از مال حلال خود پرداخته باشی و گرنه هم در این سرا و هم در آن سرا، زیان کرده ای.

«نهج البلاغه، نامه ۳»

حدیث - ۷

قال الامام علیعليه‌السلام : أتأمرونی أن أطلب النصر بالجور فی من ولیت علیه؟! و الله! لا أطور به ما سمر سمیر، و ما أم نجم فی السماء نجما. لو کان المال لی، لسویت بینهم فکیف و انما المال مال الله؟

(وقتی به حضرت علیعليه‌السلام خرده گرفتند که چرا به کسانی که در اسلام، سابقه بیشتر دارند و در جنگ ها شرکت جسته اند و به آنان که دارای حسب و نسب عالی هستند، بیش از دیگران، از بیت المال، بخشش نمی فرمایند)، امام علیعليه‌السلام فرمودند: آیا به من می گویید تا از راه ستم کردن به کسی که مرا به او ولایت داده اند، پیروزی به دست آورم؟ نه، به خدا سوگند! تا دهر باقی است و اختران در پی یکدیگر بچرخند، به چنین کاری نزدیک نگردم. اگر مال از من بود، همانا میان مردمان به مساوات پخش می کردم، چه رسد به این که مال، مال خدا است.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۲۶»

حدیث - ۸

قال الامام علیعليه‌السلام : ان هذا المال لیس لی و لا لک و انما هو فیء للمسلمین و جلب أسیافهم. فان شرکتهم فی حربهم، کان لک مثل حظهم و الا فجناة أیدیهم، لا تکون لغیر أفواههم.

(عبد الله بن زمعه که شیعه مولا علیعليه‌السلام بود هنگام خلافت ایشان، به خدمتشان رفت و مالی از ایشان درخواست کرد.) امام علیعليه‌السلام (در پاسخ) فرمودند: همانا این مال، نه از آن من است و نه از آن تو، بلکه آن، غنیمت مسلمانان است. این مالی است که به ضرب شمشیر آنان، فراهم گردیده است. پس اگر در نبرد آنان شرکت داشته ای، سهمی به اندازه سهم آنان داری، اگر نه، میوه چیده شده به دست آنان، لقمه ای برای دهان های دیگران نیست.

«نهج البلاغه، خطبه ۲۳۲»

حدیث - ۹

قال الامام علیعليه‌السلام : و لکننی آسی أن یلی أمر هذه الأمة سفهاؤها و فجارها فیتخذوا مال الله دولا و عباده خولا و الصالحین حربا و الفاسقین حزبا.

امام علیعليه‌السلام (در طی نامه ای به اهل مصر) فرمودند: ولی از این اندوهناکم که سرپرستی حکومت این امت به دست بی خردان و نابکاران افتد، بیت المال را به انحصار در آورند، آزادی بندگان خدا را سلب کنند و آنها را بنده خویش سازند، با صالحان نبرد کنند و فاسقان را هم دستان خود قرار دهند.

«نهج البلاغه، نامه ۶۲»

حدیث - ۱۰

کتب امیر المؤمنینعليه‌السلام : بسم الله الرحمن الرحیم من عبد الله علی امیر المؤمنین الی عبد الله بن عباس اما بعد، فانظر ما اجتمع عندک من غلات المسلمین و فیئهم فاقسمه علی من قبلک حتی تغنیهم .

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به عبد الله بن عباس) نوشتند: به نام خداوند بخشنده مهربان، از بنده خدا علی امیر مؤمنان به عبد الله بن عباس، اما بعد، بنگر آنچه را نزد تو جمع شده از غلات مسلمانان و درآمدها و غنایم متعلق به ایشان. پس آنها را بین افرادی که نزد تو هستند (و احتیاج دارند) تقسیم کن تا ایشان را بی نیاز سازی و باقی مانده آن را نزد ما بفرست تا بین کسانی که نزد ما هستند، تقسیم کنیم. و السلام.

«بحار الأنوار، ج ۳۲، ص ۴۰۱»

حدیث - ۱۱

قال الامام علیعليه‌السلام : الله الله فی الطبقة السفلی و اجعل لهم قسما من بیت مالک.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: خدا را، خدا را، در نظر بگیر درباره گروه فرودستان و آنان را از بیت المالی که در اختیار تو است، نصیبی بخش.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۲

کتب الامام علیعليه‌السلام : و انی أقسم بالله قسما صادقا، لئن بلغنی أنک خنت من فیء المسلمین شیئا صغیرا أو کبیرا، لأشدن علیک شدة تدعک قلیل الوفر، ثقیل الظهر، ضئیل الامر. و السلام.

(عبد الله بن عباس، از طرف امیر مؤمنانعليه‌السلام در بصره و نواحی اهواز و کرمان و سمت کارگزاری داشت. او، زیاد بن ابیه را که چندان هم خوشنام نبود، عامل بصره کرد). امام اعمال او را زیر نظر داشتند و این نامه را برای او نوشتند: به خدای سوگند، سوگندی راست! که اگر آگاه گردم که در مال مسلمانان، کم یا زیاد، خیانت ورزیده ای، چنان بر تو سخت گیرم که اندک مال و گران پشت از فاقه و خوار مایه گردی. و السلام.

«نهج البلاغه، نامه ۲۰»

حدیث - ۱۳

قال امیر المؤمنینعليه‌السلام : و من استهان بالأمانة، و رتع فی الخیانة و لم ینزه نفسه و دینه عنها، فقد أحل بنفسه الذل و الخزی فی الدنیا و هو فی الآخرة أذل و أخزی و ان أعظم الخیانة، خیانة الامة .

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به یکی از کارگزاران خود که برای جمع آوری زکات فرستاده بود)، فرمودند: آن کس که امانت داری را خوار انگارد و در اموال مردم، به خیانت چرا کند و نفس و آیین خویش را از خیانت کاری، پاکیزه نگرداند، همانا در این سرا، خواری و ذلت بر خود روا داشته است و در آخرت، خوارتر و ذلیل تر از این سرا باشد و همانا بزرگ ترین خیانت، خیانت به ملت است و زشت ترین دغل کاری، دغل کاری با پیشوایان.

«نهج البلاغه، نامه ۲۶»

حدیث - ۱۴

قال الامام علیعليه‌السلام : ثم أسبغ علیهم الأرزاق، فان ذلک قوة لهم علی استصلاح أنفسهم و غنی لهم عن تناول ما تحت أیدیهم و حجة علیهم ان خالفوا أمرک أو ثلموا أمانتک .

امام علیعليه‌السلام (پس از دستوراتی که در مورد گزینش کارگزاران حکومتی به مالک اشتر صادر کرد) فرمودند: (وقتی آنان را این چنین برگزیدی) باید که روزی شان را فراخ گردانی، که این کار، آنان را به اصلاح خویشتن بسی نیرومند گرداند و از خوردن اموالی که در اختیار دارند بی نیاز سازد که هرگاه از فرمان تو سرپیچی کنند یا در امانت خیانت ورزند با آنان اتمام حجت شده باشد.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۱۵

(امام علیعليه‌السلام سپاهی را به شام فرستاده بودند و در صدد بود که سپاهی دیگر در پی آنها بفرستند. امام مردم را به جهاد بر می انگیختند و مردم، مدتی طولانی خاموش بودند.) امام علیعليه‌السلام فرمودند: شما را چه می شود؟ به راه رشد توفیق نمی یابید؟ به راه میانه رهبری نشوید! آیا در زمانی چنین، سزاوار است که من از شهر بیرون بروم؟ همانا در چنین هنگام باید مردی از دلیران و نیرومندان شما که من بپسندم، بیرون رود و سزاوار نیست که من لشکریان و شهر را و بیت المال و جمع آوری خراج زمین و داوری بین مسلمانان را واگذارم و رسیدگی به درخواست های مطالبین را رها کنم و با دسته ای در پی دسته ای دیگر بیرون روم.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۱۹»

حدیث - ۱۶

. کتب الامام علیعليه‌السلام (إلی بعض عماله): أما بعد. فقد بلغنی عنک أمر، ان کنت فعلته فقد اسخطت ربک و عصیت امامک، و اخزیت امانتک. بلغنی أنک جردت الارض فأخذت ما تحت قدمیک، و اکلت ما تحت یدیک .

امام علیعليه‌السلام (به یکی از کارگزاران اش) نوشتند: اما بعد، درباره تو به من خبری رسیده است، اگر چنین کرده باشی، همانا که خدای خویش را به خشم آورده و از فرمان پیشوای خود سرباز زده و در امانت، کار به رسوایی کشانده ای، مرا گفته اند که (به ستم)، زمین را از بار و بر، تهی ساخته ای و چیزهای زیر پای مردمان (باغ و بستانشان) را گرفته ای و اموالشان را خورده ای. اینک، حساب خود را نزد من بفرست و بدان که حساب خواهی خدا از حساب رسی آدمیان، عظیم تر است. و السلام.

«نهج البلاغه، نامه ۴۰»

حدیث - ۱۷

کتب أمیر المؤمنینعليه‌السلام الی عماله: أدقوا أقلامکم و قاربوا بین سطورکم و أحذفوا عنی فضولکم و اقصدوا قصد المعانی، و ایاکم و الاکثار فان أموال المسلمین لا تحتمل الاضرار.

امام علیعليه‌السلام برای کارگزاران اش نوشتند: قلم های خود را نازک کنید و سطرها را نزدیک به هم گیرید و زیادتی کلمات را حذف کنید و مقاصد و منظورها را در نظر بگیرید! بر حذر می دارم شما را از پر نویسی، زیرا اموال مسلمانان نمی تواند این گونه خسارت ها را تحمل کند.

«بحار الأنوار، ج ۷۶، ص ۴۹»

حدیث - ۱۸

قال الامام علیعليه‌السلام : لیس المسلم بالخائن إذا ائتمن، و لا بالمخلف و إذا وعد، و لا بالکذوب اذا نطق. نحن أهل بیت الرحمة، و قولنا الحق، و فعلنا القسط و منا خاتم النبیین .

امام علیعليه‌السلام فرمودند: مسلمان در امانت خیانت نورزد و در وعده، تخلف نکند و در سخن، دروغ نگوید. ما خاندان رحمت ایم، گفتار ما، حق و کردار ما، عدل است. خاتم پیامبران از ماست و پیشوایان اسلام و امینان کتاب خدا، در میان مایلند. شما را به سوی خدا و پیامبرش و جهاد با دشمن اش و سختگیری و پایداری در امرش و طلب خرسندی اش، و بر پایداری در نماز و پرداخت زکات و (به جا آوردن ) حج خانه خدا و روزه ماه رمضان و پرداخت کامل فیء (غنائمی که بدون جنگ و درگیری از کفار به دست مسلمانان می‌افتد) به اهل اش دعوت می کنیم .

«امالی مفید، ص ۲۵۹»

حدیث - ۱۹

قال أمیر المؤمنینعليه‌السلام : أتأمرونی أن أطلب النصر بالجور؟ لا، و الله لا أفعل ما طلعت شمس و (ما) لاح فی السماء نجم. (و الله ) لو کانت أموالهم لی لواسیت بینهم، فکیف و انما هی أموالهم!

امیر المؤمنینعليه‌السلام فرمودند: آیا مرا می گویید که پیروزی را از راه ستم بجویم؟! نه، به خدا سوگند تا خورشید می تابد و ستاره ای در آسمان می درخشد، دست به چنین کاری نمی زنم. به خدا سوگند اگر این اموال از خودم بود، هر آینه مساوات را در میان آنان مراعات می کردم، چه رسد به این که مال خودشان است (بیت المال).

«امالی مفید، ص ۱۹۳»

حدیث - ۲۰

قال الامام علیعليه‌السلام : فانما غرک من نفسک و جرأک علی آخرک املاء الله لک، اذ ما زلت قدیما تأکل رزقه و تلحد فی آیاته و تستمتع بخلافک و تذهب بحسناتک.

امام علیعليه‌السلام (در نامه ای به اشعث والی آذربایجان) فرمودند: تنها چیزی که تو را از جانب نفست مغرور ساخته و بر دیگران جرأت یافتی، مهلت خدا به تو است، زیرا، تو از قدیم روزی خدا را می خوری، اما نسبت به آیات و نشانه های او انکار و الحاد می ورزی و از نصیب و بهره خود استفاده می کنی و تا به امروزت نیکی های خود را از بین برده ای. هرگاه فرستاده من، این نامه مرا به تو داد، به سوی ما بیا و آنچه از اموال مسلمانان نزد تو می باشد، همراه خود بیاور! ان شاء الله.

«نهج السعاده، ج ۴، ص ۸۷»

حدیث - ۲۱

قال الامام علیعليه‌السلام : ایاک و الاستئثار بما الناس فیه أسوة .

امام علیعليه‌السلام (خطاب به مالک اشتر) فرمودند: بپرهیز از انحصار طلبی در چیزهایی که همه مردم در آنها برابرند.

«نهج البلاغه، نامه ۵۳»

حدیث - ۲۲

قال الامام علیعليه‌السلام : فلا یکن حظک فی ولایتک ما لا تستفیده و لا غیظا تشتفیه و لکن إماتة باطل و احیاء حق.

امام علیعليه‌السلام (طی نامه ای به ابن عباس) فرمودند: بهره تو از حکومت نباید مالی باشد که از آن استفاده کنی و نه غیظ و خشمی که با امر و نهی شفا یابد. بلکه باید هدف تو نابودی باطل و زنده داشتن حق باشد.

«بحار الأنوار، ج ۴۰، ص ۳۲۸»

حدیث - ۲۳

قال الامام علیعليه‌السلام : لیس لک أن تفتات فی رعیة و لا تخاطر إلا بوثیقة و فی یدیک مال من مال الله عز وجل و أنت من خزانه حتی تسلمه إلی.

امام علیعليه‌السلام (به یکی از کارگزاران خود) فرمودند: حق نداری به دلخواه خویش به مردم چیزی بگویی و بدون دستور به کارهای دشوار اقدام ورزی! در دست تو، مالی از اموال خداوند عز و جل است و تو یکی از خزانه داران اویی تا آن را به دست من بسپاری.

«نهج البلاغه، نامه ۶»

حدیث - ۲۴

قال الإمام علیعليه‌السلام : یا صفراء و یا بیضاء غری غیری، المال یعسوب الظلمة و انا یعسوب المؤمنین.

امام علیعليه‌السلام (پس از فتح بصره، گروهی از قاریان و خزانه داران را فرا خواند و دستور داد درهای بیت المال را گشودند. امام با دیدن آن اموال) فرمودند: ای زردها و ای سپیدها (طلاها و نقره ها) غیر مرا بفریبید، مال پیشوای ستمگران است و من پیشوای مؤمنان.

«الجمل، ص ۱۵۴»

حدیث - ۲۵

قال الإمام علیعليه‌السلام : جود الولاة بفیء المسلمین جور و ختر.

حضرت علیعليه‌السلام فرمودند: بخشش (نا به جای) حکمرانان از اموال عمومی مسلمانان، ستم و خیانت است.

«میزان الحکمه، ج ۱۰، ص ۷۴۵»

حدیث - ۲۶

قال الامام علیعليه‌السلام : و الله لو وجدته قد تزوج به النساء و ملک به الاماء لرددته، فان فی العدل سعة و من ضاق علیه العدل، فالجور علیه أضیق.

امام علیعليه‌السلام فرمودند: به خدا سوگند! اگر ببینم آنچه را (عثمان بیهوده از بیت المال، به این و آن) داده، حتی اگر مهر زنان یا بهای کنیزان شده باشد، آن را باز می گردانم، زیرا، عدالت، گشایش می آورد و آن کس که عدالت بر او گران آید، ظلم و ستم بر او گران تر خواهد بود.

«نهج البلاغه، خطبه ۱۵»

حدیث - ۲۷

قال النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ما من غریم ذهب الی و ال من ولاة المسلمین و استبان للوالی عسرته، الا برء هذاالمعسر من دینه و صار دینه علی والی المسلمین فی ما بین یدیه من أموال المسلمین.

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: هر بدهکاری که نزد حاکمی از حاکمان مسلمانان برود و فقر و ناچاری وی، برای والی روشن شود، بدهکاری او، بر عهده حاکم مسلمانان نهاده می شود و او از اموال عمومی، قرض آن شخص را پرداخت می کند.

«مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۴۹۱»

حدیث - ۲۸

عن النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : خمسة لعنتهم و کل نبی مجاب الزائد فی کتاب الله و التارک لسنتی و المکذب بقدر الله و المستحل من عترتی ما حرم الله و المستأثر بالفیء المستحل له.

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند: پنج کس اند که من و هر پیامبر مستجاب الدعوه ای، آنان را لعنت کرده است: آن کس که در کتاب خدا، آیه ای را زیاد گرداند و کسی که سنت و روش مرا رها کند و کسی که قضا و قدر خدا را تکذیب کند و کسی که حرمت عترت مرا که خدا واجب فرموده نگه ندارد، و کسی که اموال عمومی را به خود منحصر سازد و (تصرف در) آن را (به نفع خود) حلال شمارد.

«الکافی، ج ۲، ص ۲۹۳»

حدیث - ۲۹

امام صادقعليه‌السلام :

ثَلاثَةُ أشیاءَ یَحتاجُ النّاسُ طُرّا إلَیها : الأمنُ ، والعَدلُ ، والخِصبُ

ســه چیز اسـت کـه همه مردم به آنها نیاز دارند : امنیّت و عدالت و رفاه

تحف العقول : ۳۲۰

حدیث - ۳۰

مَن صاحَبَ النّاسَ‌بِالَّذی یُحِبُّ أن یُصاحِبوهُ کانَ عَدلاً

هرکه با مردم چنان رفتار کند که دوست دارد آنان با او رفتار کنند ، عادل است

کنز الفوائد : ۲ / ۱۶۲ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۱

الامام علیعليه‌السلام

لَمّا سُئلَ عَن أفضَلِیّةِ العَدلِ أو الجُودِ: العَدلُ یَضَعُ الاُمورَ مَواضِعَها ، والجُودُ یُخرِجُها مِن جِهَتِها ، والعَدلُ سائسٌ عامٌّ ، والجُودُ عارِضٌ خاصٌّ ، فالعَدلُ أشرَفُهُما وأفضَلُهُما

امام علیعليه‌السلام

در پاسخ به این پرسش که : عدالت برتر است یا بخشندگی ؟ فرمودند: عدالت هر چیزی را در جای خودش می‌گذارد و بخشندگی امور را از جهتشان خارج می‌سازد ؛ عدالت سیاستی فراگیر است اما بخشندگی عارضه‌ای خصوصی است (و شامل فرد یا افرادی محدود می‌شود) پس ، عدالت شریفترین و برترینِ آنهاست

نهج البلاغة : الحکمة ۴۳۷ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۲

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ وجَمالُ‌الوُلاةِ

عدالت، برپادارنده مردم و زیور حکمرانان است.

غرر الحکم : ۱۹۵۴ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۳

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ جُنَّهُ الدُّوَلِ

عدالت ، سپر دولتهاست

غرر الحکم : ۱۸۷۳

حدیث - ۳۴

امام علیعليه‌السلام :

بِالعَدلِ تَصلُحُ الرَّعِیَّهُ

با عدالت است ، که کار مردم اصلاح می‌شود

غرر الحکم : ۴۲۱۵

حدیث - ۳۵

امام علیعليه‌السلام :

بِالعَدلِ تَتَضاعَفُ البَرَکاتُ

به سبب عدالت ، برکتها دوچندان می‌شود

غرر الحکم : ۴۲۱۱ منتخب میزان الحکمة : ۳۶۰

حدیث - ۳۶

امام علیعليه‌السلام :

العَدلُ نِظامُ الإمرَةِ

عدالت ، نظام فرمانروایی است

غرر الحکم : ۷۷۴

حدیث - ۳۷

امام علیعليه‌السلام :

ما عُمِّرَتِ البُلدانُ بِمِثلِ العَدلِ

هیچ چیز مانند عدالت،شهرها را آباد نکرده‌است.

غرر الحکم : ۹۵۴۳

حدیث - ۳۸

امام صادقعليها‌السلام :

ثَلاثَةُ أشیاءَ یَحتاجُ النّاسُ إلَیها: اَلْأمنُ وَالْعَدلُ وَالْخِصبُ؛

سه چیز است که مردم به آنها نیاز دارند: امنیت، عدالت و رفاه.

تحف العقول، ص ۳۲۰

حدیث - ۳۹

امام صادقعليها‌السلام :

اَلْعَدلُ أحلی مِنَ الْماءِ یُصِیبُهُ الظَّمآنُ؛

عدالت، گواراتر از آبی است که تشنه به آن می‌رسد.

الکافی، ج ۲، ص ۱۴۶

حدیث - ۴۰

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند :

اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الاَْغْنیاءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَیاءُ حَسَنٌ وَلکِنْ فِی النِّساءِ اَحْسَنُ؛

عدالت نیکو است اما از دولتمردان نیکوتر، سخاوت نیکو است اما از ثروتمندان نیکوتر؛ تقوا نیکو است اما از علما نیکوتر؛ صبر نیکو است اما از فقرا نیکوتر، توبه نیکو است اما از جوانان نیکوتر و حیا نیکو است اما از زنان نیکوتر.

(نهج الفصاحه، ح ۲۰۰۶)

حدیث - ۴۱

پیامبر اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

عَدلُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَبعینَ سَنَةً قِیامِ لَیلِها وَصِیامِ نَهارِها؛

ساعتی عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است که شب‌هایش به نماز و روزهایش به روزه بگذرد.

مشکاة‌الانوار، ص ۵۴۴

حدیث - ۴۲

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

اِنَّ مِن اَعظَمِ النّاسِ حَسرَهً یَومَ القِیامَهِ، مَن وَصفَ عَدلاً ثُمَّ خالَفَهُ اِلَی غَیرِه؛

پشیمان ترین شخص در روز قیامت، کسی است که برای مردم از عدالت سخن بگوید، اما خودش به دیگران عدالت روا ندارد.

(وسائل الشیعه، ج۱۵، ص ۲۹۵)

حدیث - ۴۳

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لا تُؤیِسِ الضُّعَفاءَ مِن عَدلِکَ ؛

ضعیفان را از دادگری خود ، ناامید مساز

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۱۰۲۲۵

حدیث - ۴۴

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضاءُ عَلَی الثِّقَةِ بِالظَّنِّ ؛

داوری کردن درباره فرد امین ، با ظنّ و گمان ، عادلانه نیست

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۷۵۰۰

حدیث - ۴۵

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

سِیاسَةُ العَدلِ ثَلاثٌ : لِینٌ فی حَزمٍ ، وَ استِقصاءٌ فی عَدلٍ ، وَ إفضالٌ فی قَصدٍ ؛

سیاست عادلانه را سه اصل است : نرمی در عین دوراندیشی ، به نهایت رساندن [اجرای تمام عیار ]عدالت ، و بخشش در عین میانه‌روی

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث - ۵۵۹۲

حدیث - ۴۶

امام علیعليه‌السلام فرمودند:

بِالعَدلِ تَتَضاعَفُ البَرَکاتُ ؛

با عدالت ، برکت‌ها دوچندان می‌شود

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث – ۴۲۱۱

حدیث - ۴۷

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

من عامل النّاس فلم یظلمهم و حدّثهم فلم یکذبهم و وعدهم فلم یخلفهم فهو ممّن کملت مروّته و ظهرت عدالته و وجبت أخوّته و حرمت غیبته؛

هر که زمامدار مردم شود و ستمشان نکند و با آنها سخن کند و دروغشان نگوید و وعده شان دهد و تخلف نکند وی از جمله کسانی است که مروتش به کمال رسیده و عدالتش نمایان گشته و برادری با وی واجب و غیبتش حرام است.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۸

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أمیر عشره إلّا و هو یؤتی به یوم القیمه مغلولا حتّی یفکّه العدل أو یوبقه الجور؛

هر که زمام دار ده تن باشد روز قیامت در غل بیارندش تا عدالت غل او باز کند یا ستم هلاکش کند.

نهج الفصاحه

حدیث - ۴۹

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

ما من أحد أفضل عند اللَّه من إمام إن قال صدق و إن حکم عدل؛

هیچ کس نزد خدا از پیشوائی که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدالت کند برتر نیست.

نهج الفصاحه

حدیث - ۵۰

پیامبراکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرمایند:

العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛

عدالت نیک است ولی از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولی از اغنیا نیکوتر است، تقوی نیک است ولی از علما نیکوتر است صبر نیک است ولی از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولی از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولی از زنان نیکوتر است.

نهج الفصاحه