بپرهیزم ؛ و مرا سفارش کرد به بینوایان و تهیدستان عشق ورزم و به آنان نزدیک باشم ؛ و مرا سفارش کرد که حق را گویم گرچه تلخ باشد ؛ و مرا سفارش کرد که صله رحم کنم گرچه رحم من به من پشت کرده باشد ؛ و مرا سفارش کرد که در راه خدا و برای دین از ملامت ملامت کننده نترسم و مرا سفارش کرد که زیاد « لا حول و لا قوه الّا باللّه العلی العظیم » گویم ؛ زیرا این ذکر از گنج های بهشت است

وصیتی جالب و زیبا

شخصی خواست به سفر رود ، به حاتم اصمّ گفت : مرا وصیتی کن ، گفت :

اگر یار خواهی خدا تو را بس است

اگر همراه خواهی کرام کاتبین تو را بس است

اگر عبرت خواهی دنیا تو را بس است

اگر مونس خواهی قرآن تو را بس است

اگر کار خواهی عبادت تو را بس است

اگر واعظ خواهی مرگ تو را بس است

و اگر اینها که گفتم تو را بس است پس دوزخ تو را بس است !

حرف هاء

هارون و بهلول

هارون از سفر حج بازگشت و چند روزی در کوفه اقامت کرد روزی از راهی عبور می کرد ، بهلول که بر سر راهش قرار داشت سه بار به نام ، او را صدا زد :

هارون ، هارون ، هارون ، با تعجب گفت : کیست که مرا با نام صدا می زند ؟ گفتند :

بهلول مجنون پرده محمل را کنار زد و به بهلول گفت : مرا می شناسی ؟ گفت :

آری گفت : من کیستم ؟ گفت : کسی هستی که اگر احدی در مشرق ستم کند و تو در مغرب باشی به خاطر این که حاکم کشوری در قیامت از تو بازخواست خواهد شد هارون گریست و گفت : بهلول حال مرا چگونه می بینی ؟ گفت : حال خود را بر کتاب خدا عرضه کن :

( إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ * وَ إِنَّ الْفُجّارَ لَفِی جَحِیمٍ ) (۱).

« قطعاً نیکان به بهشت اندرند و بی شک بدکاران در دوزخند »

گفت : تلاش و کوشش ما چه می شود ؟ پاسخ داد :

( . . إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ ) (۲).

« فقط خدا از تقوا پیشگان می پذیرد »

گفت : نسب و قرابت ما با پیامبر چه می شود ؟ جواب داد :

( فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ ) (۳).

« پس آنگاه که در صور دمیده می شود ( دیگر ) میانشان نسبت به خویشاوندی وجود ندارد و از ( حال ) یکدیگر نمی پرسند »

گفت : شفاعت رسول خدا چه می شود ؟ پاسخ داد :

( یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ إِلاّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً ) (۴).

« در آن روز شفاعت ( به کسی ) سود نبخشد ، مگر کسی را که ( خدای ) رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید »

گفت : حاجتی داری ؟ بهلول جواب داد : گناهانم را بیامرز و مرا وارد بهشت کن گفت : مرا چنین قدرتی نیست ولی به من خبر داده اند که به مردم بدهکاری ، می خواهی بدهکاریت را بپردازم ؟ گفت : بدهکاری را نمی توان با بدهکاری ادا کرد ، آنچه نزد توست مال مردم است و همه آن را به مردم مدیونی ، واجب است به آنان برگردانی

__________________________________

۱- ۱) - انفطار : ۱۳ - ۱۴

۲- ۲) - مائده : ۲۷

۳- ۳) - مؤمنون : ۱۰۱

۴- ۴) - طه : ۱۰۹

گفت : فرمان دهم مستمری برایت مقرر دارند که تا پایان عمر به تو بپردازند ؟ گفت : من بنده و روزی خور خدایم ، چنین می بینی که خدا یاد تو هست و یاد من نیست ! گنج زرگر نبود گنج قناعت باقی است آن که آن داد به شاهان به گدایان این داد(۱)

همسایه ابو بصیر

همسایه باید از هر جهت همسایه خود را رعایت کند ، همچون برادری مهربان با همسایه معامله نماید ، به درد همسایه برسد ، مشکلاتش را حل کند ، در امور زندگی به او کمک دهد ، در حوادث روزگار به یاری او برخیزد ، ولی همسایه ابو بصیر این گونه نبود ، در دولت ستمکار بنی عباس شغل پردرآمدی داشت ، با تکیه بر آن دولت ثروت زیادی به چنگ آورده بود ابو بصیر می گوید :

همسایه ام چند کنیز آوازه خوان و گروهی مطرب داشت ، به طور دایم مجلس لهو و لعب و مشروبخواری او و دوستانش برپا بود من که تربیت شده فرهنگ اهل بیتعليهم‌السلام بودم از این وضع نگرانی سختی داشتم ، روحیه ام آزرده بود ، در رنج فراوانی بسر می بردم ، بارها با زبانی نرم با همسایه سخن گفتم ، گوش نداد ، به اصرار زیادی برخاستم توجه نکرد ، ولی از امر به معروف و نهی از منکر غفلت نکردم تا روزی به من گفت : من مردی مبتلا به هوا و شیطانم ، تو اگر وضع مرا برای امام بزرگوارت حضرت صادقعليه‌السلام تعریف کنی شاید با توجه حضرت صادقعليه‌السلام و دم عیسوی آن امام بزرگوار ، از این آلودگی فساد و از این شرّ و بدبختی نجات پیدا کنم

ابو بصیر می گوید : سخنش را پذیرفتم ، حرفش را قبول کردم ، پس از مدتی در

__________________________________

۱- ۱) - حافظ شیرازی ، دیوان اشعار ، شماره ۱۱۲

مدینه خدمت حضرت صادقعليه‌السلام رسیدم و اوضاع همسایه ام را برای حضرت توضیح دادم و نگرانی سخت خود را به امام باکرامتم اظهار نمودم

امام فرمودند : چون به کوفه برگردی به ملاقاتت می آید ، از قول من به او بگو اگر کارهای زشت خود را ترک کنی ، از لهو و لعب دست برداری و با تمام گناهانت قطع رابطه نمایی ، بهشت را برای تو ضامن می شوم چون به کوفه برگشتم دوستان به دیدنم آمدند ، او هم آمد ، وقتی خواست برود به او گفتم : نرو زیرا با تو سخنی دارم ، چون اطاق خلوت شد و جز من و او کسی نماند ، پیام حضرت صادق را به او رساندم و اضافه کردم امام صادقعليه‌السلام به تو سلام رسانده !

همسایه ام با تعجّب گفت : تو را به خدا سوگند می دهم ، امام صادق به من سلام رسانده و به شرط توبه از گناه ، بهشت را برای من ضامن شده ؟! قسم خوردم که متن این پیام همراه با سلام از جانب حضرت صادق برای توست

گفت : ابو بصیر ، مرا بس است پس از چند روز پیام داد می خواهم تو را ببینم ، به در خانه اش رفتم در زدم ، آمد پشت در ، در حالی که لباسی به تن نداشت ، گفت : ابو بصیر ، آنچه در اختیارم بود به محلّ معیّنش رساندم ، از تمام اموال حرام سبک شدم ، از تمام گناهانم قطع رابطه کردم

برای او لباس آماده نمودم و گاهی به دیدنش می رفتم و اگر مشکلی داشت رسیدگی می نمودم یک روز برایم پیام فرستاد که در بستر بیماری گرفتارم ، به عیادتش رفتم ، عیادت از او و رعایت حالش ادامه یافت ، تا روزی به حال احتضار افتاد ، در آن حال برای چند لحظه بیهوش شد ، چون به هوش آمد ، در حالی که لبخند به لب داشت به من گفت : ابو بصیر ، امام صادقعليه‌السلام به وعده اش وفا کرد ، سپس از دنیا رفت !

در آن سال به حج رفتم ، پس از حج برای زیارت قبر پیامبر و ملاقات با امام صادقعليه‌السلام به مدینه مشرّف شدم ، چون به دیدن امام رفتم یک پایم در اطاق و پای دیگرم بیرون بود که حضرت صادقعليه‌السلام به من فرمودند : ابو بصیر ، من نسبت به همسایه ات به وعده ای که داده بودم وفا کردم(۱) !

حرف یاء

یونس و نماز

آن عبد شایسته حق سالها مردم نینوا را به رعایت حق و دست شستن از شرک و کفر و گناه دعوت کرد ، ولی مردم در برابر تعالیم الهی او تکبّر ورزیدند و با وی به مخالفت برخاستند تا جایی که آن حضرت را از هدایت خود ناامید ساختند ، و آن جناب از حضرت ربّ جهت نابودی قوم نینوا نفرین نمود و سپس آنان را رها کرده به جایی رفت که مردم به او دسترسی نداشته باشند

چون به منطقه بازگشت زندگی مردم را عادی یافت ، معلوم شد جامعه نینوا به پیشگاه حق برگشته و عذاب را با قدرت و قوّت توبه از خود دور کرده اند

پس ، با خشم و غضب منطقه را ترک کرد و چنانکه می دانید از میان امواج دریا در شکم ماهی جای گرفت خداوند علّت نجاتش را از آن زندان مهلک چنین بیان می فرماید :

( فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ * لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ ) (۲).

پس اگر او اهل تسبیح نبود ، هر آینه تا قیامت در شکم ماهی مانده بود

در « مجمع البیان » از قول مفسّر بزرگ قتاده آمده است که منظور از تسبیح و ستایش یونس نماز بود(۳)

__________________________________

۱- ۱) - کشف الغمه : ۲ / ۱۹۴ ؛ بحار الأنوار : ۴۷ / ۱۴۵ ، باب ۵ ، حدیث ۱۹۹

۲- ۲) - صافات : ۱۴۳ - ۱۴۴

۳- ۳) - ۴۵۹/۸

فهرست تألیفات دانشمند معظم استاد حسین انصاریان

ترجمه ها :

۱ - ترجمه قرآن کریم ، ترجمه ای استوار همراه با توضیحی مختصر

۲ - ترجمه نهج البلاغه ، اولی ترجمه زیر نویس نهج البلاغه

۳ - ترجمه صحیفه سجادیه ، ترجمه ای روان ، دقیق و عمیق از صحیفه سجادیه

۴ - ترجمه مفاتیح الجنان ، تبدیل متن قدیم فارسی به جدید و ترجمه ای روان

۵ - ترجمه اخلاق شبّر

شروح و تفاسیر :

۶ - ۱۷ - عرفان اسلامی (۱۲ج) ، شرح جامع مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه

۷ - ۲۴ - تفسیر جامع صحیفه سجادیه (۷ج) ( دیار عاشقان )

۸ - شرح دعای کمیل ، شرحی محققانه بر دعای کمیل حضرت علی علیه السلام

۹- شرح نهج البلاغه ، شرح خطبه اول نهج البلاغه

۱۰ - چهل حدیث حج ، چهل حدیث عرفانی در رابطه با حج

۱۱ - شرح رباعیات بابا طاهر ، بحثی عرفانی و شرحی بر اساس مبانی عرفانی

عرفان و حکمت :

۱۲ - توبه ، آغوش رحمت حق ، طرح مباحث توبه با اسلوبی جدید همراه با فصول متنوع

۱۳ - اخلاق خوبان ، نگاهی به لطائف بسم اللّه الرحمن الرحیم - بخش اول

۱۴ - نسیم رحمت ، نگاهی به لطائف بسم اللّه الرحمن الرحیم - بخش دوم

۱۵ - عبرت های روزگار ، پندها و حکمت هایی از قضایای تاریخی

۱۶ - لقمان حکیم ، سیری در حیات علمی و عملی لقمان حکیم بر اساس آیات

۱۷ - مونس جان ، مناجات نامه

۱۸ - عبودیت

۱۹ - عرفان ، سیری تحقیقی در عرفان شیعی

۲۰ - اولیاء اللّه ۲۱- سیر الی اللّه ۲۲- نور و ظلمت ۲۳- نفس

اخلاق :

۲۴ - زیبایی های اخلاق ، نگرشی نو به اخلاق نظری

ص:۳۱۹

۲۵ - راهی به سوی اخلاق اسلامی ۲۶- هزینه پاک ماندن

اصول و عقاید :

۲۷ - سیمای نماز ، نگرشی به حقیقت نماز در آیینه حیات انبیا و امت ها

۲۸ - حج وادی امن ، مناسک عرفانی حج

۲۹ - با کاروان نور ، نگرشی به شخصیت اصحاب حضرت سید الشهداء علیه السلام

۳۰- در بارگاه نور ، نگاهی به حج از دیدگاه روایات

۳۱ - اهل بیتعليهم‌السلام عرشیان فرش نشین ، نگرشی نو پیرامون شخصیت اهل بیتعليهم‌السلام

۳۲- شخصیت حضرت رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله ۳۳- علیعليه‌السلام مصداق پاکی ها ۳۴- شخصیت حضرت زهراعليها‌السلام ۳۵- امام حسن مجتبیعليه‌السلام را بهتر بشناسیم ۳۶- حیات امام هشتمعليه‌السلام ۳۷- ولایت و رهبری از دیدگاه نهج البلاغه ۳۸- عظیم ترین حادثه هستی ۳۹- فضائل امیر المؤمنین علیه السلام

اجتماعی :

۴۰ - نظام خانواده در اسلام ، سی فصل در مباحث خانواده، راهنمایی جامع برای خانواده ها

۴۱ - نظام تربیت در اسلام ، بحثی پیرامون مسائل تربیتی از دیدگاه اهل بیتعليهم‌السلام

۴۲- چهره های محبوب و منفور در قرآن کریم

۴۳ - جلوه های رحمت الهی ، تحقیقی جامع پیرامون رحمت عام و خاص پروردگار

۴۴ - بر بال اندیشه ، مجموعه مقالات

۴۵ - مهر و محبت ، محبت از دیدگاه قرآن و روایات و نقش آن در حیات بشر

۴۶ - شفا در قرآن ۴۷- نفس ۴۸- معنویت اساسی ترین نیاز عصر ما ۴۹- اسلام کار و کوشش ۵۰ - اسلام و علم و دانش ۵۱- از انسان چه می خواهند ؟ ۵۲- بسوی قرآن و اسلام ۵۳- معاشرت ۵۴ - وسائل هدایت

فقه و اصول :

۵۵ - تقریرات فقه بحث صلاه ، تقریرات درس آیت اللّه العظمی حاج شیخ ابو الفضل نجفی خوانساری رحمه الله

۵۶- تقریرات فقه ، تقریرات درس آیت اللّه العظمی حاج میرزا هاشم آملی رحمه الله

۵۷- تقریرات اصول ، تقریرات درس آیت اللّه العظمی حاج میرزا هاشم آملی رحمه الله

مجموعه های شعری :

۵۸ - چشمه سار عشق ، دیوان اشعار هزار بیت در شخصیت سیدالشهداء علیه السلام

۵۹- گلزار محبت ، دوبیتی های عرفانی

۶۰ - مرز روشنایی ، دیوان اشعار

۶۱ - مناجات عارفان ، دیوان اشعار

۶۲ - دیوان غزلیات