شتر

اِبِلْ به معنای شتر است که جزء پستانداران می باشد و ۲ بار در قرآن ذکر شده است.(۱) دقّت در حالات این حیوان نشان می دهد که ویژگی های مختلفی دارد که آن را از سایرچهارپایان دیگرمتمایزمی سازد و باتوجّه به این ویژگی ها به خوبی روشن می شودکه چرا قرآن مخصوصا روی این موضوع هاتکیه کرده است از جمله: مقاومت بدنی، قدرت ذخیره سازی زیاد آب و غذا، برخورداری از دو پلک برای حفظ قدرت بینایی در مواقع طوفانی.(۲)

۱ - مقاومت شتر ، بی نظیر است مخصوصا در مقابل گرسنگی ، تحمّل بسیار دارد و در برابر تشنگی که از آن سخت تر است ، گاه تا ده روز یا بیشتر

___________________________________________

۱- ۱۴۴ / انعام و ۱۷ / غاشیه

۲- پیام قرآن ، جلد ۲ ، آیت اللّه مکارم شیرازی

مقاومت می کند و به همین دلیل بهترین مرکب برای پیمودن بیابان های خشک و سوزان است و از این رو شتر را (کشتی بیابان) نامیده اند چراکه او می تواند مواد غذایی و آب را برای مدّت زیادی در خود ذخیره کند و در مصرف آن نیز صرفه جویی نماید شترها با آن که درشت اندام و نیرومندند امّا بسیار مطیع و زود رام و تربیت پذیرند و عرب چادرنشین در سیر کردن شکم شتر هرگز دچار سختی و زحمت نمی شد زیرا این حیوانات بر تشنگی و گرسنگی بسیار صبورند و اگر به چَرا بروند از بیابان های مملوّ از علف های خوش طعم و بدطعم.گرفته تا گیاهانی که دیگر حیوانات از آنها روی برمی گردانند و انواع خارها ، شکم خود را سیر می کنند و هنگامی که به آبشخوری(۱) برسند با یک وعده رفع

___________________________________________

۱- محل و جایی که حیوانات از آنجا آب می خورند

عطش ، برای روزهای زیادی از آب بی نیاز خواهند بود فرماندهان عرب برای سیراب کردن لشکریان خویش از شترها استفاده می کردند ، به این نحو که شترها را به آبشخورها می رساندند و پس از سیراب کردنشان به طی مسافت های طولانی در صحرا می پرداختند و هر زمان که نیاز به آب یا غذا داشتند با نحرکردن(۱) آنها ودسترسی به آب ذخیره شده درشکمشان ازگوشتشان نیزاستفاده می کردند

۲ - علاوه بر نوع غذا ، عجیب تر اینکه در میان طوفان های پر گرد و غبار و مملوّ از شن که چشم و گوش انسان را کور و کر می کند ، می تواند به راه خود ادامه دهد ، شتر دارای دو پلک است و همین موضوع به او در

___________________________________________

۱- ذبح کردن یا کشتن

طوفان ها کمک می کند او می تواند گوش های خود را از گرد و شن مصون سازد شتر در شب های تاریک نیز به خوبی راه را پیدا می کند

۳ - چهارپایان مختلفند ، بعضی استفاده گوشتی دارند ، بعضی به موقع سواری مورد استفاده قرار می گیرند ، بعضی فقط از شیرشان استفاده می شود و برخی برای باربری و سواری ولی در شتر ، تمام این جهات ، جمع شده است و برای سواری ، باربری و تولید شیر و گوشت و پشم آن مورد استفاده قرار می گیرد

عجایب استثنایی شتر

۴ - از عجایب استثنایی این حیوان این است که برخلاف چهارپایان دیگر ، هنگامی که خوابیده است بر او بار می نهند ، یا سوار او می شوند و با یک حرکت از جا برمی خیزد و روی پای خود می ایستد ، در حالی که چنین قدرتی در چهارپایان دیگر نیست بعضی ها نوشته اند این به خاطر قدرت عجیبی است که در گردن دراز او نهفته شده که طبق قانون فیزیکی (اهرمها) که برای نخستین بار به وسیله (ارشمیدس) کشف شد عمل می کند ، می گویند : ارشمیدس می گفت : من اگر نقطه اتکائی در خارج از کره زمین پیدا کنم با یک اهرم بزرگ می توانم تمام این کره را از جا تکان دهم ! و در واقع همین است که گردن شتر با توجّه به نقطه اتکای آن که پاهای جلو می باشد حکم یک اهرم را پیدا می کند و با یک تکان سریع و محکم باری را که بر پشت او است سبک می سازد و به شتر اجازه می دهد که بتواند پاهای عقب را آزاد کرده و برخیزد !!

این ها و شگفتی ها و ویژگی های دیگر سبب شده که به عنوان آیتی از آیات بزرگ خدا روی آن تکیه شود، نه فقط به خاطر اینکه شتریکی از ارکان مهم زندگی اعراب بوده

چه کسی می تواند این همه شگفتی و برکات را در یک موجود بیافریند؟ و سپس آن را چنان رام سازد که اگر کودک خردسالی مهار یک قطار شتر را دردست گیرد می تواند آن را از جایی به جایی دیگر ببرد و آوازهای موزون

در شتر اثر می گذارد و او را به شور و نشاط و ذوق و حرکت وامی دارد.(۱)

اولین کسی که این شیوه را ابداع کرد «خالد بن ولید» بود که از صحرای شام می گذشت و این کار را تجربه کرد در قرآن : سوره نحل آیه ۶۶ و سوره غاشیه آیه ۱۶ و ۱۷ از شتر یاد شده است

_________________________________________

۱- پیام قرآن ، جلد ۲ ، آیت اللّه مکارم شیرازی

دسته بندی چهارگانه حیوانات در قرآن

قرآن کریم در یک دسته بندی کلی حیوانات را به اقسام زیر تقسیم کرده است

۱- ( مَنْ یَمْشی عَلی بَطْنِهِ ) : حیواناتی که بر شکم راه می روند (خزندگان) مانند : مارهای کوچک و بزرگ و .(۱)

۲ -( مَنْ یَمْشی عَلی رِجْلَیْنِ ) : آنان که بر روی دو پا راه می روند مانند انسان و پرندگان(۲)

۳- ( مَنْ یَمْشی عَلی اَرْبَعٍ ) : حیواناتی که روی چهار دست و پا راه می روند

مانند مهره داران که به عربی الفَقْریّات نامیده می شوند

۴ - علاوه بر این ها از دو حیوان آبزی مهم یعنی حوت(۳) (ماهی بزرگ) و

__________________________________________

۱- ۴۵ / نور

۲- ۴۵ / نور

۳- ۱۴۲ / صافّات

( سَمَک ) (۱) (ماهی معمولی) نیز یاد شده است

توضیحات دسته بندی حیوانات

بی مهرگان

این موجودات جدا عقب مانده اند و آبزی بوده و در آب های شیرین و شور یافت می شوند و بدنشان از دو لایه سلّولی تشکیل شده که عبارتند از : لایه خارجی و لایه داخلی بی مهرگان اقسامی دارند که عبارتند از :

مرجان ها

در قرآن از مرجان ها یاد شده است( یَخْرُجُ مِنْهُمَا الُّلؤْلُؤُ وَ الْمَرْجان ) : از آن دو لؤلؤ و مرجان خارج می شود».(۲)

________________________________________

۱- ۶۱ / کهف

۲- ۲۲ / رحمن

مرجان ها سنگ های قیمتی هستند که انسان از دریا استخراج می کند و فرآورده های مرجانی ، سنگ های قیمتی هستند.

با دقّت در صخره های مرجانی می توان دریافت که تا یک قرن قبل نباتاتی بوده اند و بقایای آنها و فسیل هایشان بر هم بعد از مرگ انباشته گردیده و صخره های مرجانی را به وجود آورده اند و قرآن از سنگ مرجان نام برده است

کار مرجان ها

بافت های خارجی حیوان ، که سفت و قوی است با مقدار زیادی از ذرات کربنات کلسیم سفت تر شده و در شکاف ها و منافذ این بافت ها ، اجزای نرم تر حیوان جمع می شود در هسته مرکزی آن ذرات مغزی شکل نسبتا سختی از کربنات کلسیم قرمز به هم آمده و سنگ مرجان که در جواهرسازی مورد استفاده است را تشکیل می دهد

نرم تنان

( کَاَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ ) همچون مروارید در صدف پنهان(۱)

لؤلؤیی که در قرآن از آن نام برده شده ، در حقیقت ماده ای است که محصول صدف های دو کفّه ای دُرّ ثمین(۲) ماده محافظت شده ای است که صدف ، آن را هنگام احساس ورود حیوانی کوچک و بیگانه به داخل پوشش خویش ، از ناحیه قدّامی پوشش صدف ترشح می کند این ترشحات که به آن (ماده لؤلؤیی) می گویند ، حیوان بیگانه را در محاصره خویش گرفته و آن را از باقی

__________________________________________

۱- ۲۳ / واقعه ، ۲۲ / رحمن ، ۱۴ / نحل

۲- مروارید گرانبها

جسم صدف ، جدا می کند

در دریای سرخ و خلیج سوئیس نوعی صدف مروارید وجود دارد که در دریای سفید و خلیج فارس نیز فراوان یافت می شود که در ژاپن آنرا به صورت مصنوعی در حوضچه های مخصوصی پرورش می دهد

چگونگی عمل تشکیل مروارید

هنگامی که حیوان کوچک بیگانه یا جسم ریز خارجی ، میان پوشش صدف و خود صدف قرار گیرد طبقه سلّول های چرب صدف ، شروع به ترشح مواد رقیق و کروی شکلی از ماده لؤلؤ می کند و این پوشش کروی ، جسم غریب را احاطه کرده و از هرگونه آسیبی بازمی دارد در قرآن ۳ بار نام لؤلؤ ذکر شده است(۱)

بندپایان

از مهم ترین خصوصیات این دسته از حیوانات این است که سر و دست و پایشان را قطعه ها و حلقه ها تشکیل می دهد و اصولاً جسمشان از به هم پیوستگی این حلقه ها تشکیل می شود و بدنشان از پوشش بسیار قوی به نام کایتین پوشیده شده که این ماده، مانع محکمی در مقابل نفوذ آب است

تعداد این دسته ۳ برابر تعداد حیوانات دیگر دسته هاست حیوانات این گروه به عنکبوتیان و حشرات تقسیم می شوند

______________________________________

۱- ۲۳ / واقعه ، ۲۲ / رحمن ، ۱۴ / نحل

حشرات

مهم ترین ویژگی حشرات این است که بدن آنها از سه بخش عمده : سر ، سینه، شکم تشکیل شده است حشرات بالغ دارای سه جفت پا و آنان که به نهایت رشد خود رسیده باشند دارای بالند و پرواز می کنند

تقسیم بندی هشتگانه حشرات در قرآن کریم

حشرات از نظر شکل و رفتار متفاوتند و قرآن کریم آن ها را به دسته های مختلفی به شرح زیر تقسیم می کند :

۱ - ملخ یا اَلْجَراد(۱) که به دسته راست بالان برمی گردد

۲ - شپش یا اَلْقُمَّل(۲) که به دسته شپش مکنده بازمی گردد

___________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف ، ۷ / قمر

۲- ۱۳۳ / اعراف

۳ - موریانه یا( دابَّهُ الاَْرْض ) (۱) که به دسته شبیه بالان بازمی گردد

۴ - پروانه یا( اَلْفَراش ) (۲) که به دسته فلس بالان بازمی گردد

۵ - زنبور عسل یا( اَلنَّحْل ) (۳) که به دسته نازک بالان بازمی گردد

۶ - مورچه یا( اَلنَّمْل ) (۴) که به خود زنبور عسل بازمی گردد

۷ - مگس یا( اَلذُّباب ) (۵) که به دسته جفت بالان بازمی گردد

۸ - پشه یا( اَلبَغُوض ) (۶) که به دسته مگس بازمی گردد

_________________________________________

۱- ۱۴ / سبأ

۲- ۴ / قارعه

۳- ۶۸ / نمل

۴- ۱۸ / نمل

۵- ۷۳ / حج

۶- ۲۶ / بقره

۷ - عنکبوت

عنکبوت

( مَثَلُ الَّذینَ اتَّخَذوُا مِنْ دوُنِ اللّهِ اَوْلِیاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتا وَ اِنَّ اَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ لَوْ کانُوایَعْلَمُونَ ) کسانی که غیر از خدا را اولیاء خود برگزیدند، همچون عنکبوتند که خانه ای برای خود انتخاب کرده و سست ترین خانه ها ، خانه عنکبوت است ، اگر می دانستند(۱)

عنکبوت حیوان معروفی است که در جاهای خشک خانه ها و روی نباتات و گیاهان زندگی می کند و از حیوانات کوچک تر مثل ، حشرات تغذیه می کند عنکبوت هارا می توان به چهار جفت پا و شکمی که درناحیه جلومتصل به گردن باریکی است ، شناخت

____________________________________________

۱- ۴۱ / عنکبوت

از عنکبوت در آیه ۴۱ سوره عنکبوت یاد شده است و این سوره به نام همین حیوان نام گذاری شده است و حکایت افرادی است که جز خدا به معبودهای باطل گرویده و مانند عنکبوت هستند و اگر خانه ای درست می کند فقط نام خدا را دارد و اثر و فایده یک خانه گرم و پراستقامت را ندارد

خانه عنکبوت از رشته های حریرشکلی که از شکم حیوان ترشح می شود ساخته می شود عنکبوت به دو منظور خانه می سازد : ۱ برای به دام انداختن حشرات و حیواناتی مانند خودش ۲ پیله سازی برای محافظت از تخم هایش

عجایب عنکبوت ها

نوعی از عنکبوت ساکن در اراضی کشاورزی ایتالیا در یک روز از روزهای آخر تابستان تارهایی تولید می کند به اندازه ای که تمام کره زمین را می توان با

آن احاطه کرد و اگر رشته های بافته شده را در طول ۱۰ روز در نظر بگیریم می توان زمین و ماه را به هم وصل کرد(۱)

خانه عنکبوت از نظر قرآن

قرآن کریم خانه عنکبوت را سست و ضعیف شمرده است،به این علت که:الفت خانوادگی عنکبوت ها کم است.جنس ماده عنکبوت پس از عمل همسر گزینی در یک تغییر موضع روانی شدید، به جنس نر حمله ور شده و او را از میان خواهد برد و در نتیجه نظام خانواده نیز ویران می شود و قرآن به همین سبب خانه عنکبوت را سست خوانده است

_____________________________________

۱- کتاب حواس اسرارآمیز حیوانات (۱ و ۲)، وتیوس دروشر، چاپ اول، ۵۸.

فواید عنکبوت ها

عنکبوت ها در زندگی انسان به طورکلّی حیوانات مفیدی هستند زیرادرطول حیاتشان هزاران حشره و کنه های مضر نباتات را شکار کرده و برای تغذیه مصرف می کنند در میان عنکبوتیان مفید تعداد کمی از آنها سمی بوده و سم آنها باعث مرگ انسان می شود

آیا عنکبوت آبی هم وجود دارد ؟

عنکبوت ها در هوا تنفس می کنند ، امّا یک نوع از آنها وجود دارد که در آب زندگی می کند او با شنا کردن در زیر آب و بافتن اتاق ابریشمی کوچکی در لابه لای گیاهان دریایی لانه درست می کند و سپس حباب هایی از هوا را برای پر کردن این اتاقک به پایین حمل می کند و در آنجا منتظر حشرات دریایی می شود

ملخ

حشره معروفی است که داستان های زیادی از زیان های شدیدش بر کشت و کشتکار و مزارع و حمله ملخ ها بر مزارع که آنها را بعد از حمله ، نابود می کنند و صاحبانشان را به فلاکت و بدبختی می اندازند و باعث قحطی می شوند شنیده شده است.

نام ملخ ۲ بار در قرآن آمده است(۱)

( فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ ایاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَکانُوا قَوْمامُجْرِمینَ ) سپس(بلاهارا پشت سرهم برآن ها نازل

____________________________________________

۱- محمدبیستونی، تفسیر جوان، جلد ۶، صفحه ۳۴۸ و ۳۴۹.

کردیم ) طوفان و ملخ و آفت گیاهی و قورباغه ها و خون را که نشانه هایی از هم جدابودند ، بر آن ها فرستادیم (ولی باز بیدار نشدند) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند(۱)

( خُشَّعا اَبْصارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الاَْجْداثِ کَاَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ ) آن ها از قبرها خارج می شوند در حالی که چشم هایشان از وحشت به زیر افتاده و ( بی هدف ) همچون ملخ های پراکنده به هرسو می دوند(۲)

____________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- ۷ / قمر

آفرینش ملخ از زبان نهج البلاغه

اگر می خواهید به آفرینش و شگفتی های ملخ پی ببرید با دقّت بنگرید که خدا برای او دو چشم سرخ ، دو حدقه چونان ماه تابان آفرید و به او گوش پنهان و دهانی متناسب با اندامش بخشیده است(۱)

ملخ دارای حواس نیرومند است دو دندان پیشین دارد که گیاهان را می چیند و دو پای داس مانند که اشیاء را برمی دارد

کشاورزان برای مزارع خود از آنها می ترسند و آنها را نوعی

______________________________________

۱- خطبه ۱۸۵ ، صفحه ۲۱ ۲۲ ، ترجمه مرحوم دشتی

آفت بی رحم می دانند و قدرت دفع آنها را هنگامی که دسته جمعی حمله می کنند ، ندارند اگر چه همه متحّد شوند ، ملخ ها نیرومندانه وارد کشتزار می شوند و آنچه میل دارند می خورند و آنجا را ویران می سازند

در حالی که اندام ملخ از یک بندانگشت تا یک انگشت انسان بیشتر نیست(۱)

_________________________________________

۱- نهج البلاغه ، خطبه ۱۵۸ ، صفحه ۲۱ و ۲۲

شپش

( فَاَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ ایاتٍ مُفَصَّلاتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْما مُجْرِمینَ ) سپس ( بلاها را پشت سرهم بر آن ها نازل کردیم ) طوفان و ملخ و شپش و قورباغه ها و خون را که نشانه هایی از هم جدا بودند ، بر آن ها فرستادیم ( ولی باز بیدار نشدند ) و تکبر ورزیدند و جمعیت گنهکاری بودند.(۱)

اَلْقُمَّل به معنی شپش مکنده و کنه و نوعی انگل است که در سر و بدن انسان باعث اذیّت او می شود و از مکیدن خون ، باعث خارش شدید و التهاب و ناراحتی های دیگر می شود دارای زندگی انگلی است و ناقل میکروب است و بیماری های واگیرداری مانند تب تیفوس و تب نوبه(۲) را باعث می گردد تب

___________________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- تب ناگهانی و یک دفعه

تیفوس ، تب شدیدی است که یک مرض عفونی از طریق شپش سرایت می کند و علائم ظاهری آن شبیه تیفوئید (حصبه) است و همراه با جوش های پوستی است این نوع تب ها ، در مناطق جنگی و زلزله زده به علامت عدم رعایت نظافت و بهداشت و آلودگی آب و غذا ، سلامتی همه انسان ها را به خطر می اندازد

اگر قومی به قُمّل گرفتار شوند معنایش ویرانی و نابودی است مخصوصا به هنگام حوادث طبیعی و در قرآن ابتلاء به این بلا ، را از جانب خداوند بر گمراهان بی دین برشمرده است(۱) نام قمّل در قرآن یکبار آمده است(۲)

________________________________________

۱- تفسیر جوان، محمد بیستونی ، قطع جیبی ، ۲۷ جلدی ، جلد ۶ ، صفحه ۳۴۸

۲- ۱۳۳ / اعراف

موریانه

موریانه

( فَلَمّا قَضَیْنا عَلَیْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلی مَوْتِه اِلاّ دابَّهُ الاَْرْضِ تأْکُلُ مِنْسَاَتَهُ فَلَمّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ اَنْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ ما لَبِثُوا فِی الْعَذابِ الْمُهینِ ) (با این همه جلال و شکوه سلیمان) هنگامی که مرگ را بر او مقرر داشتیم، کسی آن هارا از مرگ وی آگاه نساخت، مگر جنبنده زمین (موریانه) که عصای او را می خورد (تا شکست و پیکرسلیمان فروافتاد) هنگامی که بر زمین افتاد، جنیان فهمیدند که اگر از غیب آگاه بودند در عذاب خوار کننده باقی نمی ماندند(۱)

( دابَّهُ الاَرْض ) به معنی موریانه است که جزء حشرات می باشد موریانه ها موجوداتی کوچک هستند که سر بسیار قوی دارند و موریانه سرباز دارای

____________________________________

۱- ۱۴ / سبأ

شاخک های انبرمانند است و این حیوان کاملاً کور می باشد و به جای چشم دو عدد شاخک حسی دارد که به صورت مروارید دانه هایی روی آن به هم پیوسته است و توسط آنها (شاخک ها) محل را جستجو می کند حدود ده سال زندگی می کند و تعداد تخم هایش در این مدّت به صدها میلیون می رسد موریانه ها پناهگاه هایی خیلی مستحکم می سازند

راز معماری موریانه ها

از بناهای موریانه ها ، معماران و بنّاها در شگرفند چون اگر انسان می خواست متناسب جثّه اش مانند آنها ساختمان بسازد لازم بود آسمان خراشی به ارتفاع کوه مِنْ بِلان بسازد.

ساختمانی که موریانه ها می سازند با روشی که مهندسین امروزه به کار می برند بسیار مشابه است و آنها قطعات ساختمانی خود را قرینه می سازند و با اینکه کور هستند چنان ساختمان خود را زیبا می سازند که دانشمندان را در برابر پدیده ای شگفت و لاینحل قرار داده و تاکنون دانش بشری نتوانسته است کوچک ترین توضیحی برای این معمّا پیدا کند و این نیز از عجایب خلقت است

موریانه و داستان سلیمان نبی

در قرآن در سوره سبأ آیه ۱۴ قصه موریانه نقل شده است یعنی همان حشره ای که از چوب تغذیه می کند و روزی می خورد و برای طایفه جِنّ مرگ حضرت سلیمان را کشف کرد حضرت سلیمان پس از مرگ خود همچنان با تکیه بر عصایش ایستاده بود و کسی از گروه جِنّیان نیز به مرگش پی نبردند چراکه کسی جرأت و جسارت نزدیک شدن به وی را نداشت تا حقیقت را دریابد

جِنّ با همه جنّیان از مرگ سلیمان نبی با خبر شدند تا آنکه این راز را دابَّه الاَرْض کشف کرد(۱) و در عین حال پیام مهمی را برای مردم در مورد ادعای جنیان افشاء کرد زیرا اگر جنّ و انس را یارای دسترسی به غیب بود حتما از مرگ سلیمان باخبر می شدند

پیام آیه شریفه این است که ارزش و اهمیّت مخلوقات را نباید به حجم و بزرگی آنها مرتبط نمود و به یاد داشته باشیم چه بسا موجودات ضعیف کوچک تری که دست به کارهای فوق العاده ای بزنند که جِن و انس از آن عاجزند

نام موریانه ۱۶ بار در قرآن ذکر شده است(۲)

_______________________________________

۱- ۱۳۳ / اعراف

۲- برای مثال ۱۴ / سبأ ، ۸۲ / نمل ، ۱۶۴ / بقره

شگفتی های دنیای موریانه ها

ملکه موریانه ها هر دو ثانیه یک تخم می گذارد ملکه به حدی بزرگ می شود که به صورت شکمبه ای بدشکل و بزرگ به طول ۱۰ سانتی متر درمی آید و به منزله ماشین بی حرکتی است که تخم می گذارد و شاه موجودی ذره بینی است که گهگاهی پدیدار می گردد خوراک ملکه را کارگران ، از بُزاق خود تهیّه می کنند

اگر موریانه ها گرسنه باشند از موریانه ای که کمی از آنها سیرتر است استفاده می کنند و از محتویات بزاقی او می گیرند و به این ترتیب هیچکدام گرسنه نمی مانند!!!

یکی دیگر از عجایب موریانه ها این است که ملکه فقط یک نوع تخم می گذارد ولی از یک نوع تخم ، موجودات بسیار متفاوتی مانند : سربازان ، کارگران و موریانه های مختلف که هم چشم دارند و هم بال به وجود می آیند

ملکه از راه پوستش شیره ای غلیظ ، بیرون می دهد که به سرعت توسط گارد مخصوص بین دیگران تقسیم می شود و این مادّه بسیار اسرارآمیز است !!...

تاکنون هیچ بیوشیمیستی نتوانسته بفهمد این مادّه از چه ترکیبی ساخته شده است و اثراتش چیست ؟!...

در بین موریانه ها علاوه بر کارگران و سربازان مأمورین غذا ، بنّاها ، جنگجویان و مأمورین پلیس نیز انجام وظیفه می کنند

کار مأمورین پلیس موریانه ها چیست ؟

این مأمورین پلیس ، بیماران و معلولین و تنبل ها را که نمی توانند

کار بکنند ، کشته و جسد آنها را در روی هم انباشته و برای روزهای قحطی نگهداری می کنند

جنگجویان نیز مانند مدارس جنگی ، برای جنگ تربیت می شوند و در آنجا دو به دومشغول جنگ تن به تن و تمرین و مبارزه هستندوجالب این است که این تمرینات بدون خونریزی و مجروح شدن طرفین خاتمه می پذیرد

شهر موریانه ها و همکاری در بین آنها چگونه است ؟

در شهر موریانه ها ، کارها به صورت گروهی انجام می شود مثلاً اگر باران شدیدی ببارد تعدادی از کارگران به داخل قلعه رفته و راهی را برای خروج آب باز می کنند گروهی بیرون قلعه رفته و به فاصله های مساوی دور سوراخ را می گیرند و دایره ای به قطر ۳۰ سانتی متر تشکیل می دهند ، آنگاه کارگران دیگر گلوله ای از خاک با خود بالا می آورند و با آن خمیری سیمانی درست می کنند و کارگران دیگر مشغول بُتن سازی می شوند و از دهانشان نوعی خمیر چوبِ نیمه هضم شده بیرون می آورند و با آب دهان گلوله خاک را به صورت مادّه ای متحدالشکل درمی آورند و با آن ستون هایی می سازند که بعد از اتمام با طاق هایی هلالی شکل آنها را به هم متّصل می کنند پس از آن سقف ساختمان را می سازند. این حیوانات کور در مدّت چند ساعت خانه ای زیبا و مقاوم در برابر حوادث طبیعی می سازند

مورچه

مورچه

اَلنَّمل به معنی مورچه است در قرآن سوره ای به این نام وجود دارد در آیات ۱۷ و ۱۸ سوره نمل از مورچه سخن به میان آمده است مورچه دارای زندگی دسته جمعی و اجتماعی است و در این گروه کار تقسیم می شود عده ای نگهبان هستند عده ای کارگرند مثلاً مورچه ای که وظیفه اش نگهبانی و مراقبت از لشکر خود می باشد سراسیمه برای کُل افراد زحمت می کشد و هرگز به فکر آن نیست که تنها خود را از خطر نجات دهد چون دارای حس هم نوعی است در زندگی مورچه ها عدّه ای کار تکثیر نسل ، گروهی جمع آوری غذا ، گروهی خدمات داخل لانه،دفاع و گشت و شناسایی و آگاهی ازخطر و کشف محل غذارابرعهده دارند.(۱)

_________________________________________

۱- تفسیرجوان، محمدبیستونی ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه ، جلد ۱۵ ، صفحه ۲۷۱

زندگی مورچه ها از زبان نهج البلاغه

به مورچه ها و کوچکی جثه آنها بنگرید که چگونه لطافت خلقت او ، با چشم و اندیشه انسان درک نمی شود نگاه کنید چگونه روی زمین راه می رود و برای بدست آوردن روزی خود تلاش می کند دانه ها را به لانه خود منتقل می سازد و در جایگاه مخصوص نگه می دارد و در فصل گرما برای زمستان خود تلاش کرده و به هنگام درون رفتن ، بیرون آمدن را فراموش نمی کند مورچه دارای سر و دست و پا و چشم و دستگاه گوارش است و پیکره اش با استحکام است و خدا در آفرینش مورچه ظرافت خاصی به کار برده است.(۱)

داستان سلیمان و مورچه

حضرت سلیمان فرزند داود بود ، باد مسخّر سلیمان بود و بساط او را به

______________________________________

۱- نهج البلاغه خطبه ۱۸۵ ، ۱۱ و ۱۲، ترجمه مرحوم دشتی

هرجا که می خواست می برد خدا ، شیطان را تحت فرمان او قرار داد که خدمتگزار او باشد پرندگان را مطیع او ساخت و پرندگان با پر و بال بر او سایه می افکندند خدا سخن گفتن پرندگان را به سلیمان نبی آموخت و فهم و ذکاوت خارق العاده ای به او عطا کرد

( وَ حُشِرَ لِسُلَیْمنَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ وَ الطَّیْرِ فَهُم یُوزَعُونَ ) لشکریان سلیمان از جن و انس و پرندگان نزد او جمع شدند آن قدر زیاد بودند که باید توقف کنند تا به هم ملحق شوند.(۱)

( حَتّی اِذا اَتَوْا عَلی وادِالنَّمْلِ قالَت نَمْلَهٌ یا اَیُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساکِنَکُم لا یَحْطِمَنَّکُم سُلَیْمنُ وَ جُنُودُهُ وَ هُم لا یَشْعُرُونَ ) تا به سرزمین مورچگان رسیدند ، مورچه ای گفت : ای مورچگان به لانه های خود بروید تا سلیمان و لشکرش

__________________________________________

۱- ۱۷ / نمل

شما را پایمال نکنند در حالی که نمی فهمند

نعمت هایی را که خدا به آنها داده کوچک شمرند و ناسپاسی می کنند خواستم آنها را از این خطر حفظ کنم سلیمان جواب مورچه را عاقلانه دید و ساکت شد و آنگاه مورچه پرسید ای سلیمان می دانی چرا بساط تو بر روی باد حرکت می کند؟ چرا از میان تمام قدرت ها باد مأمور حمل و نقل بساط تو شده است گفت : نمی دانم ! مورچه گفت : برای آن است که به تو اعلام کند این بساط و سلطنت تو دوام و بقائی ندارد و بر روی باد است و به این دنیا دل نبندید(۱)

پیام رسانی مورچه ها چگونه است ؟

هنگامی که دو مورچه به هم نزدیک می شوند شاخک های خود را به اطراف می جنبانند و یا هر کدام از آنها شاخک های خود را به شاخک دیگری می ساید این شاخک های خبرگیر ، از تعداد زیادی پرز و سلّول های حسی تشکیل شده است و

________________________________________

۱- پیام قرآن ، آیت اللّه مکارم شیرازی، جلد ۲

با این کار خبرها را رد و بدل می کنند

اگر مورچه ای مکانی از غذا را جستجو کند با رقص و اشارات خاص به مورچه های دیگر این خبر را می فهماند گاهی مورچه ها روی دو پای عقب خود می ایستند یا چند پا به جلو و عقب گذاشته و اجزای دهان را تکان می دهند یا سر را بالا گرفته که هرکدام خبری را به همراه دارد مثلاً روی دو پا ایستادن مورچه و نشان دادن شکم خود به معنای «مراقب باشید» است

جلو و عقب رفتن هم زمان او یا بستن و باز کردن دهانش یعنی «تو کیستی؟» بالا بردن سر و قرار دادن آن در زاویه ۹۰ درجه به معنای «به من غذا بده» است

پس خبر رسانی در هر گروه از حیوانات خاصِّ خودِ آنهاست.(۱)

_________________________________________

۱ - هزارویک پرسش درباره حیوانات،ترجمه رضوان دزفولی،چاپ هشتم،سال۸۲، نشرافق.

پروانه

پروانه

اَلْفَراش به معنی پروانه است جمع آن الفَراشَه می باشد نام فراش در قرآن یکبار در سوره قارعه آیه ۴ آمده است :( یَوْمَ یَکوُنُ النّاسُ کَالْفَراشِ الْمَبْثوُثِ ) روزی که مردم مانند پروانه های پراکنده به هر سو می دوند»

در این آیه خداوند انسان ها را به پروانه های پراکنده مثال زده و این اشاره ای است به روز قیامت همان روزی که همگان در پیشگاه خدا ، حاضر می شوند و آن گاه آنان را به پروانه هایی تشبیه می کند که در فوج های کثیر در باغ ها پرواز می کنند و در اطراف آن منتشر می شوند و با یکدیگر برخورد کرده و بر روی هم درمی غلتند و حالِ روز مردم در قیامت نیز چنین است و هرکس گرفتار کار خویش می باشد و به دیگری کم ترین توجهی ندارد و بی هدف و مقصدی خاص در رفت و آمدند و ساعت حسابشان را انتظار می کشند ، چنان که حالت پروانگان پراکنده در باغ ها چنین است

راز لکه هایی که روی بال پروانه هاست

بعضی از پروانه ها ، نقطه های گرد بزرگی روی بالهایشان دارند که شبیه چشم است

این نقاط به پروانه ها کمک می کند تا طعمه جانوران دیگر نشوند وقتی پرنده ای به این حشرات حمله می کند ، پروانه ها بالهایشان را باز

می کنند و به پرواز درمی آیند، این عمل باعث نمایان شدن چشم های بال حشره و سردرگمی پرنده مهاجر می گردد و حیوان مهاجم فکر می کند به حیوان بزرگی حمله کرده و از عمل خود صرف نظر کرده و پروانه موفّق به فرار می شود

چرخه زندگی پروانه

کِرم یک پروانه جوان است که تازه سر از تخم بیرون آورده است و عمر خود را صرف خوردن و رشد کردن می کند تا برای تبدیل به شکل بالغ خود یعنی پروانه آماده شود

ابتدا پوسته ای سخت دور بدن او شکل می گیرد که در این حالت آن را شفیره می خوانند در داخل پوسته پروانه رشد می کند

این تحوّل به علّت وجود ماده ای به نام «هورمون» در بدن اوست

بعد از چند روز یا چند هفته ، پوسته شکافت برمی دارد و پروانه خارج می شود

ابتدا بال های پروانه بسیار کوچک است اما بعد از مدتی پهن می شود و اندکی بعد پروانه می تواند پرواز کند(۱)

________________________________________

۱- هزار و یک پرسش درباره حیوانات، ترجمه رضوان دزفولی، چاپ هشتم، سال۸۲، نشرافق.