فرو می رود چشمان آنها باز است و خداوند شب را برای خفّاشان همچون روز روشن و مایه به دست آوردن روزی قرار داد و روز را چونان شب تار و مایه آرامش و سکوت و استراحت آنها انتخاب فرمود و بال هایی از گوشت برای پرواز آنها آفرید و به هنگام نیاز به پرواز از آنها استفاده کند و این بال ها مانند لاله گوشند خفّاش در پروازها و شکار کردن از چشم خود استفاده نمی کند بلکه به وسیله فرستادن امواج و دریافت آن موانع را تشخیص می دهد خفّاش درست مانند یک دستگاه رادار عمل می کند که امواج ماوراء صوت را به وسیله یک فرستنده قوی به فضا می فرستد

امواج همه جا پیش می رود وقتی به مانعی برخورد کند منعکس می گردد و به این ترتیب وجود هواپیماهای دشمن را تشخیص می دهند خفّاش در حال پرواز کردن در هر ثانیه ۳۰ الی ۶۰ بار امواج ماوراءصوت را از خود بیرون می فرستد که پس از بازگشت امواج ، موانع سر راه ، غذا و دشمن را به خوبی تشخیص می دهد کمتر حیوانی بچّه خود را در آغوش گرفته و همراه می برد و اگر تعجب نکنید یکی از این حیوانات نادر خفّاش است که در حال پرواز فرزندانشان به آنها چسبیده و اگر فرود آید با او فرود می آیند و آن هنگام که اندام جوجه نیرومند گردد و بال ها قدرت پرواز پیدا کنند خود را از مادر جدا کرده و مستقل پرواز می کنند برخی معتقدند که خفّاش ها حیوانات شومی هستند در صورتی که همه آفریده های خداوند پاک هستند و این اعتقادات واهی می باشند بدن خفّاش اصلاً پر ندارد و بالهایش از پرده ای گوشت نازک ساخته شده و باردار می شود و پستاندار است و به بچّه خود شیر می دهد و گوشتخوار است و تمام پرندگان بااو دشمنند و او هم با پرندگان مخالف! به همین دلیل درانزوا زندگی می کند.

هزارپایان و صدپایان چند پا دارند ؟

هزارپایان و صدپایان حیواناتی حشره مانند با بدنی دراز هستند در زیر بدن آنها تعداد زیادی پای کوتاه قرار دارد و از خانواده حشراتند و صدپایان

حدود ۳۵۰ پا و هزارپایان حدود دو برابر این تعداد پا دارند

آفتاب پرست چه رنگی است ؟

آفتاب پرست تقریبا می تواند به هر رنگی درآید و این نوع مارمولک رنگش را با محیط اطرافش هماهنگ می کند

بلندترین حیوان جهان کدام است ؟

بلندترین حیوان جهان زرافه است زرافه از ارتفاع حدود شش متری (به بلندی یک ساختمان دو طبقه) به زمین نگاه می کند !

عمر کدام حیوان بیشتر است ؟

نوعی لاک پشت غول آسا وجود دارد که عمر او بیشتر از ۲۰۰ سال است

سرعت تیزپروازترین حیوان چه قدر است ؟

پرستوک نوعی پرنده است پرستوکِ دم خاردار در آسیا زندگی می کند و با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت پرواز می کند و با قطار سریع السیر رقابت می کند

کدام حیوان سریع تر از حیوانات دیگر می دود ؟

یوزپلنگ قهرمان دو است این گربه وحشی با سرعتی معادل ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می دود

آیا بزرگ ترین پرنده جهان پرواز می کند ؟

خیر بزرگ ترین پرنده جهان شترمرغ نام دارد که به دلیل وزن زیادش (۱۵۰ کیلوگرم) و قد حدود دو متر و نیم نمی تواند پرواز کند

کدام پرنده بلندترین بال را دارد ؟

مرغ طوفانِ سرگردان در بین پرندگان بلندترین بال ها را دارد طول بال های او بیش از سه و نیم متر است

اندازه کوچک ترین پرنده جهان چقدراست؟

کوچک ترین پرنده جهان که اندازه یک حبّه قند است مرغ مگسخوار نام دارد که هم اندازه مگس است و با وجود منقار و دم بلندش طول بدنش فقط شش سانتیمتر است و در کوبا زندگی می کند

پرندگان تا چه مسافتی مهاجرت می کنند ؟

چلچله دریای قطبی که همه ساله از قطب شمال به قطب جنوب مهاجرت می کند حدود ۱۹۰۰۰ کیلومتر را طی می کند

پرندگان تا چه ارتفاعی پرواز می کنند ؟

انسان هایی که به قلّه اورست صعود کرده اند پرندگانی را در ارتفاع ۸۲۰

متری دیده اند پرندگان از هواپیمایی که در این ارتفاع پرواز کرده اند مشاهده شده اند یعنی حدودا ۰۰۰/۱۰ متری زمین پرواز می کنند

طول بلندترین مار جهان چقدر است ؟

بلندترین مار جهان «آناکوندا» یا بوآی آبی است که در باتلاق ها و رودهای آمریکایی جنوبی زندگی می کند طول بدن این حیوان به ۱۱ متر می رسد این مار سمّی نیست

کدام حیوان بلندترین دماغ را دارد ؟

بلندترین دماغ اندازه گیری شده در حیوانات ۲ متر است

یعنی به اندازه یک انسان قد بلند

این دماغ به فیل تعلّق دارد فیل ها به جز بوئیدن و تنفّس از دماغ یا خرطوم خود ، آب را بالا برده و مانند دوش روی خود می ریزند و همچنین با آن غذا را گرفته به دهان می گذارد و برای گرفتن دشمنان از آن استفاده می کنند

کدام پرنده می تواند به عقب پروازکند ؟

مرغ های مگسخوار هنگام مکیدن شیره گل ها می توانند بال بزنند و در هوا بایستند و برای ترک محل به آسانی به عقب پرواز می کنند و هیچ پرنده ای نمی تواند این کار را انجام دهد

چه حیواناتی صحبت می کنند ؟

طوطی ها و مرغ های مینا غالبا با ما صحبت می کنند آنها معنی کلمات را

نمی فهمند بلکه تکرار می کنند

سنجاب ها چگونه پرواز می کنند ؟

در آسیای مرکزی و اروپای شمالی و آمریکای شمالی سنجاب هایی هستند که پرواز می کنند یعنی از یک درخت به درخت دیگر می پرند و پرده ای از پوست

موداری را که بین پاهای عقب و جلواش قرار دارد باز می کنند این پرده مانند چترنجات است و سنجاب توسط آن می تواند پرواز کند

کدام پرنده با ابزار شکار می کند ؟

دارکوب های جزایر «گالاپاگوس» خارهای کاکتوس را به منقار گرفته و از آن برای خارج کردن حشرات از داخل حفره استفاده می کنند «باسترکِ آوازخوان» نیز صدف های حلزون را با کوبیدن روی سنگ باز می کند(۱)

چرا حیوانات به خواب زمستانی فرومی روند؟

چون در زمستان آن قدر غذا نیست که از آن تغذیه کنند و گرسنه می مانند و به خواب عمیق فرومی روند در این خواب به غذای کمی برای زنده ماندن احتیاج

__________________________________________

۱- تفسیر جوان ، محمد بیستونی ، قطع جیبی، ۲۷ جلدی ، جلد ۶ ، صفحه ۳۴۸ و ۳۴۹

دارند و قبل از خواب آن را می خورند و در طول زمستان برایشان کافی است و حیواناتی مانند قورباغه ها، وزغ ها، مارمولک ها، مارها، خفّاش ها، موش ها، جوجه تیغی، سنجاب ها ، خرسها ، پروانه ها و بعضی حشرات به خواب زمستانی فرو می روند

کدام حیوان تقسیم می شود ؟

بعضی از مارمولک ها می توانند برای فرار ازدست دشمنانشان، دو تکّه شوند. اگر دُم مارمولک کنده شود ، به زودی دُم تازه ای در محل قبلی رشد می کند.(۱)

________________________________________

۱- هزار و یک پرسش درباره حیوانات، ترجمه رضوان دزفولی ، چاپ هشتم ، سال ۸۲ ، نشر افق

زبان حیوانات یا منطق الطّیر

منطق الطیر ، اصطلاحی قرآنی به معنی زبان مرغان و پرندگان است در آیه ۱۶ سوره نمل چنین آمده است :( وَ وَرِثَ سُلَیْمنُ داوُدَ وَ قالَ یا اَیُّهَا النّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ اُوتینا مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ اِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبینُ ) (و سلیمان از داود میراث برد و گفت ای مردم به ما [فهم] زبان مرغان آموخته شده است و بسی چیزها به ما بخشیده شده است، این است که بخششی آشکار است)

آگاهان به زبان عربی گویند : نطق بر غیرانسان اطلاق نمی شود ، در مورد حیوانات نطق به کار برده نمی شود ، زیرا نطق عبارت از تکلم است و مرغان تکلم ندارند ، با این وصف چون حضرت سلیمانعليه‌السلام معنی صوت مرغان را می فهمید ، از این رو در مورد آنان مجازا نطق به کار رفته است برخی دیگر گویند : نطق را به طور حقیقی به مرغان اسناد داده است. زیرا بعضی از مرغان نظیر طوطی دارای صوت هجایی هستند علی بن عیسی می گوید : مرغان با سلیمان تکلم می کردند و این معجزه سلیمان بود ، چنانکه سلیمان از تکلم هدهد خبر داد (مجمع البیان ، جلد ۴/۲۱۴) علامه طباطبایی ، اختصاص منطق به انسان را از باب انصراف و کثرت استعمال دانسته و منطق الطیر را چنین معنی کرده است : عبارت از هر طریقی که مرغ ها به آن طریق مقاصد خود را با هم مبادله می کنند و تا آنجا که از تدبر در احوال حیوانات به دست آمده معلوم شده است که هر صنفی از اصناف حیوانات و یا لااقل هر نوعی ، صوت های ساده و بدون ترکیب دارند ، که در موارد خاصی که به هم برمی خورند و یا با هم هستند به کار می برند و در ادامه با دلایلی که برشمرده است ، معنی منطق الطیر در این آیه را به معنای ظاهری آن ندانسته بلکه آن را دارای معنایی دقیق تر و وسیع تر دانسته است و گفته معلوم می شود که برای مرغان منطقی است که خدای سبحان علم آن را تنها به سلیمانعليه‌السلام داده بود (ترجمه تفسیر المیزان ، ج ۱۵/۴۹۶ به بعد ؛ المیزان ، جلد ۱۵/۳۸۲ به بعد)

منطق الطیر در عرفان و ادب فارسی جایگاه ویژه ای یافته است ، عطار نیشابوری با الهام از قرآن کتابی با همین نام منطق الطیر که مقامات طیور نیز گفته می شود نوشته و در آن مطالب عرفانی را با زبان شعر از زبان مرغان بازگو کرده است به چند کاربرد این واژه در زبان فارسی بنگرید :

عطار گفته است :

(منطق الطیر ، صفحه ۳۵ و ۲۴۷)

خاقانی نیز گوید :

(دیوان خاقانی ، صفحه ۴۱۹)

و مولوی در جواب خاقانی و قصیده منطق الطیر او گفته است :

(مثنوی معنوی ، جلد ۲/۴۵۹)

حقوق حیوانات از دیدگاه احادیث

«رَسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَمّا أبْصَرَ ناقَهً مَعْقولَهً وَ عَلَیْها جِهازُها : أیْنَ صاحِبُها ؟ مُروهُ فلْیَسْتعِدَّ غَدا لِلْخُصومَهِ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ماده شتری را دید که زانویش بسته شده و جهاز همچنان بر پشت اوست ، پرسید : صاحب آن کجاست؟ به او بگویید خودش را برای شکایت

______________________________________

۱- اَلْبِحار : ۷/۲۷۶/۵۰

(این شتر در قیامت) آماده کند

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «إنّ اللّهَ یُحِبُّ الرِّفْقَ و یُعینُ علَیهِ ، فإذا رَکِبْتُمُ الدَّوابَّ العُجْفَ فأنْزِلوها مَنازِلَها ، فأن کانتِ الأرضُ مُجْدِبَهً فانْجوا عَنها ، و إن کانت مُخْصِبهً فأنْزِلُوها مَنازِلَها»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : خداوند مدارا کردن را دوست دارد و بر انجام آن کمک می کند پس ، هرگاه چارپایان لاغر را سوار شدید ، آنها را در منزلهایشان فرود آورید. اگر زمین خشک و بی گیاه بود باشتاب ازآن بگذرید و اگر سرسبز و پرعلف بود ، آنها را در آنجا استراحت دهید

رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : «اِرْکَبوا هذهِ الدَّوابَّ سالِمَهً و اتَّدِعُوها سالِمَهً ، و لا تَتَّخِذوها

_______________________________________

۱- الکافی : ۲/۱۲۰/۱۲

کَراسِیَّ لأَِحادیثِکُمْ فِی الطُّرُقِ و الأْسْواقِ ، فَرُبَّ مَرْکوبَهٍ خَیْرٌ مِنْ راکِبِها وَ أکْثَرُ ذِکْرِ اللّه ِ تبارَکَ وَ تَعالی مِنْهُ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : چارپایان سالم را سوار شوید و آنها را سالم نگه دارید و آنها را کرسی خطابه و صحبت های خود در کوچه ها و بازارها نکنید ؛ زیرا بسا مرکوبی که از سواره اش بهتر است و بیشتر از او به یاد خدای تبارک و تعالی است

رَسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «لَوْ غُفِرَلَکُمْ ما تَأْتُونَ إلَی الْبَهائِم لَغُفِرَلَکُمْ کَثیرا»(۲)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : اگر ستمی که به حیوانات می کنید بر شما بخشیده شود

______________________________________

۱- کَنْزُالْعُمّال : ۲۴۹۵۷ ، ۲۴۹۷۳ ، ۲۴۹۸۲ ، ۲۴۹۷۱ ، ۲۴۹۷۲

۲- کَنْزُالْعُمّال : ۲۴۹۵۷ ، ۲۴۹۷۳ ، ۲۴۹۸۲ ، ۲۴۹۷۱ ، ۲۴۹۷۲

بسیاری از گناهان شما بخشوده شده است

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «ألا تَتَّقِی اللّه َ فی هذهِ الْبَهیمَهِ الَّتی مَلّکَکَ اللّه ُ تَعالی إیّاها ؟! فَإِنّهُ شَکا إلَیّ أنّکَ تُجیعُهُ وَ تُدْئِبُهُ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : آیا درباره این بی زبانی که خداوند در اختیار تو گذاشته است از خدا نمی ترسی ؟ آن حیوان بی زبان از درد و رنجی که به او می رسانی نزد من شکایت کرد

رَسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «لَعَنَ اللّه ُ مَنْ مَثَّلَ بِالْحَیَوانِ »(۲)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : نفرین خدا بر کسی که حیوانی را (زنده) مثله کند

__________________________________________

۱- کَنْزُالْعُمّال : ۲۴۹۵۷ ، ۲۴۹۷۳ ، ۲۴۹۸۲ ، ۲۴۹۷۱ ، ۲۴۹۷۲

۲- کَنْزُالْعُمّال : ۲۴۹۵۷ ، ۲۴۹۷۳ ، ۲۴۹۸۲ ، ۲۴۹۷۱ ، ۲۴۹۷۲

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «الثّالِثُ مَلْعونٌ یَعنی عَلَی الدّابَّهِ »(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : سومین نفری که بر پشت ستورنشیندملعون است. (سه پشته نباید حیوان را سوار شد)

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «للِدّابَّهِ عَلی صاحِبِها سِتُّ خِصالٍ : یَعْلِفُها إذا نَزَلَ ، وَ یَعْرِضُ عَلَیهَا الْماءَ إذا مَرَّ بِهِ ، و لا یَضْرِبُها إِلاّ عَلی حَقٍّ ، وَ لا یُحَمِّلُها ما لا تُطیقُ ، وَ لا یُکلِّفُها مِنَ السَّیرِ إلاّ طاقَتَها ، وَ لا یَقِفُ عَلَیْها فُواقا»(۲)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : حیوان شش حقّ به گردن صاحب خود دارد : هرگاه از آن پیاده شد علفش دهد، هرگاه از آبی گذشت آن را آب دهد ، بی دلیل آن را نزند _________________________________________

۱- کَنْزُ الْعُمّال : ۲۴۹۵۷ ، ۲۴۹۷۳ ، ۲۴۹۸۲ ، ۲۴۹۷۱ ، ۲۴۹۷۲

۲- مُسْتَدْرَکُ الْوَسائِل : ۸/۲۵۸/۹۳۹۳ و ص ۲۶۱/۹۴۰۲ و ص ۳۰۶/۹۵۱۱

بیشتر از قدرتش آن را بار نکند ، بیشتر از توانش آن را راه نبرد و مدت زیادی روی آن درنگ نکند

الإمامُ الباقرُعليه‌السلام : «إِنَّ رَسولَ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله سَمِعَ رَجُلاً یَلْعَنُ بَعیرا ، فَقالَصلى‌الله‌عليه‌وآله : اِرْجِعْ ، لا تَصْحَبْنا عَلی بَعیرٍ مَلْعونٍ» !(۱)

امام باقرعليه‌السلام : پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنید که مردی شتر خود را نفرین می کند ، فرمود : برگرد ، با شتر نفرین شده همراه ما نیا

فی حَدیثِ وَفاهِ أمیرِالْمؤمنینَعليه‌السلام : «قالَتْ اُمُّ کُلثومٍ : ثُمَّ نَزَل إلَی الدّارِ ، وَ کانَ فِی الدّارِ إوَزٌّ قَدْ اُهدِیَ إلی أخِی الْحُسَیْنِعليه‌السلام ، فَلَمّا نَزَلَ خَرَجْنَ وَراءَهُ وَ رَفْرَفْنَ وَ صِحْنَ فی وَجْهِه ، وَ کانَ قَبْلَ تِلْکَ اللّیْلَهِ لَمْ یَصِحْنَ ثُمّ قالَ : یا بُنَیّهُ ، بِحَقّی

_____________________________________

۱- مُسْتَدْرَکُ الْوَسائِل : ۸/۲۵۸/۹۳۹۳ و ص ۲۶۱/۹۴۰۲ و ص ۳۰۶/۹۵۱۱

عَلَیْکِ إلاّ ما أطْلَقْتِیهِ ؛ فَقَدْ حَبَسْتِ ما لَیْسَ لَهُ لِسانٌ وَ لا یَقْدِرُ عَلَی الْکَلامِ إذا جاعَ أوْ عَطِشَ ، فَأَطْعِمیهِ و اسْقیهِ وَ أِلاّ خَلِّی سَبیلَهُ یَأْکُلُ مِنْ حَشائشِ الأَْرْضِ».(۱)

درحدیث رحلت امیرالمؤمنینعليه‌السلام آمده است:ام کلثوم گفت: آن گاه امامعليه‌السلام به حیاط خانه رفت در صحن خانه چند غاز بود که به برادرم حسینعليه‌السلام هدیه شده بود ، غازها دنبال امامعليه‌السلام به راه افتادند و بال می زدند و رو به روی ایشان فریاد می کردند تا آن شب چنین سر و صدایی راه نینداخته بودند سپس امام فرمود :

دخترم ! به حقّی که مرا بر توست سوگند این حیوانات را آزاد کن تو چیزی را نگه داشته ای که زبان ندارد و نمی تواند بگوید گرسنه است یا تشنه یا آنها را آب و غذا بده یا آزادشان کن که از علف ها و سبزه های زمین بخورند

________________________________________

۱- مُسْتَدْرَکُ الْوَسائِل : ۸/۲۵۸/۹۳۹۳ و ص ۲۶۱/۹۴۰۲ و ص ۳۰۶/۹۵۱۱

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «إنَّ الدَّابّهَ تقولُ : اللّهُمَّ ارْزُقنی مَلِیکَ صِدْقٍ : یُشْبِعُنی ، و یَسْقینی ، و لا یُحَمِّلُنی ما لا اُطیقُ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : حیوانات می گویند : خدایا ! صاحب خوبی نصیب من کن ؛ کسی که مرا سیراب و غذا کند و بیش از توانم بر من بار ننهد

زدن حیوانات

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «لا تَضْرِبوا الدَّوابَّ علی وُجوهِها، فإنَّهاتُسَبِّحُ بحَمْدِاللّه ِ».(۲)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : به صورت حیوانات نزنید ؛ زیرا آنها حمد و تسبیح خدا می گویند

_______________________________________

۱- الفقیه : ۲/۲۸۹/۲۴۷۷

۲- الکافی : ۶/۵۳۸/۴ ، الخصال : ۶۱۸/۱۰

«حَجَّ علیُ بنُ الحسینِعليه‌السلام عَلی ناقَهٍ لَهُ أربَعینَ حِجّهً ؛ فَما قَرَعَهابِسَوْطٍ».(۱)

علی بن حسینعليه‌السلام چهل بار با شتر خود به حج رفت و یک تازیانه بر آن نزد

رسولُ اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله : «اِضْرِبوها عَلَی النِّفارِ ، وَ لا تَضْربوها عَلَی الْعِثارِ»(۲)

.پیامبرخداصلى‌الله‌عليه‌وآله : حیوان رابرای چموشی وسرکشی کردن بزنید،امابرای لغزیدن و به سر درآمدن نزنید

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله « وَ قَدْ مَرَّصلى‌الله‌عليه‌وآله بحِمارٍ قَدْ وُسِمَ فی وَجهِه : أَمابَلَغَکُم أَنّی لَعَنْتُ مَنْ وَسَمَ الْبَهیمَهَ فی وَجْهِها أو ضَرَبَها فی وَجْهِها» ؟!(۳)

___________________________________________

۱- الفقیه : ۲/۲۹۳/۲۴۹۴

۲- الکافی : ۶/۵۳۹/۱۲

۳- التّاجُ الجامعُ لِلأُْصول : ۴/۳۵۱

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله الاغی را دید که صورتش را داغ کرده اند ، فرمود : مگر نشنیده اید که من نفرین کرده ام آن کسی را که صورت حیوان را داغ کند یا بر چهره اش تازیانه زند ؟

ثواب مهربانی با حیوانات

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «غُفِرَ لاِمْرَأهٍ مُومِسَهٍ مرَّت بِکَلْبٍ عَلی رَأسِ رَکِیٍّ یَلْهَثُ کادَ یَقْتُلُهُ الْعَطَشُ ، فنَزَعَت خُفَّها فأوثَقَتْهُ بخِمارِها فنَزَعَت لَهُ مِن الماءِ ، فغُفِرَ لَها بذلکَ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : زنی بدکاره سگی را دید که بر سر چاهی له له می زند و کم مانده است از تشنگی بمیرد او کفش خود را درآورد و آن را به روسری خود

__________________________________________

۱- کنز العمّال : ۴۳۱۱۶ ، ۴۳۶۹۵

بست و به وسیله آن از چاه آب کشید (و به آن حیوان داد)؛ پس خداوند گناهان او را به سبب این کار آمرزید

کیفر آزار دادن حیوانات

رَسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «عُذِّبَتِ امْرأهٌ فی هِرٍّ رَبَطَتْهُ حَتّی ماتَ ، وَ لَمْ تُرْسِلْهُ فَیَأْکُلَ مِنْ خِشاشِ الأْرضِ ، فَوَجَبَتْ لَهَا النّارُ بِذلِکَ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : زنی به سبب آنکه گربه ای را بسته بود و اجازه نمی داد برای غذای خود شکار کند و بدین سبب مرد ، مستوجب آتش دوزخ گشت

امام صادقعليه‌السلام : زنی به سبب آنکه گربه ای را بسته بود تا از تشنگی مرد ، به عذاب گرفتار آمد

____________________________________________

۱- کنز العمّال : ۴۳۱۱۶ ، ۴۳۶۹۵

رسولُ اللّه ِ صلى‌الله‌عليه‌وآله : «رأیتُ فی النّارِ صاحِبهَ الهِرّهِ تَنْهَشُها مُقْبِلَهً و مُدْبِرَهً ، کانت أو ثَقَتْها فلَم تکُن تُطعِمُها و لَم تُرْسِلْها تأکُلُ مِن خِشاشِ الأرضِ» (۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : در دوزخ زنی را دیدم که گربه اش از هر طرف او را گاز می گرفت؛ علتش این بود که (در دنیا) آن حیوان را بسته بود و نه غذایش می داد و نه آزادش می کرد که خودش حیوانی را شکار کند

کشتن به ناحق حیوانات

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «ما مِن دابَّهٍ طائرٍ و لا غَیرِه یُقْتَلُ بغَیرِ الحقِّ إلاّ

_________________________________________

۱- مستدرک الوسائل : ۸/۳۰۲/۹۵۰۲

ستُخاصِمُهُ یَومَ القِیامَهِ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : هرحیوانی پرنده یا جزآن که به ناحق کشته شود در روز قیامت از قاتل خود شکایت خواهد کرد

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «مَن قَتلَ عُصْفورا عَبَثا عَجَّ إلَی اللّه ِ یَومَ القِیامَهِ مِنهُ ، یقولُ : یا رَبِّ ، إنّ فُلانا قَتلَنی عَبَثا و لَم یَقتُلْنی لِمَنفَعَهٍ»(۲)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : هرکس گنجشکی را بی سبب بکشد آن گنجشک در روز قیامت از او به درگاه خدا بنالد و بگوید : پروردگار من ! فلانی مرا نه برای استفاده که بی سبب کشت

________________________________________

۱- کنز العمّال : ۳۹۹۶۸

۲- کنز العمّال : ۳۹۹۷۱ ، ۳۹۹۸۶

رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله : «مَن قَتلَ عُصْفورا بغَیرِ حقِّه سألَهُ اللّه ُ تعالی عنهُ یَومَ القِیامَهِ قالوا : و ما حقُّهُ ؟ قالَ : یَذبَحُهُ ذَبْحا و لا یَأخُذُ بِعُنُقِه فیَقْطَعُهُ»(۱)

پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : هرکس گنجشکی را ، بدون رعایت حق آن بکشد ، خدای تعالی در روز قیامت از او بازخواست کن عرض شد : حق گنجشک چیست ؟ فرمود : این که او را ذبح کند ، نه اینکه گردنش را بکند

ابنُ عبّاسٍ : «نَهی [رسولُ اللّه ِصلى‌الله‌عليه‌وآله ] عن قَتلِ کُلِّ ذی رُوحٍ إلاّ أنْ یُؤذی»(۲)

ابن عبّاس : [رسول اللّهصلى‌الله‌عليه‌وآله ] از کشتن هر جانداری نهی فرمود ، مگر آن که آزار برساند

_________________________________________

۱- کنز العمّال : ۳۹۹۸۱

۲- التّاج الجامع للأصول : ۴/۳۵۱

نهی از به جان هم انداختن حیوانات

ابنُ عبّاسٍ : «نهَی النَّبیُّصلى‌الله‌عليه‌وآله عنِ التَّحْریشِ بَینَ البَهائمِ ».

ابن عباس : پیامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از به جان هم انداختن حیوانات نهی فرمود

سیستم بینایی در حیوانات

همچنان که مورخان در تاریخ علم ثبت کرده اند ، پژوهشگران از دوره یونان باستان تاکنون ، همواره مشتاق و علاقمند به بررسی پدیده بینایی در جهان زنده بوده اند و در آغاز چنین می پنداشتند که فرآیند «دیدن» در پی خروج اشعه هایی از درون چشم به بیرون و سپس لمس محیط پیرامون توسط این اشعه ظهور می یابد

این فرضیه مدتی مدید مورد پذیرش قرار داشت تا آن که یک پژوهشگر عرب پرده از شیوه کارکرد لنزها برگرفت و توضیح داد که عدسی ها چگونه قادرند با تمرکز پرتوهای نوری دریافت شده از محیط اطراف ، تصاویر مشابهی را از اشیا و مناظر پیرامون خلق کنند

امروزه می دانیم که فرآیند انتخاب طبیعی ( natural selection ) دست کم ۱۰ سیستم بینایی گوناگون را در سلسله جانوران به وجود آورده است که هریک به عنوان سیستم مناسبی برای رفع نیازهای خاص صاحب خویش در زیستگاههای مختلف ، در طول روند تکامل موجودات زنده توسعه یافته است

همچنان که زیست شناسان تصریح می کنند ، در واقع «چشم» در گونه های زنده مختلف این سیاره ، برای تأمین نیازهای گوناگونی سازش یافته است ، به طوری که دیدن در شب یا روز ، مشاهده فاصله نزدیک یا دور یا داشتن میدان بینایی باریک یا پهن ، از جمله ویژگی هایی است ک برحسب نوع جانور و زیستگاهش متفاوت است و از این رو ، هر چشم با سیستم خاص خود برای صاحب ویژه ای تکامل و توسعه پیدا کرده است با وجود این ، تمامی این سیستم های بینایی در جانوران مختلف ، نور را از محیط اطراف دریافت می کنند و از پرتوهای نوری به دست آمده برای تولید تصویر مشابهی از اطراف در مغز جانور موردنظر بهره می گیرند و امکان مشاهده و دیدن دنیا را فراهم می آورند این سیستم ها بسیار پیشرفته تر از فن آوری های تصویربرداری است که انسان به روش های گوناگون تولید کرده و دانشمندان بر این باورند که سیستم های بینایی در جهان زنده ، بسیار کارآمدتر ، نیرومندتر ، اغلب ساده تر و به طور کلی برازنده تر از انواع مصنوعی و انسان ساخت آن است

سیستم های بینایی در جهان جانوران ، به طور کلی شامل دو نوع عمده و اصلی است : نخست چشم های نوع «دوربینی» که از یک عدسی منفرد برای متمرکز کردن تصاویر اطراف روی پرده شبکیه استفاده می کنند و نوع دیگر ،

«چشم های مرکب» هستند که ترکیبی از چشم های منفرد به شمار می روند و از عدسی های فراوانی برخوردارند که تعداد آنها در برخی موارد به هزاران عدد نیز می رسد

جانوران صاحب چشم دوربینی، از روش های مختلفی برای متمرکز ساختن عدسی به منظور مشاهده اشیای موجود در فواصل گوناگون بهره می گیرند انسان ها و پرندگان دارای عضلات تخصصی شده ای هستند که میزان تحدب و تقعر یا به بیان دیگر ، میزان انحنای عدسی چشم را تغییر می دهد به همین ترتیب ، این عدسی منفرد در چشم اختاپوس ها دارای لایه هایی مانند پیاز است که خواص نوری هرکدام اندکی با دیگری متفاوت است و این ساختار ویژه ، به متمرکز ساختن دقیق پرتوهای نور و حتی ارائه یک میدان دید وسیع و پهن به این جانور کمک فراوانی می کند در نهنگ ها ، محفظه پشت عدسی از مایع خاصی پر و خالی می شود و این مایع سبب حرکت عدسی و کاهش یا افزایش فاصله آن با شبکیه چشم می شود

این در حالی است که در دوزیستان ، ماهیچه ویژه ای در چشم وجود دارد که عدسی چشمی را به عقب یا جلو حرکت می دهد و امکان تغییر فاصله لنز با شبکیه را با بهره گیری از این روش ایجاد کرد

شبکه مصنوعی

«لوک لی» از دانشگاه برکلی و همچنین پژوهشگران دیگر موفق به طراحی و تولید عدسی هایی شده اند که مشابه عدسی جانوران «چشم دوربینی» است و می تواند با تغییر فشار مایع موجود در محفظه های خاص ، میزان تمرکز عدسی را بر حسب شرایط گوناگون تنظیم کند

این عدسی ها که به اصطلاح « microdoublet » نامیده می شوند ، می توانند با برآمده شدن دو طرف عدسی یا فرورفتگی آنها ، دو شکل متفاوت به خود بگیرند

و به این ترتیب ، فاصله کانونی و نیز میدان دید را به طور مناسبی تغییر دهند این نوع عدسی ها برای استفاده در ساختار دوربین های عکاسی یا تصویربرداری از داخل بدن مفید و قابل استفاده هستند

مهندسان همچنین سرگرم تحقیق و بررسی روی طرح ساخت شبکیه سنتزی هستند و توسعه و تکمیل شبکیه مصنوعی می تواند تحولی در پیوند این قسمت حیاتی از سیستم بینایی در انسان ها به وجود آورد البته دستیابی به این هدف با چالش بزرگی روبه روست ، زیرا بیشتر شبکیه های چشم در طبیعت ، خمیده و دارای انحناء هستند ، اما بخش مشابهی که توسط انسان ساخته و در ساختار دوربین های عکاسی استفاده شده است ، اغلب ساختمانی مسطح و سخت دارند و فاقد انحنای موردنظر هستند

«لوک لی» همچنین تصریح می کند : دانشمندانی که در این عرصه مشغول کار و تلاشند ، هنوز به دانش فنی لازم برای سرهم بندی اجزای مصنوعی مختلف روی یکدیگر و ایجاد یک سیستم کامل به عنوان «چشم مصنوعی» دست نیافته اند ، زیرا این امر با پیچیدگی ها و دشواری های فراوانی روبه روست

نیم نگاهی به اطراف

تحقیقات و پژوهش ها به سرعت در زمینه ساخت اجزای منفرد مختلف در ساختار چشم ، در حال پیشرفت و توسعه است و در این راه ، از عدسی ها و دیگر اجزای چشم جانوران گوناگون از جمله حشرات و بندپایان به عنوان الگوهای طبیعی الهام گرفته می شود

این قبیل عدسی ها در چشم حشرات ، بخشی از یک واحد تصویرسازی موسوم به «اوماتیدی» است که هریک بخشی از یک تصویر خاص را فراهم می کنند و در مجموع ، امکان تصویرسازی از یک شی ء یا محیط پیرامون جانور

را به وجود می آورند «اوماتیدی» از ویژگی های قابل توجهی برخوردار است ؛ به طوری که می تواند سیگنال ها و پیام های دیداری خویش را بی درنگ و با سرعت زیاد ارسال کند و امکان ردیابی یک حرکت سریع را در محیط اطراف برای جانور فراهم آورد و برای مثال به هنگام بروز یک تهدید ، به جانور امکان پرواز به هنگام و دور شدن از خطر را ارائه کند

«لی» و همکارانش در دانشگاه برکلی آمریکا موفق به ساخت «اوماتیدی»هایی مصنوعی شده اند که هرکدام متشکل از یک عدسی کوچک ، مرتبط با یک سیستم ویژه جمع آوری سیگنال های تولیدی هستند و با آرایش دادن آنها به طور دلخواه، می توان حتی یک میدان دید ۳۶۰ درجه ای را به طور مصنوعی ایجاد کرد

در واقع ، ابعاد کل این سیستم را حتی می توان کوچک تر از یک دانه قرص ویتامین طراحی کرد و با بلعیدن آن ، دوربینی را برای تصویربرداری از محیط داخلی بدن روانه سیستم گوارش کرد و بدون ظهور عوارض جانبی نامطلوب ، عملیات عکسبرداری از اندام های داخلی را با موفقیت انجام داد

به گفته مهندسان بویژه پیشتازان عرصه نانوتکنولوژی ، جهان زنده سرشار از الگوهای پیچیده ، کارآمد و شگفت انگیزی است که مشاهده دقیق و الهام گیری از آنها می تواند راهگشای افق های جدیدی در عرصه های گوناگون علمی و تکنولوژی باشد و برای حرکت و پیشرفت در مسیر مناسب توسعه علمی، فقط کافی است کمی بهتر به محیط اطراف خود بنگریم و در آن تأمل کنیم(۱)

__________________________________________

۱- روزنامه همشهری، آذر ۱۳۸۴ به نقل از نشریه «ساینس» ، نوامبر ۲۰۰۵