فصل هشتم : سهل انگاری در نماز

دزدترین مردم

قال علیعليه‌السلام :

ان اسرق الناس من سرق من صلوته

(بحار الانوار ج ۸۲ ص ۲۲۲)

دزدترین مردم کسی است که از نمازش بدزدد (کم بگذارد )

نماز در حال کسالت

قال علیعليه‌السلام :

لا یقومن احدکم فی الصلوه متکاسلا و لا ناعسا و لا یفکرن فی نفسه فانه بین یدی ربه و عزوجل

(بحار الانوار ج ۸۴ ص ۲۳۹)

هیچ کدام از شما (نمازگزاران ) نباید به هنگام نماز با حالت کسالت و خستگی به نماز ایستد و نمازگزار نباید در حال نماز به خود فکر کند ؛ زیرا او در برابر پروردگار بزرگ خود ایستاده است

نماز در حالت خواب

قال علیعليه‌السلام :

اذا غلبک عینک و انت فی الصلوه فاتطع الصلوه و نم فانک لاتدری تدعولک اوعلی نفسک لعلک ان تدعو علی نفسک

(خصال ج ۲ ص ۲۵۶)

اگر چشمت در حال نماز سنگین و در خواب شد ، نماز را قطع کن و بخواب ، زیرا نمی دانی که به سود خود دعا می کنی یا به زیانت شاید در آن هنگام به زیان خود دعاکنی

بازی نکردن در نماز

قال علیعليه‌السلام :

لا یعبث الرجل فی صلاته بلحیته و لا بما یشغله عن صلاته

(خصال ج ۲ ص ۲۴۷)

مرد نباید در نماز با ریش خود بازی کند و همچنین نباید سرگرم کاری شود که او را از نماز غافل نماید

اقامه نماز با توجه

قال علیعليه‌السلام :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : لا یصلی احدکم و به احد العصرین یعنی البول و الغائط

(محاسن برقی ص ۸۲)

نبی اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود : هر یک از شما در حالیکه بول و غائط به وی فشار می آورد ، نباید نماز بخواند

فصل نهم : آثار ترک نماز

گرفتار شدن در دوزخ

قال علیعليه‌السلام :

اءلا تسمعون الی جواب اهل النار حین سئلوا : ما سلککم فی سقر؟ قالوا : لم نک من الملین

(نهج البلاغه خطبه ۱۹۰)

آیا به پاسخ اهل دوزخ گوش فرا نمی دهید که وقتی از آنها سؤ ال می شود : (چه چیز شما را گرفتار دوزخ ساخت ؟ گویند : ما از نمازگزاران نبودیم )

لعنت خدا

قال علیعليه‌السلام :

الهم العن من ترک الصلوه متعمدا

(جامع احادیث لشیعه ج ۴ ص ۷۶)

خدایا لعنت کن کسی را که عمدا نماز را ترک کند

فصل دهم : قبولی نماز

شرط قبولی نماز

قال علیعليه‌السلام :

یا کمیل ! انظر فیما تصلی و علی ما تصلی و ان لم تکن من وجهه و حله فلا قبول

(تحف العقول ص ۱۸۷)

علیعليه‌السلام خطاب به کمیل فرمود : ای کمیل ! نگاه کن ببین که در کجا نماز می گزاری و بر روی چه چیز به نماز ایستاده ای اگر آن چیزی را که برای نمازت استفاده می کنی حلال و مباح نباشد ، نمازت قبول نیست

قبولی نماز ، عید است

قال علیعليه‌السلام :

انما هو عید لمن قبل الله صیامه و شکر قیامه و کل یوم لا یعصی الله فیه فهو یوم عید

(نهج البلاغه حکمت ۴۲۸)

امروز عید کسی است که خداوند روزه اش را قبول کرده و نمازش را پاس داشته است و هر روز که در آن نافرمانی خدا نشود ، عید واقعی آن روز است

اصلاح بین مردم

قال علیعليه‌السلام :

فانی سمعت جدکماصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یقول : صلاح ذات لبین افضل من عامه الصلود و الصیام

(نهج البلاغه وصیت ۴۷)

(ای حسن و حسین ) همانا من از جدتان رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شنیدم که می فرمود : سازش را بین مردم برقرار کردن (پراکندگیها را پیوند دادن ) از هر نماز و روزه ای برتر است

فصل یازدهم : موانع قبولی نماز

گناه ، مانع نماز شب

جاء رجل الی امیرالمؤ منینعليه‌السلام فقال : یا امیرالمؤ منین انی قد حرمت الصلوه بالیل فقال امیرالمؤ منینعليه‌السلام : انت رجل قد قیدتک ذنوبک

(میزان الحکمه ج ۵ ص ۴۲۲)

مردی نزد امیرالمؤ منینعليه‌السلام آمد و گفت : ای امیرالمؤ منان ! من از نماز شب محروم شدم علیعليه‌السلام فرمود : تو مردی هستی که گناهانت تو را گرفتار (اسیر) کرده است

پرخوری و نماز

قال علیعليه‌السلام :

و ایاکم و البطنه فانها مقساه للقلب و مکسله عن الصلوه و مفسده للجسد

(غرر الحکم ص ۸۰)

از پرخوری دوری کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهی بدن است

منع از زکات

قال علیعليه‌السلام :

لا یقبل الله الصلوه ممن منع الزکاه

(بحار الانوار ج ۹۶ ص ۲۹)

هر کس مانع دادن زکات شود ، نمازش قبول نمی شود

فصل دوازدهم : نمازهای مستحبی

تقدم نماز واجب

قال علیعليه‌السلام :

لا تقض نافله فی وقت فریضه ابدا بالفریضه ثم صل ما بدالک

(تصنیف غرر الحم ص ۱۷۵)

نماز مستحبی را در وقت واجب به جا نیاور اول نماز واجب را شروع کن سپس نماز مستحبی را انجام بده

نماز واجب و مستحب پنجاه و یک رکعت

قال علیعليه‌السلام :

قال الله تعالی لنبیهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و کانت الامم السابقه قد فرضت علیهم خمسین صلوه فی خمسین وقتا ، و هی من الاصار التی کانت علیهم فرفعتها عن امتک و جعلتها خمسا فی خمسه اوقات وهی احد و خمسون رکعه و جعلت لهم اجر خمسین صلوه

(جامع احادیث الشیعه ، ج ۴ ص ۴۰)

از امیرالمؤ منینعليه‌السلام روایت شده که خداوند به رسولشصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود : من برای پیشینیان پنجاه نماز در پنجاه وقت واجب کرده بودم و این یکی از مشکلاتی بود که امتهای گذشته داشتند ، ولی این بار را از دوش امت تو برداشتم و به جای آن ، پنج نماز در پنج وقت برای شما قرار دادم که این پنج نماز در پنج نوبت (به همراه نوافل آن ) پنجاه و یک رکعت است و ثواب پنجاه نماز را دارد

انجام نافله با اقبال قلب

قال علیعليه‌السلام :

ان القلوب اقبالا و ادبارا فاذا اقبلت فاحملوها علی النوافل و اذآادبرت فاقتصروا بها علی الفرائض

(نهج البلاغه حکمت ۳۱۲)

همانا برای دلها روی کردن و پشت کردنی است پس هرگاه روی کرد (علاقه نشان داد) به انجام نمازهای نافله وادارش کنید و هرگاه پشت کرد (بی علاقگی کرد) به انجام واجبات بسنده کنید

اعتدال در نمازهای مستحبی

قال علیعليه‌السلام :

لاقربه بالنوافل اذا اضرت بالفرائض

(نهج البلاغه حکمت ۳۹)

اگر نمازهای مستحبی به نمازهای واجب ضرر برساند ، موجب قرب به خداوند نخواهد شد

اولویت نماز واجب

قال علیعليه‌السلام :

اذا اضرت النو افل ائض فارفضوها

(نهج البلاغه حکمت ۲۷۹)

هرگاه مستحبات به واجبات زیان رساند آن مستحبات را ترک کنید

نماز بعد از سفر

قال علیعليه‌السلام :

کان النبیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اذا قدم من سفر یصلی رکعتین

(میزان الحکمه ج ۹ ص ۴۷۴)

پیامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هنگام بازگشت از سفر دو رکعت نماز می خواند

فصل سیزدهم : نماز جماعت

صف اول نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

افضل الصفوف اولها و هو صف الملائکه و افضل المقدم میامن الاامام

(بحار الانوار ج ۸۸ ص ۱۸)

بهترین صفهای نماز جماعت ، صف اول است که صف ملائکه است و بهترین جای صف اول ، سمت راست امام است

تنظیم صفهای نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

سدوا فرج الصفوف و من استطاع ان یتم الصف الاول او الذی یلیه فلیفعل ذلک احب الی نبیکم و تموا لصفوف ، فان الله و ملائکته یصلون علی الذین یتمون الصفوف

(جامع احادیث الشیعه ج ۶ ص ۴۷۴)

صفوف خالی نماز جماعت را پرکنید و هر کسی که قدرت دارد صف اول را کامل کند یا پهلوی صف اول را پرکند ، این کار را انجام دهد به درستی که این کار نزد پیامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم پسندیده است و صفهای نماز جماعت را کامل کنید ، به درستی که خدا و ملائکه درود می فرستند بر آنان که صفوف را تکمیل کنند

خواندن نماز صبح به جماعت

قال علیعليه‌السلام :

من صلی الفجر فی جماعه رفعت صلوته فی الصلوه الابرار وکتب یومئذ فی وفد المتقین

(دعائم الاسلام ج ۱ ص ۱۵۳)

کسی که نماز صبح را به جماعت بخواند ، نمازش در میان نیکان بالا برده می شود و آن روز (نام او) در جرگه پارسایان نوشته شود

مقدار نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

و اذا قمت فی صلوتک للناس ، فلاتکومنفرا و لا مضیعا فان فی الناس من به العله و له الحاجه

(نهج البلاغه نامه ۵۲)

و هنگامی که به نماز جماعت برای مردم می ایستی ، باید نمازت نه نفرت آور و نه تضییع کننده باشد (نه آنقدر آن را طول بده که موجب تنفر ماءمومین شود و نه آنقدر سریع که نماز را ضایع کنی ) چرا که در بین مردمی که با تو به نماز ایستاده اند ، هم بیمار وجود دارد و هم افراد حاجتمند هست

رعایت حال نمازگزاران در نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

وقد ساءلت رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم ؟ فقال صل بهم کصلوه اضعفهم و کن بالمؤ منین رحیا

(نهج البلاغه نامه ۵۲)

هنگامی که رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مرا به سوی یمن می فرستاد ، از ایشان پرسیدم : چگونه با آنان نماز بخوانم ؟ آن حضرت فرمود : نمازی بخوان همچون نمازی که ناتوان ترین آنها می خواند و نسبت به مؤ منان رحیم و مهربان باش

رعایت حال نمازگزاران

قال علیعليه‌السلام :

آخر ما فارقت علیه حبیب قلبی اءن قال : یا علی ! اذا صلیت فصل صلوه اءضعف من خلفک و لا تتخذن مؤ ذنا یاءخد علی اءذانه اءجرا

(محجه البیضاء ج ۲ ص ۱۲)

آخرین لحظه ای که از محبوب دلم حضرت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم جدا شدم ، به من فرمود : یا علی ! چون با مردم نمازخواندی ، نمازناتوان ترین کسی را که پشت سرت قرار گرفته بجای آور و مؤ ذنی را که برای اذان گفتن مزد دریافت کند به کار اذان مگمار

رعایت حال ناتوانان در نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

وصلوا بهم صلوه اضعفهم و لا تکونوا فتانین

(نهج البلاغه نامه ۵۲)

و با مردم همانند ناتوان ترین آنان نماز بگزارید (با طول دادن آن موجبات زحمت آنان را فراهم نیاورید) و سبب فتنه و فساد نباشد من

مواظبت بر نماز جماعت

قال علیعليه‌السلام :

مروه الحضر قراءه القران و مجالسه العلما و النظر فی الفقه و المحافظه علی الصلوه فی الجماعات

(بحارالانوار ج ۸۸ ص ۱۰)

جوانمردی در هنگام حضور در وطن شامل تلاوت قرآن و هم نشینی با علماء و نگریستن در احکام دین و مواظبت بر نماز خواندن در جماعتها است

امام جماعت برترین افراد

قال علیعليه‌السلام :

ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قال : امام القوم وافدهم الی الله فقد موافی صلواتکم افضلکم

(دعائم الاسلام ج ۱ ص ۱۵۱)

رسول اکرمصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود : پیشوای هر قوم کسی است که جلودار ایشان در حرکت به سوی خدا باشد پس در نماز خود برترین تان را مقدم بدارید

شرایط امام جماعت

قال علیعليه‌السلام :

لا تقدموا سفهائکم فی صلوتکم و لا علی جنائز کم فانهم و فدکم الی ربکم

(دعائم الاسلام ج ۱ ص ۱۵۱)

سفیهان و بی خردان را در نماز جماعت و نماز اموات خود امام قرار ندهید ؛ زیرا آنها نخستین کسانی هستند که به پروردگارتان وارد می شوند

شرایط امام جماعت و مؤ ذن

قال علیعليه‌السلام :

قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : یؤ مکم اءقرئکم و یؤ ذن لکم خیارکم (وفی حدیث اءفصحکم )

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود : (لازم است ) آنکه قرائتش نیکوتر است امام جماعت شما باشد و خوبان شما مؤ ذن شما گردند (و در حدیثی آمده است که فصیح ترین شما اذان بگوید )

محرومیت از امور اجتماعی

بلغه ان قوما لا یحضرون الصلوه فی المسجد فخطب فقال : ان قوما لا یحضرون الصلوه معنا فی مساجدنا ، فلایواکلونا و لا یشاربونا و لا یشاورونا و لا یناکحوا و لا یاءخذوا من فیئنا شیئا ، او یحضروا معنا صلوتنا جماعه

(بحار الانوار ج ۸۸ ص ۱۴)

به امیرالمؤ منین علیعليه‌السلام خبر رسید که گروهی برای نماز در مسجد حاضر نمی شوند حضرت خطبه ای خواند و در آن خطبه چنین فرمود : به درستی که گروهی برای نماز در مساجد ما حاضر نمی شوند پس با ما هم ، نه غذا بخورند ، نه آب بیاشامند و نه مشورت کنند و نه از ما (زن ) بگیرند و از غنائم ما چیزی اخذ نکنند ، تا این که در نماز جماعت با ما حاضر شوند ۰

فصل چهاردهم : نماز شب

آثار نماز شب

قال علیعليه‌السلام :

قیام الیل مصحه للبدن و مرضاه للرب - عزوجل - و تعرض الرحمه و تمسک باخلاق النیین

(بحار الانوار ج ۸۴)

برخواستن برای نماز شب ، موجب تندرستی و خشنودی پروردگار (عزوجل ) و استحقاق رحمت و تمسک به اخلاق پیامبر است

ترک نکردن نماز شب

قال علیعليه‌السلام :

ما ترکت صلوه الیل منذ سمعت قول النیصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : صلوه الیل نور فقال ابن الکواء : و لا لیله الهریر؟ قال لیله الهریر

(بحار الانوارج ۴۱ ص ۷۱)

از زمانی که گفتار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را شنیدم که فرمود : نماز شب نور است ، نماز شب را ترک نکردم ابن کواء عرض کرد : حتی در الیله الهریر(۱۳) (هم آن را ترک نکردید؟) فرمودند : حتی در لیله الهریر هم آن را ترک نکردم

سفارش به نماز شب

قال علیعليه‌السلام :

اءوصیکم بقیام اللیل اءوصیکم بقیام الیل

(دعائم الاسلام ج ۲ ص ۲۵۱)

شما را سفارش می کنم به شب زنده داری ، شما را وصیت می کنم به شب زنده داری

نماز شب در شب عملیات

قال علیعليه‌السلام :

الا انکم ملاقوا العدو غدا - ان شاء الله - فاءطیلوا اللیله القیام و اکثروا تلاوه القران و اسئلوا الله الصبر و النصر

(بحار الانوار ج ۱۰۰ ص ۳۵)

در جنگ صفین به همراه خود فرمود : شما فردا با دشمن نبرد خواهید کرد ؛ لذا امشب را بیشتر در نماز باشید (نماز شب بخوانید) و فراوان قرآن بخوانید و از خداوند صبر و نصرت بخواهید

نماز شب یاران محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله قال علی عليه‌السلام :

لقد رایت اصحاب محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فما اری احدا یشبههم منکم لقد کانوا یصبحون شعثا غبرا و قد باتوا سجدا و قیاما یراوحون بین جباههم و خذودهم و یقفون علی مثل الجمر من ذکر معادهم کان بین اعینهم رکب المعزی من طول سجودهم اذا ذکر الله هملت اعینهم حتی تبل جیوبهم و مادوا کما یمید الشجر یوم الریح العاصف ، خوفا نت من العقاب و رجاءللثواب

(نهج البلاغه خطبه ۹۷)

من ، اصحاب محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را دیده ام و کسی از شما را شبیه به آنان نمی بینم اصحاب محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم شب را در حال سجده و قیام بودند و با چهره ژولیده و غبار آلوده شب را به صبح می رساندند و پیشانی ها و صورت های خویش را به طور متناوب بر زمین می نهادند آن رشد یافتگان با یادآوری بازگشت خویش ، چنان می شدند که گویی برگدازه آتش ایستاده اند

از طول سجود ، میان چشمانشان مانند زانوی بز برآمده بود چشمانشان چنان گریان بود که گریبان شان را خیس می کرد ، و به جهت ترس از کیفر و امید پاداش ، مانند درختی در تند باد می لرزیدند

نماز شب شعار پرهیزکاران

قال علیعليه‌السلام :

سهر اللیل شعار المتقین و شیمه المشتاقین

(غررالحکم ص ۱۹۲)

شب زنده داری ، شعار پرهیزکاران و روش مشتاقان است

تاءثیر شب زنده داری

قال علیعليه‌السلام :

فاتقوا الله عباد الله تقیه ذی لب ، شغل التفکر قلبه ، انصب الخوف بدنه و اسهر التهجد غرار نومه ، و اظماء الرجاء هواجر یومه ، و ظلف الزهد شهواته ، و او جف الذکربلسانه ، و قدم الخوف لامانه

(نهج البلاغه خطبه ۸۲)

ای بندگان خدا ! از خدا بترسید ، همانند ترسیدن خردمند که اندیشه (قیامت ) او را به خود مشغول کرده ، و ترس از خدا جسمش را رنجور ساخته ، و شب زنده داری ، (برای عبادت ) خواب اندک او را گرفته ، و امید به حق ، او را در نیم روز نگاه داشته بی توجهی به دنیا خواهش های نفس را از او دور کرده است او پیوسته ذکر خدا بر زبانش جاری است و ترس (از خدا) را برای امنیت (روز رستاخیز بر همه چیز) مقدم داشته است

آداب نماز شب و شب زنده داران

قال علیعليه‌السلام :

اما اللیل فصافون اقدامهم ، تالین لاجزاء القران یرتلونها ترتیلا یحزنون به انفسهم و یستثیرون به دواء دائهم فاذا مراوا بایه فیها تشویق رکنوالیها طمعا و تطلعت نفوسهم الیهم شوقا و ظنوا آنهانصب اعینهم و اذا مروا یایه فیها تخویف ، اصغوا الیها مسامع قلوبهم و اظنوا انهم زفیر جهنم و شهیقها فی اصول اذانهم ، فهم حانون علی اوساطهم

، مفترشون اجباهم و اکفهم و رکبهم و اطراف اقدمهم یطلبون الی الله فی فکاک رقابهم و اما النهار فحلماء علماء ابرار اتقیا

(نهج البلاغه خطبه ۱۹۳)

(پرهیز کاران ) به هنگام شب به پا می خیزند و آیات قرآن را با دقت و تاءمل می خوانند و با خواندن و اندیشیدن در آن ، خود را محزون می سازند و می کوشند که با آن ، درد خود را درمان کنند

هر گاه به آیه ای برسند که شوق انگیزو امید آفرین باشد ، به آن طمع ورزنده و مشتاقانه به آن نگرند گویی پاداشی که آن آیه بازگو می کند در برابر دیدگان آنهاست و چون به آیه ای برسند که در آن ترس و بیم است ، گوش دل خویش را می گشایند که گویی فریاد و فغان در کنار گوش آنهاست

قامت خود را در مقابل حق خم می کنند و پیشانی و کف دستان و زانوان سرانگشتان را بر زمین می نهند و از خداوند بزرگ آزادی خویش را (از آتش دوزخ درخواست می کنند و به هنگام روز ، شکیبا و دانا و نیکوکار و پرهیز کار می باشند

شب زنده داری

قال علیعليه‌السلام :

نعم عون العباده السهر

(منتخب الغرر ص ۴۹)

شب زنده داری برای عبادت ، کمک خوبی است

شب زنده داری ؛ بهار اولیاء

قال علیعليه‌السلام :

سهر الیل فی طاعه الله ، ربیع الاولیاء و روضه السعدادء

(غرر الحکم ص ۱۹۲)

شب در طاعت و عبادت خدا بیدار ماندن ، بهار اولیاء و بوستان نیک بختان است

توجه مؤ من به نماز شب

قال علیعليه‌السلام :

ان الله - جل جلاله - اذا راءی قریه اسرفوا فی المعاصی و فیها ثلاثه نفر من المؤ منین ناداهم - جل جلاله و تقدست اسماوه - یا اهل معصیتی ! لولاما فیکم من المؤ منین ، المتحابین بجلالی ، اءلعامرین بصلوتهم تارضی و مساجدی المستغفرین بالاسحار خوفا منی لانزلت بکم عذابی ثم ابالیی

(بحارالانوار ج ۸۷ ص ۱۴۰)

چون خداوند - جل جلاله - دید که مردمی در گناهان زیاده روی کردند و در میان آنها ، سه نفر از مؤ منین هستند ، خداوند - عزوجل - ندا می کند : ای گناه کاران ! اگر در میان شما نبودند کسانی که برای من با هم دوستی می کنند و با نماز خواندنشان ، زمین من و مسجدهای مرا آباد می کنند و شب ها در موقع سحر از خوف من ، آمرزش می خواهند ، عذابم را بر شما نازل می کردم و هیچ درنگی نمی کردم

تقوا و نماز شب

قال علیعليه‌السلام :

عباد الله ان تقوی الله حمت اءولیا الله محارمه و الزمت قلوبهم مخافته حتی اسهرت لیالیهم

(نهج البلاغه خطبه ۱۱۳)

ای بندگان خدا ، پرهیزکاری ، دوستان خدا را از انجام کارهای حرام باز می دارد و ترس از خدا آن چنان در دل آنان جای می گیرد که شب ها را (برای نماز) بیدار می مانند

نماز شب بی روح

قال علیعليه‌السلام :

و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء حبذا نوم الا کیاس

(نهج البلاغه حکمت ۱۳۷)

چه بسا شب زنده دارانی که ایستادن و نمازگزاردنشان جز بیداری و رنج حاصلی ندارد ؛ چه نیکو است خواب زیرکان

فصل پانزدهم : نماز جمعه

وجوب نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

العشیره اذا کان علیهم امیر یقیم الحدود علیهم فقد وجب علیهم الجمعه و التشریق

(مستدرک الوسائل ج ۶ ص ۱۳)

هر گاه طایفه ای امیری داشته باشند که حدود (الهی ) را برایشان اجرا نماید ، اقامه نماز جمعه رفتن به منی در ایام تشریق بر آنان واجب است

آداب ورود به نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

لا باس بان یتخطی الرجل یوم الجمعه الی مجلسه حیث کان فاذا خرج الامام ، فلایتخطان احد رقاب الناس و لیجلس حیث یتیسر الا من جلس علی الابواب و منع الناس ان یمضوا الی السعه فلا حرمه ان یتخطاه

(وسائل الشیعه ج ۵ ص ۹۴)

مانعی ندارد که نمازگزار روز جمعه به سمت جای خود در نماز گام بردارد ؛ ولی وقتی امام برای ایراد خطبه آماده شد کسی نباید بر سر و گردن مردم راه برود (بلکه باید هر کجا که ممکن بود بنشیند) مگر بر کسی که در کنار درهای ورودی نشسته باشد و وجود او در آنجا مانع ورود دیگران به قسمتهای خالی باشد که در این صورت اگر لگد مال شود حرمتی ندارد

قرائت سوره جمعه و منافقین در نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

تقراء صلوه الجمعه فی الاولی الحمد و الجمعه و فی الثانیه الحمد و المنافقین

(بحار الانوارج ۵ ص ۱۹)

در نماز جمعه در رکعت اول حمد و سوره جمعه ، و در رکعت دوم سوره حمد و منافقین را بخوانید

سکوت در نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

لا کلام و الامام یخطب و لا التفات الا کمایحل فی الصلوه و انما جعلت الجمعه رکعتین من اءجل الخطبتین

(جامع احادیث الشیعه ج ۶ ص ۹۵)

در حالیکه امام خطبه می خواند ، نباید سخن گفت و نباید به غیر امام التفات و توجه نمود مگر همان مقداری که در نماز تجویز شده است و نماز جمعه به خاطر دو خطبه ، دو رکعت مقرر گردیده است

گوش دادن به خطبه های نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

یستقبل الناس الامام (عند الخطبه ) بوجوههم و یصغون الیه

(مستدرک الوسایل ج ۶ ص ۱۰۲)

مردم به هنگام خطبه روبروی امام می نشینند و به خطبه او گوش فرا می دهند

کفایت نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

اذا شهدت المراءه و العبد الجمعه اجزاءت عنهما من صلوه الظهر

(مستدرک الوسائل ج ۶ ص ۲۶)

چون زن و غلام در نماز جمعه حاضر شدند (نماز جمعه ) به جای نماز ظهر آنها محسوب خواهد شد

اثر مخالفت با نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

ثلاثه ان کنتم خالفتم فیهن ائمتکم هلکتم : جمعتکم و جهاد عدوکم و مناسککم

(مستدرک الوسائل ج ۶ ص ۷)

اگر در سه چیز با رهبران و پیشوایان خود مخالف ورزید ، هلاک خواهید شد : نماز جمعه ، جهاد با دشمن و مناسک حج

مرگ در راه نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

ضمنت لسته علی الله الجنه . منهم رجل خرج الی الجمعه فمات فله الجنه

(وسایل الشیعه ج ۵ ص ۱۱)

برای شش نفر ضمانت می کنم که خداوند بهشت را به آنها عطا کند از آنها مردی است که در راه نماز جمعه بمیرد ؛ پس جایگاهش بهشت است

ترس از عدم حضور در نماز جمعه

نهی علیعليه‌السلام ان یشرب الدواء یوم الخمیس مخافه ان یضعف من الجمعه

(بحارالانوار ج ۸۹ ص ۱۹۷)

علیعليه‌السلام از خوردن دارو در روز پنجشنبه نهی فرمود تا مبادا )به دلیل سستی ) از حضور در نماز جمعه ناتوان شود

ترک نماز جمعه بدون عذر

قال علیعليه‌السلام :

من ترک الجمعه ثلاثا متتابعه لغیر عله کتب منافقا

(مستدرک الوسائل ج ۸ ص ۴۰۷)

هر کس سه نوبت پیاپی نماز جمعه را بدون عذر ترک نماید ، در زمره منافقان است

افراد معاف از نماز جمعه

قال علیعليه‌السلام :

اءلجمعه واجبه علی کل مؤ من الا الصبی و المراه و العبد و المریض

(مستدرک الوسایل ج ۶ ص ۱۰) نماز جمعه بر هر فرد مؤ من واجب است مگر بر کودک ، زن ، غلام و مریض

مسافرت فقط با عذر شرعی

قال علیعليه‌السلام :

لا تسافر فی یوم جمعه حتی تشهد الصواه ، الا فاصلا فی سبیل الله او فی امر تعذربه

(نهج البلاغه نامه ۶۹)

پیش از حضور در نماز جمعه مسافرت نکن ، مگر اینکه کار واجبی (مانند جهاد) در راه خدا انجام دهی ، یابه سراغ کاری بروی که شرعا معذور باشی