۲۳ - تواضع اهل بیتعليهم‌السلام

اشاره

مقام و عظمت انسان

تهران، مسجد حضرت امیرعليه‌السلام

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

حال تواضع از با ارزش ترین و زیباترین حالات برای انسان است ، انسان متواضع خود را با همه ملائکه الهی ، انبیاء ، ائمه طاهرینعليهم‌السلام و با همه موجودات عالم همراه و هماهنگ کرده است در آیات قرآن کریم ملاحظه کردید که تمام فرشتگان بعد از اینکه دعوت شدند نسبت به خلیفه الله حضرت آدم احترام ، فروتنی و خاکساری کنند ، امر پروردگار عالم را اطاعت کردند ، علت سجده آنها بر آدم ، فزونی معرفت آدم بر آنها بود این مسأله صریحاً در آیات قرآن مطرح است هر انسانی هم که در برابر خواسته های خدا نرمی ، سهولت و تواضع کند ، و آن خواسته را بپذیرد و به اجرا بگذارد ، صد در صد اجرای آن خواسته ها به نفع مجری است ، همرنگ ملائکه می شود ، اما وقتی ابلیس نرمی و سهولت نشان نداد ، تکبّر ورزید ، سوره مبارکه اعراف را ملاحظه کردید ، خطاب( اُخْرُجْ ) به او رسید ؛ یعنی از این جایگاه با عظمت و مقامی که داری.

امیرالمؤمنینعليه‌السلام در (نهج البلاغه ) می فرماید :(۱) شیطان از ارزش شش هزار ساله ای که داشت ، عریان شد. همه از دستش گرفته شد و بعد هم دو عنوان را خدا در حقش به کار برد ،( مَذْؤُماً مَدْحُوراً ) (۲) و بعد هم او را دچار لعنت خودش کرد ،

_________________________________________

۱- (۱)) - نهج البلاغه: خطبه ۲۳۴ (قاصعه)، طلب العبره؛ (فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِیسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِیدَ وَ کَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّهَ آلَافِ سَنَهٍ لَایُدْرَی أَ مِنْ سِنِی الدُّنْیَا أَمْ مِنْ سِنِی الآْخِرَهِ عَنْ کِبْرِ سَاعَهٍ وَاحِدَهٍ فَمَنْ ذَا بَعْدَ إِبْلِیسَ یَسْلَمُ عَلَی اللَّهِ بِمِثْلِ مَعْصِیَتِهِ کَلَّا مَا کَانَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِیُدْخِلَ الْجَنَّهَ بَشَراً بِأَمْرٍ أَخْرَجَ بِهِ مِنْهَا مَلَکاً إِنَّ حُکْمَهُ فِی أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الْأَرْضِ لَوَاحِدٌ وَ مَا بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ هَوَادَهٌ فِی إِبَاحَهِ حِمًی حَرَّمَهُ عَلَی الْعَالَمِینَ.)

۲- (۲)) - اعراف (۷) : ۱۸؛ (نکوهیده و مطرود.)

( عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلی یَوْمِ الدِّینِ ) (۱)

و نهایتاً هم به او فرمود : من در قیامت دوزخ را از تو و( مِمَّنْ تَبِعَکَ ) یعنی هر متکبری ، پر می کنم هر متکبری که در مقابل من بایستد

در آیات قرآن حدود پانصد آیه درباره انبیای خدا نازل شده است ، اگر بخواهیم در مجموع این پانصد آیه دقت کامل کنیم که محور اصلی حرف خدا راجع به انبیا چیست ؟ این آیه را در سوره انبیا باید مورد توجه قرار بدهیم آیه زیبایی است که پروردگار عزیز عالم در حقّ آنها می فرماید :

( جَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا ) (۲)

همین برای ما کافی است که تواضع انبیای الهی را ببینیم ، اوامر خدا را اطاعت کردند:

( وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ )

من از آنها انجام هر خیری را - بی استثنا - خواستم کمترین خیری از انبیا فوت نشد به امر حق ، به عنوان عبادت حق ،

( وَ إِقامَ الصَّلاهِ وَ إِیتاءَ الزَّکاهِ )

کسی که عمری را صورت درِ خانه خدا روی خاک بگذارد ،( إِقامَ الصَّلاهِ ) معلوم است در کمال تواضع است ،( وَ إِیتاءَ الزَّکاهِ ) در عین اینکه محبت به پول ، برای انسان طبیعی است ولی به امر الله دل از این محبت می کند ، برای حلّ مشکلات مردم دست به جیب می شود ، معلوم است که در کمال تواضع است ،( وَ کانُوا لَنا عابِدِینَ ) انبیا من ، بنده ، فرمان بردار و مطیع من بودند انسان متواضع غیر از ملائکه خودش را همرنگ انبیا می کرد

__________________________________________

۱- (۱)) - ص (۳۸) : ۷۸؛ (لعنت من تا روز قیامت بر تو باد .)

۲- (۲)) - انبیاء (۲۱) : ۷۳؛ (و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [ مردم را ] هدایت می کردند ، و انجام دادن کارهای نیک و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات را به آنان وحی کردیم.)

اطاعت موجودات از خداوند

(۱)

( وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ ) (۲)

(نجم) ، یعنی همه گیاهان ، (شجر ) یعنی همه درختان عالم در پیشگاه من سر به سجده دارند ، سجده آنها چیست ؟ اطاعت امر ، به دانه در زیر زمین امر می کنم بشکاف ، ریشه و شاخه بده ، به بشر این مقدار میوه بده هوای زمین را از آلودگی تسویه کن ، آثار دیگر خود را به موجودات هدیه کن

به امر خدا علف سبز در می آید و در اختیار گوسفند و گاو قرار می گیرد ، شما فرآورده های این علف را بعد از خوردن حیوانات حلال گوشت ، می توانید حساب کنید که در قرآن مجید به آن اشاره شده است ، این علفی که به امر من روئیده شده ، و به امر من در اختیار حیوانات حلال گوشت قرار دارد ، برای انواعِ منافع شما ، گوشت ، پشم و پوست به شما می دهد ، فقط شیر او را حساب کنید تا چه اندازه به انسان کمک کرده است

اگر موجودات تواضع نداشتند ، هیچ چیزی سر سفره ما نبود

( وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ )

در اینجا پروین زیبا می سراید :

قطره ای کز جویباری می رود

همه موجودات فرمانبر هستند تمام موجودات عالم در مقابل محبوب ازل و ابد ، فرمانبر هستند ؛ یعنی متواضع هستند ، خواسته محبوب را آسان قبول می کنند و به اجرا می گذارند انسان متواضع هم همرنگ ملائکه و ائمه است به قول جلال الدین:

________________________________________

۱- (۱)) - نور (۲۴) : ۴۱؛ ( یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیْرُ صَافّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ ) اسرا (۱۷) : ۴۴؛ ( وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لکِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ ) بحار الأنوار: ۴۶/۶۱-۴۷-۴۹، حدیث ۲۱-۲۲؛ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا یُصَادُ مِنَ الطَّیْرِ إِلَّا مَا ضَیَّعَ التَّسْبِیحَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْیَهُودِ لِرَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم یَا مُحَمَّدُ أَخْبِرْنِی مَا یَقُولُ الْحِمَارُ فِی نَهِیقِهِ وَ مَا یَقُولُ الْفَرَسُ فِی صَهِیلِهِ وَ مَا یَقُولُ الدُّرَّاجُ فِی صَوْتِهِ وَ مَا تَقُولُ الْقُنْبُرَهُ فِی صَوْتِهَا وَ مَا یَقُولُ الضِّفْدِعُ فِی نَقِیقِهِ وَ مَا یَقُولُ الْهُدْهُدُ فِی صَوْتِهِ قَالَ فَأَطْرَقَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ثُمَّ قَالَ أَعِدْ عَلَیَّ یَا یَهُودِیُّ قَالَ فَأَعَادَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَمَّا الْحِمَارُ فَیَلْعَنُ الْعَشَّارَ وَ أَمَّا الْفَرَسُ فَیَقُولُ الْمُلْکُ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ وَ أَمَّا الدُّرَّاجُ فَیَقُولُ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی وَ أَمَّا الدِّیکُ فَیَقُولُ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَهِ وَ الرُّوحِ وَ أَمَّا الضِّفْدِعُ فَیَقُولُ اذْکُرُوا اللَّهَ یَا غَافِلِینَ وَ أَمَّا الْهُدْهُدُ فَیَقُولُ رَحِمَکَ اللَّهُ یَا دَاوُدُ یَعْنِی سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ وَ أَمَّا الْقُنْبُرَهُ فَیَقُولُ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ یُبْغِضُ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم . وَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لَاتَسُبُّوا الضِّفْدِعَ فَإِنَّ صَوْتَهُ تَسْبِیحٌ وَ تَقْدِیسٌ وَ تَکْبِیرٌ إِنَّ الْبَهَائِمَ اسْتَأْذَنَتْ رَبَّهَا فِی أَنْ تُطْفِئَ النَّارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ فَأَذِنَ لِلضَّفَادِعِ فَتَرَاکَبَتْ عَلَیْهِ فَأَبْدَلَهَا اللَّهُ بِحَرِّ النَّارِ الْمَاءَ.)

۲- (۲)) - رحمن (۵۵) : ۶؛ (و گیاه و درخت همواره [ برای او ] سجده می کنند.)

مقام انسان در بهشت

( وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ ) (۲) ( اَلْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ ) (۳) متواضع وقتی وارد محشر می شود مجذوب فرشتگان است ، اتوماتیک ، زیرا جزو آنها و از آن طایفه است ، فرشتگان به متواضع وارد شده در قیامت ، کمال تواضع را می کنند ، به سوره رعد توجه کنید ،

( وَ الْمَلائِکَهُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بابٍ * سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدّارِ ) (۴)

تمام فرشتگان به او سلام می کنند ، این سلام اول است ، سلام دوم هم در سوره یس است ، وقتی متواضعان وارد بهشت شدند و روی تخت ها نشستند و تکیه دادند ، صدای خود پروردگار را می شنوند ،

( سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ ) (۵)

سلامی از پروردگار مهربان

وقتی وارد محشر می شوند مجذوب طایفه انبیا ، ائمه و پاکان می شوند ، این آیه را در سوره نساء مشاهده کنید ،

( مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ ) ؛

یعنی انسان متواضع در برابر پروردگار ،

( فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً ) (۶)

قرآن بسیار روشن حرف می زند ، تمام متکبران با ابلیس محشور می شوند ، تمام

__________________________________________

۱- (۱)) - مولوی.

۲- (۲)) - نور (۲۴) : ۲۶؛ (و زنان پاک برای مردان پاک.)

۳- (۳)) - نور (۲۴) : ۲۶؛ (زنان پلید برای مردان پلید.)

۴- (۴)) - رعد (۱۳) : ۲۳ - ۲۴؛ (و فرشتگان از هر دری بر آنان درآیند * [ و به آنان گویند : ] سلام بر شما به پاس استقامت و صبرتان [ در برابر عبادت ، معصیت و مصیبت ] پس نیکوست فرجام این سرای .)

۵- (۵)) - یس (۳۶) : ۵۸؛ (با سلام [ ی پرارزش و سلامت بخش ] که گفتاری از پروردگاری مهربان است .)

۶- (۶)) - نساء (۴) : ۶۹؛ (کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند ، در زمره کسانی از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت [ ایمان ، اخلاق و عمل صالح ] داده ؛ و اینان نیکو رفیقانی هستند .)

متواضعان هم با ملائکه ، انبیا ، ائمه ، صدیقین و شهدا محشور می شوند

یک ماه به خدا تواضع کردید ، خداوند به انسان می فرماید : جلوی شهوات حلال خود را بگیر ، در طول روز لقمه حلال خود را نخور و روزه بگیر ، نماز بخوان ، اگر حقّ و حقوقی با مردم ، با خانواده خود ، در ذمه تو است ، تا شب احیا نیامده ، به همه آنها تسویه کن ، گناهانی بین خود و من داری ، من هم خدای مهربانی هستم ، چه از من بخواهی و نخواهی ، من همه گناهان تو را می بخشم

در برابر حق این تواضع است ، یک تواضع هم در مقابل مردم است که بحث مفصّل آن در گذشته مطرح شد ، دو روایت بسیار ناب از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امیرالمؤمنینعليه‌السلام در مورد تواضع اولیای دین برای شما نقل می کنم

محبت موجودات به امام حسینعليه‌السلام

همه ما فقط به لطف پروردگار - هیچ عامل دیگری را نمی شود پیدا کرد - قلبمان از عشق به أبی عبداللهعليه‌السلام موج می زند ، برادران ، بزرگان و عالمان محترم اهل تسنن نقل می کنند که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به عایشه فرمود :

(انّ للحسین فی قلوب المؤمنین محبّهً مکنونهً )(۱) ای عایشه ! هر مؤمنی که آفریده می شود خداوند متعال محبّت حسین مرا در گِل او خمیر می کند همه می دانیم که وجود مبارک حضرت سیدالشهداعليه‌السلام چهره عظیمی در میان تمام موجودات عالم هستی دارد ، همه می دانیم انبیا به ایشان متوسل شدند ، همه می دانیم پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و ائمهعليهم‌السلام به ایشان متوسل شدند ، وقتی که باران نمی بارید و خشکسالی بود ، امیرالمؤمنینعليه‌السلام به ایشان می فرمود :(۲) دعا کن ، نمی گفت برو نماز باران بخوان ، چون می دانست راه بین حسین و خدا میان بر است

____________________________________

۱- (۱)) - الحق المبین فی معرفه المعصومینعليهم‌السلام ، الشیخ علی الکورانی العاملی: ۵۸۸؛ (والإمام الحسینعليه‌السلام له جاذبیه خاصه فی القلوب بمجرد ذکر اسمه: إن للحسین محبه مکنونه فی قلوب المؤمنین.) و نیز در بحار الأنوار: ۲۷۲/۴۳، حدیث ۹۳؛ ([ الخرائج و الجرائح ] أَنَّ النَّبِیَّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خَرَجَ فِی طَلَبِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ قَدْ خَرَجَا مِنَ الْبَیْتِ وَ أَنَا مَعَهُ فَرَأَیْتُ أَفْعًی عَلَی الْأَرْضِ فَلَمَّا أَحَسَّتْ بِوَطْ ءِ النَّبِیِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قَامَتْ وَ نَظَرَتْ وَ کَانَتْ أَعْلَی مِنَ النَّخْلَهِ وَ أَضْخَمَ مِنَ الْبَکْرِ یَخْرُجُ مِنْ فِیهَا النَّارُ فَهَالَنِی ذَلِکَ فَلَمَّا رَأَتْ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صَارَتْ کَأَنَّهَا خَیْطٌ فَالْتَفَتَ إِلَیَّ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فَقَالَ أَ لَاتَدْرِی مَا تَقُولُ هَذِهِ یَا أَخَا کِنْدَهَ قُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ قَالَتِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یُمِتْنِی حَتَّی جَعَلَنِی حَارِساً لِابْنَیْ رَسُولِ اللَّهِ وَ جَرَتْ فِی الرَّمْلِ رَمْلِ الشِّعَابِ فَنَظَرْتُ إِلَی شَجَرَهٍ لَاأَعْرِفُهَا بِذَلِکَ الْمَوْضِعِ لِأَنِّی مَا رَأَیْتُ فِیهِ شَجَرَهً قَطُّ قَبْلَ یَوْمِی ذَلِکَ وَ لَقَدْ أَتَیْتُ بَعْدَ ذَلِکَ الْیَوْمِ أَطْلُبُ الشَّجَرَهَ فَلَمْ أَجِدْهَا وَ کَانَتِ الشَّجَرَهُ أَظَلَّتْهُمَا بِوَرَقٍ وَ جَلَسَ النَّبِیُّ بَیْنَهُمَا فَبَدَأَ بِالْحُسَیْنِ فَوَضَعَ رَأْسَهُ عَلَی فَخِذِهِ الْأَیْمَنِ ثُمَّ وَضَعَ رَأْسَ الْحَسَنِ عَلَی فَخِذِهِ الْأَیْسَرِ ثُمَّ جَعَلَ یُرْخِی لِسَانَهُ فِی فَمِ الْحُسَیْنِ فَانْتَبَهَ الْحُسَیْنُ فَقَالَ یَا أَبَتِ ثُمَّ عَادَ فِی نَوْمِهِ فَانْتَبَهَ الْحَسَنُ وَ قَالَ یَا أَبَتِ وَ عَادَ فِی نَوْمِهِ فَقُلْتُ کَأَنَّ الْحُسَیْنَ أَکْبَرُ فَقَالَ النَّبِیُّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم إِنَّ لِلْحُسَیْنِ فِی بَوَاطِنِ الْمُؤْمِنِینَ مَعْرِفَهً مَکْتُومَه.)

۲- (۲)) - بحار الأنوار: ۱۸۷/۴۴، باب ۲۵، حدیث ۲۵؛ (عُیُونُ الْمُعْجِزَاتِ،عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِعليه‌السلام قَالَ جَاءَ أَهْلُ الْکُوفَهِ إِلَی عَلِیٍّعليه‌السلام -فَشَکَوْا إِلَیْهِ إِمْسَاکَ الْمَطَرِ وَ قَالُوا لَهُ اسْتَسْقِ لَنَا- فَقَالَ لِلْحُسَیْنِعليه‌السلام قُمْ وَ اسْتَسْقِ فَقَامَ- وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ- وَ قَالَ اللَّهُمَّ مُعْطِیَ الْخَیْرَاتِ وَ مُنْزِلَ الْبَرَکَاتِ- أَرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْنَا مِدْرَاراً وَ اسْقِنَا غَیْثاً مِغْزَاراً- وَاسِعاً غَدَقاً مُجَلِّلًا سَحّاً سَفُوحاً- فِجَاجاً تُنَفِّسُ بِهِ الضَّعْفَ مِنْ عِبَادِکَ- وَ تُحْیِی بِهِ الْمَیِّتَ مِنْ بِلَادِکَ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ- فَمَا فَرَغَعليه‌السلام مِنْ دُعَائِهِ حَتَّی غَاثَ اللَّهُ تَعَالَی غَیْثاً بَغْتَهً- وَ أَقْبَلَ أَعْرَابِیٌّ مِنْ بَعْضِ نَوَاحِی الْکُوفَهِ- فَقَالَ تَرَکْتُ الْأَوْدِیَهَ وَ الآْکَامَ یَمُوجُ بَعْضُهَا فِی بَعْض.)

زینب کبریعليها‌السلام می فرماید : سی و هفت سالی که برادرم در عصر پدرم امیرالمؤمنین بود یکبار پدرم او را به یا حسین صدا نزد ، هر وقت می خواست او صدا کند ، امیرالمؤمنینعليه‌السلام تمام قد از جا بلند می شد ، یک حالت ادب به خود می گرفت و آرام می گفت : (الیّ یا ابا عبدالله ) نام او را نمی گفت

بارک الله به مقبل اصفهانی(۱) که قبرش در کاشان است می گوید :

مقبل ! هیچ اشتباهی نکردی ، اگر در این جلسه بودید ما با قرآن و روایت ثابت می کردیم که هیچ اشتباهی نکردید ، بسیار درست گفتید

مقام و عظمت امام حسینعليه‌السلام

این وجود مبارک که از رحمت ، علم ، لطف و از فیوضات خدا پر است ، این وجود مبارک که پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرماید : آقای تمام اولین و آخرین شهیدان می باشند ، آقای همه شهیدان ، شهدای کربلا هستند و آقای شهدای کربلا حسین من است ؛ یعنی شهیدی به آقایی أبی عبدالله در عالم نیست همه می دانیم کتاب با عظمت (کامل الزیارات ) که بعضی از مراجع تقلید وقتی می خواهند یک روایت از آن کتاب نقل کنند می گویند ما سند و راوی نقل کننده را نمی خواهیم ، همین که در این کتاب این روایت آمده ما به آن فتوا می دهیم ، در این کتاب امام صادقعليه‌السلام می فرماید : پروردگار هر شب جمعه هفتاد بار حسین را زیارت می کند البته من نمی دانم زیارت خدا چگونه است ؟ یعنی جلوه به قلب ایشان می کند ، همان چیزی که حضرت موسیعليه‌السلام در کوه طور خواست

______________________________________

۱- (۱)) - نامش آقا محمد شیخا معروف به میرزا مقبل مردی با کمال و با وجد و حال بوده و در عصر نادری از ایران گریخته به هندوستان رفت و در گجرات نزد مؤمن خان ناظم آن دیار می گذرانید و هم در آن سامان در سنه ۱۱۵۷ هجری قمری درگذشت طبع خوشی داشته. این شعر از اوست: چو تیر غمزه بندد سوی من ابرو کمان من غبار نیستی برخیزد از نام و نشان من گلزار جاویدان: ۱۳۸۷.

۲- (۲)) - مقبل اصفهانی.

تواضع امام حسینعليه‌السلام

(۱)

این انسان سوار بر یک قاطر است ، از یک محلی در مدینه رد می شود ، چهار پنج کارگر ، نماز ظهر خود را خوانده و روی خاک های کوچه نشسته و یک پارچه پهن کرده بودند و یک مقدار نان خشک ریخته بودند و می خواهند غذا بخورند چشم یکی از آنها به أبی عبداللهعليه‌السلام افتاد ، گفت : صبر کنید من بروم اگر امام حسینعليه‌السلام ناهار نخورده ، او را دعوت کنم بیاید با ما ناهار بخورد

تا این را گفت ، بقیه کارگرها گفتند ، عقلت کم است ، آسمان و زمین غلام حلقه به گوش حسینعليه‌السلام است ، از او دعوت کنیم با ما ناهار بخورد ؟! و روی خاک ها بنشیند ، گفت : رفقا شما حسین را نمی شناسید بلند شد دوید و جلوی مرکب آمد ، گفت : حسین جان غذا خورده اید ؟ فرمود : نه

اولیای خدا همیشه راست می گویند به خدا ، خانواده ، به مردم و خود راست می گویند ، گفت : میل به غذا داری ، فرمود : بله ، گفت : می آیید با ما ناهار بخورید ، فرمود : بله ، از قاطر پیاده شدند ، روی خاک نشستند ، غذای آنها که تمام شد ، فرمود : من دعوت شما را اجابت کردم ، حالا من اگر شما را دعوت کنم اجابت می کنید گفتند : یابن رسول الله ، با کمال میل اطاعت می کنیم ،

فرمود : فردا همه شما خانه ما دعوت هستید ، یک غذای خوبی پخت ، بعد به قنبر فرمود : پول و لباس ، به این بزرگواران بده ، اینها میهمانان من هستند

تاثیر تواضع بر جامعه

تواضع مهر ، عبادت و رفاقت می آورد نیرو اضافه می کند ، اگر هفتاد میلیون

________________________________________:۳۷۹

۱- (۱)) - وسائل الشیعه: ۳۰۰/۲۴، باب ۲۸، حدیث ۳۰۶۰۳؛ (الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ مَسْعَدَهَ قَالَ مَرَّ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّعليه‌السلام بِمَسَاکِینَ قَدْ بَسَطُوا کِسَاءً لَهُمْ فَأَلْقَوْا عَلَیْهِ کِسَراً فَقَالُوا هَلُمَّ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَثَنَی (رِجْلَهُ وَ نَزَلَ ) ثُمَّ تَلَا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرِینَ ثُمَّ قَالَ قَدْ أَجَبْتُکُمْ فَأَجِیبُونِی قَالُوا نَعَمْ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ قَامُوا مَعَهُ حَتَّی أَتَوْا مَنْزِلَهُ فَقَالَ لِلرَّبَابِ أَخْرِجِی مَا کُنْتِ تَدَّخِرِینَ .) بحار الأنوار: ۵۵/۴۶، باب ۵، حدیث ۲؛ (الکافی، هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَرَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا عَلَی الْمَجْذُومِینَ - وَهُوَ رَاکِبٌ حِمَارَهُ وَ هُمْ یَتَغَدَّوْنَ - فَدَعَوْهُ إِلَی الْغَدَاءِ فَقَالَ - أَمَا إِنِّی لَوْ لَاأَنِّی صَائِمٌ لَفَعَلْتُ - فَلَمَّا صَارَ إِلَی مَنْزِلِهِ أَمَرَ بِطَعَامٍ فَصُنِعَ - وَ أَمَرَ أَنْ یَتَنَوَّقُوا.)

۲- (۲)) - ابوالقاسم فردوسی.

اهل یک مملکت متواضع باشند ، چه در جهت خدا و خلق ، آن مملکت هیچ مشکلی نخواهد داشت تمام مشکلات یک مملکت به خاطر سرپیچی ها ، طغیان ، بی مهری ها و در نهایت تکبّرها است اگر همه تسلیم قانون خدا و کشور شوند ، هیچ مشکلی نخواهیم داشت دادگستری ها به خاطر نداشتن ارباب رجوع بیکار می شوند

از دولت بار مهمی کم می شود تمام کلانتری ها بیکار می شوند ، صبح همه دو صفحه رساله و یک قرائت قرآن می خوانند و کار آنها تمام می شود

صبر و تواضع امام زین العابدینعليه‌السلام

کاربردترین حال اخلاقی تواضع است

عموزاده در مسجد به امام زین العابدینعليه‌السلام توهین کرد ، مردم به طرف او هجوم آوردند و از امام خواستند که او را ادب کنند ، به امام گفتم : تا کی می خواهی صبر کنی ؟ بی ادبی و بی تربیتی را دیدی فرمود : صبر نمی کنم می روم تلافی می کنم

دست ها به طرف خنجرها رفت و مشت ها گره شد ، پنج شش نفر دنبال زین العابدینعليه‌السلام رفتند تا از امام حمایت کنند ، مردم با خود می گفتند : به امام توهین می کند در مسجد صدای خود را بلند می کند ، هرکس حرفی می زند ، دیدند زین العابدینعليه‌السلام زیر لب حرفهایی می زند ، ایشان چه نقشه ای دارد ؟ اما بعد متوجه شدند که امام با خود این آیه را تلاوت می کند ،

( وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النّاسِ وَ اللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ) (۱)

جلوی در خانه عموزاده رسیدند ، پسر حضرت مجتبیعليه‌السلام ، در زدند ، خادم در را باز کرد ، فرمود : عمو زاده ام تشریف دارند ، عرض کرد: بله ، فرمود : اگر می شود او را صدا کنید ، امامعليه‌السلام فرمود : عموزاده جان ، آنچه در مسجد فرمودی اگر در من

________________________________________

۱- (۱)) - آل عمران (۳) : ۱۳۴؛ (و خشم خود را فرو می برند ، و از [ خطاهایِ ] مردم در می گذرند ؛ و خدا نیکوکاران را دوست دارد.)

هست ، خدا مرا ببخشد ، اگر در من نیست ، اشتباه شده ، خدا شما را ببخشد. (۱) به دست و پای زین العابدین افتاد ، حضرت او را بلند کرد ، گفت : من اشتباه کردم تواضع و سینه سپر نکردن بسیار خوب جواب می دهد

به فرمایش رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم توجه کنید ، من توضیح نمی دهم ، فقط متن را می خوانم و رد می شوم

کسی که با خدا معامله کند ، هم برای خدا تواضع کند و هم برای مردم ،

(من تواضع للّه رفعه الله ومن تکبّر خَفَضَهُ الله )(۲) کسی که برای خدا و مردم سینه سپر کند ، خدا پوزه او را به خاک می مالد ، و تا به حال خیلی ها را به خاک مالیده است:

(ومن اقتصد فی معیشته رزقه الله )

کسی که در زندگی مادی میانه رو باشد ، در خرج و هزینه ها ، افراط و تفریط نکند ، پیغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم می فرماید : درِ روزی خدا به روی او باز است:

( ومن بَذَّرَ حرمه الله )

کسی که اهل اسراف است ، خدا هم از او جدا می شود می فرماید : حالا که می خواهی رزق و روزی مرا حرام کنی ، به چه دلیل به تو بدهم ، جلوی او را می گیرم:

(ومن أکثر ذکر الموت أحبّه الله )

و هر کس زیاد به یاد دنیای بعد از خود باشد ، محبوب خدا می شود

مذمت عیب جویی از دیگران

روایت از امیرالمؤمنینعليه‌السلام است ، این روایت از طرف شیعه است خدا به ما

________________________________________

۱- (۱)) - بحار الأنوار: ۵۴/۴۶، باب ۵، حدیث ۱؛ ([إعلام الوری ] [الإرشاد ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ وَ غَیْرِهِ قَالُوا وَقَفَ عَلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ فَأَسْمَعَهُ وَ شَتَمَهُ فَلَمْ یُکَلِّمْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ لِجُلَسَائِهِ لَقَدْ سَمِعْتُمْ مَا قَالَ هَذَا الرَّجُلُ وَ أَنَا أُحِبُّ أَنْ تَبْلُغُوا مَعِی إِلَیْهِ حَتَّی تَسْمَعُوا مِنِّی رَدِّی عَلَیْهِ قَالَ فَقَالُوا لَهُ نَفْعَلُ وَ لَقَدْ کُنَّا نُحِبُّ أَنْ یَقُولَ لَهُ وَ یَقُولَ فَأَخَذَ نَعْلَیْهِ وَ مَشَی وَ هُوَ یَقُولُ وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ فَعَلِمْنَا أَنَّهُ لَایَقُولُ لَهُ شَیْئاً قَالَ فَخَرَجَ حَتَّی أَتَی مَنْزِلَ الرَّجُلِ فَصَرَخَ بِهِ فَقَالَ قُولُوا لَهُ هَذَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ قَالَ فَخَرَجَ إِلَیْنَا مُتَوَثِّباً لِلشَّرِّ وَ هُوَ لَایَشُکُّ أَنَّهُ إِنَّمَا جَاءَ مُکَافِئاً لَهُ عَلَی بَعْضِ مَا کَانَ مِنْهُ فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ یَا أَخِی إِنَّکَ کُنْتَ قَدْ وَقَفْتَ عَلَیَّ آنِفاً فَقُلْتَ وَ قُلْتَ فَإِنْ کُنْتَ قُلْتَ مَا فِیَّ فَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهُ وَ إِنْ کُنْتَ قُلْتَ مَا لَیْسَ فِیَّ فَغَفَرَ اللَّهُ لَکَ قَالَ فَقَبَّلَ الرَّجُلُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ قَالَ بَلْ قُلْتُ فِیکَ مَا لَیْسَ فِیکَ وَ أَنَا أَحَقُّ بِهِ قَالَ الرَّاوِی لِلْحَدِیثِ وَ الرَّجُلُ هُوَ الْحَسَنُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ.)

۲- (۲)) - الکافی: ۱۲۲/۲، باب تواضع، حدیث ۳؛ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَفْطَرَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عَشِیَّهَ خَمِیسٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا فَقَالَ هَلْ مِنْ شَرَابٍ فَأَتَاهُ أَوْسُ بْنُ خَوَلِیٍّ الْأَنْصَارِیُّ بِعُسِّ مَخِیضٍ بِعَسَلٍ فَلَمَّا وَضَعَهُ عَلَی فِیهِ نَحَّاهُ ثُمَّ قَالَ شَرَابَانِ یُکْتَفَی بِأَحَدِهِمَا مِنْ صَاحِبِهِ لَاأَشْرَبُهُ وَ لَاأُحَرِّمُهُ وَ لَکِنْ أَتَوَاضَعُ لِلَّهِ فَإِنَّ مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ وَ مَنْ تَکَبَّرَ خَفَضَهُ اللَّهُ وَ مَنِ اقْتَصَدَ فِی مَعِیشَتِهِ رَزَقَهُ اللَّهُ وَ مَنْ بَذَّرَ حَرَمَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوْتِ أَحَبَّهُ اللَّهُ.)

توفیق دهد که قدر این پیغمبر و ائمه را بدانیم که چگونه برای ما دل سوزاندند

(طوبی لمن شَغَلَهُ عَیْبُهُ عن عیوب الناس )(۱) خوش به حال کسی که تا آخر عمر ، درگیر رد کردن عیب های خودش است ، و وقت برای عیب جویی از بندگان خدا نگذاشته است

زبان او نسبت به مردم ، به آلودگی حرکت نمی کند به شخصی گفتند : شنیدیم می خواهی خانم خود را طلاق بدهی ، گفت : شما چه حقی داری در چارچوب ناموس خانه دیگران ، جستجو می کنید ؟ آنها هم دیدند که راست می گوید ، به اینها چه مربوط که در اسرار زن مردم پی جویی می کنند ، خانم خود را طلاق داد ، خانم بعد از عدّه رفت شوهر کرد یک روز به او گفتند : به چه دلیل زن خود را طلاق دادی ، گفت : او زن من نیست ، ناموس مردم است ، به من اجازه حرف زدن در حقّ ناموس مردم را ندادند خوش به حال کسی که با پرداختن به عیب های خودش ، وقت پرداختن به عیوب دیگران را نداشته باشد (وتواضع من غیر مَنْقَصَهٍ )

خوش به حال کسی که بدون نیاز و کمبود به دیگران تواضع می کند ، در عین اینکه قوی و غنی است اما متواضع است ، در عین پولدار و عالم بودن متواضع است

تواضع و فروتنی علما

یکی از بزرگترین مراجع ما ، مرحوم آیت الله العظمی سیدعبدالهادی شیرازی(۲) بود ، من تا به حال ندیدم کسی در این مسأله تردیدی داشته باشد ، که ایشان یقیناً از اولیای خدا بود مرجع هم بود بعد از آیت الله بروجردی(۳) مرجع تقلید بود ، یک بار به ایران آمد ، و برای زیارت حضرت معصومهعليها‌السلام به قم رفت ، ،

__________________________________________

۱- (۱)) - بحار الأنوار: ۱۹۹/۱، باب ۴، حدیث ۴؛ ([ تفسیر القمی ] عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَعليه‌السلام أَیُّهَا النَّاسُ طُوبَی لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ النَّاسِ وَ تَوَاضَعَ مِنْ غَیْرِ مَنْقَصَهٍ وَ جَالَسَ أَهْلَ الْفِقْهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ خَالَطَ أَهْلَ الذُّلِّ وَ الْمَسْکَنَهِ وَ أَنْفَقَ مَالًا جَمَعَهُ فِی غَیْرِ مَعْصِیَهٍ الْخَبَرَ.) نهج البلاغه: خطبه ۱۷۵؛ (یَا أَیُّهَا النَّاسُ طُوبَی لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ النَّاسِ وَ طُوبَی لِمَنْ لَزِمَ بَیْتَهُ وَ أَکَلَ قُوتَهُ وَ اشْتَغَلَ بِطَاعَهِ رَبِّهِ وَ بَکَی عَلَی خَطِیئَتِهِ فَکَانَ مِنْ نَفْسِهِ فِی شُغُلٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِی رَاحَهٍ.)

۲- (۲)) - آیه اللّه حاج سید عبدالهادی بن العلامه الاریب الحاج میرزا اسماعیل شیرازی بعد از فوت مرحوم آیه اللّه بروجردی به زعامت و ریاست حوزه نجف رسید، ولی بیش از یک سال طول نکشید و در سال ۱۳۸۱ هجری قمری وفات نمود. گنجینه دانشمندان: ۲۷۱/۷.

۳- (۳)) - شرح حال ایشان در جلسه ۱۲ همین کتاب بیان شده است.