حديث شماره : ٣٩

حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْكِنْدِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُدَيْسٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِى الصَّبَّاحِ قَالَ سَمِعْتُ كَلَاماً يُرْوَى عَنِ النَّبِيِّ ص وَ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام وَ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ فَعَرَضْتُهُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فَقَالَ هَذَا قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ ص أَعْرِفُهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِيدُ مَنْ وُعِظَ بِغَيْرِهِ وَ أَكْيَسُ الْكِيسِ التَّقِيُّ وَ أَحْمَقُ الْحُمْقِ الْفَجُورُ وَ شَرُّ الرَّوِيِّ رَوِيُّ الْكَذِبِ وَ شَرُّ الْأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا وَ أَعْمَى الْعَمَى عَمَى الْقَلْبِ وَ شَرُّ النَّدَامَةِ نَدَامَةُ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ أَعْظَمُ الْخَطَايَا عِنْدَ اللَّهِ لِسَانُ الْكَذَّابِ وَ شَرُّ الْكَسْبِ كَسْبُ الرِّبَا وَ شَرُّ الْمَآكِلِ أَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ وَ أَحْسَنُ الزِّينَةِ زِينَةِ الرَّجُلِ هَدْيٌ حَسَنٌ مَعَ إِيمَانٍ وَ أَمْلَكُ أَمْرِهِ بِهِ وَ قِوَامُ خَوَاتِيمِهِ وَ مَنْ يَتَّبِعِ السُّمْعَةَ يُسَمِّعِ اللَّهُ بِهِ الْكَذِبَةَ وَ مَنْ يَتَوَلَّ الدُّنْيَا يَعْجِزْ عَنْهَا وَ مَنْ يَعْرِفِ الْبَلَاءَ يَصْبِرْ عَلَيْهِ وَ مَنْ لَا يَعْرِفْهُ يَنْكُلْ وَ الرَّيْبُ كُفْرٌ وَ مَنْ يَسْتَكْبِرْ يَضَعْهُ اللَّهُ وَ مَنْ يُطِعِ الشَّيْطَانَ يَعْصِ اللَّهَ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ يُعَذِّبْهُ اللَّهُ وَ مَنْ يَشْكُرْ يَزِيدُهُ اللَّهُ وَ مَنْ يَصْبِرْ عَلَى الرَّزِيَّةِ يُعِنْهُ اللَّهُ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَحَسْبُهُ اللَّهُ لَا تُسْخِطُوا اللَّهَ بِرِضَا أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ وَ لَا تَقَرَّبُوا إِلَى أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ تَتَبَاعَدُوا مِنَ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيْسَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ أَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ شَيْءٌ يُعْطِيهِ بِهِ خَيْراً وَ لَا يَدْفَعُ بِهِ عَنْهُ شَرّاً إِلَّا بِطَاعَتِهِ وَ اتِّبَاعِ مَرْضَاتِهِ وَ إِنَّ طَاعَةَ اللَّهِ نَجَاحٌ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ يُبْتَغَى وَ نَجَاةٌ مِنْ كُلِّ شَرٍّ يُتَّقَى وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ يَعْصِمُ مَنْ أَطَاعَهُ وَ لَا يَعْتَصِمُ بِهِ مَنْ عَصَاهُ وَ لَا يَجِدُ الْهَارِبُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَهْرَباً وَ إِنَّ أَمْرَ اللَّهِ نَازِلٌ وَ لَوْ كَرِهَ الْخَلَائِقُ وَ كُلُّ مَا هُوَ آتٍ قَرِيبٌ مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ وَ مَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ فَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى وَ لَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

(٣٩ - ابى الصباح گويد: من شنيدم (مردم ) سخنى را از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و امير المؤ منينعليه‌السلام و ابن مسعود نقل مى كنند، پس ‍ به نزد امام صادقعليه‌السلام رفتم و آن را بر آن حضرت عرضه كردم ، فرمود: (آرى ) اين سخن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است و آن را مى شناسم ، (و آن اين بود كه ) فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: شخص بدبخت در شكم مادرش بدبخت است ، و سعادتمند كسى است كه به ديگران پند گيرد، و زيرك ترين اشخاص مرد با تقوى و پرهيزكار است و احمق ترين احمقان شخص بزهكار و فاجر است ، و بدترين نقلها نقل كردن دروغ است ، و بدترين كارها بدعتها است و كورترين كوريها كورى دل است ، و بدترين پشيمانيها پشيمانى روز قيامت است ، و بزرگترين خطاها در پيشگاه خدا زبان دروغگو است ، و بدترين پشيمانيها پشيمانى روز قيامت است ، و بزرگترين خطاها در در پيشگاه خدا زبان دروغگو است ، و بدترين كسبها كسب ربوى (و بدست آوردن مال از ربا) است و بدترين خوراكها خوردن مال يتيم است ، و بهترين زيورها زيور مرد است به رفتن راه درست با داشتن ايمان ، و (نيز به راه درست رفتن ) بهترين چيزى است كه در اختيار او است (كه او را از بردگى شهوت بيرون آورد) و موجب قوام و صلاح سرانجام كارهاى او است (اين معنى روى آن است كه (واو) در جمله (و قوام خواتيمه ) جزء روايت باشد، و محتمل است چنانچه مجلسىرحمه‌الله گفته : (واو) را نساخ افزوده باشند) و هر كه (در كار خود) پيرو شهرت طلبى باشد خداوند دروغش را بشنواند (مجلسىرحمه‌الله در معناى اين جمله چند وجه گفته كه از آنجمله است : هر كه عمل صالحى را در پنهانى انجام دهد و سپس آن را براى خود نمائى و اطلاع يافتن مردم آشكار كند خداوند غرض او را بگوش مردم برساند و براى مردم آشكار سازد كه غرض اين شخص از اينكار خود نمائى بوده و عملش ‍ خالص براى حق نبوده است ).

و هر كه به كار دنيا سر گرم شود بدان درماند (و مطلوب خود را از آن دريافت نكند) و هر كه بلا (و فوائد و منافع و پاداش آن را) بداند بر آن شكيبائى ورزد، و هر كه آن را (و منافع و پاداشش را) نداند از آن بترسد و تن بدان ندهد، شك و ترديد (در اصول دين ) كفر است ، و هر كه گردن فرازى و تكبر كن خدايش پست كند، و هر كه فرمانبردارى شيطان كند نافرمانى خدا را كرده و هر كه نافرمانى خدا كند خدايش او را عذاب كند، و هر كه سپاسگزارى كند خدا بر او بيفزايد، و هر كه بر بلاى سخت شكيبا باشد خدايش كمك كند، و هر كه بر خدا توكل كند خدايش او را بس باشد. خدايرا به خاطر خوشنودى و رضايت يكى از خلقش به خشم نياوريد، و به هيچ يك از خلق خدا (بوسيله نافرمانى خدا) تقرب نجوئيد كه از خدا دور شويد، زيرا ميان خداى عزوجل و هيچ يك از خلق او خصوصيتى وجود ندارد كه بدان وسيله خيرى بدو رساند و يا شرى را از او دفع كند جز بوسيله اطاعت كردن او و پيروى از آنچه موجب خوشنودى او است ، و به راستى كه اطاعت خدا وسيله رسيدن و كامياب شدن به هر خيرى است كه جستجو شود، و سبب نجات و رهائى از هر شرى است كه از آن پرهيز گردد، و به راستى كه خداى عزوجل نگاه دارد هر كه را كه از او فرمانبردارى كند، و نگهدارى نكند از كسيكه نافرمانيش كند، و كسى كه از خداى عزوجل بگريزد گريز گاهى ندارد، و همانا فرمان خدا نازل شود و گرچه آفريدگانش خوش نداشته باشند، و هر آنچه آمدنى است نزديك است (مانند مرگ و برزخ و قيامت ). آنچه خدا خواهد باشد و آنچه را نخواهد نباشد پس كمك كنيد به نيكى و پرهيزكارى و به بدكارى و تجاوز كمك ندهيد و از خدا بترسيد كه خداوند سخت كيفر است .)

حديث شماره : ٤٠

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ كانَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَقَالَ كَانَ النَّاسُ قَبْلَ نُوحٍ أُمَّةَ ضَلَالٍ فَبَدَا لِلَّهِ فَبَعَثَ الْمُرْسَلِينَ وَ لَيْسَ كَمَا يَقُولُونَ لَمْ يَزَلْ وَ كَذَبُوا يَفْرُقُ اللَّهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ مَا كَانَ مِنْ شِدَّةٍ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ مَطَرٍ بِقَدْرِ مَا يَشَاءُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُقَدِّرَ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ (٤٠ - يعقوب بن شعيب از امام صادقعليه‌السلام از گفتار خداى عزوجل پرسيد كه فرمايد: (مردم همه يك امت بودند) (سوره بقره آيه ٢١٣) فرمود: مردم پيش از حضرت نوح همه يك امت گمراه بودند و خدا آغاز بعثت كرد و (از روى قانون بداء) پيمبران مرسل را برانگيخت ، و اينكه مردم گويند:

هميشه بوده و خواهد بود (يعنى هر آنچه از ازل تعيين شده تغييرى در آن راه نيابد) چنين نيست و دروغ گفته اند، خدا در شب قدر جدا كند آنچه از سختى يا خوشى يا باران است به مقدارى كه خدا تا سال آينده خواهد بدان مقدار معين فرمايد. )

حديث شماره : ٤١

(حَدِيثُ الْبَحْرِ مَعَ الشَّمْسِ)

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مَعْرُوفِ بْنِ خَرَّبُوذَ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ الْمُسْتَوْرِدِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مِنَ الْأَقْوَاتِ الَّتِى قَدَّرَهَا اللَّهُ لِلنَّاسِ مِمَّا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ الْبَحْرَ الَّذِى خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ قَالَ وَ إِنَّ اللَّهَ قَدْ قَدَّرَ فِيهَا مَجَارِيَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النُّجُومِ وَ الْكَوَاكِبِ وَ قَدَّرَ ذَلِكَ كُلَّهُ عَلَى الْفَلَكِ ثُمَّ وَكَّلَ بِالْفَلَكِ مَلَكاً وَ مَعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ فَهُمْ يُدِيرُونَ الْفَلَكَ فَإِذَا أَدَارُوهُ دَارَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْكَوَاكِبُ مَعَهُ فَنَزَلَتْ فِى مَنَازِلِهَا الَّتِى قَدَّرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا لِيَوْمِهَا وَ لَيْلَتِهَا فَإِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعِبَادِ وَ أَرَادَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَنْ يَسْتَعْتِبَهُمْ بِآيَةٍ مِنْ آيَاتِهِ أَمَرَ الْمَلَكَ الْمُوَكَّلَ بِالْفَلَكِ أَنْ يُزِيلَ الْفَلَكَ الَّذِى عَلَيْهِ مَجَارِى الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النُّجُومِ وَ الْكَوَاكِبِ فَيَأْمُرُ الْمَلَكُ أُولَئِكَ السَّبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ أَنْ يُزِيلُوهُ عَنْ مَجَارِيهِ قَالَ فَيُزِيلُونَهُ فَتَصِيرُ الشَّمْسُ فِى ذَلِكَ الْبَحْرِ الَّذِى يَجْرِى فِى الْفَلَكِ قَالَ فَيَطْمِسُ ضَوْؤُهَا وَ يَتَغَيَّرُ لَوْنُهَا فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُعَظِّمَ الْآيَةَ طَمَسَتِ الشَّمْسُ فِى الْبَحْرِ عَلَى مَا يُحِبُّ اللَّهُ أَنْ يُخَوِّفَ خَلْقَهُ بِالْآيَةِ قَالَ وَ ذَلِكَ عِنْدَ انْكِسَافِ الشَّمْسِ قَالَ وَ كَذَلِكَ يَفْعَلُ بِالْقَمَرِ قَالَ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يُجَلِّيَهَا أَوْ يَرُدَّهَا إِلَى مَجْرَاهَا أَمَرَ الْمَلَكَ الْمُوَكَّلَ بِالْفَلَكِ أَنْ يَرُدَّ الْفَلَكَ إِلَى مَجْرَاهُ فَيَرُدُّ الْفَلَكَ فَتَرْجِعُ الشَّمْسُ إِلَى مَجْرَاهَا قَالَ فَتَخْرُجُ مِنَ الْمَاءِ وَ هِيَ كَدِرَةٌ قَالَ وَ الْقَمَرُ مِثْلُ ذَلِكَ قَالَ ثُمَّ قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام أَمَا إِنَّهُ لَا يَفْزَعُ لَهُمَا وَ لَا يَرْهَبُ بِهَاتَيْنِ الْآيَتَيْنِ إِلَّا مَنْ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ فَافْزَعُوا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ ارْجِعُوا إِلَيْهِ

حديث دريا و خورشيد:

(٤١ - حكم بن مستورد از حضرت على بن الحسينعليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: از جمله اسباب زندگى مردم كه بدان احتياج دارند و خدا آنرا (براى رفع احتياج آنان ) خلق فرموده همان دريائى است كه خداى عزوجل آن را در ميان آسمان و زمين خلق كرده ، و همانا خداوند در آن دريا مجارى خورشيد و ماه و ستارگان و اختران را روى اندازه اى مقرر داشته و همه را بر روى فلك تقدير كرده ، و بر آن فلك فرشته اى را گماشته كه همراهش هفتاد هزار فرشته اند و آنها فلك را مى چرخانند و با چرخاندن آن خورشيد و ماه و اختران و كواكب مى چرخند و در منزلگاههائى كه خداى عزوجل براى آنها در شب و روزشان مقدر فرموده وارد مى شوند، و چون گناهان بندگان بسيار شد و خداى تعالى اراده فرمود آن مردم (گنهكار) را بوسيله نشانه اى از نشانه هاى خويش مورد عتاب و نكوهش خويش قرارشان دهد بدان فرشته گماشته بر فلك دستور دهد كه آن فلكى را كه در آن مجارى خورشيد و ماه و نجوم و كواكب است از جاى خود حركت دهد آن فرشته نيز بدان هفتادهزار فرشته دستور دهد كه آنرا از مجارى خود حركت دهند، آنها نيز چنان كنند و خورشيد در آن دريائى افتد كه در آن فلك جريان داشت ، پس نورش گرفته شود و رنگش دگرگون شود، پس چون خداى عزوجل خواهد كه نشانه اش ‍ بزرگ شود خورشيد در آن دريا فرو رود بدان مقدار كه خواهد خلق خود را بدان نشانه بترساند، و اين در همان وقتى است كه خورشيد بگيرد، و به همين نحو درباره ماه انجام دهد.

و چون خداوند بخواهد كه آن را روشن گرداند و به مجراى نخستين باز گرداند به فرشته گماشته بر فلك امر كند كه فلك را به مجراى خود باز گرداند و او نيز چنان كند پس خورشيد به مجراى اصلى خود باز گردد و چون از آب بيرون آيد تيره و گرفته رنگ باشد، و هم چنين است ماه

راوى گويد: سپس امام سجادعليه‌السلام فرمود: همانا كسى از اين دو نشانه نترسد و از آنها نهراسد جز آنكس كه از شيعيان ما باشد، و هر گاه چنين شد به خداى عزوجل پناه ببريد و به سوى او باز گرديد (و توبه كنيد).

توضيح :

در اين حديث از نظر اينكه امامعليه‌السلام فلك را بصورت مفرد ذكر كرده و جريان خورشيد و ماه و ستارگان در آن فرض شده يك معجزه علمى است كه پس از قرنها كه مردم گرفتار هيئت بطلميوسى بودند و خرق و التيام را در افلاك محال مى دانستند با تحقيقات جديد نظريه آنها مردود و اشتباه شناخته شد و اين حديث نيز نظريه جديد را بطور وضوح تاييد مى كند، چنانچه علامه شهرستانى در كتاب الهيئة و الاسلام (ص ٦٣) در معناى حديث ذكر كرده و از نظر خسوف و كسوف معمولى باشد كه در اثر حائل شدن ماه و زمين اتفاق ميافتد و آن نشانه اى است از عذاب الهى چنانچه در روز عاشورا بدون اين مقدمات خورشيد گرفت ، يا در اخبار است كه يكى از نشانه هاى ظهور حضرت قائمعليه‌السلام گرفتن آفتاب و ماه است )

حديث شماره : ٤٢

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ أَبِيهِ قَالَ شَكَوْتُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام مَا أَلْقَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِى مِنِ اسْتِخْفَافِهِمْ بِالدِّينِ فَقَالَ يَا إِسْمَاعِيلُ لَا تُنْكِرْ ذَلِكَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِكَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ لِكُلِّ أَهْلِ بَيْتٍ حُجَّةً يَحْتَجُّ بِهَا عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ فِى الْقِيَامَةِ فَيُقَالُ لَهُمْ أَ لَمْ تَرَوْا فُلَاناً فِيكُمْ أَ لَمْ تَرَوْا هَدْيَهُ فِيكُمْ أَ لَمْ تَرَوْا صَلَاتَهُ فِيكُمْ أَ لَمْ تَرَوْا دِينَهُ فَهَلَّا اقْتَدَيْتُمْ بِهِ فَيَكُونُ حُجَّةً عَلَيْهِمْ فِى الْقِيَامَةِ

(٤٢ - فضل بن اسماعيل هاشمى از پدرش روايت كند كه گويد: به امام صادقعليه‌السلام شكايت كردم در آنچه ازخانواده ام بدان برمى خورم از استخفافى كه نسبت به دين دارند (و آن را سبك شمارند) حضرت فرمود اى اسماعيل اين جريان را از خانواده ات تازه مپندار زيرا خداى تبارك و تعالى براى هر خاندانى حجتى قرار داده كه بوسيله آن شخص در روز قيامت بر ساير افراد خانواده احتجاج كند و بدانها فرمايد: آيا فلانى را در ميان خود نديديد؟ آيا رفتار و كردارش را نديديد؟ آيا نمازش را در ميان خود نديديد؟ آيا دين (و مواظبتش را بر دين ) نديديد؟ پس چرا به او اقتدا نكرديد؟ و همين سبب شود كه آن شخص حجتى باشد بر آنها در قيامت .)

حديث شماره : ٤٣

عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثَيْمٍ النَّخَّاسِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَكُونُ فِى الْمَحَلَّةِ فَيَحْتَجُّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى جِيرَانِهِ [ بِهِ ] فَيُقَالُ لَهُمْ أَ لَمْ يَكُنْ فُلَانٌ بَيْنَكُمْ أَ لَمْ تَسْمَعُوا كَلَامَهُ أَ لَمْ تَسْمَعُوا بُكَاءَهُ فِى اللَّيْلِ فَيَكُونُ حُجَّةَ اللَّهِ عَلَيْهِمْ

(٤٣ - معاوية بن عمار گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام كه مى فرمود: (ممكن است ) مردى از شما در يك محله باشد و خداوند روز قيامت بوسيله او به همسايگانش احتجاج كند و بدانها گفته شود: مگر فلانى ميان شما نبود؟ آيا سخنش را نشنيديد؟ آيا صداى گريه شبش را نشنيديد؟ و همان يك نفر حجت خداوند بر آنها مى گردد.)

حديث شماره : ٤٤

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِى مَرْيَمَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْراً أَبابِيلَ تَرْمِيهِمْ بِحِجارَةٍ مِنْ سِجِّيلٍ قَالَ كَانَ طَيْرٌ سَافٌّ جَاءَهُمْ مِنْ قِبَلِ الْبَحْرِ رُءُوسُهَا كَأَمْثَالِ رُءُوسِ السِّبَاعِ وَ أَظْفَارُهَا كَأَظْفَارِ السِّبَاعِ مِنَ الطَّيْرِ مَعَ كُلِّ طَائِرٍ ثَلَاثَةُ أَحْجَارٍ فِى رِجْلَيْهِ حَجَرَانِ وَ فِى مِنْقَارِهِ حَجَرٌ فَجَعَلَتْ تَرْمِيهِمْ بِهَا حَتَّى جُدِّرَتْ أَجْسَادُهُمْ فَقَتَلَهُمْ بِهَا وَ مَا كَانَ قَبْلَ ذَلِكَ رُئِيَ شَيْءٌ مِنَ الْجُدَرِيِّ وَ لَا رَأَوْا ذَلِكَ مِنَ الطَّيْرِ قَبْلَ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَ لَا بَعْدَهُ قَالَ وَ مَنْ أَفْلَتَ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ انْطَلَقَ حَتَّى إِذَا بَلَغُوا حَضْرَمَوْتَ وَ هُوَ وَادٍ دُونَ الْيَمَنِ أَرْسَلَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ سَيْلًا فَغَرَّقَهُمْ أَجْمَعِينَ قَالَ وَ مَا رُئِيَ فِي ذَلِكَ الْوَادِى مَاءٌ قَطُّ قَبْلَ ذَلِكَ الْيَوْمِ بِخَمْسَ عَشْرَةَ سَنَةً قَالَ فَلِذَلِكَ سُمِّيَ حَضْرَمَوْتَ حِينَ مَاتُوا فِيهِ

(٤٤ - ابومريم گويد: از امام باقرعليه‌السلام از گفتار خداى عزوجل پرسيدم (كه فرمايد): (و فرستاد برايشان پرندگان ابابيل را (گروه گروه )، كه پرتاب مى كردند برايشان سنگهائى از سجيل ) (سوره فيل آيه ٣) فرمود: پرندگانى بودند در نزديكى زمين كه از طرف دريا آمدند، سرهاشان مانند سرهاى پرندگان درنده و چنگالى همانند چنگال آنان داشتند. هر پرنده اى سه سنگ داشت دو سنگ در پا و يكى در منقار، و همچنان سنگها را بدانها زدند تا تنشان دانه آبله زد و تا به آنروز (در آن سرزمين ) آبله ديده نشده بود و نه آن نوع پرنده پيش از آن ديده شده بود و نه بعد از آن ديده شد، فرمود: و آنانكه از آن جماعت در آنروز گريختند (و از آن معركه جانى بدر بردند) آمدند تا به (حضرموت ) كه دره اى است در نزديكى يمن رسيدند، در آنجا خداوند سيلى بر آنها فرستاد و همگى را غرق كرد، فرمود: و در آن دره از پانزده سال قبل هيچگاه آبى ديده نشده بود، و از اين رو هنگاميكه آنها در آنجا مردند آنجا را به حضرموت (مرگ در رسيد) ناميدند. )

حديث شماره : ٤٥

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ وَ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ وَ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ قَالَ وَقَعَ بَيْنَ أَبِى جَعْفَرٍ وَ بَيْنَ وَلَدِ الْحَسَنِعليه‌السلام كَلَامٌ فَبَلَغَنِى ذَلِكَ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام فَذَهَبْتُ أَتَكَلَّمُ فَقَالَ لِى مَهْ لَا تَدْخُلْ فِيمَا بَيْنَنَا فَإِنَّمَا مَثَلُنَا وَ مَثَلُ بَنِى عَمِّنَا كَمَثَلِ رَجُلٍ كَانَ فِى بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَتْ لَهُ ابْنَتَانِ فَزَوَّجَ إِحْدَاهُمَا مِنْ رَجُلٍ زَرَّاعٍ وَ زَوَّجَ الْأُخْرَى مِنْ رَجُلٍ فَخَّارٍ ثُمَّ زَارَهُمَا فَبَدَأَ بِامْرَأَةِ الزَّرَّاعِ فَقَالَ لَهَا كَيْفَ حَالُكُمْ فَقَالَتْ قَدْ زَرَعَ زَوْجِى زَرْعاً كَثِيراً فَإِنْ أَرْسَلَ اللَّهُ السَّمَاءَ فَنَحْنُ أَحْسَنُ بَنِى إِسْرَائِيلَ حَالًا ثُمَّ مَضَى إِلَى امْرَأَةِ الْفَخَّارِ فَقَالَ لَهَا كَيْفَ حَالُكُمْ فَقَالَتْ قَدْ عَمِلَ زَوْجِى فَخَّاراً كَثِيراً فَإِنْ أَمْسَكَ اللَّهُ السَّمَاءَ فَنَحْنُ أَحْسَنُ بَنِى إِسْرَائِيلَ حَالًا فَانْصَرَفَ وَ هُوَ يَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ لَهُمَا وَ كَذَلِكَ نَحْنُ

(٤٥ - عبدالملك گويد: ميان حضرت باقرعليه‌السلام و فرزندان امام حسنعليه‌السلام حرفى شد (و اختلاف وكدورتى پديد آمد) و اين جريان بگوش من رسيد، پس خدمت امام باقرعليه‌السلام شرفياب شدم و خواستم چيزى (در اين باره ) بگويم ، حضرت فرمود: خموش باش و ميان ماها وارد مشو كه حكايت ما و عموزادگانمان حكايت آن مردى است كه در بنى اسرائيل بود و دو دختر داشت پس يكى از آن دو دختر را به شخص ‍ زارعى شوهر داد و ديگرى را به كوزه گرى ، روزى به ديدار دختران خود رفت و نخست به ديدن زن زارع رفت و از او پرسيد: حالتان چطور است ؟ گفت : شوهرم كشت زيادى كرده اگر خداوند بارانى از آسمان بفرستد، از همه بنى اسرائيل حالمان بهتر خواهد بود، از آنجا به ديدن دختر ديگرش كه زن كوزه گر بود رفت و از او پرسيد: حال شما چطور است ؟

پاسخ داد: شوهرم كوزه زيادى ساخته اگر خدا از آسمان باران نبارد (كه كوزه هاى ما خشك شود) كسى در ميان بنى اسرائيل حالش بهتر از ما نخواهد بود.

آن مرد از نزد آن دختر بيرون آمد و مى گفت : خدايا تو خداى هر دوى اينها هستى (خود دانى و خواهش مختلف ايندو) ما نيز چنين هستيم

(مجلسىرحمه‌الله گويد: همانطور كه آنمرد قضاوتى نكرد و كار هر دو دخترش را به خدا واگذار كرد ما هم هر دو از فرزندان پيغبريم و شما را نرسد كه در ميان ما قضاوت كنيد و به عنوان طرفدارى به نفع يكطرف سخنى بگوئيد). )

حديث شماره : ٤٦

مُحَمَّدٌ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ ذَرِيحٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يُعَوِّذُ بَعْضَ وُلْدِهِ وَ يَقُولُ عَزَمْتُ عَلَيْكِ يَا رِيحُ وَ يَا وَجَعُ كَائِناً مَا كُنْتِ بِالْعَزِيمَةِ الَّتِى عَزَمَ بِهَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام رَسُولُ رَسُولِ اللَّهِ ص عَلَى جِنِّ وَادِى الصَّبْرَةِ فَأَجَابُوا وَ أَطَاعُوا لَمَّا أَجَبْتِ وَ أَطَعْتِ وَ خَرَجْتِ عَنِ ابْنِى فُلَانٍ ابْنِ ابْنَتِى فُلَانَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ

(٤٦ - ذريح گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام كه در تعويذ فرزندش ‍ (تعويذ يعنى پناه دادن و دعا خواندن براى دفع جن و شياطين و چشم زخم و غيره ) اين جملات را مى فرمود: (تو را سوگند دهم اى باد و اى درد، هرچه باشى بدان سوگندى كه قسم داد بدان على بن ابيطالب فرستاده رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر جنيان وادى صبره و آنان فرمان بردند و اجابت دستورش كردند كه تو نيز اجابتم كنى و فرمانم ببرى و هم اكنون همين ساعت از بدن پسرم فلان كه دختر زاده من است بيرون روى ).

توضيح :

مجلسىرحمه‌الله گويد: شايد اشاره باشد بدانچه شيخ مفيد در ارشاد درباره على بن ابيطالبعليه‌السلام نقل كرده است و سپس حديث را به تفصيل نقل كند كه ما آنرا در ارشاد مترجم جديد ترجمه كرده ايم هر كه خواهد بدانجا مراجعه كند (ج ١ ص ٣٤٠). )

حديث شماره : ٤٧

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى الْجَارُودِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ يَتَفَقَّدْ يَفْقِدْ وَ مَنْ لَا يُعِدَّ الصَّبْرَ لِنَوَائِبِ الدَّهْرِ يَعْجِزْ وَ مَنْ قَرَضَ النَّاسَ قَرَضُوهُ وَ مَنْ تَرَكَهُمْ لَمْ يَتْرُكُوهُ قِيلَ فَأَصْنَعُ مَا ذَا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَقْرِضْهُمْ مِنْ عِرْضِكَ لِيَوْمِ فَقْرِكَ

(٤٧ - ابوالجارود از امام باقرعليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده : هر كه تفحص كند نيابد (ابن اثير گويد: يعنى هر كه تفحص كند براى پيدا كردن دوست صميمى آنچه خواهد نيابد زيرا خير در مردم به ندرت يافت شود) و هر كه صبر و شكيبائى براى پيش آمدهاى ناگوار روزگار آماده نكرده باشد درماند، و هر كه به مردم بد گويد به او بد گويند، و هر كه ايشانرا وا گذارد آنها او را وانگذارند، كسى عرض كرد: اى رسول خدا پس من چه بكنم ؟ فرمود: از آبروى خود به آنها قرض بده براى روز نيازت

(ابن اثير گويد: يعنى اگر كسى به تو بد گفت تو در مقابل به او بد مگو و صبر كن و آنرا قرضى در ذمه او قرار ده تا در روز نيازمنديت يعنى روز قيامت آنرا از او باز ستانى ).)

حديث شماره : ٤٨

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ بَيْنَا مُوسَى بْنُ عِيسَى فِى دَارِهِ الَّتِى فِى الْمَسْعَى يُشْرِفُ عَلَى الْمَسْعَى إِذْ رَأَى أَبَا الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام مُقْبِلًا مِنَ الْمَرْوَةِ عَلَى بَغْلَةٍ فَأَمَرَ ابْنُ هَيَّاجٍ رَجُلًا مِنْ هَمْدَانَ مُنْقَطِعاً إِلَيْهِ أَنْ يَتَعَلَّقَ بِلِجَامِهِ وَ يَدَّعِيَ الْبَغْلَةَ فَأَتَاهُ فَتَعَلَّقَ بِاللِّجَامِ وَ ادَّعَى الْبَغْلَةَ فَثَنَى أَبُو الْحَسَنِعليه‌السلام رِجْلَهُ فَنَزَلَ عَنْهَا وَ قَالَ لِغِلْمَانِهِ خُذُوا سَرْجَهَا وَ ادْفَعُوهَا إِلَيْهِ فَقَالَ وَ السَّرْجُ أَيْضاً لِى فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِعليه‌السلام كَذَبْتَ عِنْدَنَا الْبَيِّنَةُ بِأَنَّهُ سَرْجُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ وَ أَمَّا الْبَغْلَةُ فَإِنَّا اشْتَرَيْنَاهَا مُنْذُ قَرِيبٍ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ وَ مَا قُلْتَ

(٤٨ - حماد بن عثمان گويد: هنگامى موسى بن عيسى (از متنفذين دستگاه بنى عباس ) در خانه خويش كه مشرف بر محل سعى صفا و مروه بود نشسته بود كه ناگاه حضرت موسى بن جعفرعليه‌السلام را ديد كه سوار بر استرى است و از طرف مروه مى آيد، موسى بن عيسى فورا به مردى از قبيله همدان كه به نام ابن هياج و از نزديكانش بود دستور داد كه برود و دهنه استر را بگيرد و ادعاى استر را بكند (و بگويد كه اين استر از من است ) آن مرد (پست ) نزديك آمد و دهنه استر آنحضرت را گرفت و مدعى استر شد حضرت موسى بن جعفرعليه‌السلام كه چنان ديد پاى خود را از ركاب در آورد و از استر بزير آمد و به غلامان خود فرمود: زينش را برداريد و استر را به اين مرد بدهيد، آن مرد (پست ) گفت : زين هم از من است ؟ حضرت فرمود: دروغ ميگوئى ما گواه و حجت شرعى داريم كه اين زين مال محمد بن على (حضرت باقرعليه‌السلام است و اما استر را نيز ما به همين نزديكيها خريده ايم و تو بهتر ميدانى بدانچه ميگوئى (بهتر ميدانى كه منظورت از اين ادعا چيست ، و بدين ترتيب امام هفتمعليه‌السلام شر آنمرد پست فطرت و احيانا نقشه را كه موسى بن عيسى براى اتهام آنحضرت كشيده بود از سر خود دور كرد). )

حديث شماره : ٤٩

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ خَرَجْنَا مَعَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام حَيْثُ خَرَجَ مِنْ عِنْدِ أَبِى جَعْفَرٍ الْمَنْصُورِ مِنَ الْحِيرَةِ فَخَرَجَ سَاعَةَ أُذِنَ لَهُ وَ انْتَهَى إِلَى السَّالِحِينَ فِى أَوَّلِ اللَّيْلِ فَعَرَضَ لَهُ عَاشِرٌ كَانَ يَكُونُ فِى السَّالِحِينَ فِى أَوَّلِ اللَّيْلِ فَقَالَ لَهُ لَا أَدَعُكَ أَنْ تَجُوزَ فَأَلَحَّ عَلَيْهِ وَ طَلَبَ إِلَيْهِ فَأَبَى إِبَاءً وَ أَنَا وَ مُصَادِفٌ مَعَهُ فَقَالَ لَهُ مُصَادِفٌ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّمَا هَذَا كَلْبٌ قَدْ آذَاكَ وَ أَخَافُ أَنْ يَرُدَّكَ وَ مَا أَدْرِى مَا يَكُونُ مِنْ أَمْرِ أَبِى جَعْفَرٍ وَ أَنَا وَ مُرَازِمٌ أَ تَأْذَنُ لَنَا أَنْ نَضْرِبَ عُنُقَهُ ثُمَّ نَطْرَحَهُ فِى النَّهَرِ فَقَالَ كُفَّ يَا مُصَادِفُ فَلَمْ يَزَلْ يَطْلُبُ إِلَيْهِ حَتَّى ذَهَبَ مِنَ اللَّيْلِ أَكْثَرُهُ فَأَذِنَ لَهُ فَمَضَى فَقَالَ يَا مُرَازِمُ هَذَا خَيْرٌ أَمِ الَّذِى قُلْتُمَاهُ قُلْتُ هَذَا جُعِلْتُ فِدَاكَ فَقَالَ إِنَّ الرَّجُلَ يَخْرُجُ مِنَ الذُّلِّ الصَّغِيرِ فَيُدْخِلُهُ ذَلِكَ فِى الذُّلِّ الْكَبِيرِ

(٤٩ - مرازم گويد: هنگامى كه امام صادقعليه‌السلام در حيرة از نزد ابوجعفر منصور بيرون آمد و آزاد شد همان ساعت از حيرة حركت كرد و هنوز سر شب بود كه به قراولان مسلح شب گرد برخورديم (مجلسىرحمه‌الله گويد: صواب آنست كه (سالحين ) در هر جا نام موضعى است نه نام شبگردان مسلح ) مردى گمركچى كه در ميان قراولان مزبور بود جلوى آن حضرت را گرفت و گفت : من نميگذارم تو اكنون از اينجا بگذرى ، حضرت اصرار كرد كه رخصت عبور دهد ولى او بسختى جلوگيرى كرد و مانع از عبور شد، و من و مصادف (يكى از اصحاب حضرت ) در خدمتش ‍ بوديم ، مصادف گفت : قربانت اين مرد سگى است كه تو را مى آزارد و من ترس آن را دارم كه تو را باز گرداند و نمى دانيم در آنوقت وضع شما با ابى جعفر منصور چگونه خواهد بود (و دوباره با شما چه رفتارى خواهد كرد) و من و مزارم در اينجا همراه شما هستيم اجازه بده تا ما گردن اين مرد را بزنيم و كشته اش را در نهر آب بيندازيم ؟ حضرت فرمود: اى مصادف خوددارى كن و آرام باش ، حضرت هم چنان از آن مرد مى خواست كه آنها را براى رفتن آزاد بگذارد و پياپى از او در خواست مى كرد تا بيشتر شب كه گذشت آنوقت اجازه داد و گذشتم ، (چون از بگذارد و پياپى از او درخواست ميكرد تا بيشتر شب كه گذشت آنوقت اجازه داد و گذشتيم ، (چون از آنجا گذشتيم ) حضرت فرمود: اى مرازم اين بهتر بود يا آنچه شما گفتيد؟ عرض كردم : قربانت اين !

فرمود: گاهى است كه مرد از خوارى و ذلت كوچكى بيرون آيد و همان او را به خوارى بزرگترى در آورد. )

حديث شماره : ٥٠

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَفْصِ بْنِ أَبِى عَائِشَةَ قَالَ بَعَثَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام غُلَاماً لَهُ فِى حَاجَةٍ فَأَبْطَأَ فَخَرَجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَلَى أَثَرِهِ لَمَّا أَبْطَأَ عَلَيْهِ فَوَجَدَهُ نَائِماً فَجَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ يُرَوِّحُهُ حَتَّى انْتَبَهَ فَلَمَّا انْتَبَهَ قَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَا فُلَانُ وَ اللَّهِ مَا ذَاكَ لَكَ تَنَامُ اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ لَكَ اللَّيْلُ وَ لَنَا مِنْكَ النَّهَارُ

(٥٠ - حفص بن ابى عايشه گويد: امام صادقعليه‌السلام يكى از غلامان خود را به دنبال كارى فرستاد و او دير كرد(و نيامد) امامعليه‌السلام كه ديد غلام دير كرد به دنبال او بيرون رفت ديد خوابيده است ، پس بالاى سرش نشست و شروع كرد او را باد زدن تا از خواب بيدار شد، همينكه بيدار شد امام صادقعليه‌السلام به او فرمود: اى فلانى به خدا تو حق ندارى هم شب بخوابى هم روز، شب مال تو و روزت مال ما. )

حديث شماره : ٥١

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ حَسَّانَ عَنْ أَبِى عَلِيٍّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ لَا تَذْكُرُوا سِرَّنَا بِخِلَافِ عَلَانِيَتِنَا وَ لَا عَلَانِيَتَنَا بِخِلَافِ سِرِّنَا حَسْبُكُمْ أَنْ تَقُولُوا مَا نَقُولُ وَ تَصْمُتُوا عَمَّا نَصْمُتُ إِنَّكُمْ قَدْ رَأَيْتُمْ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ فِى خِلَافِنَا خَيْراً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ

(٥١ - ابوعلى گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام كه مى فرمود: باطن ما را در پيش مردم بر خلاف آنچه ظاهرما است ذكر نكنيد و نه ظاهرمان را بر خلاف آنچه باطن ما است (مجلسىرحمه‌الله در اين كلام دو احتمال داده يكى اينكه مقصود آن است كه آنچه را ما از روى تقيه از مردم پنهان مى كنيم شما به مردم نگوئيد، ديگر آنكه ما را بر خلاف آنچه هستيم به مردم معرفى نكنيد) همين شما را كافى است كه بگوئيد هر چه را ما مى گوئيم و دهان ببنديد از آنچه ما از آن دهان ببنديم ، شما به خوبى ديده ايد كه خداى عزوجل براى هيچكس در مخالفت با ما خيرى قرار نداد، همانا خداى عزوجل فرمايد: (بايد بترسند كسانى كه خلاف فرمان او كنند از اينكه به بليه اى دچار شوند يا عذابى دردناك به ايشان رسد) (سوره نور آيه ٦٣). )