حديث شماره : ٩٩

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا كَانَ شَيْءٌ أَحَبَّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص مِنْ أَنْ يَظَلَّ جَائِعاً خَائِفاً فِى اللَّهِ (حديث رسول خدا صلى الله عليه و آله

٩٩ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: چيزى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم محبوبتر از اين نبود كه مرد گرسنه و ترسانى را در راه خدا زير پر گيرد و پناه دهد (و شايد (يظل ) به فتح ياء از باب ظل باشد و در اينصورت معناى حديث چنين مى شود كه : چيزى در نزد رسول خدا محبوبتر از اين نبود كه در حال گرسنگى و ترس از خدا روز خود را بسر برد، ولى مترجم معناى اول ظاهرتر است ). )

حديث شماره : ١٠٠

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ عَمْرٍو الْجُعْفِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام ذَاتَ يَوْمٍ وَ هُوَ يَأْكُلُ مُتَّكِئاً قَالَ وَ قَدْ كَانَ يَبْلُغُنَا أَنَّ ذَلِكَ يُكْرَهُ فَجَعَلْتُ أَنْظُرُ إِلَيْهِ فَدَعَانِى إِلَى طَعَامِهِ فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ يَا مُحَمَّدُ لَعَلَّكَ تَرَى أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص مَا رَأَتْهُ عَيْنٌ وَ هُوَ يَأْكُلُ وَ هُوَ مُتَّكِئٌ مِنْ أَنْ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَى أَنْ قَبَضَهُ قَالَ ثُمَّ رَدَّ عَلَى نَفْسِهِ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا رَأَتْهُ عَيْنٌ يَأْكُلُ وَ هُوَ مُتَّكِئٌ مِنْ أَنْ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَى أَنْ قَبَضَهُ ثُمَّ قَالَ يَا مُحَمَّدُ لَعَلَّكَ تَرَى أَنَّهُ شَبِعَ مِنْ خُبْزِ الْبُرِّ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مُتَوَالِيَةً مِنْ أَنْ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَى أَنْ قَبَضَهُ ثُمَّ رَدَّ عَلَى نَفْسِهِ ثُمَّ قَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا شَبِعَ مِنْ خُبْزِ الْبُرِّ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مُتَوَالِيَةً مُنْذُ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَى أَنْ قَبَضَهُ أَمَا إِنِّى لَا أَقُولُ إِنَّهُ كَانَ لَا يَجِدُ لَقَدْ كَانَ يُجِيزُ الرَّجُلَ الْوَاحِدَ بِالْمِائَةِ مِنَ الْإِبِلِ فَلَوْ أَرَادَ أَنْ يَأْكُلَ لَأَكَلَ وَ لَقَدْ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُعليه‌السلام بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الْأَرْضِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يُخَيِّرُهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مِمَّا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَيْئاً فَيَخْتَارُ التَّوَاضُعَ لِرَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ مَا سُئِلَ شَيْئاً قَطُّ فَيَقُولَ لَا إِنْ كَانَ أَعْطَى وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ قَالَ يَكُونُ وَ مَا أَعْطَى عَلَى اللَّهِ شَيْئاً قَطُّ إِلَّا سَلَّمَ ذَلِكَ إِلَيْهِ حَتَّى إِنْ كَانَ لَيُعْطِى الرَّجُلَ الْجَنَّةَ فَيُسَلِّمُ اللَّهُ ذَلِكَ لَهُ ثُمَّ تَنَاوَلَنِى بِيَدِهِ وَ قَالَ وَ إِنْ كَانَ صَاحِبُكُمْ لَيَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ وَ يَأْكُلُ إِكْلَةَ الْعَبْدِ وَ يُطْعِمُ النَّاسَ خُبْزَ الْبُرِّ وَ اللَّحْمَ وَ يَرْجِعُ إِلَى أَهْلِهِ فَيَأْكُلُ الْخُبْزَ وَ الزَّيْتَ وَ إِنْ كَانَ لَيَشْتَرِى الْقَمِيصَ السُّنْبُلَانِيَّ ثُمَّ يُخَيِّرُ غُلَامَهُ خَيْرَهُمَا ثُمَّ يَلْبَسُ الْبَاقِيَ فَإِذَا جَازَ أَصَابِعَهُ قَطَعَهُ وَ إِذَا جَازَ كَعْبَهُ حَذَفَهُ وَ مَا وَرَدَ عَلَيْهِ أَمْرَانِ قَطُّ كِلَاهُمَا لِلَّهِ رِضًا إِلَّا أَخَذَ بِأَشَدِّهِمَا عَلَى بَدَنِهِ وَ لَقَدْ وُلِّيَ النَّاسَ خَمْسَ سِنِينَ فَمَا وَضَعَ آجُرَّةً عَلَى آجُرَّةٍ وَ لَا لَبِنَةً عَلَى لَبِنَةٍ وَ لَا أَقْطَعَ قَطِيعَةً وَ لَا أَوْرَثَ بَيْضَاءَ وَ لَا حَمْرَاءَ إِلَّا سَبْعَمِائَةِ دِرْهَمٍ فَضَلَتْ مِنْ عَطَايَاهُ أَرَادَ أَنْ يَبْتَاعَ لِأَهْلِهِ بِهَا خَادِماً وَ مَا أَطَاقَ أَحَدٌ عَمَلَهُ وَ إِنْ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام لَيَنْظُرُ فِى الْكِتَابِ مِنْ كُتُبِ عَلِيٍّعليه‌السلام فَيَضْرِبُ بِهِ الْأَرْضَ وَ يَقُولُ مَنْ يُطِيقُ هَذَا

(١٠٠ - محمدبن مسلم گويد: روزى خدمت امام باقرعليه‌السلام شرفياب شدم و آنحضرت را ديدم كه در حالى كه تكيه كرده بود غذا مى خورد از آنسو بما رسيده بود كه غذا خوردن با اينحال مكروه است پس من شروع كردم بدان حضرت نگاه كردن و او مرا نيز به خوراك دعوت كرد و چون از خوراك فارغ شد فرمود:

اى محمد مثل اينكه مى خواهى بگوئى كه هيچكس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را از روزى كه خداوند او را به نبوت برانگيخت تا روزى كه از اين جهان رفت نديد كه در حال تكيه زدن غذا بخورد؟

سپس خود آن حضرت جواب خودش را داده فرمود: نه به خدا هيچكس از روزى كه خدا آن حضرت را مبعوث فرمود تا روزى كه قبض روحش كرد او را نديد كه در حال تكيه زدن به جائى غذا بخورد.

سپس فرمود: اى محمد شايد عقيده تو اين است كه آنحضرت سه روز پشت سر هم از نان گندم سير شد اين را بدان كه من نمى گويم پيدا نمى كرد (و نداشت كه بخورد) با اينكه او (گاهى ) به يك مرد تنها صد شتر جايزه مى داد، پس اگر مى خواست مى خورد (و داشت كه بخورد). و با اينكه جبرئيلعليه‌السلام كليد گنجهاى روى زمين را برايش آورد و او را مخير ساخت كه آنها را بگيرد بى آنكه خداى تبارك و تعالى از پاداش او كه در روز قيامت براى حضرتش آماده كرده بود چيزى بكاهد، او فروتنى را در برابر پروردگارش جل و عز اختيار فرمود (و آنها را نپذيرفت ) و هيچگاه چيزى از او در خواست نشد كه (در پاسخ ) بگويد: نه ، اگر بود كه مى داد و اگر نبود مى فرمود (انجام ) خواهد شد، و هيچگاه چيزى بگردن خدا نمى گذاشت (و از طرف او قول و وعده اى به كسى نمى داد) جز آنكه خداوند آنچيز را به او عنايت مى كرد، حتى اينكه به كسى وعده بهشت مى داد و خداوند آن را (كه رسول خدا وعده كرده بود) تسليم آن شخص مى كرد.

سپس دست خود را به من داد و فرمود: و همانا سرور شما (على بن ابى طالبعليه‌السلام مانند بنده اى (متواضع مى نشست ، و چون بنده اى غذا مى خورد، و به مردم نان گندم و گوشت مى داد و خود به خانه برميگشت و نان و زيتون مى خورد، و همانا پيراهن بلند (يا پيراهنهاى قيمتى منسوب بسنبلان روم ) مى خريد آنگاه غلام خود را ميان انتخاب پيراهن مخير مى كرد و هر كدام كه مى ماند خودش مى پوشيد و چون (آستين آن ) از سر انگشتان مى گذشت آنرا مى بريد و اگر (دامنش ) از روى پا بلندتر بود آنرا قيچى مى كرد.

و هيچگاه نشد كه دو كارى كه هر دو مورد پسند خدا بود براى او پيش آيد جز آنكه آنرا اختيار مى فرمود كه برتنش سخت تر (و انجامش بر او مشكل تر) باشد، و به راستى كه پنجسال بر مردم حكومت كرد و آجرى روى آجرى نگذاشت و نه خشتى روى خشتى نهاد (و خلاصه هيچ بنائى براى خويش ‍ كه حكومت مسلمانان را داشت نساخت ) و نه ملك و آبى براى خود جدا كرد و نه (نقره ) سفيد و (طلاى ) سرخى به جاى گذارد جز هفتصد درهم از سهميه بيت المالش زياد آمده بود و قصد داشت بوسيله آن براى خانواده اش خدمتكارى بخرد، و هيچكس تاب و توان كردار او را ندارد، همانا على بن الحسينعليهما‌السلام (گاهى ) در نامه اى از نامه هائى كه (صورت اعمال و رفتار) علىعليه‌السلام (در آن بود) نظر مى كرد و آنرا بزمين مى زد و مى گفت : چه كسى است كه تاب و توان اين رفتار را داشته باشد؟! )

حديث شماره : ١٠١

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ حَدَّثَنِى عَلِيُّ بْنُ الْمُغِيرَةِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ إِنَّ جَبْرَئِيلَعليه‌السلام أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ص ‍ فَخَيَّرَهُ وَ أَشَارَ عَلَيْهِ بِالتَّوَاضُعِ وَ كَانَ لَهُ نَاصِحاً فَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَأْكُلُ إِكْلَةَ الْعَبْدِ وَ يَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ثُمَّ أَتَاهُ عِنْدَ الْمَوْتِ بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الدُّنْيَا فَقَالَ هَذِهِ مَفَاتِيحُ خَزَائِنِ الدُّنْيَا بَعَثَ بِهَا إِلَيْكَ رَبُّكَ لِيَكُونَ لَكَ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَكَ شَيْئاً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِى الرَّفِيقِ الْأَعْلَى

(١٠١ - على بن مغيره گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم كه مى فرمود: همانا جبرئيلعليه‌السلام به نزدرسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمد و او را (ميان تسلط يافتن برگنجينه هاى زمين و زندگى شاهانه و ميان زندگى فقيرانه ) مخير ساخت ، و چون خيرخواه او بود برايش مصلحت انديشى كرد كه فروتنى (و زندگى فقيرانه ) را پيشه گيرد، و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنان بود كه همانند بنده اى غذا مى خورد، و همانند بنده اى مى نشست به خاطر فروتنى در پيشگاه خداى تبارك و تعالى ، و آنگاه در وقت مرگ كليدهاى گنجينه هاى دنيا را برايش آورد و عرض كرد: اينها كليدهاى گنجينه هاى دنيا است كه پروردگارت براى تو فرستاده تا هر چه را زمين بر روى خود دارد از آن تو باشد بدون آن كه از مقام تو چيزى كاسته شود، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

من يار فرازمند را خواهانم ! )

حديث شماره : ١٠٢

سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عُرِضَتْ عَلَيَّ بَطْحَاءُ مَكَّةَ ذَهَباً فَقُلْتُ يَا رَبِّ لَا وَ لَكِنْ أَشْبَعُ يَوْماً وَ أَجُوعُ يَوْماً فَإِذَا شَبِعْتُ حَمِدْتُكَ وَ شَكَرْتُكَ وَ إِذَا جُعْتُ دَعَوْتُكَ وَ ذَكَرْتُكَ

(١٠٢ - عبدالمؤمن انصارى از امام صادقعليه‌السلام روايت كند كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: دره بطحاء مكه را پر از طلا به من عرضه كردند اما من گفتم : پروردگارا! نه ، ولى من روزى سير باشم و روزى گرسنه (برايم بهتر است ) تا چون سير شوم تو را سپاس گويم و هنگامى كه گرسنه شوم تو را بخوانم و يادت كنم )