حديث شماره : ٢٢٣

الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ حُمْرَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِيمَ يَخْتَلِفُ النَّاسُ قُلْتُ يَزْعُمُونَ أَنَّ الْحِجَامَةَ فِى يَوْمِ الثَّلَاثَاءِ أَصْلَحُ قَالَ فَقَالَ لِى وَ إِلَى مَا يَذْهَبُونَ فِى ذَلِكَ قُلْتُ يَزْعُمُونَ أَنَّهُ يَوْمُ الدَّمِ قَالَ فَقَالَ صَدَقُوا فَأَحْرَى أَنْ لَا يُهَيِّجُوهُ فِى يَوْمِهِ أَمَا عَلِمُوا أَنَّ فِى يَوْمِ الثَّلَاثَاءِ سَاعَةً مَنْ وَافَقَهَا لَمْ يَرْقَأْ دَمُهُ حَتَّى يَمُوتَ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ

(٢٢٣ - حمران گويد: امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردم در چه اختلاف دارند؟ گفتم : چنين پندارند كه حجامت در روز سه شنبه (براى بدن ) بهتر است ، گويد: فرمود: روى چه مبنائى اينطور پندارند؟

عرض كردم : پندارند كه آنروز روز خونست ! فرمود: راست گويند، ولى (روى اين پايه ) سزاوارتر آنست كه خون را در روز خودش به هيجان و جنبش در نياورند، آيا ندانسته اند كه به راستى در روز سه شنبه ساعتى است كه هر كه در آن ساعت خون بگيرد خونش نيايد تا بميرد يا هر چه خدا خواهد (يعنى مگر آنكه خدا خواهد كه از مرگ نجات يابد). )

حديث شماره : ٢٢٤

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ رَجُلٍ مِنَ الْكُوفِيِّينَ عَنْ أَبِى عُرْوَةَ أَخِى شُعَيْبٍ أَوْ عَنْ شُعَيْبٍ الْعَقَرْقُوفِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِعليه‌السلام وَ هُوَ يَحْتَجِمُ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فِى الْحَبْسِ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ هَذَا يَوْمٌ يَقُولُ النَّاسُ إِنَّ مَنِ احْتَجَمَ فِيهِ أَصَابَهُ الْبَرَصُ فَقَالَ إِنَّمَا يُخَافُ ذَلِكَ عَلَى مَنْ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ فِى حَيْضِهَا

(٢٢٤ - ابوعروه برادر شعيب يا خود عقرقوفى گويد: خدمت امام كاظمعليه‌السلام شرفياب شدم و او از روزچهارشنبه هنگامى كه در زندان بود حجامت مى كرد، به آن حضرت عرض كردم : امروز روزى است كه مردم مى گويند: هر كه در چنين روزى حجامت كند به پيسى دچار شود؟ فرمود: كسى از اين جريان مى ترسد كه مادرش در حال حيض به او آبستن شده باشد. )

حديث شماره : ٢٢٥

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَا تَحْتَجِمُوا فِى يَوْمِ الْجُمُعَةِ مَعَ الزَّوَالِ فَإِنَّ مَنِ احْتَجَمَ مَعَ الزَّوَالِ فِى يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَأَصَابَهُ شَيْءٌ فَلَا يَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ

(٢٢٥ - اسحاق بن عمار از امام صادقعليه‌السلام روايت كند كه فرمود: در روز جمعه هنگام ظهر حجامت نكنيد كه هر كه در ظهر حجامت كند و به مرضى مبتلا شود كسى را جز خودش سرزنش نكند. )

حديث شماره : ٢٢٦

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي سَلَمَةَ عَنْ مُعَتِّبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ الدَّوَاءُ أَرْبَعَةٌ السَّعُوطُ وَ الْحِجَامَةُ وَ النُّورَةُ وَ الْحُقْنَةُ

(٢٢٦ - معتب از امام صادقعليه‌السلام روايت كند كه فرمود: دوا چهار چيز است : (مجلسىرحمه‌الله گويد: يعنى مهمترين دواهاى بهداشتى اين چهار است و مابقى دواها چون اثرش اندك است به حساب در نيايد).

١ - سعوط (يعنى دواهائى كه در بينى كشند).

٢ - حجامت (كه در اوقات و شرائط معينى خون گيرند).

٣ - نوره كشيدن (ستردن موى بدن بوسيله داروى مخصوص ).

٤ - اماله كردن و تنقيه با مايعات )

حديث شماره : ٢٢٧

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ قَالَ شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام السُّعَالَ وَ أَنَا حَاضِرٌ فَقَالَ لَهُ خُذْ فِى رَاحَتِكَ شَيْئاً مِنْ كَاشِمٍ وَ مِثْلَهُ مِنْ سُكَّرٍ فَاسْتَفَّهُ يَوْماً أَوْ يَوْمَيْنِ قَالَ ابْنُ أُذَيْنَةَ فَلَقِيتُ الرَّجُلَ بَعْدَ ذَلِكَ فَقَالَ مَا فَعَلْتُهُ إِلَّا مَرَّةً وَاحِدَةً حَتَّى ذَهَبَ

(٢٢٧ - عمربن اذينه گويد: مردى از سرفه زياد به امام صادقعليه‌السلام شكايت كرد و من حاضر بودم حضرت به او فرمود: مقدارى كاشم (زيره كوهى ، و به گفته برخى همان (گل پر) است ) در دستت بگير و هموزن آن شكر بريز و آن دو را با هم بكوب ، و يك تا دو روز بخور، ابن اذينه گويد: پس ‍ از اين جريان من آن مرد را ديدم و او به من گفت : من اين دستور را يكبار عمل كردم و سرفه ام بكلى زائل شد. )

حديث شماره : ٢٢٨

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَعليه‌السلام شَكَا إِلَى رَبِّهِ تَعَالَى الْبِلَّةَ وَ الرُّطُوبَةَ فَأَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ يَأْخُذَ الْهَلِيلَجَ وَ الْبِلِيلَجَ وَ الْأَمْلَجَ فَيَعْجِنَهُ بِالْعَسَلِ وَ يَأْخُذَهُ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام هُوَ الَّذِى يُسَمُّونَهُ عِنْدَكُمُ الطَّرِيفِلَ

(٢٢٨ - مردى از امام صادقعليه‌السلام روايت كرده كه موسى بن عمرانعليه‌السلام به پروردگار خود از سردى و رطوبت شكايت كرد، خداى تعالى به او دستور داد: هليله و بليله (ثمر درختى است هندى شبيه بهليله و پوستش نازكتر از هليله است ) و اجلح را (كه آنهم ميوه درخت هندى است و چنانچه در آخر حديث بيايد همان طريفل است ) بگير و آنرا با عسل معجون ساز و بكار بند، سپس امام صادقعليه‌السلام فرمود: اجلح همان است كه پيش شما آنرا طريفل مى نامند. )

حديث شماره : ٢٢٩

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَخِيهِ الْعَلَاءِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْحَسَنِ الْمُتَطَبِّبِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِنِّى رَجُلٌ مِنَ الْعَرَبِ وَ لِيَ بِالطِّبِّ بَصَرٌ وَ طِبِّى طِبٌّ عَرَبِيٌّ وَ لَسْتُ آخُذُ عَلَيْهِ صَفَداً فَقَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ إِنَّا نَبُطُّ الْجُرْحَ وَ نَكْوِى بِالنَّارِ قَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ وَ نَسْقِى هَذِهِ السُّمُومَ الْأَسْمَحِيقُونَ وَ الْغَارِيقُونَ قَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ إِنَّهُ رُبَّمَا مَاتَ قَالَ وَ إِنْ مَاتَ قُلْتُ نَسْقِى عَلَيْهِ النَّبِيذَ قَالَ لَيْسَ فِى حَرَامٍ شِفَاءٌ قَدِ اشْتَكَى رَسُولُ اللَّهِ ص فَقَالَتْ لَهُ عَائِشَةُ بِكَ ذَاتُ الْجَنْبِ فَقَالَ أَنَا أَكْرَمُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ يَبْتَلِيَنِى بِذَاتِ الْجَنْبِ قَالَ فَأَمَرَ فَلُدَّ بِصَبِرٍ

(٢٢٩ - اسماعيل بن حسن طبيب گويد: من به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم : من مرد عربى هستم و از طبابت سررشته اى دارم و طب من نيز طب عربى است و در برابر طبابتم نيز مزدى نمى گيرم ! فرمود: باكى نيست

عرض كردم : ما رسممان اين است كه زخم و دمل را مى شكافيم و بوسيله آتش مى سوزانيم ؟ فرمود: باكى نيست

عرض كردم : ما دواجات رسمى مانند (اسمحيقون ) و (غاريقون ) به بيمار مى دهيم ؟ فرمود: باكى نيست (مجلسىرحمه‌الله گويد: ذكرى از اسمحيقون در كتابهاى طبى قديم نيست و شايد تصحيف (اسطمخيقون ) باشد).

عرض كردم : گاهى است كه (در اثر مداواى ما) بيمار مى ميرد؟ فرمود: اگر چه بميرد. عرض كردم : ما نبيذ (شراب خرما) به بيمار بدهيم ؟ فرمود: در حرام شفائى نيست

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هنگامى بيمار شد عايشه گفت : شما بذات الجنب (سينه پهلو) دچار شده ايد؟

حضرت فرمود: من در نزد خدا گرامى تر از آنم كه به سينه پهلو گرفتارم كند فرمود: پس دستور داد صبر تلخ در دهان آنحضرت چكاندند. )

حديث شماره : ٢٣٠

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الرَّجُلُ يَشْرَبُ الدَّوَاءَ وَ يَقْطَعُ الْعِرْقَ وَ رُبَّمَا انْتَفَعَ بِهِ وَ رُبَّمَا قَتَلَهُ قَالَ يَقْطَعُ وَ يَشْرَبُ

(٢٣٠ - يونس بن يعقوب گويد: به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم : چه بسا انسان دوائى بخورد، و رگى را (درمورد جراحى ) ببرد، و اين عمل (خوردن دوا يا بريدن رگ ) گاهى سودمند افتد و گاهى منجر به قتل شود؟ (آيا با احتمال كشته شدن مداوا به اين نحو جايز است )؟ فرمود: ببرد، و بنوشد. (يعنى آنكار را انجام دهد اگر چه احتمال مرگ بدهد).)

حديث شماره : ٢٣١

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ مِسْكِينٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الطَّيَّارِ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِى الْحَسَنِ الْأَوَّلِعليه‌السلام فَرَآنِى أَتَأَوَّهُ فَقَالَ مَا لَكَ قُلْتُ ضِرْسِى فَقَالَ لَوِ احْتَجَمْتَ فَاحْتَجَمْتُ فَسَكَنَ فَأَعْلَمْتُهُ فَقَالَ لِى مَا تَدَاوَى النَّاسُ بِشَيْءٍ خَيْرٍ مِنْ مَصَّةِ دَمٍ أَمْ مُزْعَةِ عَسَلٍ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا الْمُزْعَةُ عَسَلٍ [ عَسَلًا ] قَالَ لَعْقَةُ عَسَلٍ

(٢٣١ - حمزة بن طيار گويد: خدمت امام موسى بن جعفرعليه‌السلام بودم آنحضرت ديد كه من آه و ناله مى كنم ،فرمود: چه ناراحتى دارى ؟ عرض كردم : دندانم درد مى كند، فرمود: خوب است حجامت كنى

(حمزه گويد:) من حجامت كردم و درد دندانم آرام شد، جريان را به اطلاع آن حضرت رساندم ، حضرت فرمود: مردم به چيزى مداوا نكرده اند كه بهتر از يك شاخ حجامت يا يك شربت عسل ، گويد: عرض كردم : قربانت گردم يك شربت عسل يعنى چه قدر؟ فرمود: يك انگشت يا يك قاشق )

حديث شماره : ٢٣٢

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام يَقُولُ دَوَاءُ الضِّرْسِ تَأْخُذُ حَنْظَلَةً فَتُقَشِّرُهَا ثُمَّ تَسْتَخْرِجُ دُهْنَهَا فَإِنْ كَانَ الضِّرْسُ مَأْكُولًا مُنْحَفِراً تُقَطِّرُ فِيهِ قَطَرَاتٍ وَ تَجْعَلُ مِنْهُ فِى قُطْنَةٍ شَيْئاً وَ تَجْعَلُ فِى جَوْفِ الضِّرْسِ وَ يَنَامُ صَاحِبُهُ مُسْتَلْقِياً يَأْخُذُهُ ثَلَاثَ لَيَالٍ فَإِنْ كَانَ الضِّرْسُ لَا أَكْلَ فِيهِ وَ كَانَتْ رِيحاً قَطِّرْ فِى الْأُذُنِ الَّتِى تَلِى ذَلِكَ الضِّرْسَ لَيَالِيَ كُلَّ لَيْلَةٍ قَطْرَتَيْنِ أَوْ ثَلَاثَ قَطَرَاتٍ يَبْرَأُ بِإِذْنِ اللَّهِ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لِوَجَعِ الْفَمِ وَ الدَّمِ الَّذِى يَخْرُجُ مِنَ الْأَسْنَانِ وَ الضَّرَبَانِ وَ الْحُمْرَةِ الَّتِى تَقَعُ فِى الْفَمِ تَأْخُذُ حَنْظَلَةً رَطْبَةً قَدِ اصْفَرَّتْ فَتَجْعَلُ عَلَيْهَا قَالَباً مِنْ طِينٍ ثُمَّ تَثْقُبُ رَأْسَهَا وَ تُدْخِلُ سِكِّيناً جَوْفَهَا فَتَحُكُّ جَوَانِبَهَا بِرِفْقٍ ثُمَّ تَصُبُّ عَلَيْهَا خَلَّ تَمْرٍ حَامِضاً شَدِيدَ الْحُمُوضَةِ ثُمَّ تَضَعُهَا عَلَى النَّارِ فَتُغْلِيهَا غَلَيَاناً شَدِيداً ثُمَّ يَأْخُذُ صَاحِبُهُ مِنْهُ كُلَّمَا احْتَمَلَ ظُفُرُهُ فَيَدْلُكُ بِهِ فِيهِ وَ يَتَمَضْمَضُ بِخَلٍّ وَ إِنْ أَحَبَّ أَنْ يُحَوِّلَ مَا فِى الْحَنْظَلَةِ فِى زُجَاجَةٍ أَوْ بَسْتُوقَةٍ فَعَلَ وَ كُلَّمَا فَنِيَ خَلُّهُ أَعَادَ مَكَانَهُ وَ كُلَّمَا عَتَقَ كَانَ خَيْراً لَهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ

(٢٣٢ - سليمان بن جعفرى گويد: شنيدم از امام موسى بن جعفرعليه‌السلام كه فرمود: دواى درد دندان اين است كه : يك دانه حنظل (هندوانه بوجهل ) ميگيرى و آن را پوست مى كنى و روغنش را مى گيرى پس اگر دندان را كرم خورده و توى آن خالى شده چند قطره از آن روغن در آن مى چكانى و كمى هم در پنبه اى مى ريزى در جاى كرم خوردگى مى گذارى و سه شب متوالى اينكار را مى كنى و به پشت مى خوابى

و اگر كرم خوردگى ندارد و درد دندان از باد است دو قطره يا سه قطره از همان روغن در گوشى كه سمت آن دندان است مى چكانى (انشاء الله ) به اذن خدا دردش خوب مى شود.

گويد: و نيز شنيدم كه براى درد دهان و خونريزى دندان و ضربان قلب و قرمزى داخل دهان مى فرمود: حنظل تازه را كه زرد شده باشد ميگيرى و در قالبى از گل مى گذارى (مجلسىرحمه‌الله گويد: يعنى خوب اطرافش را با گل مى گيرى كه وقتى روى آتش مى گذارى پوستش نسوزد و سوراخ نشود) و سر آن را سوراخ مى كنى و چاقوئى در آن فرو مى برى و آهسته آهسته اطرافش را با چاقو مى تراشى آنگاه سركه خرماى بسيار ترشى در آن فرو مى ريزى سپس آن را روى آتش مى گذارى تا آن سركه خوب بجوشد، سپس شخص دردمند به مقدار سر ناخن از آن دوا بگيرد و به لثه و دهانش بمالد و با سركه دهانش را بشويد، و اگر بخواهد اين دو را از ميان آن حنظل در شيشه و يا به ستوئى هم بريزد مانعى ندارد، و هر زمان سركه آن تمام شد دوباره سركه تازه روى آن بريزد كه هرچه اين سركه بيشتر كهنه شود نافع تر است انشاء الله )

حديث شماره : ٢٣٣

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَيَابَةَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام جُعِلْتُ لَكَ الْفِدَاءَ إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ إِنَّ النُّجُومَ لَا يَحِلُّ النَّظَرُ فِيهَا وَ هِيَ تُعْجِبُنِي فَإِنْ كَانَتْ تُضِرُّ بِدِينِى فَلَا حَاجَةَ لِى فِى شَيْءٍ يُضِرُّ بِدِينِى وَ إِنْ كَانَتْ لَا تُضِرُّ بِدِينِى فَوَ اللَّهِ إِنِّى لَأَشْتَهِيهَا وَ أَشْتَهِى النَّظَرَ فِيهَا فَقَالَ لَيْسَ كَمَا يَقُولُونَ لَا تُضِرُّ بِدِينِكَ ثُمَّ قَالَ إِنَّكُمْ تَنْظُرُونَ فِى شَيْءٍ مِنْهَا كَثِيرُهُ لَا يُدْرَكُ وَ قَلِيلُهُ لَا يُنْتَفَعُ بِهِ تَحْسُبُونَ عَلَى طَالِعِ الْقَمَرِ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرِى كَمْ بَيْنَ الْمُشْتَرِى وَ الزُّهَرَةِ مِنْ دَقِيقَةٍ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ قَالَ أَ فَتَدْرِى كَمْ بَيْنَ الزُّهَرَةِ وَ بَيْنَ الْقَمَرِ مِنْ دَقِيقَةٍ قُلْتُ لَا قَالَ أَ فَتَدْرِى كَمْ بَيْنَ الشَّمْسِ وَ بَيْنَ السُّنْبُلَةِ مِنْ دَقِيقَةٍ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ مَا سَمِعْتُ مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْمُنَجِّمِينَ قَطُّ قَالَ أَ فَتَدْرِى كَمْ بَيْنَ السُّنْبُلَةِ وَ بَيْنَ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ مِنْ دَقِيقَةٍ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ مَا سَمِعْتُهُ مِنَ مُنَجِّمٍ قَطُّ قَالَ مَا بَيْنَ كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا إِلَى صَاحِبِهِ سِتُّونَ أَوْ سَبْعُونَ دَقِيقَةً [ شَكَّ عَبْدُ الرَّحْمَنِ ] ثُمَّ قَالَ يَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ هَذَا حِسَابٌ إِذَا حَسَبَهُ الرَّجُلُ وَ وَقَعَ عَلَيْهِ عَرَفَ الْقَصَبَةَ الَّتِى فِى وَسَطِ الْأَجَمَةِ وَ عَدَدَ مَا عَنْ يَمِينِهَا وَ عَدَدَ مَا عَنْ يَسَارِهَا وَ عَدَدَ مَا خَلْفَهَا وَ عَدَدَ مَا أَمَامَهَا حَتَّى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مِنْ قَصَبِ الْأَجَمَةِ وَاحِدَةٌ

(٢٣٣ - عبدالرحمن بن سيابه گويد: به امام صادقعليه‌السلام گفتم : قربانت گردم مردم مى گويند: نظر در علم نجوم جايز نيست و من اين علم را دوست دارم پس راستى اگر به دينم ضرر مى زند كه من به چيزى كه به دينم ضرر مى زند نيازى ندارم ، و اگر به دينم ضرر نمى زند به خدا من به اين كار مايلم و نظر در آن را خوش دارم ؟ فرمود: اينطور كه مى گويند نيست ، به دين تو ضرر نمى زند، سپس فرمود: شما در چيزى از علم نجوم نظر مى كنيد كه بسيارش بدست نيايد و اندكش نيز سودى ندارد، شما تنها روى طالع ماه حساب مى كنيد، آنگاه فرمود:

آيا ميدانى فاصله ميان مشترى و زهره چند دقيقه است ؟

گفتم : نه به خدا سوگند.

فرمود: آيا مى دانى فاصله ميان زهره و ماه چند دقيقه است ؟

گفتم : نه

فرمود: آيا مى دانى فاصله ميان خورشيد و سنبله چند دقيقه است ؟

گفتم : نه به خدا سوگند تا به حال از هيچيك از منجمان نشنيده ام

فرمود: آيا ميدانى فاصله ميان سنبله و لوح محفوظ چند دقيقه است ؟

گفتم : نه به خدا تا كنون از هيچ منجمى نشنيده ام

فرمود: ميان هر يك از اينها شصت يا هفتاد دقيقه است و ترديد از عبدالرحمن راوى حديث است سپس فرمود: اى عبدالرحمن اين حسابى است كه اگر كسى آن را حساب كند و به حقيقتش پى ببرد يك دانه نى را كه در ميان نى زار باشد و شماره نى هائى را كه در سمت راست و چپ آن است و شماره آنچه پشت سر آن نى و جلوى آن قرار دارد همه را مى فهمد تا بدانجا كه حتى يكدانه از نى هاى آن نيزار بر او پوشيده نماند. )

حديث شماره : ٢٣٤

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ قَالَ أَخْبَرَنَا النَّضْرُ بْنُ قِرْوَاشٍ الْجَمَّالُ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنِ الْجِمَالِ يَكُونُ بِهَا الْجَرَبُ أَعْزِلُهَا مِنْ إِبِلِى مَخَافَةَ أَنْ يُعْدِيَهَا جَرَبُهَا وَ الدَّابَّةُ رُبَّمَا صَفَرْتُ لَهَا حَتَّى تَشْرَبَ الْمَاءَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِنَّ أَعْرَابِيّاً أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى أُصِيبُ الشَّاةَ وَ الْبَقَرَةَ وَ النَّاقَةَ بِالثَّمَنِ الْيَسِيرِ وَ بِهَا جَرَبٌ فَأَكْرَهُ شِرَاءَهَا مَخَافَةَ أَنْ يُعْدِيَ ذَلِكَ الْجَرَبُ إِبِلِي وَ غَنَمِي فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا أَعْرَابِيُّ فَمَنْ أَعْدَى الْأَوَّلَ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا عَدْوَى وَ لَا طِيَرَةَ وَ لَا هَامَةَ وَ لَا شُؤْمَ وَ لَا صَفَرَ وَ لَا رَضَاعَ بَعْدَ فِصَالٍ وَ لَا تَعَرُّبَ بَعْدَ هِجْرَةٍ وَ لَا صَمْتَ يَوْماً إِلَى اللَّيْلِ وَ لَا طَلَاقَ قَبْلَ النِّكَاحِ وَ لَا عِتْقَ قَبْلَ مِلْكٍ وَ لَا يُتْمَ بَعْدَ إِدْرَاكٍ

(٢٣٤ - نضربن قرواش جمال (شتر دار) گويد: از امام صادقعليه‌السلام پرسيدم : كه شترانى هستند كه مبتلا به مرض جرب (گرى ) هستند و من آنها را از ترس اينكه به حيوانات ديگر سرايت نكند از ميان شتران ديگرى كه دارم جدا مى كنم ؟ و گاهى هم براى چهار پايان سوت مى زنم كه آب بخورند؟

حضرت فرمود: مرد عربى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمده گفت : (گاهى است ) كه من گوسفند و گاو و شترى را كه گرى دارند به بهائى اندك (و قيمتى ارزان ) بدست مى آورم ولى از ترس اينكه گرى آنها به ساير شتران و گوسفندانم سرايت كند از خريدن آنها نگرانى و ناراحتى دارم (و نمى خرم )؟

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: اى مرد عرب اولين بار اين مرض ‍ از كجا به اين حيوان سرايت كرده ؟

سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: نه واگيره هست ، و نه فال بد، و نه بوم ، و نه شوم (و شومى ) و نه صفر (شرحش بيايد) و نه رضاع پس ‍ از گرفتن از شير (كه چنانچه زنى بچه اى را پس از دو سال شير دهد حكم رضاع محقق نمى شود) و نه تعرب پس از هجرت (يعنى كسى كه به مدينه هجرت كرد ديگر جايز نيست به حال چادر نشينى و عربيت برگردد و برخى آنرا از گناهان كبيره دانسته اند) و نه روزه خاموشى و حرف نزدن يك روز تا شب (كه در امتهاى گذشته جايز بوده ) و نه طلاق پيش از نكاح (كه تا هنوز زنى را نگرفته نمى تواند بگويد اگر فلان زن را گرفتم او طالق است ) و نه آزاد كردن بنده اى پيش از تملك و خريدارى ، و نه يتيمى پس از بلوغ (يعنى وقتى بچه يتيم به حد بلوغ رسيد ديگر احكام دوران يتيمى از محجوريت تصرف در اموال و نصب ولى براى او و امثال آن از او برداشته مى شود).

شرح :

در اين جمله كه حضرتصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: صفر نيست چند وجه گفته شده :

١ - اعراب قديم مى پنداشته اند كه در شكم مارى است به نام (صفر) كه چون انسان گرسنه مى شود آن مار انسان را مى گزد، و مقصود حضرت بيان موهوم بودن اين عقيده و ابطال آن است

٢ - مقصود ابطال نسى ء است كه عرب حرمت ماه محرم را كه از ماههاى حرام بوده به ماه صفر مى انداختند و بدين ترتيب قتال در آنرا حائز مى دانستند.

٣ - مقصود نفى نحوست موهومى ماه صفر است كه مردم اين ماه را نحس ‍ مى دانستند. )

حديث شماره : ٢٣٥

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَيْثٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الطِّيَرَةُ عَلَى مَا تَجْعَلُهَا إِنْ هَوَّنْتَهَا تَهَوَّنَتْ وَ إِنْ شَدَّدْتَهَا تَشَدَّدَتْ وَ إِنْ لَمْ تَجْعَلْهَا شَيْئاً لَمْ تَكُنْ شَيْئاً

(٢٣٥ - عمروبن حريث گويد: امام صادقعليه‌السلام فرمود: فال بد زدن بر طبق همان چيزى است كه پيش خود برآن فال زده اى اگر آسان بگيرى آسان گذرد و اگر سخت بگيرى سخت بگذرد، و اگر (اعتنا نكنى و) چيزى بدل نگيرى چيزى نيست

شرح :

مقصود اين است كه فال زدن چيز موهومى است و حقيقتى ندارد، و اين بستگى به روحيه شخص دارد كه اگر آدم خرافى باشد فال بد زدن براى خودش ايجاد ناراحتى مى كند وگرنه واقعيتى ندارد. )

حديث شماره : ٢٣٦

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَفَّارَةُ الطِّيَرَةِ التَّوَكُّلُ

(٢٣٦ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: كفاره فال بد زدن همان توكل به خدا است

شرح :

مجلسىرحمه‌الله در شرح اين كلام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دو احتمال ذكر كرده :

١ - چون فال بد زدن در اسلام گناهى محسوب شده پس توكل كردن بر خدا كفاره آن گناه است

٢ - توكل بر خدا بد فالى را بى اثر مى كند چنانچه كفاره اثر گناه را بر مى دارد و آن را جبران مى كند. )

حديث شماره : ٢٣٧

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ وَ غَيْرِهِ عَنْ بَعْضِهِمْ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ بَعْضِهِمْ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْياهُمْ فَقَالَ إِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ مَدِينَةٍ مِنْ مَدَائِنِ الشَّامِ وَ كَانُوا سَبْعِينَ أَلْفَ بَيْتٍ وَ كَانَ الطَّاعُونُ يَقَعُ فِيهِمْ فِى كُلِّ أَوَانٍ فَكَانُوا إِذَا أَحَسُّوا بِهِ خَرَجَ مِنَ الْمَدِينَةِ الْأَغْنِيَاءُ لِقُوَّتِهِمْ وَ بَقِيَ فِيهَا الْفُقَرَاءُ لِضَعْفِهِمْ فَكَانَ الْمَوْتُ يَكْثُرُ فِى الَّذِينَ أَقَامُوا وَ يَقِلُّ فِى الَّذِينَ خَرَجُوا فَيَقُولُ الَّذِينَ خَرَجُوا لَوْ كُنَّا أَقَمْنَا لَكَثُرَ فِينَا الْمَوْتُ وَ يَقُولُ الَّذِينَ أَقَامُوا لَوْ كُنَّا خَرَجْنَا لَقَلَّ فِينَا الْمَوْتُ قَالَ فَاجْتَمَعَ رَأْيُهُمْ جَمِيعاً أَنَّهُ إِذَا وَقَعَ الطَّاعُونُ فِيهِمْ وَ أَحَسُّوا بِهِ خَرَجُوا كُلُّهُمْ مِنَ الْمَدِينَةِ فَلَمَّا أَحَسُّوا بِالطَّاعُونِ خَرَجُوا جَمِيعاً وَ تَنَحَّوْا عَنِ الطَّاعُونِ حَذَرَ الْمَوْتِ فَسَارُوا فِى الْبِلَادِ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ إِنَّهُمْ مَرُّوا بِمَدِينَةٍ خَرِبَةٍ قَدْ جَلَا أَهْلُهَا عَنْهَا وَ أَفْنَاهُمُ الطَّاعُونُ فَنَزَلُوا بِهَا فَلَمَّا حَطُّوا رِحَالَهُمْ وَ اطْمَأَنُّوا بِهَا قَالَ لَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُوتُوا جَمِيعاً فَمَاتُوا مِنْ سَاعَتِهِمْ وَ صَارُوا رَمِيماً يَلُوحُ وَ كَانُوا عَلَى طَرِيقِ الْمَارَّةِ فَكَنَسَتْهُمُ الْمَارَّةُ فَنَحَّوْهُمْ وَ جَمَعُوهُمْ فِى مَوْضِعٍ فَمَرَّ بِهِمْ نَبِيٌّ مِنْ أَنْبِيَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ يُقَالُ لَهُ حِزْقِيلُ فَلَمَّا رَأَى تِلْكَ الْعِظَامَ بَكَى وَ اسْتَعْبَرَ وَ قَالَ يَا رَبِّ لَوْ شِئْتَ لَأَحْيَيْتَهُمُ السَّاعَةَ كَمَا أَمَتَّهُمْ فَعَمَرُوا بِلَادَكَ وَ وَلَدُوا عِبَادَكَ وَ عَبَدُوكَ مَعَ مَنْ يَعْبُدُكَ مِنْ خَلْقِكَ فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ أَ فَتُحِبُّ ذَلِكَ قَالَ نَعَمْ يَا رَبِّ فَأَحْيِهِمْ قَالَ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ أَنْ قُلْ كَذَا وَ كَذَا فَقَالَ الَّذِى أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَقُولَهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ هُوَ الِاسْمُ الْأَعْظَمُ فَلَمَّا قَالَ حِزْقِيلُ ذَلِكَ الْكَلَامَ نَظَرَ إِلَى الْعِظَامِ يَطِيرُ بَعْضُهَا إِلَى بَعْضٍ فَعَادُوا أَحْيَاءً يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ يُسَبِّحُونَ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ يُكَبِّرُونَهُ وَ يُهَلِّلُونَهُ فَقَالَ حِزْقِيلُ عِنْدَ ذَلِكَ أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ قَالَ عُمَرُ بْنُ يَزِيدَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِيهِمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ

(٢٣٧ - اين حديث را برخى از امام صادقعليه‌السلام و برخى از امام باقرعليه‌السلام روايت كرده اند كه درتفسير گفتار خداى عزوجل (كه فرمايد):

(آيا نديدى (و نشنيدى داستان ) آنان را كه از بيم مرگ از ديار خويش بيرون شدند و هزاران نفر بودند، پس خداوند بدانها گفت : بميريد، آنگاه زنده شان كرد) (سوره بقره آيه ٢٤٣) آنحضرت فرمود: اينان مردم يكى از شهرت هاى شام بودند و عددشان هفتاد هزار نفر بود كه در فصول مختلف هر فصلى طاعون در آنها آمد و به مجرد اينكه احساس مى كردند طاعون آمد توانگران كه نيرو و قدرتى داشتند از شهر خارج مى شدند، و مستمندان روى ناتوانى و فقرى كه دچار بودند در آنجا مى ماندند و بدينجهت بيشتر همانهائى كه مانده بودند مى مردند، و مرگ و مير آنهائى كه بيرون رفته بودند كمتر بود.

از اينرو آنها كه بيرون مى رفتند گفتند: راستى اگر ما در شهر مانده بوديم مرگ و مير در ما زياد بود، و آنان كه مانده بودند مى گفتند: به راستى اگر ما هم بيرون مى رفتيم افراد كمترى از ما مى مرد، و از شهر بيرون روند و به همين تصميم عمل كرده به مجرد اينكه اينبار احساس كردند كه طاعون آمده از شهر خارج شده و از ترس مرگ از طاعون فرار كردند. و چندى كه خدا مى خواست در شهرها گردش كردند.

تا اينكه به شهر ويرانى برخوردند كه ساكنين آن ، شهر مزبور را رها كرده و طاعون آنها را از بين برده بود، بدانجا كه رسيدند فرود آمدند و چون بارهاى خود را گشودند و آرامش يافتند خداى عزوجل بدانها فرمود: همه تان بميريد، آنها همگى در همان ساعت مردند و استخوانهاى كهنه آنها آشكار شد، و اينها در سر راه عبور كاروانيان بودند، مردم رهگذر استخوانهاى آنها را از كنار راه دور كرده و همه را در يكجا جمع كردند.

پس يكى از پيغمبران بنى اسرائيل به نام حزقيل از آنجا گذشت و چون آن استخوانها را ديد گريست و اشگش جارى شده گفت : پروردگارا اگر بخواهى اينها را هم اكنون زنده مى كنى چنانچه آنها را مى راندى تا شهرهايت را آباد كنند و از بندگانت فرزند آرند و به همراه ساير خلق تو كه پرستشت كنند تو را پرستش كنند!

خداى تبارك و تعالى به او وحى فرمود: آيا دوست دارى كه آنها زنده شود؟ عرض كرد: آرى پروردگارا! آنها را زنده كن ، خداى عزوجل بدو وحى فرمود كه چنين و چنان بگو، او نيز همانرا كه خداى عزوجل به او دستور داده بود بر زبان جارى كرد امام صادقعليه‌السلام فرمود: آن اسم اعظم بود و چون حزقيل آن كلام را بر زبان جارى كرد نظر كرد استخوانهاى پراكنده را ديد كه به سوى يكديگر مى پرند و همه آنها زنده شده به هم نگاه مى كردند و سبحان الله و الله اكبر و لا اله الا الله مى گفتند.

در اين هنگام حزقيل گفت : (گواهى دهم كه به راستى خدا بر هر كارى تواناست ) عمربن يزيد گويد: امام صادقعليه‌السلام فرمود: اين آيه درباره اينها نازل شد. )

حديث شماره : ٢٣٨

ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِى عَنْ قَوْلِ يَعْقُوبَعليه‌السلام لِبَنِيهِ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَ أَخِيهِ أَ كَانَ يَعْلَمُ أَنَّهُ حَيٌّ وَ قَدْ فَارَقَهُ مُنْذُ عِشْرِينَ سَنَةً قَالَ نَعَمْ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ عَلِمَ قَالَ إِنَّهُ دَعَا فِى السَّحَرِ وَ سَأَلَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَهْبِطَ عَلَيْهِ مَلَكُ الْمَوْتِ فَهَبَطَ عَلَيْهِ بريالُ وَ هُوَ مَلَكُ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُ بريالُ مَا حَاجَتُكَ يَا يَعْقُوبُ قَالَ أَخْبِرْنِى عَنِ الْأَرْوَاحِ تَقْبِضُهَا مُجْتَمِعَةً أَوْ مُتَفَرِّقَةً قَالَ بَلْ أَقْبِضُهَا مُتَفَرِّقَةً رُوحاً رُوحاً قَالَ لَهُ فَأَخْبِرْنِى هَلْ مَرَّ بِكَ رُوحُ يُوسُفَ فِيمَا مَرَّ بِكَ قَالَ لَا فَعَلِمَ يَعْقُوبُ أَنَّهُ حَيٌّ فَعِنْدَ ذَلِكَ قَالَ لِوُلْدِهِ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَ أَخِيهِ

(٢٣٨ - حنان بن سدير گويد: به امام باقرعليه‌السلام عرض كردم : به من خبر ده از گفتار يعقوب به پسرانش كه فرمود: (برويد و از يوسف و برادرش ‍ خبرى بجوئيد) آيا يعقوب پس از اينكه بيست سال از يوسف دور شده بود مى دانست كه او زنده است ؟

فرمود: آرى

عرض كردم : چگونه مى دانست كه او زنده است ؟

فرمود: هنگام سحر دعا كرد و از خداى عزوجل خواست كه فرشته مرگ بر او نازل گردد، خداى عزوجل دعايش را اجابت كرد و ملك الموت كه نامش ‍ (بريال ) بود به نزد يعقوب آمد.

بريال گفت : اى يعقوب چه مى خواهى ؟

فرمود: بگو ببينم آيا جانهائى را كه مى گيرى يكجا و به طور دسته جمعى مى گيرى يا جدا جدا؟

بريال گفت : نه جدا جدا مى گيرم

فرمود: آيا در ميان اين جانهائى كه گرفته اى به جان يوسف برخورده اى ؟

عرض كرد: نه

يعقوب دانست كه يوسف زنده است و از اينجا بود كه به فرزندانش گفت : ٠ برويد و يوسف و برادرش را بجوئيد). )

حديث شماره : ٢٣٩

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ خَالِدِ بْنِ يَزِيدَ الْقُمِّيِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حَسِبُوا أَلاّ تَكُونَ فِتْنَةٌ قَالَ حَيْثُ كَانَ النَّبِيُّ ص بَيْنَ أَظْهُرِهِمْ فَعَمُوا وَ صَمُّوا حَيْثُ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ تابَ اللّهُ عَلَيْهِمْ حَيْثُ قَامَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ ثُمَّ عَمُوا وَ صَمُّوا إِلَى السَّاعَةِ

(٢٣٩ - خالد بن يزيد قمى از يكى از اصحاب خود از امام صادقعليه‌السلام روايت كرده كه در گفتار خداى عزوجل : (و پنداشتند كه آزمايشى در كار نيست ) (سوره مائده آيه ٧١) فرمود: چون پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در ميان آنها بود (پس كور و كر شدند) يعنى پس از اينكه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از اينجهان رفت (سپس خدا توبه شان را پذيرفت و آنها را بخشيد) يعنى هنگاميكه اميرمؤ منانعليه‌السلام خلافت را بدست گرفت (سپس دوباره كور و كر شدند) يعنى پس از آن حضرت تا به امروز. )