حديث شماره : ٣٦٦

عَنْهُ عَنْ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِى بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ تَمِيمِ بْنِ حَاتِمٍ قَالَ كُنَّا مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام فَاضْطَرَبَتِ الْأَرْضُ فَوَحَاهَا بِيَدِهِ ثُمَّ قَالَ لَهَا اسْكُنِى مَا لَكِ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَيْنَا وَ قَالَ أَمَا إِنَّهَا لَوْ كَانَتِ الَّتِى قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَأَجَابَتْنِى وَ لَكِنْ لَيْسَتْ بِتِلْكَ

(٣٦٦ - تميم بن حاتم گويد: ما در خدمت اميرمؤ منانعليه‌السلام بوديم پس زمين بر خود لرزيد حضرت با دست خويش بدان اشاره فرموده گفت : آرام باش تو را چه شده ؟ آنگاه رو به ما كرده فرمود بدانيد كه اگر اين لرزش ‍ همان لرزشى بود كه خداى عزوجل فرموده پاسخم را مى داد ولى اين لرزش ‍ آن نيست

شرح :

اين حديث اشاره است به آنچه در تفسير سوره زلزال وارد شده كه (آن هنگامى كه زمين بلرزد... و انسان گويد: چيست او را، در آنروز زمين اخبار خويش بگويد...) امام علىعليه‌السلام چنانچه در علل الشرايع و تفسير على بن ابراهيم است در تفسير آن فرمود آن انسانى كه با زمين سخن كند على بن ابيطالب است ، و زمين در پاسخ آنحضرت با او سخن گويد: و در اينجا مقصود اميرمؤ منانعليه‌السلام اين است كه اين لرزش آن لرزش روز رستاخيز نيست وگرنه وقتى به او مى گفتم :

تو را چه شده او پاسخم را مى داد. )

حديث شماره : ٣٦٧

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِى الْيَسَعِ عَنْ أَبِى شِبْلٍ قَالَ صَفْوَانُ وَ لَا أَعْلَمُ إِلَّا أَنِّى قَدْ سَمِعْتُ مِنْ أَبِى شِبْلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام مَنْ أَحَبَّكُمْ عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ إِنْ لَمْ يَقُلْ كَمَا تَقُولُونَ

(٣٦٧ - ابوشبل گويد: امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه شما را به خاطر مذهب و عقيده اى كه شما داريددوست بدارد به بهشت مى رود اگر چه آنچه را شما مى گوئيد نگويد.

شرح :

مجلسىرحمه‌الله دو وجه در معناى اين حديث فرموده : يكى آنكه مقصود مستضعفين از غير شيعه باشند، و ديگر آنكه مقصود مستضعفين و عوام از شيعه باشند و معناى اينكه : (اگرچه آنچه را شما مى گوئيد نگويد) يعنى اگر چه نتوانند براى حقانيت مذهب خود مانند شما استدلال كنند). )

حديث شماره : ٣٦٨

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ أَبِى جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام لَمَّا انْقَضَتِ الْقِصَّةُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ طَلْحَةَ وَ الزُّبَيْرِ وَ عَائِشَةَ بِالْبَصْرَةِ صَعِدَ الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى رَسُولِ اللَّهِعليه‌السلام ثُمَّ قَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ الدُّنْيَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ تَفْتِنُ النَّاسَ بِالشَّهَوَاتِ وَ تُزَيِّنُ لَهُمْ بِعَاجِلِهَا وَ ايْمُ اللَّهِ إِنَّهَا لَتَغُرُّ مَنْ أَمَّلَهَا وَ تُخْلِفُ مَنْ رَجَاهَا وَ سَتُورِثُ أَقْوَاماً النَّدَامَةَ وَ الْحَسْرَةَ بِإِقْبَالِهِمْ عَلَيْهَا وَ تَنَافُسِهِمْ فِيهَا وَ حَسَدِهِمْ وَ بَغْيِهِمْ عَلَى أَهْلِ الدِّينِ وَ الْفَضْلِ فِيهَا ظُلْماً وَ عُدْوَاناً وَ بَغْياً وَ أَشَراً وَ بَطَراً وَ بِاللَّهِ إِنَّهُ مَا عَاشَ قَوْمٌ قَطُّ فِى غَضَارَةٍ مِنْ كَرَامَةِ نِعَمِ اللَّهِ فِى مَعَاشِ دُنْيَا وَ لَا دَائِمِ تَقْوَى فِى طَاعَةِ اللَّهِ وَ الشُّكْرِ لِنِعَمِهِ فَأَزَالَ ذَلِكَ عَنْهُمْ إِلَّا مِنْ بَعْدِ تَغْيِيرٍ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ تَحْوِيلٍ عَنْ طَاعَةِ اللَّهِ وَ الْحَادِثِ مِنْ ذُنُوبِهِمْ وَ قِلَّةِ مُحَافَظَةٍ وَ تَرْكِ مُرَاقَبَةِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ تَهَاوُنٍ بِشُكْرِ نِعْمَةِ اللَّهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِى مُحْكَمِ كِتَابِهِ إِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلامَرَدَّ لَهُ وَ م ا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْمَعَاصِى وَ كَسَبَةَ الذُّنُوبِ إِذَا هُمْ حَذِرُوا زَوَالَ نِعَمِ اللَّهِ وَ حُلُولَ نَقِمَتِهِ وَ تَحْوِيلَ عَافِيَتِهِ أَيْقَنُوا أَنَّ ذَلِكَ مِنَ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيهِمْ فَأَقْلَعُوا وَ تَابُوا وَ فَزِعُوا إِلَى اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ بِصِدْقٍ مِنْ نِيَّاتِهِمْ وَ إِقْرَارٍ مِنْهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ إِسَاءَتِهِمْ لَصَفَحَ لَهُمْ عَنْ كُلِّ ذَنْبٍ وَ إِذاً لَأَقَالَهُمْ كُلَّ عَثْرَةٍ وَ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّ كَرَامَةِ نِعْمَةٍ ثُمَّ أَعَادَ لَهُمْ مِنْ صَلَاحِ أَمْرِهِمْ وَ مِمَّا كَانَ أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْهِمْ كُلَّ مَا زَالَ عَنْهُمْ وَ أُفْسِدَ عَلَيْهِمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ أَيُّهَا النَّاسُ حَقَّ تُقَاتِهِ وَ اسْتَشْعِرُوا خَوْفَ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَ أَخْلِصُوا الْيَقِينَ وَ تُوبُوا إِلَيْهِ مِنْ قَبِيحِ مَا اسْتَفَزَّكُمُ الشَّيْطَانُ مِنْ قِتَالِ وَلِيِّ الْأَمْرِ وَ أَهْلِ الْعِلْمِ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَا تَعَاوَنْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ تَفْرِيقِ الْجَمَاعَةِ وَ تَشَتُّتِ الْأَمْرِ وَ فَسَادِ صَلَاحِ ذَاتِ الْبَيْنِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ وَ يَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ

(٣٦٨ - سلام بن مستنير از امام باقرعليه‌السلام روايت كند كه فرمود: هنگامى كه داستان (جنگ ) امير مؤ منانعليه‌السلام و طلحه و زبير و عايشه در بصره به پايان رسيد آن حضرت به منبر رفته حمد و ثناى الهى را به جاى آورد و به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم درود فرستاده سپس ‍ فرمود:

اى مردم همانا دنيا شيرين و سرسبز نمايد، و مردم را به شهوات بفريبد، و خوشيهاى زود گذر خود را براى ايشان آرايش دهد، و سوگند به خدا كه دنيا آرزومند خويش را گول زند، و با اميدوار بدان خلف وعده كند، و بزودى پشيمانى و افسوس ببار آورد براى مردمانى كه بدان رو آوردند و در بدست آوردن آن با هم رقابت كردند و بر اهل دين و فضيلت از روى ستم و كينه جوئى و طغيان و گردن كشى و تكبر، حسد ورزيده و ستم كردند.

و به خدا قسم به راستى كه هيچگاه مردمى در خرمى نعمتهاى خدا در زندگى دنيا عمر خويش بسر نبردند و نه در پرهيزكارى پيوسته اى كه در انجام طاعت خدا و شكر نعمتهاى او باشد و خداوند آن نعمت را از ايشان گرفته باشد جز پس از اينكه خودشان آن را دگرگون كرده اند و از اطاعت حق بگشتند و گناهان تازه پديد آوردند، و خودداريشان (از گناه ) كم شده و نگران خداى عزوجل نبوده و در انجام سپاس نعمت خدا سهل انگارى كرده اند، زيرا خداى عزوجل در آيه محكم كتاب خود فرمايد: (به راستى كه خداوند نعمتى را كه نزد گروهى است تغيير ندهد تا آنچه را در خودشان هست تغيير دهند، و چون خدا براى گروهى بدى خواهد جلوگيرى ندارد، و آنها را در خودشان هست تغيير دهند، و چون خدا براى گروهى بدى خواهد جلوگيرى ندارد، و آنها را جز خدا دوستدارى نيست ) (سوره رعد آيه ١١) و اگر چنانچه نافرمانها و گنهكاران در آنوقتى كه از زوال نعمت خدا و رسيدن انتقامش و دگرگون شدن عافيتش بر حذر مى شدند به اين مطلب يقين پيدا مى كردند كه اينها از طرف خدا است و بواسطه اعمال خود آنها است و در آن حال دست مى كشيدند و توبه مى كردند و از روى راستى و صدق و صفا و اعتراف به گناه خويش به درگاه خداى عزوجل پناه مى بردند، خداوند از همه گناهانشان چشم پوشى مى كرد، و از هر لغزشى كه از آنها سرزده بود در مى گذشت و هر نعمتى كه به آنها اكرام كرده بود بدانها باز مى گرداند و هر نوع صلاح كارشان و هم چنين هر نعمتى را كه از ايشان گرفته بود و بر ايشان تباه ساخته بود بر ايشان باز مى گرداند.

پس اى مردم از خدا آنچنان كه بايد بترسيد، و ترس خدا را شعار خود سازيد (شعار به جامه اى گويند كه در زير لباسها بر تن كنند) و يقين خود را پاك كنيد، و از كار زشتى كه شيطان شما را بدان واداشت توبه كنيد يعنى از جنگ با ولى امر و دانشمند پس از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و از همكارى با يكديگر در پراكنده كردن جمع مسلمانان و از هم پاشيدن كار و تباه ساختن صلاح ميان مردم ، (از اين اعمال زشت توبه كنيد) همانا خداى عزوجل توبه را بپذيرد و از بديها درگذرد و مى داند آنچه را انجام دهيد. )

حديث شماره : ٣٦٩

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْمَدَائِنِيُّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ نَجْماً فِى الْفَلَكِ السَّابِعِ فَخَلَقَهُ مِنْ مَاءٍ بَارِدٍ وَ سَائِرَ النُّجُومِ السِّتَّةِ الْجَارِيَاتِ مِنْ مَاءٍ حَارٍّ وَ هُوَ نَجْمُ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ وَ هُوَ نَجْمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام يَأْمُرُ بِالْخُرُوجِ مِنَ الدُّنْيَا وَ الزُّهْدِ فِيهَا وَ يَأْمُرُ بِافْتِرَاشِ التُّرَابِ وَ تَوَسُّدِ اللَّبِنِ وَ لِبَاسِ الْخَشِنِ وَ أَكْلِ الْجَشِبِ وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ نَجْماً أَقْرَبَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْهُ

(٣٦٩ - ابوعبدالله مدائنى از امام صادقعليه‌السلام روايت كند كه آنحضرت فرمود: همانا خداى عزوجل درهفتمين چرخ ستاره اى آفريده و آن را از آب سرد خلق فرموده ، و ساير ستارگان روان از آب گرم است ، و آن ستاره پيمبران و اوصياء است ، و همان ستاره امير مؤ منانعليه‌السلام است كه دستور دهد به دل كندن از دنيا و زهد در آن ، و دستور دهد به بستر ساختن خاك و بالش قرار دادن خشت و جامه زبر و خوردن خوراك درشت ، و خداى تعالى ستاره اى كه از آن به وى نزديكتر باشد نيافريده است

شرح :

مرحوم فيضرحمه‌الله گويد: امام علىعليه‌السلام در اين حديث اشاره به ستاره زحل كرده است و اين مطلب موافق با عقيده منجمان است كه زحل را ستاره نحسى مى دانند زيرا منظور آنها از نحوست و غير نحوست چيزهائى است كه مربوط به اين جهان فانى است ، و دنيا و آخرت با هم جمع نشوند، سپس حديثى از كتاب فرج المهموم نقل مى كند كه امام صادقعليه‌السلام از مردى از اهل يمن پرسيد شما درباره ستاره زحل چه عقيده داريد؟ آنمرد گفت : ستاره نحسى است ، حضرت فرمود: چنين سخنى مگو زيرا كه آن ستاره اميرمؤ منانعليه‌السلام و ستاره اوصياء است تا به آخر. )

حديث شماره : ٣٧٠

الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ يَاسِرٍ الْخَادِمِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى الْحَسَنِ الرِّضَاعليه‌السلام رَأَيْتُ فِى النَّوْمِ كَأَنَّ قَفَصاً فِيهِ سَبْعَ عَشْرَةَ قَارُورَةً إِذْ وَقَعَ الْقَفَصُ فَتَكَسَّرَتِ الْقَوَارِيرُ فَقَالَ إِنْ صَدَقَتْ رُؤْيَاكَ يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِى يَمْلِكُ سَبْعَةَ عَشَرَ يَوْماً ثُمَّ يَمُوتُ فَخَرَجَ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بِالْكُوفَةِ مَعَ أَبِى السَّرَايَا فَمَكَثَ سَبْعَةَ عَشَرَ يَوْماً ثُمَّ مَاتَ

(٣٧٠ - ياسر خادم گويد: به امام هشتم حضرت رضاعليه‌السلام عرض ‍ كردم : من در خواب ديدم قفسى را كه گوياهفده شيشه در آن بود و به ناگاه قفس افتاد و شيشه ها بشكست ، حضرت فرمود: اگر خواب تو درست باشد مردى از خاندان من خروج كن كه هفده روز بيشتر سلطنت نكند و سپس ‍ بميرد، پس محمد بن ابراهيم به همراهى ابى السرايا در كوفه خروج كرد و هفده روز بيش عمر نكرد و سپس بمرد.

شرح :

داستان خروج ابوالسرايا در كوفه و بيعت مردم با محمد بن ابراهيم و پس از او با على بن عبدالله بن حسين را مرحوم محدث قمى در كتاب تتمة المنتهى بتفصيل نقل كرده است هر كه خواهد بصفحات ١٩٢ - ٢٠٠ از كتاب مزبور مراجعه كند. )

حديث شماره : ٣٧١

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى الْحَسَنِ الرِّضَاعليه‌السلام فِى أَيَّامِ هَارُونَ إِنَّكَ قَدْ شَهَرْتَ نَفْسَكَ بِهَذَا الْأَمْرِ وَ جَلَسْتَ مَجْلِسَ أَبِيكَ وَ سَيْفُ هَارُونَ يُقَطِّرُ الدَّمَ فَقَالَ جَرَّأَنِى عَلَى هَذَا مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنْ أَخَذَ أَبُو جَهْلٍ مِنْ رَأْسِى شَعْرَةً فَاشْهَدُوا أَنِّى لَسْتُ بِنَبِيٍّ وَ أَنَا أَقُولُ لَكُمْ إِنْ أَخَذَ هَارُونُ مِنْ رَأْسِي شَعْرَةً فَاشْهَدُوا أَنِّى لَسْتُ بِإِمَامٍ

(٣٧١ - محمدبن سنان گويد: در زمان خلافت هارون به امام رضاعليه‌السلام عرض كردم : همانا شما خود را به اين امر (امامت شيعيان ) مشهور كرده اى و به جاى پدرت نشسته اى در صورتيكه از شمشير هارون خون مى چكد (و اگر بداند كه شما پس از پدرت امام شيعيان هستى تو را خواهد كشت )؟ فرمود: آنچه را بر اينكار دلير ساخته و جرات داده است گفتار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است كه فرمود: اگر ابوجهل موئى از سر من كم كرد پس گواه باشيد كه من پيغمبر نيستم ، و من نيز به شما مى گويم : اگر هارون موئى از سر من كم كرد گواه باشيد كه من امام نيستم )

حديث شماره : ٣٧٢

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ تَعَرَّضَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ بِجَارِيَةِ رَجُلٍ عَقِيلِيٍّ فَقَالَتْ لَهُ إِنَّ هَذَا الْعُمَرِيَّ قَدْ آذَانِي فَقَالَ لَهَا عِدِيهِ وَ أَدْخِلِيهِ الدِّهْلِيزَ فَأَدْخَلَتْهُ فَشَدَّ عَلَيْهِ فَقَتَلَهُ وَ أَلْقَاهُ فِى الطَّرِيقِ فَاجْتَمَعَ الْبَكْرِيُّونَ وَ الْعُمَرِيُّونَ وَ الْعُثْمَانِيُّونَ وَ قَالُوا مَا لِصَاحِبِنَا كُفْوٌ لَنْ نَقْتُلَ بِهِ إِلَّا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مَا قَتَلَ صَاحِبَنَا غَيْرُهُ وَ كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَدْ مَضَى نَحْوَ قُبَا فَلَقِيتُهُ بِمَا اجْتَمَعَ الْقَوْمُ عَلَيْهِ فَقَالَ دَعْهُمْ قَالَ فَلَمَّا جَاءَ وَ رَأَوْهُ وَثَبُوا عَلَيْهِ وَ قَالُوا مَا قَتَلَ صَاحِبَنَا أَحَدٌ غَيْرُكَ وَ مَا نَقْتُلُ بِهِ أَحَداً غَيْرَكَ فَقَالَ لِيُكَلِّمْنِى مِنْكُمْ جَمَاعَةٌ فَاعْتَزَلَ قَوْمٌ مِنْهُمْ فَأَخَذَ بِأَيْدِيهِمْ فَأَدْخَلَهُمُ الْمَسْجِدَ فَخَرَجُوا وَ هُمْ يَقُولُونَ شَيْخُنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ يَكُونَ مِثْلُهُ يَفْعَلُ هَذَا وَ لَا يَأْمُرُ بِهِ انْصَرِفُوا قَالَ فَمَضَيْتُ مَعَهُ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا كَانَ أَقْرَبَ رِضَاهُمْ مِنْ سَخَطِهِمْ قَالَ نَعَمْ دَعَوْتُهُمْ فَقُلْتُ أَمْسِكُوا وَ إِلَّا أَخْرَجْتُ الصَّحِيفَةَ فَقُلْتُ وَ مَا هَذِهِ الصَّحِيفَةُ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ فَقَالَ إِنَّ أُمَّ الْخَطَّابِ كَانَتْ أَمَةً لِلزُّبَيْرِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَسَطَّرَ بِهَا نُفَيْلٌ فَأَحْبَلَهَا فَطَلَبَهُ الزُّبَيْرُ فَخَرَجَ هَارِباً إِلَى الطَّائِفِ فَخَرَجَ الزُّبَيْرُ خَلْفَهُ فَبَصُرَتْ بِهِ ثَقِيفٌ فَقَالُوا يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا تَعْمَلُ هَاهُنَا قَالَ جَارِيَتِى سَطَّرَ بِهَا نُفَيْلُكُمْ فَهَرَبَ مِنْهُ إِلَى الشَّامِ وَ خَرَجَ الزُّبَيْرُ فِى تِجَارَةٍ لَهُ إِلَى الشَّامِ فَدَخَلَ عَلَى مَلِكِ الدُّومَةِ فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لِى إِلَيْكَ حَاجَةٌ قَالَ وَ مَا حَاجَتُكَ أَيُّهَا الْمَلِكُ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِكَ قَدْ أَخَذْتَ وَلَدَهُ فَأُحِبُّ أَنْ تَرُدَّهُ عَلَيْهِ قَالَ لِيَظْهَرْ لِى حَتَّى أَعْرِفَهُ فَلَمَّا أَنْ كَانَ مِنَ الْغَدِ دَخَلَ عَلَى الْمَلِكِ فَلَمَّا رَآهُ الْمَلِكُ ضَحِكَ فَقَالَ مَا يُضْحِكُكَ أَيُّهَا الْمَلِكُ قَالَ مَا أَظُنُّ هَذَا الرَّجُلَ وَلَدَتْهُ عَرَبِيَّةٌ لَمَّا رَآكَ قَدْ دَخَلْتَ لَمْ يَمْلِكِ اسْتَهُ أَنْ جَعَلَ يَضْرِطُ فَقَالَ أَيُّهَا الْمَلِكُ إِذَا صِرْتُ إِلَى مَكَّةَ قَضَيْتُ حَاجَتَكَ فَلَمَّا قَدِمَ الزُّبَيْرُ تَحَمَّلَ عَلَيْهِ بِبُطُونِ قُرَيْشٍ كُلِّهَا أَنْ يَدْفَعَ إِلَيْهِ ابْنَهُ فَأَبَى ثُمَّ تَحَمَّلَ عَلَيْهِ بِعَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَقَالَ مَا بَيْنِى وَ بَيْنَهُ عَمَلٌ أَ مَا عَلِمْتُمْ مَا فَعَلَ فِى ابْنِى فُلَانٍ وَ لَكِنِ امْضُوا أَنْتُمْ إِلَيْهِ فَقَصَدُوهُ وَ كَلَّمُوهُ فَقَالَ لَهُمُ الزُّبَيْرُ إِنَّ الشَّيْطَانَ لَهُ دَوْلَةٌ وَ إِنَّ ابْنَ هَذَا ابْنُ الشَّيْطَانِ وَ لَسْتُ آمَنُ أَنْ يَتَرَأَّسَ عَلَيْنَا وَ لَكِنْ أَدْخِلُوهُ مِنْ بَابِ الْمَسْجِدِ عَلَيَّ عَلَى أَنْ أُحْمِيَ لَهُ حَدِيدَةً وَ أَخُطَّ فِي وَجْهِهِ خُطُوطاً وَ أَكْتُبَ عَلَيْهِ وَ عَلَى ابْنِهِ أَلَّا يَتَصَدَّرَ فِى مَجْلِسٍ وَ لَا يَتَأَمَّرَ عَلَى أَوْلَادِنَا وَ لَا يَضْرِبَ مَعَنَا بِسَهْمٍ قَالَ فَفَعَلُوا وَ خَطَّ وَجْهَهُ بِالْحَدِيدَةِ وَ كَتَبَ عَلَيْهِ الْكِتَابَ وَ ذَلِكَ الْكِتَابُ عِنْدَنَا فَقُلْتُ لَهُمْ إِنْ أَمْسَكْتُمْ وَ إِلَّا أَخْرَجْتُ الْكِتَابَ فَفِيهِ فَضِيحَتُكُمْ فَأَمْسَكُوا وَ تُوُفِّيَ مَوْلًى لِرَسُولِ اللَّهِ ص لَمْ يُخَلِّفْ وَارِثاً فَخَاصَمَ فِيهِ وُلْدُ الْعَبَّاسِ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ كَانَ هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ قَدْ حَجَّ فِى تِلْكَ السَّنَةِ فَجَلَسَ لَهُمْ فَقَالَ دَاوُدُ بْنُ عَلِيٍّ الْوَلَاءُ لَنَا وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام بَلِ الْوَلَاءُ لِى فَقَالَ دَاوُدُ بْنُ عَلِيٍّ إِنَّ أَبَاكَ قَاتَلَ مُعَاوِيَةَ فَقَالَ إِنْ كَانَ أَبِى قَاتَلَ مُعَاوِيَةَ فَقَدْ كَانَ حَظُّ أَبِيكَ فِيهِ الْأَوْفَرَ ثُمَّ فَرَّ بِخِيَانَتِهِ وَ قَالَ وَ اللَّهِ لَأُطَوِّقَنَّكَ غَداً طَوْقَ الْحَمَامَةِ فَقَالَ لَهُ دَاوُدُ بْنُ عَلِيٍّ كَلَامُكَ هَذَا أَهْوَنُ عَلَيَّ مِنْ بَعْرَةٍ فِي وَادِي الْأَزْرَقِ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ وَادٍ لَيْسَ لَكَ وَ لَا لِأَبِيكَ فِيهِ حَقٌّ قَالَ فَقَالَ هِشَامٌ إِذَا كَانَ غَداً جَلَسْتُ لَكُمْ فَلَمَّا أَنْ كَانَ مِنَ الْغَدِ خَرَجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ مَعَهُ كِتَابٌ فِى كِرْبَاسَةٍ وَ جَلَسَ لَهُمْ هِشَامٌ فَوَضَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الْكِتَابَ بَيْنَ يَدَيْهِ فَلَمَّا أَنْ قَرَأَهُ قَالَ ادْعُوا لِى جَنْدَلَ الْخُزَاعِيَّ وَ عُكَّاشَةَ الضَّمْرِيَّ وَ كَانَا شَيْخَيْنِ قَدْ أَدْرَكَا الْجَاهِلِيَّةَ فَرَمَى بِالْكِتَابِ إِلَيْهِمَا فَقَالَ تَعْرِفَانِ هَذِهِ الْخُطُوطَ قَالَا نَعَمْ هَذَا خَطُّ الْعَاصِ بْنِ أُمَيَّةَ وَ هَذَا خَطُّ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ لِفُلَانٍ مِنْ قُرَيْشٍ وَ هَذَا خَطُّ حَرْبِ بْنِ أُمَيَّةَ فَقَالَ هِشَامٌ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَرَى خُطُوطَ أَجْدَادِى عِنْدَكُمْ فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَقَدْ قَضَيْتُ بِالْوَلَاءِ لَكَ قَالَ فَخَرَجَ وَ هُوَ يَقُولُ إِنْ عَادَتِ الْعَقْرَبُ عُدْنَا لَهَا وَ كَانَتِ النَّعْلُ لَهَا حَاضِرَهْ قَالَ فَقُلْتُ مَا هَذَا الْكِتَابُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ فَإِنَّ نُتَيْلَةَ كَانَتْ أَمَةً لِأُمِّ الزُّبَيْرِ وَ لِأَبِى طَالِبٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ فَأَخَذَهَا عَبْدُ الْمُطَّلِبِ فَأَوْلَدَهَا فُلَاناً فَقَالَ لَهُ الزُّبَيْرُ هَذِهِ الْجَارِيَةُ وَرِثْنَاهَا مِنْ أُمِّنَا وَ ابْنُكَ هَذَا عَبْدٌ لَنَا فَتَحَمَّلَ عَلَيْهِ بِبُطُونِ قُرَيْشٍ قَالَ فَقَالَ قَدْ أَجَبْتُكَ عَلَى خَلَّةٍ عَلَى أَنْ لَا يَتَصَدَّرَ ابْنُكَ هَذَا فِى مَجْلِسٍ وَ لَا يَضْرِبَ مَعَنَا بِسَهْمٍ فَكَتَبَ عَلَيْهِ كِتَاباً وَ أَشْهَدَ عَلَيْهِ فَهُوَ هَذَا الْكِتَابُ

(٣٧٢ - سماعة گويد: مردى از اولاد عمربن خطاب متعرض كنيزى از يكى از فرزندان عقيل شد كنيزك به آقاى خود(آن مرد عقيل ) شكايت او را برد و گفت :

اين مرد عمرى مرا مى آزارد، مرد عقيلى به او گفت : به او وعده وصل بده و او را به راهرو خانه در آور، كنيزك چنان كرد و چون مرد عمرى به دهليز خانه در آمد مرد مرد عقيلى به او حمله برد و او را كشت و جنازه اش ‍ را سر راه انداخت ، كسانى كه از نژاد ابوبكر و عمر و عثمان بودند همگى اجتماع كرده گفتند: رفيق ما را همتائى نبوده و ما جز جعفربن محمد كسى را به جاى او نكشيم و جز او كسى رفيق ما را نكشته است ، و امام صادقعليه‌السلام در آنوقت به طرف محله قباء رفته بود، من بديدار آنحضرت رفته و تصميم آن گروه را به اطلاع او رساندم ، حضرت فرمود: آنها را واگذار، همينكه آن حضرت باز گشت و آن گروه او را ديدار كردند بسويش هجوم برده گفتند: اين رفيق ما را هيچكس جز تو نكشته ، و ما احدى را جز تو به جاى او نخواهيم كشت ؟

فرمود: گروهى را از ميان خود انتخاب كنيد كه با من سخن گويند، پس ‍ جمعى از آنها جداى شده حضرت دست آنها را گرفت و آنها را به مسجد (پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در آورد، پس (طولى نكشيد كه ) آنها بيرون آمدند و مى گفتند: ابو عبدالله جعفر بن محمد بزرگ ما است ، و معاذالله كه كسى مانند او چنين كارى بكند و نه به چنين كارى دستور مى دهد، بر گرديد.

سماعة گويد: من به همراه آنحضرت رفتم و بدو عرض كردم : قربانت چه زود خشم آنها مبدل به خوشنودى شد؟ فرمود: آرى من آنها را خواندم و گفتم : خاموش باشيد وگرنه آن صحيفه (و نامه ) را بيرون مى آورم ، من عرض ‍ كردم : قربانت مگر آن صحيفه چيست ؟ فرمود: مادر خطاب كنيز زبيربن عبدالمطلب بود، پس نفيل (مردى از اهل طائف ) بر او دست يافت و او را آبستن كرد، زبير بدنبال او فرستاد و او به طائف گريخت ، زبير بدنبال او بطائف رفت ، قبيله ثفيف (كه در طائف ساكن بودند) زبير را بديدند و بدو گفتند: اى ابا عبدالله اينجا چه مى كنى ؟ گفت : نفيل شما كنيزك مرا فريفته و بدو دست يافته ، نفيل كه از جريان مطلع شد به شام گريخت زبير نيز در يك سفر تجارتى به شام رفت ، و در سر راه خود به پادشاه دومة (قلعه اى بوده در ما بين مدينه و شام ) در آمد، پادشاه بدو گفت : اى ابا عبدالله من از تو خواهشى دارم ، (زبير گفت : خواهشت چيست ؟ گفت : تو فرزند يكى از فاميل خود را گرفته اى و من ميل دارم آن را به او برگردانى (چنين بر مى آيد كه نفيل به پادشاه دومه شكايت كرده بوده كه زبير فرزند مرا كه مقصود خطاب بوده پيش خود نگهداشته و از او خواسته است كه او را از زبير باز پس گيرد).

زبير گفت : بايد آن شخص (كه به تو شكايت كرده ) نزد من حاضر شود تا من او را بشناسم ، چون فردا شد زبير به نزد پادشاه دومه آمد، و چون چشم پادشاه به او افتاد خنديد، زبير گفت : اى پادشاه چرا مى خندى ؟

گفت : من گمان ندارم اين مرد را (كه از تو شكايت كرده ) مادر عرب زائيده باشد چون به محض اينكه چشمش به تو افتاد نتوانست خود را نگه دارد و شروع كرد به ظرطه دادن

زبير گفت : پادشاها همينكه من به مكه رفتم خواهش تو را انجام مى دهم ، و چون زبير به مكه بازگشت نفيل تمام عشاير قريش را وادار كرد تا به نزد زبير رفتند و از او خواستند تا پسرش خطاب را به او باز گرداند ولى زبير نپذيرفت ، تا اينكه به عبدالمطلب پناهنده شد و او را واسطه كرد، عبدالمطلب گفت : ميان من و زبير ارتباطى نيست (و من با او متاركه كرده ام ) مگر نمى دانيد كه او درباره پسر فلان (يعنى عباس كه داستانش در آخر حديث بيايد) چه كرد؟ ولى شما خودتان به نزد او برويد.

آنها مجددا به نزد زبير رفتند و با او در اينباره سخن گفتند، زبير بديشان گفت : همانا شيطان را در ميان مردم دولت و حكومتى است ، و زاده اين مرد زاده شيطان است و من در امان نيستم كه روزى بر سر ما رياست كند، حال كه چنين است او را از در مسجد (الحرام ) نزد من بياوريد تا من آهنى را براى او داغ كنم و در چهره اش خطوطى به عنوان نشانه بكشم و نامه اى هم براى او و پسرش بنويسم كه (اولا) در هيچ مجلسى بالا دست ما ننشيند (و ديگر آنكه ) بر فرزندان ما امارت و فرماندهى نكند، و (سوم آنكه ) در هيچ مالى از ارث و غيره خود را سهيم و شريك ما نداند.

حضرت فرمود: آنان قبول كردند و زبير اينكار را كرد، و در چهره اش با آهن داغ خط كشيد و نامه را هم نوشت و آن نامه هم اكنون در نزد ما است و من به ايشان گفتم : اگر دست كشيديد (كه هيچ ) وگرنه آن نامه را بيرون آورم و در نتيجه رسوا گرديد، اين بود كه دست كشيدند.

و يكى از آزاد شده هاى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از دنيا رفت و وارثى نداشت ، پس فرزندان عباس به امام صادقعليه‌السلام درباره ارث او ستيزه كردند، و اين جريان در سالى بود كه هشام بن عبدالملك به حج رفته بود، پس هشام بن عبدالملك براى رفع ستيزه جلسه اى به رياست خودش تشكيل داد، در آن جلسه داودبن على (عموى منصور دوانقى كه بعدها نيز والى مدينه شد) گفت : ارث اين شخص از ما است ، و امام صادقعليه‌السلام فرمود: بلكه ارث او به ما مى رسد، داودبن على (براى آنكه هشام را بر عليه امام صادق تحريك كند) گفت : همانا پدرت (علىعليه‌السلام كسى بود كه با معاويه جنگيد! حضرت فرمود: اگر پدر من با معاويه جنگ كرد همانا همانا بهره پدر تو (عبدالله بن عباس ) در آن جنگ از همه بيشتر بود، و سپس خيانتكارانه گريخت (اشاره است به خيانتى كه عبدالله بن عباس در زمان امارت او بر بصره در بيت المال كرد و چنانچه كسى روايت كرده هزار هزار درهم پول را از بيت المال بر داشته و به مكه فرار كرد).

آنگاه امام صادقعليه‌السلام به او فرمود: فردا كه شد طوقى (از ننگ و عار) همانند طوق كبوتر به گردنت خواهم نهاد. داود بن على گفت : سخن تو بر من بى ارزش تر پشكل شترى كه در وادى ازرق افتاده باشد. حضرت به او فرمود: همانا وادى ازرق آن وادى است كه براى تو و پدرت در آن حقى نيست (مجلسىرحمه‌الله گويد: يعنى اگر در آن وادى نيز حقى داشتيد پشكل شتر آنجا را ادعا مى كردى و وانمى گذاشتى ، و ممكن است نام جائى بوده كه مورد نزاع امامعليه‌السلام و آنها بوده و حضرت با اين بيان پاسخ سخن سفيهانه او را داده است ).

هشام گفت : چون فردا شد دوباره اين جلسه را تشكيل مى دهم

روز ديگر كه شد امام صادقعليه‌السلام از خانه بيرون آمد و به همراه خود نامه اى آورد كه در كرباسى قرار داشت ، و هشام كه در جاى خود قرار گرفت امام صادقعليه‌السلام آن نامه را جلوى او گذارد.

هشام كه نامه را خواند گفت : جندل خزاعى و عكاشته ضميرى را كه هر دو از پيران سالخورده و زمان جاهليت را درك كرده بودند پيش من حاضر كنيد، چون آن دو آمدند آن نامه را پيش آنها انداخته گفت : اين خطها را مى شناسيد؟ گفتند: آرى ، اين خط عباس بن اميه است و اين خط ديگر از فلانكس و اين يك از فلانى از قريش است ، و اين خط حرب بن امية (جد معاويه ) است

هشام گفت : اى اباعبدالله مى نگرم كه خط اجداد من پيش شما است ؟

فرمود: آرى ، هشام گفت : من حكم مى كنم كه ميراث اين مرد از آن تو است حضرت صادقعليه‌السلام از مجلس خارج شد و (اين شعر را) مى خواند (كه ترجمه اش اين است ):

اگر عقرب به سوى ما باز گردد ما هم باز گرديم

و نعلين براى كوبيدنش حاضر است

راوى گويد: من بدانحضرت عرض كردم : قربانت گردم اين نامه چه بود؟

فرمود: تثليه كنيز مادر زبير و ابوطالب و عبدالله بود، پس عبدالمطلب او را از مادر زبير (با رضايت او) گرفت و با او همبستر شد و فلانى (يعنى عباس ) از او بدنيا آمد، زبير گفت : اين كنيزك را ما از مادر خود به ارث مى بريم و پسرش هم بنده ما است ، پس عبدالمطلب قبائل قريش را نزد او (براى بازگرداندن عباس ) واسطه كرد و زبير پذيرفت با اين شرط كه گفت :

نبايد اين پسرت در مجلس بالادست ما بنشيند، و در هيچ مالى خود را سهيم و شريك ما نداند، و بر اين جريان نامه اى نوشت و گواهانى گرفت و اين همان نامه است توضيح :

احمد بن هلال كه در سند اين حديث قرار دارد از كسانى است كه متهم است به وضع احاديث ، و گذشته از اين در خود حديث هم قرائتى هست كه صدور آن از امامعليه‌السلام خيلى بعيد به نظر مى رسد و موجب وهن حديث گشته و شبهه اى وضع آنرا تقويت مى كند و گذشته با تواريخ معتبرى هم كه در دست است وفق نمى دهد، و چنين به نظر مى رسد كه منظور واضع آن قدح در نسب بنى عباس بوده و الله اعلم )

حديث شماره : ٣٧٣

الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِيِّ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ حُكَيْمٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ بِجَادٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِيٍّعليه‌السلام هُمْ شِيعَتُكَ فَسَلِمَ وُلْدُكَ مِنْهُمْ أَنْ يَقْتُلُوهُمْ

(٣٧٣ - عنبسة بن بجاد از امام صادقعليه‌السلام در گفتار خداى عزوجل : (و اما اگر از سمت راستيها باشد پس سلام بر تو از سمت راستيها) (سوره واقعه آيه ٩٠ - ٩١) فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به علىعليه‌السلام فرمود: آنها شيعيان تواند و فرزندان تو از ايشان به سلامت هستند (يعنى ) از اينكه آنانرا بكشند. )

حديث شماره : ٣٧٤

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام كُنْتُ أُبَايِعُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص عَلَى الْعُسْرِ وَ الْيُسْرِ وَ الْبَسْطِ وَ الْكُرْهِ إِلَى أَنْ كَثُرَ الْإِسْلَامُ وَ كَثُفَ قَالَ وَ أَخَذَ عَلَيْهِمْ عَلِيٌّعليه‌السلام أَنْ يَمْنَعُوا مُحَمَّداً وَ ذُرِّيَّتَهُ مِمَّا يَمْنَعُونَ مِنْهُ أَنْفُسَهُمْ وَ ذَرَارِيَّهُمْ فَأَخَذْتُهَا عَلَيْهِمْ نَجَا مَنْ نَجَا وَ هَلَكَ مَنْ هَلَكَ

(٣٧٤ - حسين بن مصعب از امام صادقعليه‌السلام روايت كند كه فرمود: امير مؤ منانعليه‌السلام فرمود: من ازمردم براى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در سختى و آسانى و رغبت و اكراه بيعت مى گرفتم تا اينكه گروه اسلام زياد گشته و انبوه شد.

فرمود: و نيز از آنها بيعت مى گرفتم كه محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و فرزندان او را حفظ كنند هم چنانكه خود و فرزندانشان را حفظ مى كنند، و اين عهد را برايشان گرفتم ، پس نجات يافتگان نجات يافتند و هالكان هلاك گشتند. )