حديث شماره : ٥٦٩

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ تَلَوْتُ التّائِبُونَ الْعابِدُونَ فَقَالَ لَا اقْرَأِ التَّائِبِينَ الْعَابِدِينَ إِلَى آخِرِهَا فَسُئِلَ عَنِ الْعِلَّةِ فِى ذَلِكَ فَقَالَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ التَّائِبِينَ الْعَابِدِينَ

(٥٦٩ - ابوبصير از امام باقرعليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: من اين آيه را اينطور كه معروف است قرائت كردم :( التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ ) (سوره توبه آيه ١١٢) فرمود: نه ، بخوان (التائبين العابدين ) (به ياء) و چون از سبب آن پرسش شد فرمود: خدا از مؤ منين كه تائب و عابد بودند جان و مالشان را خريد (يعنى اين جمله صفت مؤ منان است كه در آيه پيش است و از نظر اعراب بايد مطابق با موصوف باشد و چون مؤ منين به ياء است صفت آن هم بايد به ياء خوانده شود با توضيحى كه در آخر حديث ٥٧١ بيايد.) )

حديث شماره : ٥٧٠

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ الْمُبَارَكِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ هَكَذَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَقَدْ جَاءَنَا رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِنَا عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتْنَا حَرِيصٌ عَلَيْنَا بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ

(٥٧٠ - اسحاق بن عمار از امام صادقعليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: خداى تبارك و تعالى اين آيه را اينگونه نازل فرمود:

( لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ) (سوره توبه آيه ١٢٨). (توضيحى براى اين حديث در پايان حديث بعد بيايد). )

حديث شماره : ٥٧١

مُحَمَّدٌ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ أَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا قُلْتُ هَكَذَا قَالَ هَكَذَا نَقْرَؤُهَا وَ هَكَذَا تَنْزِيلُهَا

(٥٧١ - ابن فضال از امام هشتم على بن موسى الرضاعليه‌السلام روايت كرده كه آنحضرت اين آيه را اينگونه خواند: (فانزل الله سكينته على رسوله و ايده بجنود لم تروها..) (سوره توبه آيه ٤٠) من عرض كردم : اين آيه چنين است ؟ فرمود: ما آن را اينطور مى خوانيم و نزول آن نيز اينگونه بوده است

توضيح :

چون ممكن است اين سه حديث براى برخى از خوانندگان محترم پارسى زبان كه از اختلاف قراءات قرآن كريم و بحثهائى كه در اينباره شده است اطلاعى ندارند ايجاد شبهه كند و بطور كالى مجمل و نامفهوم بماند ناچاريم توضيح كوتاهى بطورى كه از وضع ترجمه خارج نشويم در اينباره بدهيم :

و قبلا بايد دانست كه ما اجماع داريم كه قرآن مجيد از تحريف و تصحيف مصون است چنانچه خود خداى متعال ضمانت آنرا كرده و فرموده است : (انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون ) (يعنى به راستى ما خود قرآن را فرو فرستاديم و بطور مسلم ما خود آنرا حفظ خواهيم كرد) و روايات زيادى هم بدين مضمون وارد شده ، و برخى از احاديث هم كه به ظاهر دلالت بر تحريف دارد حمل بر تاويل و تفسير شده چنانچه دانشمندان شيعه فرموده اند و ما قسمتى از كلمات آنانرا در شرح اصول كافى جلد چهارم ص ‍ ٢٤٠ نقل كرده ايم بدانجا رجوع شود.

از اين مطلب كه بگذريم موضوع ديگرى كه اكنون مورد بحث ما است اختلاف قراءات قرآن كريم است كه خوانندگان محترمى كه كم و بيش از اين بحث اطلاع دارند مى دانند كه قرآن را بقراءتهاى گوناگونى قرائت كرده اند كه بر هفت و يا ده قرائت آن ادعاى تواتر شده ، و همه مدعى هستند كه اين قرائت از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل شده است مانند قرائت : عبدالله بن عامر، و عبدالله بن كثير، و عاصم و ابوعمروبن علاء، و حمزة بن زيارت ، و نافع ، و كسائى ، و خلف بن هاشم ، و يعقوب بن اسحاق و يزيدبن قعقاع كه برخى گفته اند: قرائت اين ده نفر همگى متواتر است و از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روايت شده ، و برخى آن را به همان هفت نفر اول اختصاص داده اند، و در اثبات اين مطلب نيز دليلهائى ذكر كرده اند كه خالى از ايراد نيست و و اثبات تواتر حتى در هفت قرائت مشهور نيز خالى از اشكال نيست كه در جاى خود مذكور است

و در اينكه آيا به راستى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم هفت جور قرائت فرمود يا اصحاب خود كرده و خلاصه قرائت مربوط به خود آنحضرت است و اساسا قرآن بطور مختلف و مكرر بر آنحضرت نازل شده و هر بار جبرئيل آن را به نحوى نازل كرده است ، و يا اينكه قرآن به يك جور بيشتر نازل نشده و اختلاف مربوط به راويان از آن حضرت است مورد اختلاف ميان دانشمندان است و به هر ترتيب اختلاف قرائت در آيات از قديم بوده و هر يك از روى اجتهاد خود و يا سماع از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آن را به نحوى قرائت مى كرده و آنچه اكنون مورد بحث ما است قرائت ائمه اهل بيتعليهم‌السلام است كه بدون شك در پاره اى از آيات قرائت اهل بيت با قرائت مشهور تفاوت دارد منتهى در جاى خود ثابت شده كه خواندن نماز به قرائت مشهور مجزى و خالى از اشكال است اگر چه خواندن آن به قرائتى كه از ائمه معصومينعليهم‌السلام نيز ثابت شده باشد بى اشكال خواهد بود ولى دست كشيدن از قرائت مشهور به اخبار آحادى كه از نظر سند مخدوش و ضعيف است جايز نيست چنانچه در جاى خود ثابت شده

و از اين رو هر بى سوادى عامى كه اطلاعى از فن حديث و صحت و سقم آن ندارد نمى تواند به صرف اينكه به حديثى برخورد آن را مدرك قرار داده و مدعى تحريف و امثال آن گردد و از اينرو در فهم اينگونه احاديث بايد به اهلش رجوع شود. )

حديث شماره : ٥٧٢

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ سُوَيْدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ فِى هَذِهِ الْآيَةِ فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْ لاأُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ ج اءَ مَعَهُ مَلَكٌ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَمَّا نَزَلَ قُدَيْدَ قَالَ لِعَلِيٍّعليه‌السلام يَا عَلِيُّ إِنِّى سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ يُوَالِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ يُوَاخِيَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ يَجْعَلَكَ وَصِيِّى فَفَعَلَ فَقَالَ رَجُلَانِ مِنْ قُرَيْشٍ وَ اللَّهِ لَصَاعٌ مِنْ تَمْرٍ فِى شَنٍّ بَالٍ أَحَبُّ إِلَيْنَا مِمَّا سَأَلَ مُحَمَّدٌ رَبَّهُ فَهَلَّا سَأَلَ رَبَّهُ مَلَكاً يَعْضُدُهُ عَلَى عَدُوِّهِ أَوْ كَنْزاً يَسْتَغْنِى بِهِ عَنْ فَاقَتِهِ وَ اللَّهِ مَا دَعَاهُ إِلَى حَقٍّ وَ لَا بَاطِلٍ إِلَّا أَجَابَهُ إِلَيْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ

(٥٧٢ - عماربن سويد گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام كه در تفسير اين آيه : (شايد بعضى از چيزهايى را كه به تو وحى مى شود رها كنى و سينه ات از آن تنگ شود كه بگويند چرا گنجى به او نازل نمى شود يا فرشته اى همراه او نمى آيد) (سوره هود آيه ١٢) فرمود: چون رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به وادى قديد (كه كجائى است ميان مكه و مدينه ) فرود آمد به علىعليه‌السلام فرمود: يا على من از پروردگار خواستم كه ميان من و تو را دوستدار افكند و او اينكار را كرد، و از پروردگارم خواستم كه ميان من و تو عقد اخوت و برادرى برقرار سازد و اينكار را هم كرد، و از پروردگارم خواستم كه تو را وصى من گرداند و اينكار را نيز انجام داد، پس ‍ دو نفر از قريش گفتند: به خدا يك صاع (سه كيلو) خرما در يك انبان پوسيده پيش ما محبوبتر است از آنچه محمد از پروردگارش خواسته ، چرا از پروردگارش فرشته اى نخواست كه او را بر دشمنش كمك كند، يا گنجى نخواست كه او را از تنگدستى بى نياز كند، و به خدا براى هيچ حق و باطلى به درگاه خدا دعا نكرد جز آنكه اجابت كرد (و با اين ترتيب چرا اين دو چيز را از خدا نخواست )؟ پس خداى تعالى آيه فوق را نازل فرمود. )

حديث شماره : ٥٧٣

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَوْ شاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلاّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ فَقَالَ كَانُوا أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ لِيَتَّخِذَ عَلَيْهِمُ الْحُجَّةَ

(٥٧٣ - عبدالله بن سنان گويد: از امام صادقعليه‌السلام تفسير اين آيه را پرسيدند: (اگر پروردگارت مى خواست همه مردم را يك امت مى كرد ولى پيوسته مختلف خواهند بود مگر كسانى كه پروردگارت به ايشان رحمت كرد...) (سوره هود آيه ١١٨ - ١١٩) فرمود: مردم همه يك امت بودند خداوند پيغمبران را بر انگيخت تا حجت خود را بر ايشان تمام كند. )

حديث شماره : ٥٧٤

عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً قَالَ مَنْ تَوَلَّى الْأَوْصِيَاءَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اتَّبَعَ آثَارَهُمْ فَذَاكَ يَزِيدُهُ وَلَايَةَ مَنْ مَضَى مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ الْأَوَّلِينَ حَتَّى تَصِلَ وَلَايَتُهُمْ إِلَى آدَمَعليه‌السلام وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها يُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ يَقُولُ أَجْرُ الْمَوَدَّةِ الَّذِى لَمْ أَسْأَلْكُمْ غَيْرَهُ فَهُوَ لَكُمْ تَهْتَدُونَ بِهِ وَ تَنْجُونَ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ قَالَ لِأَعْدَاءِ اللَّهِ أَوْلِيَاءِ الشَّيْطَانِ أَهْلِ التَّكْذِيبِ وَ الْإِنْكَارِ قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ يَقُولُ مُتَكَلِّفاً أَنْ أَسْأَلَكُمْ مَا لَسْتُمْ بِأَهْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ عِنْدَ ذَلِكَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ أَ مَا يَكْفِى مُحَمَّداً أَنْ يَكُونَ قَهَرَنَا عِشْرِينَ سَنَةً حَتَّى يُرِيدُ أَنْ يُحَمِّلَ أَهْلَ بَيْتِهِ عَلَى رِقَابِنَا فَقَالُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ هَذَا وَ مَا هُوَ إِلَّا شَيْءٌ يَتَقَوَّلُهُ يُرِيدُ أَنْ يَرْفَعَ أَهْلَ بَيْتِهِ عَلَى رِقَابِنَا وَ لَئِنْ قُتِلَ مُحَمَّدٌ أَوْ مَاتَ لَنَنْزِعَنَّهَا مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ ثُمَّ لَا نُعِيدُهَا فِيهِمْ أَبَداً وَ أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُعْلِمَ نَبِيَّهُ ص الَّذِى أَخْفَوْا فِى صُدُورِهِمْ وَ أَسَرُّوا بِهِ فَقَالَ فِى كِتَابِهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى عَلَى اللّهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللّهُ يَخْتِمْ عَلى قَلْبِكَ يَقُولُ لَوْ شِئْتُ حَبَسْتُ عَنْكَ الْوَحْيَ فَلَمْ تَكَلَّمْ بِفَضْلِ أَهْلِ بَيْتِكَ وَ لَا بِمَوَدَّتِهِمْ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يَمْحُ اللّهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ يَقُولُ الْحَقُّ لِأَهْلِ بَيْتِكَ الْوَلَايَةُ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ وَ يَقُولُ بِمَا أَلْقَوْهُ فِى صُدُورِهِمْ مِنَ الْعَدَاوَةِ لِأَهْلِ بَيْتِكَ وَ الظُّلْمِ بَعْدَكَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُوا هَلْ هذا إِلاّ بَشَرٌ مِثْلُكُمْ أَ فَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَ أَنْتُمْ تُبْصِرُونَ وَ فِى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى قَالَ أُقْسِمُ بِقَبْضِ مُحَمَّدٍ إِذَا قُبِضَ ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ بِتَفْضِيلِهِ أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ما غَوى وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى يَقُولُ مَا يَتَكَلَّمُ بِفَضْلِ أَهْلِ بَيْتِهِ بِهَوَاهُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ هُوَ إِلاّ وَحْيٌ يُوحى وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُحَمَّدٍ ص قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِى ما تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ بَيْنِى وَ بَيْنَكُمْ قَالَ لَوْ أَنِّى أُمِرْتُ أَنْ أُعْلِمَكُمُ الَّذِى أَخْفَيْتُمْ فِى صُدُورِكِمْ مِنِ اسْتِعْجَالِكُمْ بِمَوْتِى لِتَظْلِمُوا أَهْلَ بَيْتِى مِنْ بَعْدِى فَكَانَ مَثَلُكُمْ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ كَمَثَلِ الَّذِى اسْتَوْقَدَ ناراً فَلَمّا أَضاءَتْ ما حَوْلَهُ يَقُولُ أَضَاءَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ مُحَمَّدٍ كَمَا تُضِى ءُ الشَّمْسُ فَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلَ مُحَمَّدٍ ص الشَّمْسَ وَ مَثَلَ الْوَصِيِّ الْقَمَرَ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَ الْقَمَرَ نُوراً وَ قَوْلُهُ وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَكَهُمْ فِى ظُلُماتٍ لا يُبْصِرُونَ يَعْنِى قُبِضَ مُحَمَّدٌ ص ‍ وَ ظَهَرَتِ الظُّلْمَةُ فَلَمْ يُبْصِرُوا فَضْلَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدى لايَسْمَعُوا وَ تَر اهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ وَ هُمْ لايُبْصِرُونَ

ثُمَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَضَعَ الْعِلْمَ الَّذِى كَانَ عِنْدَهُ عِنْدَ الْوَصِيِّ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اللّ هُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَقُولُ أَنَا هَادِى السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ الْعِلْمِ الَّذِى أَعْطَيْتُهُ وَ هُوَ نُورِيَ الَّذِي يُهْتَدَى بِهِ مَثَلُ الْمِشْكَاةِ فِيهَا الْمِصْبَاحُ فَالْمِشْكَاةُ قَلْبُ مُحَمَّدٍ ص وَ الْمِصْبَاحُ النُّورُ الَّذِى فِيهِ الْعِلْمُ وَ قَوْلُهُ الْمِصْباحُ فِى زُجاجَةٍ يَقُولُ إِنِّى أُرِيدُ أَنْ أَقْبِضَكَ فَاجْعَلِ الَّذِى عِنْدَكَ عِنْدَ الْوَصِيِّ كَمَا يُجْعَلُ الْمِصْبَاحُ فِى الزُّجَاجَةِ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ فَأَعْلَمَهُمْ فَضْلَ الْوَصِيِّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ فَأَصْلُ الشَّجَرَةِ الْمُبَارَكَةِ إِبْرَاهِيمُعليه‌السلام وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَحْمَتُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَقُولُ لَسْتُمْ بِيَهُودٍ فَتُصَلُّوا قِبَلَ الْمَغْرِبِ وَ لَا نَصَارَى فَتُصَلُّوا قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ أَنْتُمْ عَلَى مِلَّةِ إِبْرَاهِيمَعليه‌السلام وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ما كانَ إِبْراهِيمُ يَهُودِيًّا وَ لا نَصْرانِيًّا وَ لكِنْ كانَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَكادُ زَيْتُها يُضِى ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِى اللّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ يَقُولُ مَثَلُ أَوْلَادِكُمُ الَّذِينَ يُولَدُونَ مِنْكُمْ كَمَثَلِ الزَّيْتِ الَّذِى يُعْصَرُ مِنَ الزَّيْتُونِ يَكادُ زَيْتُها يُضِى ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِى اللّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ يَقُولُ يَكَادُونَ أَنْ يَتَكَلَّمُوا بِالنُّبُوَّةِ وَ لَوْ لَمْ يُنْزَلْ عَلَيْهِمْ مَلَكٌ

(٥٧٤ - جابر از امام باقرعليه‌السلام روايت كرده كه در تفسير گفتار خداى عزوجل : (هر كه كار نيكى كند ما هم نيكى اى بر آن بيفزائيم ) (سوره شورى آيه ٢٣) فرمود: يعنى هر كه اوصياء آل محمد را دوست بدارد و از آثارشان پيروى كند پس بر اين دوستى بيفزايد براى او دوستى گذشتگان از پيمبران و مؤ منان پيشين را تا برسد دوستى آنها به حضرت آدمعليه‌السلام و اين است معناى گفتار خداى عزوجل : (هر كه كار نيك بياورد پاداشى بهتر از آن دارد) (سوره نمل آيه ٨٩) كه خدا او را به بهشت مى برد، و همين است معناى گفتار خداى عزوجل : (بگو هر آنچه مزد از شما خواستم از آن خودتان باشد) (سوره سبا آيه ٤٧) مى فرمايد:

يعنى مزد همان دوستى كه جز آن را از شما نخواستم از آن خودتان باشد كه بوسيله آن رهبرى شويد و از عذاب روز رستاخيز نجات يابيد، و از آنطرف به دشمنان خدا كه دوستان شيطان و اهل تكذيب و انكارند فرمود: (بگو من از شما مزدى نخواهم و از متصنعان (و ظاهر سازان ) نيستم ) (سوره ص آيه ٨٦) مى فرمايد: يعنى ادعا كنم و از شما چيزى بخواهم كه شما اهل آن نيستيد.

در اينجا بود كه منافقان به يكديگر گفتند: آيا محمد را بس نيست كه بيست سال تمام ما را تحت قدرت خويش كشانده تا اينكه مى خواهيد خاندان خود را برگردن ما سوار كند (و آنها را نيز حاكم بر ما گرداند) و از اينرو گفتند: اين مطلب را خداوند نازل نفرموده و اين موضوعى است كه از پيش خود در آورده و مى خواهد خاندانش را به گردن ما سوار كند، و اگر محمد كشته شود و يا بميرد ما اين منصب را از خاندانش خواهيم گرفت و پس از آن هرگز نخواهيم گذارد دوباره قدرت بدست آنها در آيد. و خداى عزوجل خواست تا آنچه را آنها در سينه هاى خود پنهان كرده و تقسيم بدان گرفته اند به پيغمبرش اعلام كند و اين مطلب را در كتاب خويش قرآن بگنجاند و فرمود:

(مگر آنكه گويند دروغى بر خدا بسته و اگر خدا خواهد بر دل تو مهر نهد) مى فرمايد: اگر بخواهم وحى را باز دارم تا به فضيلت و دوستى خاندانت لب نگشائى ، و بدنبال آن خداى عزوجل فرمايد:

(و خدا باطل را محو كند و حق را با كلمات خود پابرجا سازد (مى فرمايد حق براى خاندان تو همان ولايت است ) كه به راستى او بدانچه در سينه ها است دانا است ) (سوره شورى آيه ٢٤) مى فرمايد: يعنى (دانا است ) بدان دشمنى و ستمى كه پس از تو نسبت به خاندانت در سينه هاى خويش نهان كرده اند.

و همين است مقصود از گفتار خداى عزوجل : (و كسانيكه ستمگرند در نهانى راز گويند كه مگر اين جز بشرى مثل شما است آيا شما جادو مى شويد با اينكه مى بينيد) (سوره انبياء آيه ٣).

و در تفسير گفتار خداى عزوجل : (سوگند به ستاره هنگاميكه فرود آيد) فرمود: (مقصود) سوگند به قبض روح محمد هنگاميكه جانش گرفته شود (كه گمراه نشد رفيق شما (رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم - به برترى دادن خاندانش - و نه به باطل گرويده است ، و نه از روى هوا و دلخواه خود سخن مى گويد) فرمود: خدا مى گويد: او درباره برترى دادن خاندانش از روى هوا و هوس سخن نمى گويد، و به همين جهت دنبالش فرمايد: (اين نيست مگر وحيى كه به او شده است ) (سوره نجم آيات ١ - ٤).

و خداى عزوجل به محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمايد: (بگو اگر چيزى كه بدان شتاب داريد در نزد من بود كارى كه ميان من و شما است خاتمه يافته بود) (سوره انعام آيه ٥٨) يعنى اگر من مامور بودم كه به شما اعلام كنم آنچه را در سينه هاى خود پنهان كرده ايد از شتاب كردن شما در مردن من تا اينكه پس از من به خاندانم ستم كنيد...

پس حكايت شما مانند آن كسى است كه خداى عزوجل فرمايد: (مانند آن كسى كه آتشى بيفروخت و چون اطراف او را روشن كرد...) (سوره بقره آيه ١٧) مى فرمايد: زمين به نور محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روشن شد چنانچه خورشيد بدان پرتو افكنى مى كند.

پس خدا محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را به خورشيد مثل زده و وحى او را به ماه مثل زده در آنجا كه فرمايد: (او است كه خورشيد را پرتوى قرار داد و ماه را نورى ) (سوره يونس آيه ٥) و گفتار خداى عزوجل (و شب براى ايشان عبرتى است كه بر كنيم از آن روز را و آنوقت در تاريكى فرو روند) (سوره يونس آيه ٣٧) و گفتار خداى عزوجل : (خدا نورشان را برگرفت و در تاريكيهاى عميق رهاشان كرد كه ديگر ديدن نتوانند) (سوره بقره آيه ١٨) يعنى جان محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را بگرفت و تاريكى پديد آمد و ديگر برترى خاندانش را نمى بينند، و همين است معناى گفتار خداى عزوجل : (و اگر آنها را به هدايت دعوت كنى نشوند و آنها را ببينى كه به سوى تو بنگرند ولى نمى بينند) (سوره اعراف آيه ١٩٧).

سپس رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آن علمى را كه در نزد او بود به وصى خود سپرد و اين است گفتار خداى عزوجل : (خدا نور آسمان ها و زمينها است ) (سوره نور آيه ٣٥) مى فرمايد: منم رهبر آسمانها و زمين و مثال نور من كه بدان راهنمائى شوند همانند محفظه اى است كه در آن چراغى باشد، و آن محفظه قلب حضرت محمدصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم است ، و آن چراغ همان نورى است كه دانش در آن قرار دارد، و گفتارش كه (دنبال آن ) فرمايد: آن چراغ در شيشه اى است ) مى فرمايد: من مى خواهم تو را قبض روح كنم پس آنچه در پيش تو است به وصى خود بسپار و در نزد او بگذار چنانچه چراغ را در شيشه گذارند (كه آن شيشه گوئى ستاره درخشانى است ) پس ‍ فضيلت وصى را بدينوسيله به آنها اعلام كرد (كه از درخت پر بركنى افروخته شود) و اصل اين درخت با بركت ابراهيمعليه‌السلام است و اين است گفتار خداى عزوجل :

(رحمت خدا و بركتهايش بر شما خاندان باد كه به راستى او ستوده و بزرگوار است ) (سوره هود آيه ٧٣) و همين است معناى گفتار خداى عزوجل : (همانا خدا آدم و نوح و خاندان ابراهيم و خاندان عمران را از جهانيان برگزيد، نژادى كه برخى از برخى ديگرند و خدا شنوا و دانا است ).

و (دنبال آيات سوره نور فرمود:) (درختى كه نه خاورى است و نه باخترى ) مى فرمايد: نه يهودى هستيد كه به سوى مغرب نماز بخوانيد و نه نصرانى هستيد كه به سوى مشرق نماز بخوانيد، شما بر كيش ابراهيمعليه‌السلام باشيد كه خداى عزوجل درباره اش فرمود: (ابراهيم نه يهودى بود و نه نصرانى بلكه خدا پرست و مسلمان بود و از مشركان نبود) (سوره آل عمران آيه ٦٧).

و گفتارش عزوجل (در سوره نور): (نزديك است روغن آن روشن شود و گرچه آتش بدان نرسد كه نورى بالاى نورى است و خداوند هر كه را خواهد به نور خويش هدايت فرمايد) مى فرمايد: مثل فرزندان شما كه از شما متولد مى شوند همانند روغنى است كه از زيتون بيرون آيد كه نزديك است روغنش روشن شود و گرچه آتشى بدان نرسد...) مى فرمايد: نزديك است كه به نبوت گويا شوند و گرچه فرشته وحى آنها نازل نشده )

حديث شماره : ٥٧٥

أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَنُرِيهِمْ آياتِنا فِى الْآفاقِ وَ فِى أَنْفُسِهِمْ حَتّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ قَالَ يُرِيهِمْ فِى أَنْفُسِهِمُ الْمَسْخَ وَ يُرِيهِمْ فِى الْآفَاقِ انْتِقَاضَ الْآفَاقِ عَلَيْهِمْ فَيَرَوْنَ قُدْرَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِى أَنْفُسِهِمْ وَ فِى الْآفَاقِ قُلْتُ لَهُ حَتّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ قَالَ خُرُوجُ الْقَائِمِ هُوَ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَرَاهُ الْخَلْقُ لَا بُدَّ مِنْهُ

(٥٧٥ - ابوبصير گويد: از امام صادقعليه‌السلام تفسير گفتار خداى عزوجل را پرسيدم : (بزودى آيه هاى خويش رادر آفاق و در خودشان به آنها بنمائيم تا روشن شود بر آنها كه او حق است ) (سوره فصلت آيه ٥٣) فرمود: آن (آيه كه ) در خودشان (است ) مسخ است ، و در آفاق فرود آمدن آفاق (و تنگ شدن روزگار) است بر سر ايشان ، عرض كردم : (معناى دنبال آيه چيست ): (تا آشكار شود براى آنها كه او حق است )؟

فرمود: يعنى خروج قائمعليه‌السلام كه آن حق است از جانب خداى عزوجل كه مردم آن را ببينند و به ناچار واقع خواهد شد. )

حديث شماره : ٥٧٦

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى وَ الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَمْرِو بْنِ كَيْسَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّعليه‌السلام كَمِ الرِّبَاطُ عِنْدَكُمْ قُلْتُ أَرْبَعُونَ قَالَ لَكِنْ رِبَاطُنَا رِبَاطُ الدَّهْرِ وَ مَنِ ارْتَبَطَ فِينَا دَابَّةً كَانَ لَهُ وَزْنُهَا وَ وَزْنُ وَزْنِهَا مَا كَانَتْ عِنْدَهُ وَ مَنِ ارْتَبَطَ فِينَا سِلَاحاً كَانَ لَهُ وَزْنُهُ مَا كَانَ عِنْدَهُ لَا تَجْزَعُوا مِنْ مَرَّةٍ وَ لَا مِنْ مَرَّتَيْنِ وَ لَا مِنْ ثَلَاثٍ وَ لَا مِنْ أَرْبَعٍ فَإِنَّمَا مَثَلُنَا وَ مَثَلُكُمْ مَثَلُ نَبِيٍّ كَانَ فِي بَنِى إِسْرَائِيلَ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ أَنِ ادْعُ قَوْمَكَ لِلْقِتَالِ فَإِنِّى سَأَنْصُرُكَ فَجَمَعَهُمْ مِنْ رُءُوسِ الْجِبَالِ وَ مِنْ غَيْرِ ذَلِكَ ثُمَّ تَوَجَّهَ بِهِمْ فَمَا ضَرَبُوا بِسَيْفٍ وَ لَا طَعَنُوا بِرُمْحٍ حَتَّى انْهَزَمُوا ثُمَّ أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ أَنِ ادْعُ قَوْمَكَ إِلَى الْقِتَالِ فَإِنِّى سَأَنْصُرُكَ فَجَمَعَهُمْ ثُمَّ تَوَجَّهَ بِهِمْ فَمَا ضَرَبُوا بِسَيْفٍ وَ لَا طَعَنُوا بِرُمْحٍ حَتَّى انْهَزَمُوا ثُمَّ أَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنِ ادْعُ قَوْمَكَ إِلَى الْقِتَالِ فَإِنِّى سَأَنْصُرُكَ فَدَعَاهُمْ فَقَالُوا وَعَدْتَنَا النَّصْرَ فَمَا نُصِرْنَا فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ إِمَّا أَنْ يَخْتَارُوا الْقِتَالَ أَوِ النَّارَ فَقَالَ يَا رَبِّ الْقِتَالُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنَ النَّارِ فَدَعَاهُمْ فَأَجَابَهُ مِنْهُمْ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ عِدَّةَ أَهْلِ بَدْرٍ فَتَوَجَّهَ بِهِمْ فَمَا ضَرَبُوا بِسَيْفٍ وَ لَا طَعَنُوا بِرُمْحٍ حَتَّى فَتَحَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمْ (٥٧٦ - ابوعبدالله جعفى گويد: امام باقرعليه‌السلام فرمود: رباط (آمادگى و مسلح بودن در برابر دشمنان اسلام درمرزها و حدود كشور) در نزد شما چند روز است ؟ (و چند روز بر مسلمانان واجب است آماده و مسلح باشند؟) عرض كردم چهل روز. فرمود: ولى رباط ما تا آخر روزگار است ، و هر كس مركبى را براى يارى ما آماده نگاه دارد تا آن مركب نزد او است به اندازه وزن آن و دو زن آن نزد خدا پاداش دارد و هر كه اسلحه اى براى يارى ما نگاه دارد تا آن اسلحه پيش او است هموزن آن پاداش دارد، شما از يكبار (شكست ) و دو بار و سه بار و چهار بار بى تابى نكنيد، زيرا حكايت ما و شما حكايت آن پيغمبرى است كه در ميان بنى اسرائيل بود و خداى عزوجل بدو وحى فرمود: كه قوم خويش را براى نبرد دعوت كن كه حتما من شما را يارى خواهم كرد، آن پيغمبر مردم خود را از سر كوهها و از جاههاى ديگر جمع آورى كرد و آنها را به جانب دشمن سوق داد، و هنوز شمشيرى نزده و نيزه اى بكار نبرده بودند كه همگى از برابر دشمن گريختند و شكست خوردند.

دوباره خداوند به آن پيغمبر وحى فرمود: كه قوم خود را براى نبرد و جنگ با دشمن دعوت كن به راستى من شما را يارى خواهم كرد. آن پيغمبر براى بار دوم آنها را جمع كرد و به سوى دشمن برد، اينبار نيز (مانند بار اول ) هنوز شمشيرى بكار نبرده و نيزه اى نزده بودند كه گريختند.

سپس (براى سومين بار) خداوند بدان پيغمبر وحى فرمود كه قوم خود را براى جنگ با دشمن دعوت كن كه من حتما شما را يارى خواهم كرد، آن پيغمبر ايشانرا دعوت كرد، و آنها بدو گفتند: تو به ما وعده فتح دادى ولى پيروز نشديم ؟!

خداى عزوجل بدان پيغمبر وحى كرد كه اينها يا بايد تن به جنگ با دشمن دهند و يا آتش دوزخ را براى خويش انتخاب كنند! عرض كرد: پروردگارا جنگ با دشمن در نزد من محبوبتر است از رفتن به دوزخ ، پس آنها را براى جنگ دعوت كرد و سيصد و سيزده نفر به شماره اهل بدر دعوت او را پذيرفتند، و آن پيغمبر ايشانرا برداشته و برابر دشمن آورد و اينبار (به عكس ‍ بارهاى ديگر) هنوز شمشيرى بكار نبرده و نيزه اى نزده بودند كه خداى عزوجل فتح را نصيب آنان كرد.

(شرح - مرحوم علامه ملا صالح مازندرانىرحمه‌الله گويد: گويا يكبار و دوبار و سه بار و چهار بار ناظر است بزمان علىعليه‌السلام و امام حسن و امام حسينعليهم‌السلام و زيدبن على و يا اينكه در ذكر اين چهار بار منظورى نبوده و آنرا چنانچه شايع در كلام است استطرادى ذكر فرموده .)

حديث شماره : ٥٧٧

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ وَ النَّوْفَلِيِّ وَ غَيْرِهِمَا يَرْفَعُونَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا يَتَدَاوَى مِنَ الزُّكَامِ وَ يَقُولُ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ بِهِ عِرْقٌ مِنَ الْجُذَامِ فَإِذَا أَصَابَهُ الزُّكَامُ قَمَعَهُ

(٥٧٧ - از امام صادقعليه‌السلام روايت كنند كه فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنان بود كه خود را ازبيمارى زكام جلوگيرى نمى فرمود (و براى رفع آن دارو بكار نمى برد) و مى فرمود: هيچكس نيست جز آنكه رگى از بيمارى خوره دارد، و چون زكام شود ريشه آن بيمارى (يا رگ ) را خشك كند.)

حديث شماره : ٥٧٨

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الزُّكَامُ جُنْدٌ مِنْ جُنُودِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَبْعَثُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الدَّاءِ فَيُزِيلُهُ

(٥٧٨ - هشام بن سالم از امام صادقعليه‌السلام روايت كرده كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: زكام لشكرى است از لشكرهاى خداى عزوجل كه آنرا به سوى بيمار و درد ميفرستد تا آنرا از بين برد و زائل سازد.)

حديث شماره : ٥٧٩

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ آدَمَ إِلَّا وَ فِيهِ عِرْقَانِ عِرْقٌ فِى رَأْسِهِ يُهَيِّجُ الْجُذَامَ وَ عِرْقٌ فِى بَدَنِهِ يُهَيِّجُ الْبَرَصَ فَإِذَا هَاجَ الْعِرْقُ الَّذِى فِى الرَّأْسِ سَلَّطَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ الزُّكَامَ حَتَّى يَسِيلَ مَا فِيهِ مِنَ الدَّاءِ وَ إِذَا هَاجَ الْعِرْقُ الَّذِى فِى الْجَسَدِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِ الدَّمَامِيلَ حَتَّى يَسِيلَ مَا فِيهِ مِنَ الدَّاءِ فَإِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ بِهِ زُكَاماً وَ دَمَامِيلَ فَلْيَحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْعَافِيَةِ وَ قَالَ الزُّكَامُ فُضُولٌ فِى الرَّأْسِ

(٥٧٩ - و نيز از آنحضرتعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روايت شده كه فرمود: هيچيك ازفرزندان آدم عليه السلام نيست جز آنكه در او دورگ قرار دارد؛ رگى در سر است كه بيمارى خوره را تحريك مى كند، و رگى در تن است كه بيمارى پيسى و برص را تحريك كند، و چون آن رگى كه در سر است تحريك شود خداى عزوجل زكام را بر آن مسلط سازد تا آن درديكه در آن است جارى سازد (و از راه بينى خارج كند) و چون آن رگى كه در تن است تحريك شود و خداوند دملها را بر آن مسلط كند تا آن دردى كه در آن است بيرون آرد، و از اينرو هر گاه يكى از شما به زكام مبتلا شد و دملهائى در تن خود ديد بايد خداى عزوجل را به خاطر تندرستى سپاس گويد و نيز فرمود: زكام آن رطوبتهاى زيادى است كه در سر است .)