٩٢ - باب استحباب تكرار توبه و استغفار در هر روز و شب بدون اينكه گناهى صورت گرفته باشد و وجوب توبه و استغفار در صورتى كه گناهى انجام شده باشد

حديث :

٨٣٠ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال : كان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : يتوب الى الله عزوجل فى كل يوم سبعين مره قلت : اكان يقول : استغفر الله و اتوب اليه ؟ قال لا و لكن كان يقول : اتوب الى الله قلت : ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كان يتوب و لايعود و نحن نتوب و نعود. فقال : الله المستعان

ترجمه :

٨٣٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنين بود كه در هر روز به درگاه خداى عزوجل هفتاد مرتبه توبه مى نمود راوى گويد: عرض ‍ كردم : آيا رسول خدا مى گفت : (استغفر الله و اتوب اليه )؟ فرمود: خير، بلكه مى گفت : (اتوب الى الله ) عرض كردم : همانا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم توبه مى نمود و بازگشت نمى كرد (همواره در حال تكامل و تعالى بود) ولى ما توبه مى كنيم و (دوباره به حالت گذشته ) باز مى گرديم حضرت فرمود: خداوند يارى كننده است (و در اين راه بايد از او يارى جست ).

حديث :

٨٣١ - و عن عده من اصحابنا رفعوه قالوا: قال : لكل داء دواء و دواء الذنوب الاستغفار.

ترجمه :

٨٣١ - عده اى از اصحاب ما اين سخن را به معصومعليه‌السلام نسبت داده اند كه فرمود: براى هر دردى دوايى است و دواى گناهان استغفار كردن است

حديث :

٨٣٢ - قال ابو عبداللهعليه‌السلام : من قال : استغفر الله مائه مره فى يوم غفر الله له سبعمائه ذنب و لاخير فى عبد يذنب فى يوم سبعمائه ذنب

ترجمه :

٨٣٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس كه در هر روز صد مرتبه (استغفر الله ) بگويد خداوند هفتصد گناه او را مى آمرزد و بنده اى كه در روز مرتكب هفتصد گناه شود خيرى در او نيست

حديث :

٨٣٣ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام فى حديث قال : ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كان يتوب الى الله كل يوم سبعين مره من غير ذنب

ترجمه :

٨٣٣ - امام صادقعليه‌السلام در حديثى فرمود: به راستى كه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در هر روز بدون اينكه گناهى داشته باشد هفتاد مرتبه به درگاه الهى توبه مى آورد.

حديث :

٨٣٤ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام فى حديث قال : ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كان يتوب الى الله و يستغفره فى كل يوم و ليله مائه مره من غير ذنب ان الله يحص اولياء بالمصائب ليوجرهم عليها من غير ذنب

ترجمه :

٨٣٤ - امام صادقعليه‌السلام در حديثى فرمود: همانا روش رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم چنين بود كه هر شبانه روز بدون اينكه گناهى داشته باشد به سوى خداوند توبه و استغفار مى كرد؛ به راستى كه خداوند مصائب و سختى ها را به اولياء و دوستان خويش اختصاص دهد بدون اينكه گناهى نموده باشند تا به آنها به خاطر شكيبايى نمودشان بر دشوارى ها پاداش ‍ دهد.

حديث :

٨٣٥ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام فى حديث قال : رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كان يتوب الى الله فى كل يوم سبعين مره من غير ذنب

ترجمه :

٨٣٥ - امام صادقعليه‌السلام در حديثى فرمود: همانا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم را سيره چنين بود كه هر روز بدون اينكه گناهى از آن حضرت صورت گرفته باشد هفتاد مرتبه به درگاه الهى توبه مى نمود.

حديث :

٨٣٦ - قال ابو جعفرعليه‌السلام : انه كان يقال : من احب عباد الله الى الله المحسن التواب

ترجمه :

٨٣٦ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: يكى از محبوبترين بندگان خدا در نزد خداوند كسى است كه نيكوكار و بسيار توبه كننده باشد.

حديث :

٨٣٧ - و عن ابراهيم بن ابى البلاد قال : قال لى ابوالحسنعليه‌السلام : انى استغفر الله فى كل يوم خمسه الاف مره ثم قال لى : خمسه الاف كثير.

ترجمه :

٨٣٧ - ابراهيم بن ابى البلاد گويد: امام رضاعليه‌السلام به من فرمود: همانا من در هر روز پنج هزار مرتبه از خداوند طلب مغفرت مى كنم سپس به من فرمودند: پنج هزار زياد است

٩٣ - باب صحه التوبه فى آخر العمر و لو عند بلوغ النفس الخلقوم قبل المعاينه و كذا الاسلام

٩٣ - باب صحيح بودن توبه در پايان عمر اگر چه هنگامى باشد كه جان به گلو رسيده باشد پيش از اينكه مرگ را به چشم ببيند و همچنين است اسلام آوردن

حديث :

٨٣٨ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام او عن ابى جعفرعليه‌السلام فى حديث : ان الله عزوجل قال لادمعليه‌السلام : جعلت لك ان من عمل من ذريتك سيئه ثم استغفر غفرت له قال : يا رب زدنى قال : جعلت لهم التوبه او بسطت لهم التوبه حتى تبلغ النفس هذه قال : يا رب حسبى

ترجمه :

٨٣٨ - از امام صادقعليه‌السلام يا از امام باقرعليه‌السلام در حديثى آمده است : همانا خداوند عزوجل به حضرت آدمعليه‌السلام فرمود: اين مزيت را براى تو قرار دادم كه هر كس از فرزندانت مرتكب گناهى شود سپس ‍ استغفار كند او را مى بخشايم حضرت آدمعليه‌السلام عرض كرد: اى پروردگار من مرا بيش از اين ده خداوند فرمود: براى فرزندانت توبه را قرار دادم يا براى آنان باب توبه را گشودم و گستراندم تا آن هنگام كه جان به گلويشان رسد. حضرت عرض كرد: اى پروردگار من مرا بس است

حديث :

٨٣٩ - عن ابى جعفرعليه‌السلام قال : اذا بلغت النفس هذه و اهوى بيده الى حلقه لم يكن للعالم توبه و كانت للجاهل توبه

ترجمه :

٨٣٩ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: آنگاه كه جان به اينجا برسد و دست مباركش را به سوى حلق خود كشيد توبه شخص عالم پذيرفته نيست ولى توبه جاهل پذيرفته مى شود.

حديث :

٨٤٠ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال : قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : من تاب قبل موته بسنه قبل الله توبته ثم قال : ان السنه لكثير من تاب قبل موته بشهر قبل الله توبته ثم قال : ان الشهر لكثير ثم قال : من تاب قبل موته بجمعه قبل الله توبته ثم قال : و ان الجمعه لكثير من تاب قبل موته بيوم قبل الله توبته ثم قال : ان يوما لكثير من تاب قبل ان يعاين قبل الله توبته

ترجمه :

٨٤٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: كسى كه يك سال به مرگش مانده توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك سال زياد است ؛ هر كس يك ماه به مردنش ‍ مانده توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك ماه زياد است ؛ كسى كه يك جمعه به مرگش مانده توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك جمعه زياد است ؛ كسى كه يك روز پيش از مردنش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: به راستى كه يك روز هم زياد است ؛ كسى كه پيش از آنكه مرگ را به چشم خود ببيند توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد.

حديث :

٨٤١ - عن معاويه بن وهب فى حديث ان رجلا شيخا كان من المخالفين عرض عليه ابن اخيه الولايه عند موته فاقربها و شهق و مات قال : فدخلنا على ابى عبداللهعليه‌السلام فعرض على بن السرى هذا الكلام على ابى عبداللهعليه‌السلام فقال : هو رجل من اهل الجنه قال له على بن السرى : انه لم يعرف شيئا من هذا غير ساعته تلك قال : فتريدون منه ماذا؟ قد و الله دخل الجنه

ترجمه :

٨٤١ - معاويه بن وهب در حديثى روايت كند كه : بر پيرمردى از مخالفين در هنگام مرگش توسط پسر برادرش ولايت ائمهعليه‌السلام عرض شد و آن پيرمرد به ولايت معصومينعليه‌السلام اقرار نموده و نعره اى بر كشيد و جان داد راوى گويد: پس از آن ما بر امام صادقعليه‌السلام وارد شديم و على بن سرى اين قضيه را به حضرت عرضه داشت حضرت فرمود: آن پيرمرد مردى از اهل بهشت است على بن سرى عرض كرد: او كه چيزى از ولايت شما را جز همان ساعت مردنش در نيافته بود (چگونه او از اهل بهشت است ؟) حضرت فرمود: شما از او چه مى خواهيد؟ به خدا سوگند كه او وارد بهشت شد.

حديث :

٨٤٢ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال : لما اعطى الله ابليس ما اعطاه من القوه قال آدم : يا رب سلطت ابليس على ولدى و اجريته منهم مجرى الدم فى العروق و اعطيته ما اعطيته فما لى و لولدى ؟ قال : لك و لولدك السئيه بواحده و الحسنه بعشر امثالها قال : يا رب زدنى قال : التوبه مبسوطه الى ان تبلغ النفس الحلقوم قال : يا رب زدنى قال : اغفر و لاابالى قال : حسبى

ترجمه :

٨٤٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: زمانى كه خداوند به ابليس آن قدرت را (قدرت اغواگرى و فريب مردم را) بخشيد حضرت آدمعليه‌السلام عرض كرد: اى پروردگار من ! ابليس را بر فرزندان من مسلط نمودى و همانند خون كه در رگها جريان دارد او را با آنان همراه ساختى و به او آن نيروى آنچنانى را بخشيدى پس براى من و فرزندانم چه گذارده اى ؟ خداوند فرمود: براى تو و فرزندانت مقرر ساخته ام كه يك گناهانتان يك عقوبت داشته باشد ولى يك نيكى شما ده برابر پاداش داده شود. عرض ‍ كرد: اى پروردگار من ! مرا بيش از اين ده فرمود: (باب ) توبه را براى شما تا زمانى كه جان به گلويتان برسد گسترانده و گشوده ام عرض كرد: اى پروردگار! مرا بيش از اين ده فرمود: مى بخشم و مرا باكى نيست عرض كرد: مرا بس است

حديث :

٨٤٣ - محمد بن على بن الحسينعليه‌السلام قال : قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : من تاب قبل موته بسنه تاب الله عليه ثم قال : و ان شهرا لكثير من تاب قبل موته بساعه تاب الله عليه ثم قال : و ان ساعه لكثير من تاب و قد بلغت نفسه هاهنا و اشار بيده الى حلقه تاب الله عليه

ترجمه :

٨٤٣ - امام محمد باقرعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرموده است : كسى كه يك سال پيش از مردنش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: همانا يك سال زياد است ؛ كسى كه يك ماه به مرگش مانده توبه كند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك ماه هم زياد است ؛ كسى كه يك روز پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك روز هم زياد است ؛ كسى كه ساعتى پيش از مرگش توبه كند توبه اش پذيرفته مى گردد، سپس فرمود: يك ساعت هم زياد است ؛ كسى كه توبه كند در حالى كه جانش به اينجا رسيده باشد و با دست مباركش به گلويش اشاره فرمود: خداوند توبه اش را مى پذيرد.

حديث :

٨٤٤ - و سئل الصادقعليه‌السلام عن قول الله عزوجل (و ليست التوبه للذين يعلمون السيئات حتى اذا حضر احدهم الموت قال انى تبت الان ) قالعليه‌السلام : ذاك اذا عاين امر الاخره

ترجمه :

٨٤٤ - از امام صادقعليه‌السلام درباره گفتار خداى عزوجل كه مى فرمايد: (براى آن كسانى كه گناهان را مرتكب مى شوند تا آنجا كه هنگامى كه مرگ يكى از آنان فرا مى رسد مى گويد: اكنون توبه نمودم ، توبه اى در كار نيست توبه آنان پذيرفته نيست -.)(١٧٢) پرسيده شد. حضرت فرمود: اين پذيرفته نشدن توبه مربوط به آن هنگامى است كه شخص امر آخرت را به چشم خود مى بيند.

حديث :

٨٤٥ - عن ابى جعفرعليه‌السلام فى حديث ان رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم دعا رجلا من اليهود و هو فى السياق الى الاقرار بالشهادتين فاقربهما و مات فامر الصحابه ان يغسلوه و يكفنوه ثم صلى عليه و قال : الحمد لله الذى انجى بى الويم نسمه من النار.

ترجمه :

٨٤٥ - امام باقرعليه‌السلام در حديثى فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مردى از يهود را كه در حال جان كندن و احتضار بود به سوى اقرار به شهادتين (وحدانيت خدا و رسالت پيامبر) فرا خواند او نيز اقرار نمود و از دنيا رفت پس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صحابه اش را دستور داد او را غسل داده و كفن كنند سپس خود بر او نماز خوانده و فرمود: حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه امروز به وسيله من موجودى را از آتش دوزخ رهايى بخشيد.

حديث :

٨٤٦ - عن ابراهيم بن محمد الهمذانى قال قلت لابى الحسن على بن موسى الرضاعليه‌السلام : لاى عله اغرق الله عزوجل فرعون و قد آمن به و اقر بتوحيده ؟ قال : لانه آمن عند رويه الباس و الايمان عند رويه الباس غير مقبول و ذلك حكم الله تعالى ذكره فى السلف و الخلف قال الله تعالى : (فلما راوا باسنا قالوا آمنا بالله وحده و كفرنا بما كنا به مشركين فلم يك ينفعهم ايمانهم لما راوا باسنا) و قال عزوجل : (يوم ياتى بعض آيات ربك لاينفع نفسا ايمانها لم تكن آمنت من قبل او كسبت فى ايمانها خيرا) (الحديث )

ترجمه :

٨٤٦ - ابراهيم بن محمد همدانى گويد: به امام على بن موسى الرضاعليه‌السلام عرض كردم : به چه علتى خداوند عزوجل فرعون را در دريا غرق كرد در حالى كه او به خداوند ايمان آورد و به يگانگى او اقرار نمود؟ حضرت فرمود: زيرا او در هنگام ديدن عذاب الهى ايمان آورد و ايمان آوردن در وقت ديدن عذاب ، پذيرفته نمى شود و اين حكم خداوندى است كه ذكر او در ميان گذشتگان و آيندگان بلند مرتبه است خداى تعالى مى فرمايد: (پس آنگاه كه عذاب ما را ديدند گفتند: ما به خداوند يگانه ايمان آورديم و به آنچه پيش از اين شرك مى ورزيديم كافر گشتيم ، پس ‍ ايمان آنان به حالشان سودمند نبود چرا كه آنان عذاب ما را به چشم ديدند)(١٧٣) و خداى عزوجل مى فرمايد: (روزى كه بعضى از نشانه هاى پروردگارت مى آيد در آن روز ايمان كسى كه پيش از آن ايمان نداشته يا در ايمان خود خيرى را كسب نكرده ، به او سودى نمى بخشد.)(١٧٤)

حديث :

٨٤٧ - عن محمد بن ابى عمير قال : قلت لابى الحسن موسى بن جعفرعليه‌السلام : اخبرنى عن قول الله عزوجل لموسىعليه‌السلام (اذهبا الى فرعون انه طغى ) فقالعليه‌السلام اما قوله (فقولا له قولا لينا) الى ان قال : و قد علم الله ان فرعون لايتذكر و لايخشى الا عند رويه الباس الا تسمع الله يقول : (حتى اذا ادركه الغرق قال آمنت انه لا اله الا الذى آمنت به بنوا اسرائيل و انا من المسلمين ) فلم يقبل الله ايمانه و قال : (آلان و قد عصيت قبل و كنت من المفسدين ).

ترجمه :

٨٤٧ - محمد بن ابى عمير گويد: به امام موسى بن جعفرعليه‌السلام عرض كردم : مرا درباره گفتار خداى عزوجل آگاه ساز كه خطاب به موسىعليه‌السلام مى فرمايد: (اى موسى و اى هارون ! بروید به سوى فرعون كه او طغيان و سركشى نموده است )(١٧٥)

(چرا با اينكه خداوند در آيه بعد توصيه مى فرمايد كه با فرعون به نرمى سخن گوييد اما سرانجام وى را در دريا غرق مى سازد؟) حضرت پس از بيان و تفسير آيه بعد فرمود: زيرا خداوند دانست كه فرعون پند نمى پذيرد و خدا ترس نمى گردد مگر زمانى كه عذاب الهى را به چشم خود ببيند آيا نشنيده اى كه خداوند فرموده است : (تا هنگامى كه غرقه شدن او را فرا گرفت گفت : ايمان آوردم كه هيچ معبودى جز آنكه بنى اسرائيل به او ايمان آورده اند نيست و من تسليم اويم )(١٧٦) پس خداوند ايمانش را نپذيرفت و فرمود: (آيا اكنون ايمان مى آورى در حالى كه پيش از اين عصيانگر و از فساد كنندگان بودى )(١٧٧)

حديث :

٨٤٨ - عن رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فى حديث قال : انى نازلت رب فى امتى فقال لى ان باب التوبه مفتوح حتى ينفخ فى الصور ثم اقبل علينا رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فقال : انه من تاب قبل موته بسنه تاب الله عليه ثم قال : و ان السنه لكثير من تاب قبل موته بشهر تاب الله عليه ثم قال : و شهر كثير من تاب قبل موته بجمعه تاب الله عليه ثم قال : و جمعه كثير من تاب قبل ان يموت بيوم تاب الله عليه ثم قال : و يوم كثير من تاب قبل ان يموت بساعه تاب الله عليه ثم قال : و ساعه كثيره من تاب و قد بلغت نفسه هذه و اوما بيده الى حلقه تاب الله عليه

ترجمه :

٨٤٨ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: من درباره امت خود با پروردگارم رويا رو شدم ، پروردگار به من فرمود: همانا باب توبه تا زمانى كه در صور دميده شود باز گذاشته مى شود سپس بعد از سخن رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم بر ما رو آورد و فرمود: به راستى كه كسى كه يك سال پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك سال زياد است ، كسى كه يك ماه قبل از مردنش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود، يك ماه هم زياد است ، هر كسى كه يك جمعه از مرگش مانده توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: جمعه هم زياد است ، كسى كه سه روز پيش از مرگش توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: يك روز هم زياد است ، كسى كه ساعتى به مردنش ‍ مانده توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، سپس فرمود: ساعت هم زياد است ، كسى كه توبه كند در حالى جان به گلويش رسيده باشد خداوند توبه اش را قبول مى كند.

٩٤ - باب استحباب الاستغفار فى السحر

٩٤ - باب استحباب استغفار نمودن در وقت سحر حديث :

٨٤٩ - عن موسى بن جعفرعليه‌السلام عن ابيهعليه‌السلام عن علىعليه‌السلام قال : ان الله عزوجل اذا اراد ان يصيب اهل الارض بعذاب قال : لو لا الذين يتحابون بجلالى و يعمرون مساجدى و يستغفرون بالاسحار لانزلت عذابى

ترجمه :

٨٤٩ - امام موسى بن جعفرعليه‌السلام از پدران بزرگوارش و ايشان از علىعليه‌السلام روايت فرمود كه : به راستى كه هرگاه خداوند عزوجل اراده مى كند كه به اهل زمين عذابى برساند مى گويد: اگر آن كسانى كه به خاطر جلالت و بزرگى من يكديگر را دوست دارند و مساجد مرا آباد مى كنند و در سحرگاهان به استغفار مى پردازند نبودند عذاب خود را بر زمينيان فرو فرستاديم

حديث :

٨٥٠ - عن جعفر بن محمدعليه‌السلام قال : قال ابىعليه‌السلام قال اميرالمؤمنينعليه‌السلام قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ان الله جل جلاله اذا راى اهل قريه قد اسرفوا فى المعاصى و فيها ثلاثه نفر من المومنين ناداهم جل جلاله يا اهل معصيتى لو لا من فيكم من المومنين المتحابين بجلالى العامرين بصلاتهم ارضى و مساجدى و المستغفرين بالاسحار خوفا منى لانزلت بكم عذابى ثم لا ابالى

ترجمه :

٨٥٠ - امام صادقعليه‌السلام از پدر بزرگوارش و ايشان از علىعليه‌السلام روايت فرمود كه : رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: همانا خداوند جل جلاله هرگاه ببيند كه اهل قريه اى در انجام گناهان زياده روى مى كنند در حالى كه در آن قريه سه نفر از مومنين وجود دارند به آن اهل زمين قريه خطاب مى كند كه : اى اهل نافرمانى من ! اگر در بين شما مومنين نبودند همان مومنينى كه به خاطر جلال و بزرگى من يكديگر را دوست دارند و به وسيله نمازشان زمين من و مساجد مرا آباد مى كنند و از خوف من سحرگاهان به استغفار مى پردازند، عذاب خود را بر شما نازل مى ساختم سپس باكى ندارم (كه چه مى شود).

حديث :

٨٥١ - و عن عبدالله بن جعفر عن ابيه مثله و زاد قال : و قال رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : من ساءته سيئته و سرته حسنته فهو مومن

ترجمه :

٨٥١ - روايتى ديگر شبيه به روايت گذشته از عبدالله بن جعفر روايت شده است با اين اضافه كه فرموده است : رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: كسى كه زشتكارى اش او را بد حال كند و نيكو كارى اش او را شادمان سازد چنين كسى مومن است

٩٥ - باب انه يجب على الانسان ان يتلافى فى يومه ما فرط فى امسه و لايوخر ذلك الى غده

٩٥ - باب اينكه بر انسان واجب است كه در روز آنچه را كه در روز گذشته درباره آن كوتاهى كرده است تلافى كند و اين كار را به فردا موكول نكند

حديث :

٨٥٢ - عن على بن الحسينعليه‌السلام قال : كان اميرالمؤمنينعليه‌السلام يقول : انما الذهر ثلاثه ايام انت فيما بينهن مضى امس بما فيه فلا يرجع ابدا فان كنت عملت فيه خيرا لم تحزن لذهابه و فرحت بما استقبلته منه و ان كنت فرطت فيه فحسرتك شديده لذهابه و تفريطك فيه و انت من غد فى غره لاتدرى لعلك لاتبلغه و ان بلغته لعل حظك فيه التفريط مثل حظك فى المس الى ان قال : و انما هو يومك الذى اصبحت فيه و قد ينبغى لك ان عقلت و فكرت فيما فرطت فى الامس الماضى مما فاتك فيه من حسنات ان لاتكون اكتسبتها و من سئيات ان لاتكون اقصرت عنها الى ان قال : فاعمل عمل رجل ليس يامل من الايام الا يومه الذى اصبح فيه و ليلته فاعمل او دع و الله المعين على ذلك

ترجمه :

٨٥٢ - امام على بن حسين زين العابدينعليه‌السلام فرمود: اميرالمؤمنين علىعليه‌السلام مى فرمود: همانا روزگار سه روز است كه تو (اى انسان خواه ناخواه ) در ميان اين سه روز خواهى بود، ديروز با هر آنچه در آن بود گذشت پس هرگز باز نمى گردد، پس اگر تو كار خيرى در آن انجام داده اى از رفتنش اندوهگين نيستى و از روى آوردن آن روز بر خودت شادمانى ، و اگر در آن روز (در انجام وظايف خود) كوتاهى كرده اى به خاطر رفتن آن روز كوتاهى خودت حسرت زيادى خواهى داشت ، و تو از فرداى خودت در اميدى بيهوده به سر مى برى ، نمى دانى شايد به فردا نرسى و اگر هم برسى شايد همانند ديروزت بهره اى در آن جز تفريط و كوتاهى كردن (در انجام وظايفت ) نداشته باشى تا آنجا كه فرمود: همانا امروزت را درياب همين روزى كه در آن صبح كرده اى و حقيقتا بر تو سزاوار است كه انديشه كنى و در كوتاهى هاى ديروز گذشته ات تفكر كنى كه چه نيكى هايى از دست تو رفت و آنها را براى خود كسب نكردى و از چه بديهايى باز نايستادى تا آنجا كه فرمود: پس عمل كن يا (از بديها) باز ايست و خداوند در اين راه ياور توست

حديث :

٨٥٣ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام قال : ان النهار اذا جاء قال : يا ابن آدم اعمل فى يومك هذا خيرا اشهد لك به عند ربك يوم القيامه فانى لم آتيك فيما مضى و لا آتيك فيما بقى فاذا جاء الليل قال مثل ذلك

ترجمه :

٨٥٣ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه روز فرا مى رسد (خطاب به انسان ) مى گويد: اى فرزند آدم ! تو در اين روزت كار خير كن تا من در روز قيامت نزد پروردگارت به نفع تو گواهى دهم زيرا من در گذشته بر تو نيامده ام و در باقى مانده عمرت نيز ديگر نخواهم آمد. و هنگامى كه شب فرا مى رسد شب نيز همين سخنان را مى گويد.

حديث :

٨٥٤ - عن حفص بن غياث قال : سمعت اباعبداللهعليه‌السلام يقول : ان قدرت ان لاتعرف فافعل و ما عليك ان تكون مذموما عند الناس ‍ اذا كنت محمودا عند الله ثم قال : قال ابى على بن ابى طالب

ترجمه :

٨٥٤ - حفص بن غياث گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم كه فرمود: اگر بتوانى (به گونه اى رفتار كنى ) كه شناخته نشوى اين كار را انجام ده و اگر در نزد خداوند نيكنام باشى بر تو عيبى نيست كه در نزد مردم از تو به خوبى ياد نشود سپس فرمود: پدرم على بن ابى طالبعليه‌السلام فرمود: خيرى در زندگانى نيست مگر براى دو نفر: يكى كسى كه در هر روز خيرى را (بر خيرهاى خود) بيفزايد و ديگرى كسى كه به وسيله توبه مرگ خود را اصلاح كند.

حديث :

٨٥٥ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام انه قال : المغبون من غبن عمره ساعه بعد ساعه ترجمه :

٨٥٥ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: فريب خورده (حقيقى ) كسى است كه درباره ساعت به ساعت عمرش فريب خورده باشد.

حديث :

٨٥٦ - عن ابى عبداللهعليه‌السلام انه قال : من استوى يوماه فهو مغبون و من كان آخر يوميه خيرهما فهو مغبوط و من كان آخر يوميه شرهما فهو ملعون و من لم ير الزياده فى نفسه فهو الى النقصان و من كان الى النقصان فالموت خير له من الحياه

ترجمه :

٨٥٦ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه دو روزش با هم مساوى باشد (و در روز دوم پيشرفتى معنوى ننموده باشد) چنين كسى فريب خورده است و كسى كه پايان دو روزش (براى او) بهترين ساعات و حالات آن دو روز باشد سعادتمند است و كسى كه پايان دو روزش بدترين حالات آن دو روز باشد ملعون است (و از رحمت الهى دور است ) و كسى كه در نفس خود (نسبت به گذشته ) زيادتى مشاهده نكند چنين كسى به سوى كمبود و نقصان پيش مى رود و كسى كه همواره در حال نقصان است مرگ برايش از زندگانى بهتر است ٩٦ - باب وجوب محاسبه النفس كل يوم و ملاحظتها و حمد الله على الحسنات و تدارك السيئات