شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

اعمال و آداب بعد از دراز كشيدن در رختخواب‏

١ - وقتى در هنگام نشستن در رختخواب و جايگاه خوابيدن خود امورى را كه يادآور شديم، گفتى، توجّه داشته باش كه تو بنده‏ى مملوك ناچيزى هستى كه مى‏خواهى بخوابى و پاهايت را دراز كنى، و در حركات و سكنات خويش در پيشگاه خداوندى كه مالك عظيم و بزرگ است احساس راحتى كنى، پس در گفتار و كردار مؤدّب باش. زيرا به هرچه بيشتر مؤدّب باشى و اظهار خاكسارى نمايى مولايت اهليّت آن را دارد، و مقام تو كوچكتر و پست‏تر از آن است، و نيز با حالت تسليم و واگذارى و توكّل [به خداوند و با هر حالت ديگر كه در اين مقام شايسته است، بر سمت راست بدن خويش دراز بكش.

٢ - بگو آنچه را كه در روايت آمده امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: هرگاه در رختخواب خويش قرار گرفتى، بر سمت راست بدن خويش دراز بكش و بگو:

بِسْمِ اللَّهِ، وَ بِاللَّهِ، وَفى سَبيلِ اللَّهِ، وَ عَلى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّه(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ). أَللّهُمَّ، إِنّى أَسْلَمْتُ نَفْسى إِلَيْكَ، وَ وَجَّهْتُ وَجْهى إِلَيْكَ، وَ فَوَّضْتُ أَمرى إِلَيْكَ، وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرى إِلَيْكَ، رَغْبَةً وَ رَهْبَةً إِلَيْكَ، لا مَلْجَأَ وَلا مَنْجا مِنْكَ إِلاّ إِلَيْكَ، [وَ أَسْلَمْتُ نَفْسى إِلَيْكَ‏]. أَللّهُمَّ، آمَنْتُ بِكُلِّ كِتابٍ أَنْزَلْتَهُ وَ بِكُلِّ رَسُولٍ أَرْسَلْتَهُ.

- به نام خدا، و به [وسيله‏ى‏] خدا، و در راه خدا، و بر آيين رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ). خداوندا، همانا من خويشتن را تسليم تو نمودم، و روى [و تمام وجود]م را به سوى تو متوجّه ساختم، و امورم را به تو واگذار، و پشتم را به پناه [نيروى ]تو درآوردم، از روى ميل و رغبت [به تو] و بيم و هراس از تو. هيچ پناهگاه و راه تجاتى از تو نيست جز به سوى تو، [و نفس خويش را تسليم تو نمودم.] خدايا، به تمام كتابهايى كه فرو فرستاده و به هر پيامبرى كه گسيل داشتى ايمان آوردم.

سپس سوره‏ها و آيات ذيل را قرائت بكن:

٣ - سوره‏ىقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد .

٤ - دو سوره‏ى معوذّتين.

٥ - آية الكرسى سه بار.

٦ - آيهسَخَر ه‏٣٢١.

٧ - آيه‏ىشَهِدَاللّه ‏٣٢٢.

٨ - سوره‏ىإِنّا أَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةِ الْقَدْر يازده بار.

٩ - سپس سى و چهار بار تكبير و سى‏وسه مرتبه تسبيح و ٣٣ بار حمد مى‏گويى. و اين همان تسبيح حضرت زهرا، فاطمه(عليهما‌السلام) است كه رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) به آن حضرت آموخت.

١٠ - سپس بگو:

لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ، لا شَريكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُميتُ [وَ يُميتُ وَ يُحْيى‏]، وَ هُوَ حَىٌّ لايَموتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ .

- معبودى جز خداوند يگانه نيست و شريكى براى او وجود ندارد، فرمانروايى تنها از آن اوست، و ستايش مختصّ اوست، زنده مى‏گرداند و مى‏ميراند، [و مى‏ميراند و زنده مى‏گرداند] و خود او زنده‏اى است كه هرگز نمى‏ميرد، و تمام خوبى به دست [جمال ]اوست، و بر هر چيز تواناست.

١١ - بعد بگو:

أَعُوذُ بِاللَّهِ الَّذى يُمْسِكُ السَّمآءِ أَنْ تَقَعَ عَلى الاَْرْضِ إِلّا بِإِذْنِهِ - مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ ما ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَأَنْشَأَ وَ صَوَّرَ، وَ مِنَ الشَّيْطانِ وَ شِرْكِهِ و فَرْعِهِ [يا: قَرْعِهِ‏] وَ مِنْ شَرِّ شَياطينِ الاِْنْسِ وَ الْجِنِّ، وَ أَعُوذُ بِكَلِماتِ اللَّهِ التّآمِّةِ [يا: التّامّآتِ‏] مِنْ شَرِّ السّآمَّةِ وَالْهآمَّةِ وَاللّآمَّةِ وَالْخآصَّةِ، وَ مِنْ شَرِّ ما يَنْزِلُ مِنَ السَّمآءِ وَ ما يَعْرُجُ فيها، [وَ مِنْ شَرِّ ما يَخْرُجُ مِنَ الاَْرْضِ وَ ما يَلِجُ فيها]، وَ مِنْ شَرِّ طَوارِقِ اللَّيْلِ وَ طَوارِقِ النَّهارِ، إِلاّ طارِقاً يَطْرُقُ بِخَيْرٍ، بِاللَّهِ وَ بِالرَّحْمنِ اسْتَعَنْتُ، وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، حَسْبِىَ اللَّهُ، نِعْمَ الْوَكيلُ .

- پناه مى‏برم به خداوندى كه آسمان را از اينكه جز به اجازه‏ى او بر زمين بيافتد، نگاه مى‏دارد، از شرّ هرچه آفريده و خلق فرموده و پديد آورده و ايجاد و صورتگرى نموده، و از [گزند] شيطان و سهيم شدن و گمان [يا: تسلّط] او، و از شرّ شيطانهاى انسى و جنّى، و پناه مى‏برم به كلمات كامل خداوند از شرّ حشرات سمّى و غير سمّى و هر ترس و هراس [ويا: چشم زخم‏] و شرّ مخصوص، و از آسيب تمام آنچه كه از آسمان فرو مى‏آيد، و يا به آنجا بالا مى‏رود، [و از شرّ آنچه كه از زمين بيرون آمده و در آن فرو مى‏رود.] و از شرّ پيشامدهاى شبانه و روزانه، مگر پيشامدى كه خير همراه خود بياورد، و تنها به خداوند رحمت گستر يارى مى‏جويم، و تنها بر او توكّل نمودم، خداوند مرا بس است و چه كار گذار و وكيل خوبى.

١٢ - سپس دست راست خويش را زير سر گذاشته و بگو دعايى را كه نقل شده امام باقر(عليه‌السلام) فرمود: شخصى كه مى‏خواهد بخوابد هنگامى كه انسان دست راستش را زير سرش گذاشت، بگويد:

بِسْمِ اللَّهِ، أَللّهُمَّ، إِنّى أَسْلَمْتُ نَفْسى إِلَيْكَ، وَ وَجَّهْتَ وَجْهى إِلَيْكَ، وَ فَوَّضْتُ أَمْرى إِلَيْكَ، وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرى إِلَيْكَ، وَ تَوَكَّلْتُ عَلَيْكَ، رَهْبَةً وَ رَغْبَةً إِلَيْكَ، لا مَلْجَأَ وَ لا مَنْجا مِنْكَ إِلاّ إِلَيْكَ، آمَنْتُ بِكِتابِكَ الَّذى أَنْزَلْتَ، وَ رَسُولِكَ الَّذى أَرْسَلْتَ .

- به نام خدا، خداوندا، براستى كه من خويشتن را تسليم تو نمودم، و روى [و تمام وجود]م را متوجّه تو نمودم، و امورم را به تو واگذار نموده، و پشتم را در پناه تو درآورده، و بر تو توكّل نمودم، از روى بيم و هراس [از تو] و ميل و رغبت به سوى تو. هيچ پناهگاه و راه نجاتى از تو نيست جز به سوى تو، به كتابى كه فرو فرستادى و پيامبرى كه گسيل داشتى ايمان آوردم.

بعد تسبيح حضرت فاطمه(عليهما‌السلام) را بگو:

البتّه ما پيشتر مشابه اين دعا را در هنگام دراز كشيدن بر سمت راست بدن ذكر نموديم، ولى اين روايت اضافه دارد، و مختصّ به وقت گذاشتن دست راست بر زير سر است.

١٣ - و نيز هنگام قرار گرفتن در محلّ خواب بگو آنچه را كه نقل شده امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: هركس هنگامى كه در خوابگاه و محلّ دراز كشيدن خويش قرار مى‏گيرد، سه مرتبه بگويد:

أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى عَلا فَقَهَرَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى بَطَنَ فَخَبَرَ، وَ الْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى مَلَكَ فَقَدَرَ، [وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى عُصِىَ فَغَفَرَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى عُبِدَ فَشَكَرَ]، وَ الْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى يُحْيِى الْمَوْتى، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ .

- ستايش خداوندى را كه [از همه‏ى موجودات‏] برتر و بلند مرتبه است و لذا [بر آنها] چيره است، و سپاس خدايى را كه در باطن [اشياء ]نفوذ كرد و لذا به باطن آنها آگاهى دارد، و ستايش خداوندى را كه دارنده و خداوندگار [تمام موجودات‏] هست و لذا [بر هر چيز] تواناست، [و سپاس خداوندى را كه معصيت و نافرمانى او را مى‏كنند و او مى‏آمرزد، و ستايش خدايى را كه او را مى‏پرستند و او شكرگزارى مى‏نمايد]، و سپاس خدايى را كه مردگان را زنده مى‏گرداند، و هم او بر هر چيز تواناست.

مانندِ روزى كه از مادرش زاده شده، از گناهان بيرون مى‏آيد.

٣٠٩) نساء(٤): ١٠٧ تا ١٠٩.

٣١٠) مزّمّل (٧٣): ٢ و ٣.

٣١١) كه خداوند در آيه شريفه فوق و ادامه آن دستور داده كه مؤمنان به اندازه‏ى نصف و يا يك سوّم و يا دو سوّم شب را به عبادت مشغول شوند.

٣١٢) تفسير مجمع البيان، ج ١٠، ص ٥٦٩.

٣١٣) عبارت حديث بعد هُدْوءٍ مِنَ اللَّيْلِ است كه به گذشت ساعتى از شب، و يا اوّل شب، ويا بخشى مانند يك سوّم و يا يك چهارم از آن، معنى شده است.

٣١٤) در خصال ص ٣٣٧، روايت ٤٠، آمده است: و دعا را به عنوان زيرپوش

٣١٥) آل عمران: ١٩٠.

٣١٦) ظاهراً مقصود آيات ١٩٠ تا آخر آيه شريفه ١٩٤ مى‏باشد.

٣١٧) و يا: ياد مى‏شد، و همينطور احتمال دارد كه تمام جملات بعدى به صورت مجهول ترجمه شود، يعنى هرگاه از قبر ياد مى‏شد... و هنگامى كه از برانگيخته و زنده شدن مردگان در قيامت ياد مى‏شد... (تا آخر).

٣١٨) فرايص يعنى گوشت ميان پهلو و شانه، و يا گوشت‏ميان پستان و شانه.

٣١٩) انعام (٦): ٦٠.

٣٢٠) اين در نسخه‏اى «العامّةآمده كه ظاهراً درست نيست.

٣٢١) آيه‏ى ٥٤ از سوره‏ى اعراف (٧).

٣٢٢) آيه‏ى ١٨ و ١٩ از سوره‏ى آل عمران(٣).

توجّهات و حالات و اعمال مؤلّف

‏٣٢٣ در هنگام خوابيدن‏ اينك مى‏گويم: اگر خواستى، مانند برخى از بندگان خدا كه مى‏شناسم باش، كه با اجازه خداوند و رعايت ادب با او مى‏خوابد، و با توجّه به خدا روبه سوى قبله قرار مى‏گيرد، و مانند زنان فرزند مرده كه دست بر گونه مى‏گذارند، دستش را زير سرش مى‏گذارد، به خاطر اينكه بسيارى از امورى را كه كه او را به خدا نزديك مى‏كند، از دست داده و در عزاى آنها نشسته است. و نيّتش از اين خوابيدن آن است كه بدين وسيله در حال بيدارى بر طاعت و عبادت خداوند جلّ جلاله و بر بندگى و خاكسارى براى خدا كه در حال بيدارى از او خواسته شده، نيرو برگيرد، و گويى كه كوهِ گناهان قلبى‏اش بر بالاى سر او برده شده تا از دستِ خشم خدا بر سر او بيافتد، چنانكه براى بنى اسرائيل رُخ داد، آنجا كه خداوند - جلّ جلاله - مى‏فرمايد:

وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ، كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ.٣٢٤

- و [به ياد آر] آن هنگام را كه كوه را بركَنده و مانند ابر هولناكى بر بالاى سرشان نگاه داشتيم. و چنانكه بنى اسرائيل از بيم فرو افتادن كوه بر زندگانى فانى و ناپايدارشان خاكسارى نموده و تسليم شدند، صاحب كوهِ گناهان نيز بيم آن را دارد كه كوهِ گناهان بر سرش فرو بيافتد و تمام زندگانى و سعادتمندى حيات فانى و باقى‏اش را نابود سازد.

و آن بنده هنگامى كه دست راست خويش را بر زير سرش گذاشت اعمال زير را به ترتيب انجام مى‏دهد:

١ - قرائت سوره‏ى حمد سه مرتبه.

٢ - قرائت سوره‏ىقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد يازده بار.

٣ - قرائت سوره‏ىإِنّا أَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةِ الْقَدْرِ يازده مرتبه‏]

٤ - قرائت سوره‏ىألْهيكُمُ التَّكاثُر يك بار.

٥ - قرائت سوره‏ىقُلْ يا أَيُّهَا الْكافِروُن سه بار.

٦ - قرائت سوره‏ىقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقْ سه بار.

٧ - قرائت سوره‏ىقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ سه بار.

٨ - خواندن آية الكرسى يك مرتبه.

٩ - خواندن آيه‏ىشَهِدَاللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُو تا آخر.٣٢٥

١٠ - قرائت آيه‏ىلَوْ أَنْزَلْنا [هذَا الْقُرآنَ‏]... تا آخر سوره‏ى حشر.

١١ - قرائت آيه‏ىإِنَّ اللَّهِ يُمْسِكُ السَّمواتِ وَالاْرْضَ أَنْ تَزُولا ، وَ لَئِنْ زالتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ، إِنَّهُ كانَ حَليماً غَفُورا ً٣٢٦

١٢ - قرائت آيات سَخَره.٣٢٧

١٣ - قرائت آيه‏ى آمَنَ الرَّسُولُ تا آخر سوره‏ى بقره.

١٤ - قرائت اواخر سوره‏ى كهف يعنى آيه:قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ [يُوحى إِلَىّ ‏] تا آخرسوره.

١٥ - سپس مى‏گويد:

أَللّهُمَّ، لاتُؤْمِنّى مَكْرَكَ، وَلا تُنْسِنى ذِكْرَكَ، وَ لا تَوَلَّ عَنِّى وَجْهَكَ، وَلا تَهْتِكْ عَنّى سِتْرَكَ، وَلا تُؤاخِذْنى عَلى تَمَرَّدى، وَلا تَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلينَ، وَ أَيْقِظْنى مِنْ رَقْدَتى، وَ سَهِّلِ الْقِيامَ فى هذِهِ اللَّيْلَةِ فى أَحَبِّ الاَْوْقاتِ إِلَيْكَ، وَ ارْزُقْنى فيها ذِكْرَكَ وَالصَّلاةَ وَالدُّعاءَ وَ الشُّكْرَ [يا: الشُّكْرَ وَ الدُّعاءَ] حَتّى أَسْأَلَكَ فَتُعْطِيَنى، وَ أَدْعُوَكَ فَتَسْتَجيبَ لى، وَ أَسْتَغْفِرَكَ فَتَغْفِرَ لى، إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ .

- خداوندا، مرا از مكر و فريبت ايمن مگردان، و يادت را از يادم مبر، و روى [و اسماء وصفات‏]ات را از من برمگردان، و پرده [ستاريّتت‏] را درباره‏ى [گناهان‏] من مَدر، و به واسطه سركشى‏ام مگير، و از غافلان قرار مده، و از خواب [غفلتم‏] بيدار فرما، و برخاستن [براى عبادت‏] در اين شب را در محبوبترين اوقات در نزد خود براى من آسان فرما، و در آن يادت و نماز و دعا و سپاسگزارى [يا: سپاسگزارى و دعا] را روزى‏ام گردان،تا اينكه از تو درخواست نمايم و عطايم فرمايى، و بخوانمت تا اجابت نمايى، و طلب آمرزش كنم تا بيآمرزى، براستى كه تويى بسيار آمرزنده‏ى مهربان.

١٦ - بعد براى ترس از محتلم شدن مى‏گويد:

أَللّهُمَّ، إِنّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ الاِْحْتِلامِ، وَ مِنْ [شَرِّ الاَْحْلامِ‏]، وَ أَنَ يِلْعَبَ بِىَ الشَّيْطانُ فِى الْيَقْظَةِ وَالْمَنامِ .

- خداوندا، به تو پناه مى‏برم از محتلم شدن [و ديدن خواب شيطانى‏] و [از رؤياهاى بد]، و اينكه شيطان در بيدارى و خواب با من بازى كند.

١٧ - سپس براى همين منظور آيه‏ى قُلْ مَنْ يَكْلَؤُكُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ مِنَ الرَّحْمنِ٣٢٨

را تا آخر قرائت مى‏كند.

١٨ - و بعد آخر سوره‏ى بنى اسرائيل يعنى آيات ذيل را تلاوت مى‏كند:

قُلْ: ادْعُواللَّهَ، أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ، أَيّاً ما تَدْعُوا فَلَهُ الاَْسْمآءِ الْحُسْنى، وَلاتَجْهَرْ بِصَلاتِكَ، وَ لا تُخافِتْ بِها، وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً، وَ قُلِ: الْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً، وَ لَمْ يُكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً.٣٢٩

- بگو: خدا را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد، هر كدام را بخوانيد، نامها [و كمالات‏] نيكوتر تنها براى اوست، و نمازت را نه بلند بخوان و نه آهسته، و راهى ميان اين دو را بجوى، و بگو: ستايش خداوندى را كه هيچ كس را به زنى و فرزندى نگرفت، و هيچ شريكى در سلطنت و فرمانروايى ندارد، و هيچ سرپرستى از روى ذلّت و خوارى براى او نيست، و او را به گونه ويژه‏اى بزرگتر بدان.

١٩ - سپس تسبيح حضرت زهرا(عليهما‌السلام) را مى‏گويد، و اين آخرين چيزى است كه وى هنگام خوابيدن مى‏گويد.

فضيلت و آثار و فوائد اعمال وقت خواب‏

در فضيلت هركدام از اينها كه آن بنده‏ى خدا بدان عمل نموده و بر اساس هدايت خداوند - جلّ جلاله - مرتّب نموده روايت نيز وارد شده، و براى هرچه قرائت نموده فوايد و آثار عظيمى است كه با ذكر و به شماردرآوردن آنها كتاب مبسوط مى‏شود. [لذا به ذكر برخى از آن روايات بسنده مى‏كنيم‏]:

فضيلت تسبيح حضرت زهرا(عليهما‌السلام)

١ - درباره‏ى عملى كه آن بنده در پايان اعمال در هنگام خوابيدن انجام مى‏دهد، يعنى تسبيح حضرت زهرا، فاطمه -(عليهما‌السلام) - روايت شده كه امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: وقتى به رختخواب مى‏رويد، يك فرشته‏ى بزرگوار و يك شيطان ناپاك و سركش و شرورى باشتاب به سويتان مى‏آيند، فرشته مى‏گويد: روز خويش را با عمل خير ختم كن، و شب خود را با عمل خوب آغاز نما، و شيطان مى‏گويد: روز خود را باگناه ختم كن، و شب خود را با گناه آغاز كن.

و افزود: اگر شخص از فرشته‏ى بزرگوار اطاعت كند و روز خود را با ياد خدا به پايان برد و وقتى واردِ جايى كه مى‏خواهد بخوابد شد، شب خود را با ياد خدا آغاز نمايد و سى و چهار بار تكبيرو سى‏وسه بار تسبيح و سى‏وسه بار حمد بگويد، فرشته، شيطان را از او درو مى‏راند، و شيطان دور مى‏شود، و تا هنگام بيدار شدن از خواب آن فرشته از او نگاهدارى مى‏كند.

و وقتى بيدار شد، شيطان با شتاب به پيش آمده و مشابه سخنى را كه پيش از به خواب رفتن به وى گفت مى‏گويد، و فرشته نيز مانند همان سخنى كه پيش از خوابيدن به وى گفت مى‏گويد، اگر بنده به همان صورتى كه نخست خدا را ياد كرد، خداوند - عزّوجلّ - را ياد كند، فرشته، شيطان را از او دور مى‏راند، و شيطان بدور مى‏رود، و خداوند - عزّوجلّ - در برابر اين عمل، عبادت يك شب را براى او مى‏نويسد.

همچنين در از حضرت علىّ بن محمّد بن علىّ بن موسى الرّضا، امام هادى(عليهم‌السلام) درباره‏ى آنچه كه اهل بيت(عليهم‌السلام) هنگام خوابيدن انجام مى‏دهند. آمده ما اهل بيت در هنگام خوابيدن ده كار را پيوسته انجام مى‏دهيم: طهارت، و گذاشتن دست راست زير سر، و سى‏وسه بار تسبيح خدا، و سى‏وسه بار حمد، و سى‏وچهار بار تكبير گفتن، و رو به سوى قبله مى‏خوانيم، و فاتحة الكتاب، وآية الكرسى، و آيه‏ىشَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لا إِله إِلاّ هُو تا آخرش را قرائت مى‏كنيم. و هر كس اين كارها را انجام دهد، حظّ و بهره‏ى آن شب را برگرفته است.

حديث فوق به همين صورت به دست ما آمده كه راوى ابتدا ده خصلت را ذكر نموده، ولى در تفصيل نُه خصلت را برشمرده است. گويا يا در اجمال و يا تفصيل سهو نموده است. و ظاهراً اشتباه در تفصيل است، زيرا اعمال ائمّه(عليهم‌السلام) در وقت خوابيدن همان گونه كه روايت نموديم، بيشتر از نُه خصلت است، و شايد سهو كرده و قرائت سوره‏ىقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد و إِنّا أَنْزَلْناهُ را ذكر ننموده است.

اينك فضيلت برخى از امورى كه پيش از اين به صورت مختصر ذكر نموديم، به تفصيل يادآور مى‏شويم:

فضيلت قرائت سوره‏ىإنّا أَنْزَلْناه فضيلت يازده صد بار قرائت كردن سوره‏ىقُلْ هُوَاللَّهُ أَحَد به صورتى كه روايت نموديم گذشت، امّا درباره‏ى فضيلت يازده بار خواندن سوره‏ىإِنّا أَنْزَلْناهُ ابوبصير مى‏گويد: از امام صادق(عليه‌السلام) شنيدم كه مى‏فرمود: هركس هنگام خوابيدن يازده بار سوره‏ىإِنّا أَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةِ الْقَدْر را قرائت كند، خداوند يازده فرشته را بر او مى‏گمارد تا او را از تمام شيطانهاىِ راند شده تا صبح حفظ كنند.

فضيلت قرائت سوره‏ىأَلْهكُمُ التَّكاثُر در روايت آمده كه امام صادق(عليه‌السلام) فرمود رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمودند: هركس هنگام خوابيدن سوره‏ىألَهكُمُ التَّكاثُر را بخواند، از شرّ عذاب قبر محفوظ مى‏ماند.

فضيلت قرائت آيه‏ىإِنّ اللَّه يُمْسِكُ... روايت شده كه حضرت ابى الحسن رضا به نقل از پدر بزرگوارش(عليهما‌السلام) فرمود: هركس هنگام خوابيدن آيه‏ى‏

إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ أَنْ تَزُولا، وَ لَئِنْ زَالَتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ، إِنَّهُ كانَ حَليماً غَفُوراً .٣٣٠: (براستى كه خداوند آسمانها و زمين را از اينكه از بين بروند نگاه مى‏دارد، و اگر از بين بروند هيچ كس جز او نمى‏تواند آن دو را نگاه دارد، براستى كه او بردبار و بسيار آمرزنده است.) را قرائت كند، هرگز سقف خانه بر روى او فرو نمى‏ريزد.

فضيلت قرائت آيةُ الكرسّى و معوذّتين‏ وليد بن صبيح مى‏گويد شهاب بن عبدربّه به من گفت: سلام مرا به امام صادق(عليه‌السلام) برسان، و به حضرتش عرض كن كه در خواب مبتلا به ترس و هراس مى‏شوم. وى مى‏گويد: گفتار او را به حضرت عرض كردم. فرمود: به او بگو وقتى وارد رختخواب شد، حتماً معوذّتين و آية الكرسى را بخوان. و آية الكرسى افضل است.

و نيز در روايت ديگر درباره‏ى كسى كه در خواب گرفتار ترس مى‏شود، آمده است كه امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: هر كس كه مبتلا به ترس [در خواب‏] باشد، هنگام خوابيدن ده بار بگويد:

لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَهُ، يُحْيى وَ يُميتُ، وَ يُميتُ وَ يُحْيى، وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ

- معبودى جز خداوند نيست كه يگانه است و شريكى ندارد، زنده مى‏كند و مى‏ميراند، و مى‏ميراند و زنده مى‏گرداند، و او زنده‏اى است كه نمى‏ميرد.

و تسبيح حضرت زهرا(عليهما‌السلام) را بگويد، خوف و هراسش برطرف مى‏شود.

فضيلت قرائت آخر سوره‏ى بنى اسرائيل و كهف: در روايت آمده كه پيامبر اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمود: [قرائت آيات ذيل‏] براى اُمّت من، سبب ايمنى از دزديده شدن است:

قُلِ: ادْعُوا اللَّهَ، أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ، أَيّاًما تَدْعُوا فَلَهُ الاَْسْمآءُ الْحُسْنى، وَلا تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ، وَلا تُخافِتْ بِها، وَابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً، وَ قُلِ: أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى لَمْ يَتَّخَذْ صاحِبَةً وَلا وَلَداً وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً.٣٣١

- بگو: خدا را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد، هر كدام را بخوانيد، نامها [و كمالات‏] نيكوتر تنها براى اوست، و نمازت را نه بلند بخوان و نه آهسته، و راهى ميان اين دو را بجوى، و بگو: ستايش خداوندى را كه هيچ كس را به زنى و فرزندى نگرفت، و هيچ شريكى در سلطنت و فرمانروايى ندارد، و هيچ سرپرستى از روى ذلّت و خوارى براى او نيست، و او را به گونه ويژه‏اى بزرگتر بدان.

و هركس هنگام خوابيدن اين آيه را بخواند:

قُلْ: إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَىَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ، فَمَنْ كانَ يَرْجُو لِقآءَ رَبِّهِ، فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً، وَلايُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً .٣٣٢

- بگو: من تنها بشرى همانند شما هستم، [ولى‏] به من وحى مى‏شود كه بى‏گمان معبودتان معبود يگانه است، پس هركس به ملاقات با پروردگارش اميد دارد، بايد عمل شايسته انجام دهد، و هيچ كس را در عبادت پروردگارش شريك نكند.

نورى براى او بالا رفته و تا مسجد الحرام گسترده مى‏شود، در حالى كه در باطن آن نور فرشتگانى هستند كه تا صبح براى او استغفار مى‏كنند.

ترس از ايمنى از احتلام

‏ در روايت آمده كه امام صادق(عليه‌السلام) به نقل از پدر بزرگوارش(عليه‌السلام) از حضرت علىّ -صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم - فرمود: هركس از محتلم شدن بيم داشته باشد بگويد:

أَللّهُمَّ، إِنّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الاِْحْتِلامِ، وَ مِنْ شَرِّ الاَْحْلامِ، وَ أَنْ يَلْعَبَ بِىَ الشَّيْطانُ فِى الْيَقْظَةِ وَالْمَنامِ .٣٣٣

- خداوندا، همانا به تو پناه مى‏برم از جنب شدن در خواب، و از شرّ خوابها، و اينكه شيطان در بيدار و خواب مرا به بازى بگيرد.

ايمنى از دزد روايت شده كه اميرالمؤمنين(عليه‌السلام) فرمود: سوگند به خدايى كه حضرت محمّد(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) را به حقّ برانگيخت و اهل بيت(عليهم‌السلام) او را گرامى داشت، هر چيز كه در جستجوى آن هستيد - مانند: محفوظ ماندن و سوختن و غرق شدن و در گلو ماندن چيزى و به سرقت رفتن يا تلف شدن چهار پا از صاحبش، يا گم شدن چيزى مانند گريختن برده [يا: گم شدن چيزى از دمِ دست و كنار انسان‏] - در كتاب خداوند متعال وجود دارد. پس هركس بخواهد كه از آن آگاه شود، درباره‏ى آن از من بپرسد، مردى برخاست و عرض كرد: اى اميرالمؤمنين، مرا از به سرقت رفتن خبر ده، پى در پى شبانه اشيايى از من به سرقت مى‏رود. حضرت فرمود: وقتى در رختخواب جاى گرفتى، بخوان:

قُلِ: ادْعُوا اللَّهَ، أَوِ ادْعُوا الرَّحْمن [أَيّاًما تَدْعُوا فَلَهُ الاَْسْمآءِ الْحُسْنى، وَلاَتجْهَرْ بِصَلاتِكَ، وَ لاتُخافِتْ بِها، وَ ابْتَغِ بَيْنَ ذلِكَ سَبيلاً، وَقُلِ: الْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً .٣٣٤

- بگو: خدا را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد، هر كدام را بخوانيد، نامها [و كمالات‏] نيكوتر تنها براى اوست، و نمازت را نه بلند بخوان و نه آهسته، و راهى ميان اين دو را بجوى، و بگو: ستايش خداوندى را كه هيچ كس را به زنى و فرزندى نگرفت، و هيچ شريكى در سلطنت و فرمانروايى ندارد، و هيچ سرپرستى از روى ذلّت و خوارى براى او نيست، و او را به گونه ويژه‏اى بزرگتر بدان.

در اَمان ماندن از كشته شدن [يا: سرقت‏] روايت شده كه پيامبر اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) فرمود: قرائت: قُلْ ادْعُوا اللَّهَ، أَوِ أَدْعُوا الرَّحْمنَ براى امّت من، مايه‏ى ايمنى از شمشير و كشته شدن [يا: به سرقت رفتن ]است. و آيه شريفه را قرائت فرمود.

اعمال ديگر پيش از خواب‏

اينك اعمالى را كه انسان در برخى از اوقات هنگام خواب بدان نيازمند پيدا مى‏كند، ذكر مى‏كنيم:

اعمالى جهت دفع بى‏خوابى‏ ١ - وقتى انسان خواست بخوابد ولى به خاطر ابتلا به بيمارى و عدم تندرستى نتواست بخوابد، روايت شده كه امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: وقتى مبتلا به بى‏خوابى شدى، بگو:

سُبْحانَ اللَّهِ ذِى الشَأْنِ، دآئِمِ السُّلْطانِ، عَظيمِ الْبُرْهانِ، كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فى شَأْنٍ .

- پاك و منزّه است خداوند ارجمند [ويا: صاحب شأن‏]، فرمانرواىِ جاودانى، صاحب دليل و برهان بزرگ، كه هر روز و پيوسته به كارى مشغول است.

٢ - در روايت ديگر درباره‏ى رفع بى‏خوابى و زود به خواب رفتن آمده كه:

موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر مى‏گويد: پدرم به نقل از پدرش ازعليهم‌السلام أَجمعين - به ما نقل كرد كه: حضرت فاطمه(عليهما‌السلام) از بى‏خوابى به رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) گله نمود. حضرت فرمود: دختر عزيزم، بگو:

يا مُشْبِعَ الْبُطُونِ الْجآئِعَةِ، وَ يا كاسِىَ الْجُسُومِ الْعارِيَةِ، وَ يا مُسَكِّنَ الْعُرُوقِ الضّارِبَةِ، وَيا مُنَوِّمَ الْعُيُونِ السّاهِرَةِ، سَكِّنْ عُرُوقِىَ الضّارِبَةَ، وَ أَذِّنْ لِعَيْنى نَوْماً عاجِلاً.

- اى سير كننده‏ى شكمهاى گرسنه، و اى پوشاننده‏ى تن‏هاى برهنه، واى آرام كننده رگهاى زننده، و اى به خواب برنده‏ى چشمهايى كه به خواب نمى‏رود، رگهاى زننده [بدن ]مرا را آرام فرما، و زود به چشمم اجازه خوابيدن بده.

و حضرت فاطمه(عليهما‌السلام) آن را گفت و بى‏خوابى را كه از آن رنج مى‏برد برطرف شد.

٣ - در روايت ديگر پيرامون دفع بى‏خوابى و زود به خواب رفتن آمده كه خالد بن وليد به بى‏خوابى مبتلا شد. رسول اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) به او فرمود: آيا كلماتى به تو نياموزم كه وقتى گفتى به خواب بروى، عرض كرد: بله. فرمود بگو:

أَللّهُمَّ، رَبِّ السَّمواتِ وَ ما أَظَلَّتْ، وَ رَبَّ الأَرَضينَ وَ ما أَقَلَّتْ، وَ رَبَّ الشَّياطينِ وَ ما أَضَلَّتْ، كُنْ حِرْزى مِنْ خَلْقِكَ جَميعاً، أَنْ يَفْرُطَ عَلَىَّ أَحَدُهُمْ أَوْ أَنْ يَطْغى. عَزَّجارُكَ، وَ لا إِلهَ غَيْرُكَ .

- خداوندا، اى پروردگار آسمانها و هرچه كه آنها بر آن سايه افكنداند، و پروردگار زمينها و هرچه آنها آن را حمل مى‏كنند، و پروردگار شيطانها و آنچه كه آنها گمراهش مى‏كنند، تو خود پناهگاه و چشم آويز من باش از اينكه احدى از مخلوقاتت مرا بر كارى كه [توانِ آن ندارم ]وادار و يا بر من سركشى نمايد. همسايه‏ى تو سربلند است، و معبودى جز تو وجود ندارد.

دعايى جهت در امان ماندن از گزند حيوانات سمّى‏

٤ - درباره‏ى آنچه كه هنگام خوابيدن براى درخواست روزى و ايمنى از گزند حيوانات سمّى گفته مى‏شود، در روايت است كه حضرت علىّ بن حسين(عليهما‌السلام) فرمود: هركس وقت وارد شدن در رختخواب بگويد:

أَللّهُمَّ، أَنْتَ الاَْوَّلُ فَلا شَىْ‏ءَ قَبْلَكَ، وَ أَنْتَ الظّاهِرُ فَلا شَىْ‏ءَ فَوْقَكَ، وَأَنْتَ الباطِنُ فَلاشَىْ‏ءَ دُونَكَ، وَأَنْتَ الْآخِرُ فَلاشَىْ‏ءَ بَعْدَك، أَللّهُمَّ، رَبِّ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الاَْرَضينَ السَّبْعِ وَ رَبَّ التَّوْراةِ وَالاِْنْجيلِ وَالزَّبوُرِ وَ الْفُرْقانِ [يا: الْقُرْآنِ‏] الْحَكيمِ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دآبَّةِ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّكَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقيمٌ .

- خداوندا، تويى اوّلى كه هيچ چيز پيش از تو نيست، و تويى آشكارى كه هيچ چيز برتر و بالاى تو نيست، و تويى باطنى كه هيچ چيز پايين‏تر از تو [در اشياء نفوذ نكرده و] نيست، و تويى آخرى كه هيچ چيز بعد از تو نيست، خداوندا، اى پروردگار آسمانها و زمينهاى هفتگانه، و پروردگار تورات و انجيل و زبور و فرقانِ [يا: قرآنِ‏] استوار، به تو پناه مى‏برم از شرّ هر جنبنده‏اى كه [موى ]پيشانى [و تمام اختيارش را ]گرفته‏اى، براستى كه تو بر راه راست استوار هستى.

خداوند، فقر و نادارى را از او دور نموده، و از گزند و آسيب رساندن هر جانورى به او جلوگيرى مى‏نمايد.

ذكر عملى جهت خواب ديدن رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) ٥ - وقتى خواستى رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) را در خواب ببينى، [به اين صورت عمل كن ]كه روايت شده امام صادق(عليه‌السلام) فرمود! هركس خواست سرورمان رسول خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) را در خواب ببنيد، نماز عشا را بخواند و غسل پاكيزه‏اى بنمايد، و چهار ركعت با چهارصد بار آية الكرسى‏٣٣٥ بخواند، و بعد از نماز هزار بار بر محمّد و آل محمّد(عليهم‌السلام) صلوات بفرستد، و با جامه‏ى پاكيزه‏اى كه در آن - نه با حرام و نه با حلال - آميزش نموده باشد، شب را بسر برد، و دست راست خويش را زير سمت راست صورت خود گذاشته و صد بار تسبيحسُبْحانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ، وَلا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ، وَلا حَوْلَ وَ لاقُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ .: (پاك و منزّه مى‏دانم خدا، و ستايش مخصوص اوست، و معبودى جز خدا نيست، و خداوند بزرگتر است، و هيچ دگرگونى و نيرويى نيست جز به خدا.) و صد بارماشآءَ اللَّهُ : (هر چه خدا خواست همان مى‏شود.) بگويد، مسلّماً پيامبر اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) را در خواب مى‏بيند.

ذكر عملى جهت ابلاغ سلام به خدمت رسول اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) ٦ - هرگاه خواستى كه عرض سلام تو به خدمت پيامبر اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) برسد، به گونه‏اى كه گويى به حضرتش سلام داده باشى، عملى را كه از پيامبر اكرم(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) روايت شده انجام بده، كه فرمود: هركس بعد از رفتن به رختخوابش سوره‏ىتَبارَكَ الَّذىِ بِيَدِهِ الْمُلْك را بخواند و بعد چهار بار بگويد:

أَللّهُمَّ، رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرامِ وَ الْبَلَدِ الْحَرامِ، بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ عَنّى‏ تَحِيَّةً وَ سَلاماً.: (خداوندا، اى پروردگار [سرزمين ]حِلّ‏٣٣٦ و حَرَم و شهر حرام، از سوى من به روح حضرت محمّد(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) درود و سلام برسان.) خداوند دو فرشته را بر او مى‏گمارد تا به خدمت حضرت محمّد(صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ) رسيده و به خدمتش عرض كنند: اى محمّد، فلانى پسر فلانى سلام و رحمت و بركات الهى را بر تو فرستاد.