پرسش و پاسخ
۱- روزه چیست؟ روزه در لغت، عبارت است از: امساك خوددارى و كف خود باز داشتن و خود نگهدارى و پرهیز كردن. ولى از دیدگاه دین روزه عبارت است از: امساك و خوددارى ویژه، با كیفیت ویژه و در زمان ویژه از سوى كسى كه داراى حالت و صفت ویژه است.
سید مرتضى در تعریف روزه مى نویسد: روزه و خوددارى از غذا هنگامى شرعى است كه خوددارى از آنچه مایه ابطال روزه است، انجام پذیرد. صوم جز امساك و ترك محرمات با نیت عبادت خدا نیست، البته به صمت و سكوت نیز صوم مى گویند؛ لذا روزه از دیدگاه شرع، امساك از طلوع فجر تا غروب آفتاب است.
ابن ادریس مى نویسد در روزه قصد قربت و تقرب به خدا لازم است. معنى قصد قربت آن است كه نیت كند روزه مى گیرد جهت تقرب به خدا.
در كتاب معجم فروق اللغة آمده است: «الصیام، هو الكف عن المفطرات مع النیة... و الصوم هو الكف عن المفطرات
»
واژه صیام آنجا بكار مى رود كه آدمى با نیت روزه از مبطلات آن پرهیز كند ولى كلمه صوم بیشتر جایى بكار مى رود كه آدمى از مبطلات خوددارى كند، گرچه نیت روزه نكرده باشد.
نتیجه: هر گونه خوددارى از غذا روزه نمى گویند، روزه آن نوع از خوددارى از مبطلات روزه است كه با نیت خاص عبادت انجام مى گیرد.
۲- چرا روزه ۳۰ روز است؟ سؤال فوق را یكى از یهودیان مدینه در محضر پیامبر اسلامصلى‌الله‌عليه‌وآله
مطرح كرد. آن حضرت فرمود: اثر غذایى كه آدم و حوا خوردند سى روز در آنها باقى مانده بود. البته قابل تذكر است كه سى روز بودن روزه بیشتر یك امر تعبدى است تا یك امر عملى و تحقیقى.
به آدم و حوا خطاب شده بود كه از آن شجره ممنوعه نخورید كه اگر بخورید، به نفس خود ظلم خواهید كرد و خود را به زحمت افكنده و گرفتار دشواری ها خواهید نمود. در اینجا نهى تنزیهى است نه تحریمى غذایى كه آن ها خوردند سى روز طول كشید تا اثر آن از جسم و جانشان بیرون رود.
۳- آدم و حوا در بهشت، آن غذا را خوردند، ما كه آن را نخوردیم، چرا ما باید سى روز را روزه دار باشیم؟ اولا: فلسفه احكام و راز بسیارى از اوامر و نواهى الهى را عقل ما نمى تواند كشف كند؛ عقل ناقص بشرى توان درك راز آنچه را كه عقل كل تصمیم مى گیرد و تصویب مى كند، ندارد. چه بسا، آدمى از راه روزه به مدارج و كمالاتى دست مى یابد كه از سایر طرق میسر نمى باشد. ثانیا؛ به طور كلى دنیا، دنیاى تأثیر و تاءثر است؛ ما همه نتیجه زندگى و اثر وجودى پدر و مادر و اجداد خود هستیم. در حدیث آمده است كه: اثر غذا در نوه ها و ذریه هاى آدمى پدیدار مى شود
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: شیر زن اهل فحشا را به فرزند خود ندهید و اگر دخترى، از راه نامشروع به دنیا آورد و هنگامى كه قدم به دوران شیر دهى نهاد، شیر آن دختر را نیز به فرزندان خود ندهید.
در جلسه مأمون در مرو، در حضور امام هشتمعليه‌السلام
و همه اندیشمندان اسلامى، وقتى سخن از بزرگترین گناه كبیره به میان آمد، اندیشمندان طراز اول حاضر در جلسه گفتند: قتل از همه گناهان سنگین تر است؛ زیرا خدا در قرآن فرمود. امام هشتمعليه‌السلام
كه در آن جلسه حضور داشت، فرمود: به نظر من خطرناكترین و سنگین ترین گناه زنا است؛ زیر شخص قاتل یك نفر را مى كشد، ولى آدم زناكار نسلى را تا قیامت تخریب و فاسد مى كند
. پاسخ امامعليه‌السلام
در آن مجلس به قدرى مورد پذیرش حضار واقع شد كه راوى مى گوید: دانشمندى در جلسه نماند جز آن كه به رسم قدر دانى از پاسخ آن حضرت، دست او را بوسید.
نمى توان گفت كه غذاى آدم و حوا غذاى حرام بود، لكن مى توان گفت كه خداوند متعال انسان ها را مورد امتحان قرار داده و تكالیف سنگینى را مقرر مى دارد تا او را از این طریق به كمالات برتر برساند.
۴- تعزیر روزه خواران چیست؟ روزه خوارى بر دو گونه است: روزه خوارى مجاز كه براى بیماران و مسافران و... مطرح است و روزه خوارى غیر مجاز كه به عنوان عصیان و تمرد در پیشگاه خدا صورت مى گیرد كه این گونه آدمها را حاكم شرع، طبق صلاحدید خود مى تواند مورد تعزیر قرار دهد. در برخى از احادیث بیست شلاق و در بعضى دیگر بیست و پنج بچشم مى خورد و این تعزیر غیر از كفاره اى است كه براى روزه خوار غیر مجاز مقرر شده است. بنابراین به عنوان تعزیر، مى توان كسانى را كه در ماه رمضان حرمت شكنى مى كنند شلاق زد.
۵- در احادیث و قرآن اثرات روحى و جسمى فراوانى براى روزه ذكر شده، در حالى كه در زندگى روزمره بعضى از روزه داران، دیده نمى شود، راز آن چیست؟ انسانها در رابطه با روزه چند گروه اند:
- دسته اى روزه را سد راه آزادیهاى نفسانى خود مى دانند، لكن چون یك دستور آسمانى است به اكراه بدان تن مى دهند ولى در درون، بدان رضایت كامل نداشته و همواره در پى بهانه اى جهت فرار از روزه اند.
- دسته اى هم به روزه توجه دارند و هم بدان مى پردازند و از اینكه از طریق روزه به ضیافت الهى فرا خوانده شده اند، شاد و مسرورند. این گروه خود شامل دسته اند:
گروهى مبطلات متعارف روزه را رعایت مى كنند. (روزه عام)
گروهى علاوه بر روزه دهان، كل اعضاى بدن آنان روزه دار است. (روزه خاص)
گروهى نه تنها همه اعضا و جوارح ظاهرى آنها روزه دار است، بلكه دل و جان آنان نیز روزه دار است. روزه خاص الخاص اینان در همه احوال به خدا مى اندیشند و غیر را در عرصه دل راه نمى دهند.
آنچه در باب فوائد و آثار حیاتبخش روزه در احادیث و قرآن آمده است، غالبا مربوط به روزه خاص الخاص است، و این نوع روزه است كه فرد و جامعه را مى سازد و انسانها را تربیت مى كند. به طور مثال، پزشك به بیمار مى گوید: اگر فلان دارو را مصرف كنى، شفا مى یابى. بیمار مى گوید: من آن را مصرف كردم، ولى درمان نشدم.
پزشك مى گوید: صرفا دوا خوردن راه چاره نیست، باید در كنار آن، پرهیز را هم از نظر دور نمى داشتى و از بعضى از غذاها كه دارو را خنثى مى كنند دورى مى جستى. شخص روزه دار نیز علاوه بر اجتناب از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه، باید از آنچه مانع كمال اثر روزه مى شود پرهیز و دورى كند.
خلاصه این كه، روزه كامل را باید در پیشگاه خالق متعال عرضه داشت و سپس، در انتظار پاداش گرانسنگ از سوى خدا بود و اثرات حیات بخش در نفس و زندگى روزه دار گردید، ولى آنجا كه روزه مطابق خواست الهى، صورت نگیرد، پاداش لازم و شایسته و تأثیر كامل و بایسته را نیز ندارد.
۶- چرا این ماه را رمضان خوانده اند؟ اول اینكه، امام صادقعليه‌السلام
فرمود: در سخن گفتن، دقت و نگویید رمضان آمد و رفت و...؛ زیرا رمضان نامى از نام هاى خداست. باید بگویید، شهر رمضان. امیرالمومنینعليه‌السلام
نیز فرمود: بگویید شهر رمضان، شما نمى دانید كه رمضان چیست؟
.
دوم اینكه رمضان، از ماده رمض به معناى شدت گرماست؛ گرمایى كه چیزى را آب كند. این ماه چون از عوامل غفران و از اسباب نابود كردن گناهان، است آن را رمضان لقب داده اند.
۷- چرا در ماه رمضان، شیاطین را در حال سلطه بر بعضى انسان ها مى بینم؟ پاسخى كه براى پرسش پنجم داده شد جواب مناسب را به دست مى دهد یعنى روزه خدا پسند و كامل اثر فرار دهندگى دارد و شیاطین را ماءیوس مى كند و آنها را مى بندد نه روزه شیطان پسند بعضى از افراد را شیطان آنچنان مورد تأثیر خود قرار داده است كه اگر یك ماه به سراغ او نیاید او همچنان در خط او عمل مى كند و مهمتر آنكه در دوران حكومت موعود اسلام كه شیاطین و فرزندانش به قتل رسیده اند، باز هم نافرمانی ها كم و بیش وجود دارد؛ زیرا هواهاى نفسانى حضور دارند، در ماه مبارك رمضان نیز مى تواند مسئله از این قرار باشد.
امام خمینى (قدس سره) مى فرماید: طورى نباشید كه پیش از فرا رسیدن شهر رمضان همانند ساعت به دست شیطان كوك شده باشید. در این یك ماه كه شیاطین در زنجیراند. شما به طور خودكار به معاصى و اعمال خلاف دستورات اسلام مشغول گردید. گاهى انسان عاصى و گرفتار بر اثر دورى از حق و كثرت معصیت آنچنان در تاریكى و نادانى فرو مى رود كه دیگر نیازى به وسوسه شیطانى ندارد، خود به رنگ شیطان در مى آید صبغة الله مقابل صبغه شیطان است.
0%
نویسنده: سید محمد شفیعی
