٩ - استبراء:

يعنى حيوانى كه به خوردن نجاست انسان عادت كرده مثل مرغ و جوجه و غيره بول و غائط آنها نجس مى باشد و اگر بخواهيم كه پاك شوند بايد مدتى بجاى نجاست غذاى پاك به آنها داد و جلوى نجاستخوارى آنها را گرفت .به چنين كارى استبراء گويند.

١٠ - غائب شدن مسلمان :

اگر لباس ، بدن ، ظرف ، و فرش مسلمان نجس شود و او غايب گردد بعد كه او را ملاقات مى كنيم اگر احتمال دهيم كه آنها را آب كشيده است ، آن چيز پاك خواهد بود و اجتناب از آن ها لازم نيست

به پرسشهاى زير پاسخ دهيد:

١ - آب مضاف نجس چگونه پاك مى شود؟

٢ - خون پشه پاك است يانجس ؟

٣ - با حركت كف پا و نوك عصاى نجس بر روى آسفالت پاك مى شود؟

٤- ساختمان و ديوار نجس كه خشك شده باشد چگونه پاك مى شود؟

٥- استحاله و انتقال را توضيح دهيد؟

درس ششم : نماز

نماز چيست ؟

نماز سرود عشق و آهنگ آسمانى است

نماز سرود فضليت و پاكى است

نماز ريسمانى است كه ما را به خداوند جهان متصل مى كند.

در آن وقت كه به وسيله نماز به خدا نزديك مى شويم جسم و جان خود را فراموش مى كنيم و تنها نيرو و قدرت لايزال خداوند را مى بينيم

در آن لحظه كه آدمى به كمال و شكوه بى نهايت آفريدگار جهان مى انديشد، سراپا شيفته آن مى شود، دل و جانش به خضوع و خشوع و فروتنى مى گرايد، با آهنگ فطرت در برابر آن همه كمال و عظمت سر تعظيم فرود مى آورد، سر به زمين مى سايد و زبان به ستايش مى گشايد.

آن نيايش و پرستش و اين راز و نياز و كمك خواهى در زبان قرآن نماز ناميده مى شود.

نماز، مراسم مخصوصى براى پرستش خدا و راز و نياز با اوست كه در آن جنبه هاى ارزنده و آموزنده خاصى در نظر گرفته شده و به همين جهت شكل مخصوصى به خود گرفته است

نماز، سرود توحيد و يكتا پرستى ، پاكى و فضيلت است كه روح و جان ما را از شرك و آلودگى شستشو داده و بايد فكر و درون ما را در برابر عوامل شرك زا و آلوده كننده يى كه در زندگى روزمره با آنها سر و كار داريم پاك و يكتاپرست نگه مى دارد.

كمتر كسى است كه در اثناى كار روزانه ، دستش ، لباسش ، دست و صورتش سر و پايش و گاهى همه پيكرش كثيف نشود و به تنظيف روزانه آنها نيازمند نباشد، دانش آموز يا دانشجويى كه درس مى خواند، معلمى كه درس مى دهد، كشاورزى كه به كند و كاو زمين ، كاشتن تخم و برداشت محصول مشغول است ، كارگر يا مهندسى كه در كارگاه كار مى كند، پرستار يا پزشكى كه با بيماران سر و كار دارد، بانوى خانه دارى كه خانه را اداره مى كند همه بايد روزى يك يا چند بار لباس و تن خود را شستشو دهند، تا پاكيزه بمانند.

روح ما نيز در ميدان زندگى روزانه به همين اندازه يا بيشتر در معرض آلودگى است ، آلودگى به هوسها خودخواهيها و صدها آلودگى هاى ديگر. بنابراين بايد همانطور كه لباس و تن خود را مى شوييم و پاكيزه مى كنيم ، دل و جان را هم شستشو دهيم و پاكيزه كنيم ، خود را به خدا كه سرچشمه پاكى و كمال است نزديك سازيم ، لحظاتى را به ياد او، به نيايش او و راز و نياز با او بگذرانيم و روح آلوده را در چشمه صاف و زلال الهى شستشو دهيم

نمازهاى پنجگانه همين كار را مى كند با پنج نماز در روز، خداوند، لغزشها را از آدمى مى زدايد و او را پاكيزه مى كند.

چرا نماز بخوانيم ؟

نماز پيوند انسان با خدا، شستشوى روان ، و راز و نياز با آفريننده يكتاست در آن لحظه كه انسان احساس پوچى و بى ارزشى در خود مى كند، از همه كس و همه جا بريده ماءيوس و نااميد در انديشه آينده خويش است دل به معبود خويش ‍ مى سپارد، بر مى خيزد و وضو مى گيرد و با قلبى مطمئن و آرام رو به قبله مى ايستد و توجه خود را از همه جا مى برد و بخداى خويش توجه مى كند و با او راز و نياز مى نمايد در اين هنگام حس مى كند كه با راز و نياز، خود را سبك تر و آرام تر نموده و خويشتن را بخدا نزديك مى بيند.

بايد دانست كه همانطور كه جسم و بدن پس از مدتى كه مى گذرد كثيف و آلوده مى شود و با شستشوى جسم ، بدن سبك و آرام مى گردد، روح و روان همه كه در اثر عوامل بيرونى آلوده و كثيف شده انسان ، با نماز، آن را تميز و شفاف مى سازد اين است كه بزرگان گفته اند، نماز معراج مؤ من و وسيله نزديك شدن انسان به خدا و آرام بخش ‍ دلهاست

اقسام نماز

نماز به دو دسته تقسيم مى شود:

١ - نمازهاى واجب

٢- نمازهاى مستحب

الف - نمازهاى واجب

عبارتند از:

١- نمازهاى يوميه (شبانه روزى)

٢ - نماز آيات

٣ نماز ميت

٤- نماز طواف واجب خانه كعبه

٥ - نماز قضاى خود و قضاى پدر و مادر كه بر عهده پسر بزرگتر است

٦ - نمازى كه با اجير شدن يا به نذر و قسم واجب مى شود.

نمازهاى يوميه

در شبانه روز انسان بايد پنج بار نماز بخواند و اين نماز كه به نام نماز روزانه معروف است عبارتند از:

١ - نماز صبح كه دو ركعت است كه نمازگزار از اذان صبح تا قبل از طلوع آفتاب فرصت دارد بخواند.

٢ - نماز ظهر كه چهار ركعت است

٣ - نماز عصر است كه همانند نماز ظهر چهار ركعت است و وقت اين دو نماز از اذان ظهر تا غروب است

٤ - نماز مغرب - كه وقت شروع آن بعد از اذان مغرب است و پايان وقت آن تا نزديك نصف شب است

٥ - نماز عشاء كه وقت آن بعد از نماز مغرب است تا نصف شب

واجبات نماز

واجبات نماز يازده چيز است : كه بعضى ركن و بعضى غير ركن اند.

در ركن اگر چيزى اضافه يا كم شود حتى اگر اشتباه باشد نماز باطل است ولى در غير ركن اگر از روى فراموشى كم يا زياد شود نماز باطل نيست

آنهايى كه ركن اند عبارتند از:

١ - نيت :

يعنى نماز را بخاطر نزديك شدن بخداوند و اطاعت از فرمان او بخواند.

٢ - تكبيرة الاحرام :

يعنى پس از نيت مى گويد: الله اكبر

٣ - قيام :

يعنى ايستادن در موقع تكبيرة الاحرام و پيش از ركوع كه به آن قيام متصل به ركوع گويند.

٤ - ركوع :

يعنى بعد از قرائت حمد و سوره در ركعت اول و دوم و يا بعد از تسبيحات چهارگانه در ركعت سوم و چهارم نماز گزار ركوع مى كند يعنى در پيشگاه الهى به احترام او به قدرى خم مى شود كه كف دستها به زانوها برسد، آنگاه ذكر ركوع را مى خواند:سبحان ربى العظيم و بحمده

٥ - سجود:

يعنى نمازگزار بعد از هر ركعت دو سجده مى كند كه پيشانى و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت شصت پا را بر زمين مى گذارد و ذكر سجده را مى خواند:

سبحان ربى الاعلى و بحمده

و آنهايى كه غير از ركن اند عبارتند از:

١ - قرائت :

يعنى خواندن حمد و سوره در ركعت اول و دوم نماز

٢ - ذكر:

كه عبارت از ذكر ركوع و سجود است

٣ - تشهد:

در ركعت دوم و ركعت آخر نمازها بايد نمازگزار بعد از سجده دوم بنشيند و تشهد بخواند:

اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله ، اللهم صل على محمد و آل محمد

٤ - سلام :

نمازگزار بعد از تشهد ركعت آخر، نماز سلام مى دهد و مى گويد:

السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته السلام علينا و على عبادالله الصالحين السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

٥ - ترتيب :

يعنى نمازگزار بايد نماز را به ترتيب بخواند يعنى حمد را قبل از سوره و ركوع را قبل از سجده و تشهد را قبل از سلام بخواند و چنانچه پس و پيش خواند نمازش باطل مى شود.

٦ - موالات :

يعنى نمازگزار تمام بخشهاى نماز را بايد بدون فاصله و پشت سر هم انجام دهد.

اذان و اقامه

فرا رسيدن وقت هر نماز با اذان اعلام مى شود، هنگام سپيده صبح ، ظهر عصر، غروب آفتاب و در نخستين لحظات تاريك شدن هوا در هر منطقه اسلامى با آهنگ روح نواز اذان به همه اعلام مى شود كه وقت نماز فرا رسيده است

اذان يكى از شعائر اسلامى و سنت مؤ كد است كه همواره مسلمانان را متنبه و آگاه مى سازد.

چگونگى اذان و اقامه :

الله اكبر اذان ٤ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

اشهد ان لا اله الا الله اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

اشهد ان محمد رسول الله اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

اشهد ان عليا ولى الله اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

حى على الصلوة اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

حى على الفلاح اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

حى على خيرالعمل اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

قد قامت الصلوة اقامه ٢ مرتبه

الله اكبر اذان ٢ مرتبه ، اقامه ٢ مرتبه

لا اله الا الله اذان ٢ مرتبه ، اقامه ١ مرتبه

آموزش نماز

نمازگزار پس از اذان و اقامه رو به خانه كعبه مى ايستد و نيت مى كند كه كارش براى خداست آنگاه با دلى آرام و به دور از هر كار ديگر دل به سوى خدا مى آورد در حالى كه دستها را تا نزديك گوشهاى خود بالا برده مى گويد: الله اكبر «خدا از هر كس و هر چيز بزرگتر و از آنچه در تصور ما بگنجد برتر است»

سپس حمد و سوره را مى خواند:

( بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ﴿ ١ ﴾

الْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴿ ٢ ﴾الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ﴿ ٣ ﴾مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴿ ٤ ﴾إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴿ ٥ ﴾اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ﴿ ٦ ﴾صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ)

( بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ﴿ ١ ﴾اللَّـهُ الصَّمَدُ﴿ ٢ ﴾لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ﴿ ٣ ﴾وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدٌ )

سپس به ركوع مى رود و مى گويد:سبحان ربى العظيم و بحمده

آنگاه سر از ركوع برميدارد و مى گويد:سمع الله لمن حمده ، الله اكبر

آنگاه به سجده مى رود و در سجده چنين مى خواند:سبحان ربى الاعلى و بحمده

آنگاه سر از سجده بر ميدارد و مى گويد:اءستغفرالله ربى و اتوب اليه

سپس به سجده دوم مى رود و پس از ذكر سجده ، سر بر مى دارد و مى نشيند.

آنگاه بلند مى شود و مى گويد:

بحول الله و قوته اقوم و اقعد

سپس حمد و سوره را مثل گذشته مى خواند و پس از خاتمه سوره ، قنوت مى گيرد و ذكر قنوت را مى خواند در قنوت هر آيه و دعائى را مى تواند بخواند مثلا:رب زدنى عملا و الحقنى بالصالحين

سپس به ركوع مى رود و ذكر ركوع را مى خواند.

بعد به سجده مى رود و دو سجده را مانند قبل انجام مى دهد. بعد مى نشيند و تشهد مى خواند:اشهد ان لا اله الاالله وحده لاشريك له # و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل على محمد و آل محمد

پس از تمام شدن تشهد اگر نماز دو ركعتى است سلام مى دهد و اگر نماز سه ركعتى و يا چهار ركعتى باشد بلند مى شود و تسبيحات چهارگانه را مى خواند:سبحان الله و الحمدلله و لااله الاالله و الله اكبر(سه بار) آنگاه به ركوع مى رود و ذكر ركوع را مى خواند بعد به سجده مى رود و دو سجده را انجام مى دهد بعد مى نشيند و چنانچه نماز مغرب باشد تشهد مى خواند و سلام مى دهد. واگر نماز چهار ركعتى است مثل (ظهر- عصر- عشاء) دوباره برمى خيزد و تسبيحات چهارگانه را مانند قبل مى خواند و به ركوع مى رود و بعد دو سجده را بجا مى آورد سپس مى نشيند و مانند قبل تشهد مى خواند و بعد سلام مى دهد و مى گويد:

السلام عليك ايهاالنبى و رحمة الله و بركاته السلام علينا و على عباد الله الصالحين السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

به پرسشهاى زير پاسخ دهيد:

١ - فرا رسيدن وقت نماز با چه چيز اعلام مى شود؟

٢ - تفاوت اذان واقامه در چيست ؟

٣ - آيا ركوع و سجود ركن اند؟

٤ - در كدام يك از ركعات نماز، تشهد خوانده مى شود؟

٥ - تفاوت ركوع با ذكر ركوع چيست ؟

درس هفتم : شكيات نماز

شكيات بر ٢٣ قسم است ، هشت قسم آن نماز را باطل مى كند و به شش قسم آن نبايد اعتنايى كرد و نه قسم آن صحيح است

شكهاى باطل :

اگر يكى از اين شكها را براى نمازگزار پيش آيد، نمازش باطل است :

١ - شك در شماره ركعتهاى نمازهاى دو ركعتى

٢ - شك در شماره ركعتهاى نماز سه ركعتى

٣ - در شكهاى نمازهاى چهار ركعتى كه پاى يك در ميان باشد.

٤ - اگر در نمازهاى چهار ركعتى پيش از تمام شدن سجده دوم شك كند.

٥ - شك بين ٢ و ٥ يا ٢ و بيشتر از ٥.

٦ - شك بين ٣ و ٦ يا ٣ و بيشتر از ٦.

٧ - شك بين ٤ و ٦ و يا ٤ و بيشتر از ٦.

٨ - شك در ركعتهاى نماز كه نداند چند ركعت خوانده

شكهائى كه نبايد به آن ها اعتنا كرد:

١ - شك در چيزى كه نمازگزار از محل آن گذشته است مثل اينكه در ركوع شك كند كه آيا حمد و سوره را خوانده يا نه

٢ - شك بعد از سلام نماز

٣ - شك بعد از گذشتن وقت نماز

٤ - شك كسى كه زياد در نماز شك مى كند كه به او كثيرالشك مى گويند.

٥ - شك امام در شماره ركعتهاى نماز در صورتى كه ماءموم آن را بداند و يا شك ماءموم در ركعتهاى نماز در صورتى كه شماره آن را امام بداند كه در صورت اول ، امام با رجوع به ماءموم رفع شك از خود مى كند و در صورت دوم ، ماءموم ، با رجوع به امام ، وظيفه خود را انجام مى دهد.

٦ - شك در نمازهاى مستحبى

شكهاى صحيح

در نه صورت اگر نمازگزار در شماره ركعتهاى نماز چهار ركعتى شك كند بايد به دستورات زير عمل نمايد:

١ - نمازگزار بعد از سربرداشتن از سجده دوم شك كند دو ركعت خوانده يا سه ركعت ، بنا را بر سه مى گذارد و يك ركعت ديگر را مى خواند و نماز را تمام مى كند سپس يك ركعت نماز احتياط ايستاده ، يا دو ركعت نشسته مى خواند.

٢ - شك بين دو و چهار بعد از سجده دوم ، بنا را بر چهار مى گذارد و نماز را تمام مى كند و دو ركعت نماز احتياط مى خواند.

٣ - شك بين دو و سه و چهار بعد از سجده دوم بنا را بر چهار مى گذارد و نماز را تمام مى كند آنگاه دو ركعت نماز احتياط ايستاده و دو ركعت نشسته مى خواند

٤ - شك بين چهار و پنج بعد از سجده دوم كه بنا را بر چهار مى گذارد و نماز را تمام نموده و بعد از نماز، دو سجده سهو مى كند.

٥ - شك بين سه و چهار در هر كجاى نماز كه باشد بنا را بر چهار مى گذارد و نماز را تمام مى كند وبعد يك ركعت نماز احتياط ايستاده مى خواند.

٦ - شك بين چهار و پنج در حال ايستاده كه بايد نمازگزار بدون ركوع بنشيند و تشهد را بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده را بخواند.

٧ - شك بين سه و پنج در حال ايستاده كه بايد نماز گزار بدون ركوع بنشيند و تشهد را بخواند و سلام دهد و دو ركعت نماز احتياط را ايستاده بخواند.

٨ - شك بين سه وچهار و پنج در حال ايستاده كه بايد نمازگزار، بنشيند و سلام دهد سپس دو ركعت نماز احتياط ايستاده و دو ركعت نشسته بخواند.

٩ - شك بين پنج و شش در حال ايستاده كه بايد نمازگزار بنشيند و تشهد بخواند و سلام دهد سپس دو سجده سهو را بجا آورد.

نماز احتياط

كسى كه نماز احتياط بر او واجب شده بايد فورا بعد از نماز نيت كند و تكبير بگويد و حمد را بخواند و به ركوع رود و دو سجده را بخواند پس اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است تشهد مى خواند و سلام مى دهد و اگر دو ركعت بعهده اوست پس از دو سجده ديگر پس از دو سجده برمى خيزد و يك ركعت ديگر مثل قبل مى خواند و پس از دو سجده ديگر تشهد مى خواند و سلام مى دهد و دو ركعت نماز احتياط نشسته هم به همين صورت مى خواند با اين تفاوت كه بجاى ايستادن مى نشيند. بايد توجه داشت كه نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد آهسته خواند ونيت هم به زبان نياورد.

سجده سهو

در شش مورد بايد سجده سهو كرد يعنى نمازگزار بعد از سلام نماز فورا نيت سجده سهو مى كند و پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است مى گذارد و مى گويد:بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آل محمدآنگاه سر از سجده برمى دارد و دوباره به سجده مى رود و باز همان ذكر را تكرار مى كند و سر از سجده بر مى دارد و مى نشيند و تشهد مى خواند و سلام مى دهد.

مواردى كه سجده سهو لازم است عبارتند از:

١ - در بين نماز، سهوا حرف بزند.٢ - جائى كه در نماز نبايد سلام دهد مثلا در ركعت اول سهوا سلام دهد ٣ - در نماز يك سجده را فراموش كند ٤ - تشهد نماز را فراموش كند ٥ - در نماز ٤ ركعتى بعد از سجده دوم شك كند كه ٤ ركعت خوانده يا ٥ ركعت در اين صورت مى نشيند و نماز را تمام مى كند و دو سجده سهو بجا مى آورد ٦ - و همچنين در نماز چهار ركعتى در حالت ايستاده شك بين ٥ و ٦ پيش آيد.

به پرسشهاى زير پاسخ دهيد:

١- اقسام شكهاى باطل كدامند؟

٢- چه شكهايى نبايد به آنها توجه كرد؟

٣- شكهاى صحيح چند نوعند؟

٤- نماز احتياط را چگونه بايد خواند؟

درس هشتم : نماز آيات

نماز آيات با يكى از چهار مورد زير واجب مى شود:

١ - گرفتن خورشيد.

٢ - گرفتن ماه

در هر مورد لازم نيست تمام قرص گرفته شود و يا كسى بترسد.

٣ - زلزله اگر چه كسى نترسد.

٤ - رعد و برق و طوفانهاى شديد در صورتى كه بيشتر مردم بترسند.

كيفيت نماز آيات :

نماز آيات دو ركعت است در هر ركعت پنج ركوع دارد به صورتهاى مختلف خوانده مى شود و مختصرترين صورت آن ، بدين گونه است كه نمازگزار پس از نيت تكبير مى گويد و حمد و سوره را پنج قسمت مى كند و در هر قسمت به ركوع مى رود و سر از ركوع برمى دارد و قسمت ديگر را مى خواند مثلا مى گويد:

بسم الله الرحمن الرحيم ركوع

( قُلْ هُوَ اللَّـهُ أَحَدٌ ) ركوع

( اللَّـهُ الصَّمَدُ ) ركوع

( لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ) ركوع

( وَلَمْ يَكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدٌ ) ركوع

و بعد به سجده مى رود و پس از سجده بر مى خيزد و حمد را مى خواند و سوره را به همان صورت قبل تقسيم مى كند آنگاه به سجده مى رود و تشهد را مى خواند و سلام مى دهد و مستحب است كه قبل از ركوع دهم ، قنوت نيز بخواند.

نماز ميت

نماز بر مرده مسلمان اگر چه بچه باشد و شش سال او تمام شده باشد واجب و لازم است و بايد بعد از غسل دادن و كفن كردن ميت ، بر او نماز خواند و لازم نيست دسته جمعى باشد حتى اگر يكنفر باشد بايد خود، بر او نماز بخواند.

دستور نماز ميت به قرار زير است :

ميت را در برابر نمازگزار به پشت بخوابانند بطوريكه سر او بطرف سمت راست نمازگزار و پاى او بطرف چپ نمازگزار قرار گيرد.

نماز ميت پنج تكبير دارد:

پس از تكبير نماز اول مى گويد:اشهد ان لااله الله و ان محمدا رسول الله

پس از تكبير دوم مى گويد:اللهم صل على محمد و آل محمدپس از تكبير سوم مى گويد:اللهم اغفر للمؤ منين و المؤ منات بعد از تكبير چهارم ، اگر ميت مرد است مى گويد:

اللهم اغفر لهذا الميت و اگر زن است مى گويد:اللهم اغفر لهذه الميت بعد تكبير پنجم را مى گويد و نماز را تمام مى كند.

نماز طواف كعبه

يكى از اعمال عمره و حج ، طواف است ، يعنى هفت دور گشتن به دور خانه خدا با شرايطى كه در مناسك حج آمده است ، بعد از تمام شدن طواف بايد فورا دو ركعت نماز به نيت نماز طواف مثل نماز صبح در كنار مقام ابراهيم بخوانند و نبايد بين نماز وطواف فاصله بيفتد يا در جاى ديگرى غير از مقام ابراهيم خوانده شود.

نماز قضاء

كسى كه نماز واجب خود را در وقت نخوانده يا باطل بوده بايد قضاء، آن را هر چه زودتر بخواند همچنين اگر پدر و مادر نماز و روزه را بجا نياورده اند بر پسر بزرگتر واجب است كه براى آنها نماز بخواند و روزه بجا آورد و چنانچه نتواند ومشكلش باشد بايد ديگرى را بر اين كار اجير كند.

نمازى كه شخص اجير شده يا نذرى كرده كه آن را بخواند

اگر شخصى اجير شده باشد كه در برابر گرفتن مزد، نمازهاى فوت شده ميتى را بخواند و يا اين كه شخصى بخواهد تبرعا و بدون گرفتن مزد، نمازهاى او را بجا آورد، بر او لازم است نمازهاى ميت را به هر نحو كه مشخص كرده اند بخواند و همينطور اگر كسى نذر يا عهد كرده نماز را بخواند، آن نماز نيز بر او واجب مى باشد مثلا شخصى نذر كرده و يا با خداى خود عهد وپيمان بسته كه سه روز نماز بخواند، اين نماز مثل همان نماز يوميه و روزانه است و تفاوتى ندارد.

نماز مسافر

اگر انسان به سفر برود در صورتى كه سفرش كمتر از ٨ فرسخ نباشد، بايد، نمازهاى چهار ركعتى ؛ مثل ظهر و عصر و عشاء را دو ركعت بخواند كه به آن نماز قصر يا (كوتاه) مى گويند بايد توجه داشت كه ديگر فرق بين گذشته و امروز نيست چه گذشته كه مردم با الاغ سفر مى كردند و ماهها سفرشان طول مى كشيد و چه امروز كه مردم با هواپيما سفر مى كنند ولى اگر مسافر پيش از گذشتن وقت نماز به شهر خود برسد نماز را در وطن خود بطور كامل مى خواند.

نماز جماعت

مستحب است كه نمازهاى واجب به ويژه نمازهاى روزانه را، با جماعت بخوانند، زيرا نماز پشت سر امام جماعت عادل هر ركعت ، آن ثواب صد ركعت دارد و هر چه بر تعداد ماءمومين اضافه شود ثواب جماعت هم بيشتر مى شود.

نماز جمعه

نماز جمعه در زمان حضور امام واجب است و در زمان غيبت واجب تخييرى است

اقسام روزه :

روزه به چهار نوع تقسيم مى شود: ١ - واجب ٢ - حرام ٣ - مستحب ٤ - مكروه

روزه هاى واجب :

الف - روزه ماه رمضان

ب - روزه قضاء و كفاره

ج - روزه اى كه با نذر واجب مى شود

د- روزه قضاء پدر بر پسر بزرگتر

روزه هاى حرام :

الف - روزه عيد سعيد فطر و عيد سعيد قربان

ب - روزه مستحبى فرزند كه سبب ناراحتى پدر و مادر شود ويا آنكه فرزند را از گرفتن آن نهى كرده باشند.

روزه هاى مستحب :

الف - هر پنجشنبه و جمعه

ب - روز مبعث (٢٧ ماه رجب)

ج - عيد غدير(١٨ ذيحجه)

د- روز ميلاد پيامبر (١٧ ربيع الاول)

ه‍- روز عرفه (٩ذيحجه)

و- تمام ماه رجب و شعبان

ن - عيد نوروز

ى - ١٣ و ١٤ و ١٥ هر ماه

روزه هاى مكروه :

الف - روزه مستحبى ميهمان بدون اجازه ميزبان و يا نهى او

ب - روزه مستحبى فرزند بدون اجازه پدر

ج - روزه روز عاشورا

د- روزه روز عرفه در صورتى كه مانع از مراسم دعا شود.

ه‍- روزه روزى كه نمى داند عرفه است يا عيد قربان

نيت :

در روزه لازم است كه انسان نيت كند و لازم نيست نيت را بر زبان بياورد بلكه همانقدر كه براى سحرى برمى خيزد و روزه مى گيرد كافى است و بهتر است كه از شب اول ماه رمضان بمدت يكماه نيت كند.

مبطلات روزه :

كارهايى كه روزه را باطل مى كند عبارتند از:

الف و ب - خوردن و آشاميدن

ج - رساندن غبار يا دود غليظ به حلق

د- فرو بردن تمام سر به زير آب

ز- قى كردن به طور عمد

ه - آميزش با همسر

ى - استمناء يعنى كارى كند كه جنب شود و منى از او بيرون بيايد.

ن - باقى ماندن بر جنابت تا اذان صبح بدون عذر

مساءله - خوردن و آشاميدن از روى فراموشى روزه را باطل نمى كند.

مساءله - تزريق آمپول اگر بجاى غذا نباشد اشكال ندارد ولى بايد از استعمال آمپول تقويتى و يا غذايى خوددارى كرد(٥)

چيزهايى كه خمس ندارد:

١ - مالى كه از ارث به انسان برسد

٢ - چيزهايى كه به انسان بخشيده اند(٧)

٢ - دام و حيوانات بايد يكسال يا بقولى يازده ماه از مالكيت آن گذشته باشد پس اگر شخص ٥٠ گوسفند بخرد و پس از گذشت ده ماه آن را بفروشد زكات ندارد.

٣ - حيوانات بايد در تمام سال بيكار باشند پس گاو و شترى كه در كار مزرعه از او استفاده مى شود زكات ندارد.

٤ - حيوان در تمام مدت سال از علفهاى بيابان و خودرو استفاده كند پس اگر در تمام مدت سال يا مقدارى از آن از علفهاى چيده شده استفاده كند زكات ندارد.

٥ - زكات طلا و نقره در صورتى واجب است كه به صورت سكه باشد بنابراين زيور آلات طلا كه خانمها استفاده مى كنند زكات ندارد.

٦ - پرداخت زكات بايد با نيت پاك و براى خدا باشد نه اغراض ديگر.

راه هاى مصرف زكات :

در هشت مورد مى توان زكات را به مصرف رساند:

١- فقير يعنى كسى كه درآمدش كمتر از خرج سالش باشد يا معلول است و نمى تواند كار كند و منشاء مالى ديگرى هم نداشته باشد.

٢ - مسكين و آن فقيرى كه درمانده و بينواست و هرچه تلاش مى كند كارى برايش پيدا نمى شود نه آنكه از كار بگريزد.

٣ - به كافران براى كمك گرفتن از آنها در جنگ و يا نرم كردن دلهاى آنها بطورى كه به اسلام توجه پيدا كنند و مسلمان شوند.

٤ - براى آزاد كردن بردگان كه در قديم برده گيرى و برده دارى مرسوم بوده است و اسلام با اين كار با شيوه بردگى مبارزه كرده است

٥ - بدهكارى كه قدرت پرداخت قرض خود را ندارد.

٦ - كارهايى كه مربوط به عموم مردم و رفاه آنان است مانند پل سازى و جاده كشى و برق كشى و غيره

٧ - مسافرى كه در سفر درمانده يا پول او را دزديده اند و هيچ راهى براى بازگشت به وطن خود ندارد.

٨ - كسانى كه از طرف امام يا نايب او ماءمور جمع آورى زكات و مصرف آنها بر طبق دستور هستند.

به پرسشهاى زير پاسخ دهيد:

١ - خمس يعنى چه ؟

٢ - به چه چيزهايى خمس تعلق مى گيرد؟ آنها را نام ببريد.

٣ - راه مصرف خمس چگونه است ؟

٤ - چه چيزهايى خمس ندارد؟ آن ها را نام ببريد؟

٥ - حد نصاب كه در زكات نام برده مى شود يعنى چه ؟

٦ - زكات گندمى كه هم از آب باران استفاده مى كند و هم از آب چاه چيست ؟

٧ - آيا حد نصاب قبل از كم كردن مخارج محاسبه مى شود يا بعد از آن ؟

درس نهم : حج و امر به معروف و نهى از منكر

حج يكى از مراسم با شكوه اسلام و تجسم عملى ايمان است كسانى كه موفق به رفتن حج شده اند توان و قدرت ايمان را عملا ديده اند و تنها ايمان و اسلام است كه ميليونها مسلمان از اطراف جهان در يك نقطه گردآورى كرده كه همه با يك لباس و يك شعار برگرد خانه توحيد بگردند و ايمان خود را اظهار كنند اين يك خانه مكعبى شكل كه زير بنايش را آدم نهاد، و ابراهيم قهرمان توحيد به تعميرش پرداخت يك الگو و نمونه است چنين نيست كه بعضى ها تصور مى كنند كه اين خود، بت پرستى است زيرا ما كعبه را مانند بت نمى پرستيم ما خدا را پرستش مى كنيم و به گفته قرآن كه هر طرف رو كنيد خدا آنجاست خداوند ماده نيست كه نياز به مكان داشته باشد، در اين صورت كعبه سنبل وحدت و يكپارچگى امت اسلامى است خداوند اين مكان را بعنوان جلوه اى از قدرت و توان خويش به نمايش گذاشته و همه را بسوى آن دعوت كرده تا قبله گاه خود قرار دهند و وحدت و يكپارچگى امت برقرار بماند و آئين توحيد كه تمام مردم در روى زمين را به وحدت و يكپارچگى دعوت مى كند لطمه نبيند و از بين نرود.

مراسم حج بر هر مسلمانى كه توان مالى و جسمى داشته باشد لازم و واجب است و هر مسلمانى كه واجد شرايط باشد، بايد به اين آزمايشگاه بزرگ الهى سر بزند و از نزديك مكانهاى گوناگون عرفات ، مشعر، منى ، صفا و مروه و رمى جمرات سه گانه را ببيند و مشاهده كند كه هر كدام برايش يك تجسم عملى اسلام و موجب يك نوع طهارت و پاكيزگى روحى است

احكام حج :

حج بر كسى واجب مى شود كه :

١ - بالغ باشد.

٢ - عاقل و آزاد باشد.

٣ - بخاطر رفتن به حج ناگزير به كار حرام يا ترك واجبى كه اهميتش از حج بيشتر است نباشد.

٤ - مستطيع باشد كه اين استطاعت همانطورى كه گذشت هم از نظر مالى است كه بايد مخارج خود و كسانى كه خرجى آنان بر او واجب است داشته باشد و پس از بازگشت براى كسب و زراعت و غيره سرمايه كافى در اختيارش ‍ باشد و يا بر سر كار خود برقرار باشد و هم از نظر جسمى كه بايد حج گزار از سلامت جسمى و مزاجى برخوردار بوده كه بتواند اعمال خود را بجا آورد و هم اين كه از نظر راه از آزادى و امنيت برخوردار باشد.

در اين صورت شخصى كه حج بر او واجب شده و توان مالى و جسمى دارد نمى تواند حج خود را ترك كند و پول آن را به راه هاى خير مصرف نمايد.

امر به معروف و نهى از منكر

جهانى كه در آن زندگى مى كنيم جهان عمل و عكس العمل است تمامى موجودات از انسان گرفته تا حشرات در برابر دنياى بيرون خود عكس العمل نشان مى دهند و انسان كه از نيروى انديشه وعقل برخوردار است عكس العملش بسيار گسترده تر است كرمى كه در خاك زندگى مى كند به محض احساس خطر خود را جمع مى كند و يا در درون خاك ، خود را پنهان مى سازد و انسان هم در برابر كارهايى كه مخالف با فطرت و ذات اوست ، از خود عكس العمل نشان مى دهد كارهايى را كه فطرتش پاسخ مثبت به آن مى دهد مى پذيرد مانند تمامى كارهاى خوب و آنچه در فرهنگ دينى بعنوان واجبات و مستحبات از آن ياد شده است و كارهايى كه فطرت به او پاسخ منفى مى دهد نمى پذيرد و آن را رد مى كند مانند كارهاى حرام و مكروه ، اينجاست كه انسان بر اساس انديشه و فطرت و آگاهى هاى خود مى كوشد كه ديگران را به كارهاى نيك وادار سازد و آنها را از كارهاى زشت باز دارد. از اين رو فصلى در فرهنگ اسلامى به نام امر به معروف و نهى از منكر به وجود مى آيد. پس امر به معروف و نهى از منكر فضولى در كارهاى ديگران نيست بلكه پاسخى است به فطرت انسانى از اين رو علىعليه‌السلام درباره امر به معروف و نهى از منكر در نهج البلاغه مى فرمايد: «بدانيد كه امر به معروف و نهى از منكر سبب انجام واجبات و ترك محرمات مى گردد و با آن مى توان امينت اجتماعى به وجود آورد تا پيروان همه مذاهب آسمانى در كنار هم با صلح و صفا زندگى كنند، بديهى است كه با اين ابزار، مى توان ريشه هاى فساد را خشكاند، و نابود كرد و براى مردم محيط سالم به وجود آورد».

شرايط امر به معروف و نهى از منكر:

البته بايد توجه داشت كه اين كار واجب داراى شرائطى است كه بايد به آنها توجه كرد.اينها عبارتند از:

١ - شخص بايد معروف و منكر را بخوبى بشناسد تا بتواند درباره او دستورى صادر كند. در اين صورت كارى كه انسان نمى داند انجامش واجب و يا حرام است نمى تواند نسبت به آن امر و يا نهى كند.

٢ - احتمال بدهد كه نصيحت او اثر بخش است و اگر مطمئن باشد كه اثرى ندارد واجب نيست

٣ - شخص گنهكار و قانون شكن اصرار به تكرار آن عمل داشته باشد و اگر كسى يقين كند كه ديگر تكرار نخواهد كرد لازم نيست به او امر يا نهى كند.

٤ - امر به معروف و نهى از منكر، سبب ضرر جانى يا آبروئى براى خود او و يا ديگرى نباشد.