شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل چهاردهم : در حقوق پدر و مادر و نيكى به آنها

الفصل الرابع عشر فى حقوق الوالدين و برهما

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ أَعْظَمُ حَقّاً عَلَى الرَّجُلِ قَالَ وَالِدَاهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سؤ ال شد: چه كسى بيشتر از همه بر مردم حق دارد؟ فرمود: پدر و مادرش

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنَّ الرَّجُلَ يَكُونُ بَارّاً بِوَالِدَيْهِ وَ هُمَا حَيَّانِ فَإِذَا مَاتَا وَ لَمْ يَسْتَغْفِرْ لَهُمَا كُتِبَ عَاقّاً لَهُمَا وَ إِنَّ الرَّجُلَ يَكُونُ عَاقّاً لَهُمَا فِى حَيَاتِهِمَا فَإِذَا مَاتَا وَ أَكْثَرَ الِاسْتِغْفَارَ لَهُمَا فَكُتِبَ بَارّاً

امام باقرعليه‌السلام فرمود: اگر مرد نسبت به پدر و مادرش در زمان حياتشان نيكى كند، و هنگامى كه مردند بر ايشان طلب آمرزش نكرد، در نامه عملش عاق والدين نوشته شود، و اگر مردى كه در زمان حياتشان عاق والدين بوده ، و هنگامى كه مردند بر ايشان استغفار زياد كرد در نامه عملش ‍ جزء نيكوكاران محسوب شود.

عَنِ الْكَاظِمِعليه‌السلام قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا حَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ قَالَ لَا يُسَمِّيهِ بِاسْمِهِ وَ لَا يَمْشِى بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لَا يَجْلِسُ قَبْلَهُ وَ لَا يَسْتَسِبُّ لَهُ

امام كاظمعليه‌السلام فرمود: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله سؤ ال شد: حق پدر بر فرزندش چيست ؟ فرمود:

او را به نامش نخواند، و جلويش راه نرود، و قبل از او ننشيند، و باعث دشنام به او نشود.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ لَا يَمْنَعُ الرَّجُلَ مِنْكُمْ أَنْ يَبَرَّ وَالِدَيْهِ حَيَّيْنِ وَ مَيِّتَيْنِ يُصَلِّيَ عَنْهُمَا وَ يَتَصَدَّقَ عَنْهُمَا وَ يَحُجَّ عَنْهُمَا وَ يَصُومَ عَنْهُمَا فَيَكُونَ الَّذِى صَنَعَ لَهُمَا وَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ فَيَزِيدَهُ اللَّهُ بِبِرِّهِ وَ صِلَتِهِ خَيْراً كَثِيراً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: نبايد چيزى مانع نيكى كردن فردى از شما به پدر و مادرش شود؛ زنده باشند يا مرده ، از جانب آنها نماز بخواند و صدقه دهد و حج گزارد، و روزه بگيرد، تا آنچه كرده ثوابش از آنها باشد، و مانند آن هم براى خود او، تا خداوند به وسيله احسان و صله او خير و فراوانى برايش زياد كند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِيَّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِى فَقَالَ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ شَيْئاً وَ إِنْ حُرِّقْتَ بِالنَّارِ وَ عُذِّبْتَ إِلَّا وَ قَلْبُكَ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَ وَالِدَيْكَ فَأَطْعِمْهُمَا وَ بَرَّهُمَا حَيَّيْنِ كَانَا أَوْ مَيِّتَيْنِ وَ إِنْ أَمَرَاكَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ أَهْلِكَ وَ مَالِكَ فَافْعَلْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الْإِيمَانِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى نزد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! مرا سفارشى كن ، فرمود: هيچ چيزى را با خدا شريك مدان ، گرچه با آتش سوزانده شوى و شكنجه شوى ، همواره دلت به ايمان محكم باشد، و پدر و مادرت را فرمانبر و با آنها نيكى كن ، زنده باشند يا مرده ، و اگر دستور دادند كه خاندان و مالت را كنار گذارى اين كار را بكن كه از ايمان است

عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى الْحَسَنِ الرِّضَاعليه‌السلام أَدْعُو لِلْوَالِدَيْنِ إِذَا كَانَا لَا يَعْرِفَانِ الْحَقَّ فَقَالَ ادْعُ لَهُمَا وَ تَصَدَّقْ عَنْهُمَا وَ إِنْ كَانَا حَيَّيْنِ لَا يَعْرِفَانِ الْحَقَّ فَدَارِهِمَا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَنِى بِالرَّحْمَةِ لَا بِالْعُقُوقِ

معمر بن خلّاد گويد: به امام رضاعليه‌السلام عرض كردم : براى پدر و مادرم كه مذهب حق را نشناسند دعا كنم ؟ فرمود: بر ايشان دعا كن و از جانب آنها صدقه بده ، و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند باز هم با آنها مدارا كن ، زيرا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند مرا به رحمت مبعوث گردانده نه به بى مهرى و نافرمانى

عَنِ الصَّادِقِ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ فَسَأَلَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله عَنْ بِرِّ الْوَالِدَيْنِ فَقَالَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أَبَاكَ ابْرَرْ أَبَاكَ ابْرَرْ أَبَاكَ وَ بَدَأَ بِالْأُمِّ قَبْلَ الْأَبِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى خدمت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و از آن حضرت در باره خوشرفتارى با پدر و مادر پرسيد، حضرت فرمود: با مادرت خوشرفتارى كن ، با مادرت خوشرفتارى كن ، با مادرت خوشرفتارى كن ، با پدرت خوشرفتارى كن ، با پدرت خوشرفتارى كن ، با پدرت خوشرفتارى كن ، و مادر را قبل از پدر ذكر فرموده

عَنْ مُهَنَّى بْنِ حَكِيمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قُلْتُ لِلنَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أ برر أَبَرُّ قَالَ أُمَّكَ قُلْتُ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أُمَّكَ قُلْتُ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أُمَّكَ قُلْتُ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أَبَاكَ ثُمَّ الْأَقْرَبَ فَالْأَقْرَبَ

مهنى بن حكيم از پدرانش نقل كند كه گويد: از پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله پرسيدم : اى رسول خدا! به كه احسان كنم ؟ فرمود: به مادرت ، گفتم : سپس ‍ به كه ؟ فرمود: به مادرت ، گفتم : سپس به چه كسى ؟ فرمود: سپس مادرت ، گفتم : سپس چه كسى ؟ فرمود: پدرت ، بعد از او هر كه نزديكتر باشد.

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ زَكَرِيَّا بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ كُنْتُ نَصْرَانِيّاً فَأَسْلَمْتُ وَ حَجَجْتُ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قُلْتُ لَهُ إِنِّى كُنْتُ عَلَى النَّصْرَانِيَّةِ وَ إِنِّى أَسْلَمْتُ فَقَالَ وَ أَيَّ شَيْءٍ رَأَيْتَ فِى الْإِسْلَامِ قُلْتُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما كُنْتَ تَدْرِى مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِى بِهِ مَنْ نَشاءُ فَقَالَ لَقَدْ هَدَاكَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اهْدِهِ ثَلَاثاً سَلْ عَمَّا شِئْتَ يَا بُنَيَّ فَقُلْتُ إِنَّ أَبِى وَ أُمِّى وَ أَهْلَ بَيْتِى عَلَى النَّصْرَانِيَّةِ وَ أُمِّى مَكْفُوفَةُ الْبَصَرِ فَأَكُونُ مَعَهُمْ وَ آكُلُ فِى بَيْتِهِمْ فَقَالَ يَأْكُلُونَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ فَقُلْتُ لَا وَ لَا يَمَسُّونَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ وَ انْظُرْ أُمَّكَ فَبَرَّهَا وَ إِذَا مَاتَتْ فَلَا تَكِلْهَا إِلَى غَيْرِكَ كُنْ أَنْتَ الَّذِى تَقُومُ بِشَأْنِهَا وَ لَا تُخْبِرَنَّ أَحَداً أَنَّكَ أَتَيْتَنِى وَ ائْتِنِى بِمِنًى إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ فَأَتَيْتُهُ بِمِنًى وَ النَّاسُ حَوْلَهُ كَأَنَّهُ مُعَلِّمُ صِبْيَانٍ هَذَا يَسْأَلُهُ وَ هَذَا يَسْأَلُهُ فَلَمَّا قَدِمْتُ الْكُوفَةَ أَلْطَفْتُ لِأُمِّى وَ كُنْتُ أُطْعِمُهَا وَ أَفْلِي ثَوْبَهَا وَ قِنَاعَهَا وَ أَخْدُمُهَا قَالَتْ لِى يَا بُنَيَّ كُنْتَ مَا تَصْنَعُ بِى هَذَا وَ أَنْتَ عَلَى دِينِى فَمَا الَّذِى أَرَى مِنْكَ مُنْذُ هَاجَرْتَ فَدَخَلْتَ فِى الْحَنِيفِيَّةِ فَقُلْتُ لَهَا رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ نَبِيِّنَا أَمَرَنِى بِهَذَا فَقَالَتْ هَذَا الرَّجُلُ هُوَ نَبِيٌّ فَقُلْتُ لَا وَ لَكِنَّهُ ابْنُ نَبِيٍّ فَقَالَتْ يَا بُنَيَّ إِنَّ هَذِهِ وَصَايَا الْأَنْبِيَاءِ فَقُلْتُ يَا أُمَّهْ لَيْسَ يَكُونُ بَعْدَ نَبِيِّنَا نَبِيٌّ وَ لَكِنَّهُ ابْنُهُ فَقَالَتْ يَا بُنَيَّ دِينُكَ خَيْرُ دِينٍ فَاعْرِضْهُ عَلَيَّ فَعَرَضْتُهُ عَلَيْهَا فَدَخَلَتْ فِى الْإِسْلَامِ وَ عَلَّمْتُهَا الصَّلَاةَ فَصَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الاْخِرَةَ ثُمَّ عَرَضَ لَهَا عَارِضٌ فِى اللَّيْلِ فَقَالَتْ يَا بُنَيَّ أَعِدْ عَلَيَّ مَا عَلَّمْتَنِى مِنْ دِينِكَ فَأَعَدْتُهُ عَلَيْهَا فَأَقَرَّتْ بِهِ وَ مَاتَتْ فَلَمَّا أَصْبَحَتْ كَانَ الْمُسْلِمُونَ الَّذِينَ غَسَّلُوهَا وَ كَفَّنْتُهَا وَ صَلَّيْتُ عَلَيْهَا وَ نَزَلْتُ فِى قَبْرِهَا

زكريا بن ابراهيم گويد: من نصرانى بودم و مسلمان شدم و حج گزاردم ، سپس خدمت امام صادقعليه‌السلام رسيدم و عرض كردم : من نصرانى بودم و مسلمان شدم ، فرمود: از اسلام چه ديدى ؟ گفتم : قول خداى عزّ و جل (نمى دانستى كتاب و ايمان چيست ولى ما آن را نورى قرار داديم كه هر كه را بخواهيم بدان هدايت كنيم)، فرمود: محقّقا خدا تو را هدايت فرموده است ، آنگاه سه مرتبه فرمود: خدايا هدايتش فرما، پسر جان هر چه خواهى بپرس ، عرض كردم : پدر و مادر و خانواده من نصرانى هستند و مادرم نابيناست ، من با آنها باشم و در ظرف آنها غذا بخورم ؟ فرمود: آنها گوشت خوك مى خورند؟ عرض كردم : نه ، با آن تماس هم نمى گيرند، فرمود: مانعى ندارد، مواظب مادرت باش و با او خوشرفتارى كن ، و چون بميرد او را به ديگرى وامگذار، خودت به كارش اقدام كن ، و به كسى نگو كه نزد من آمده اى ، تا در منى پيش من آيى ، ان شاء اللّه

زكريا گويد: من در منى خدمتش رفتم در حالى كه مردم گردش را گرفته بودند، و او مانند معلم كودكان بود كه گاهى اين و گاهى آن از او سؤ ال مى كرد، سپس چون به كوفه رفتم نسبت به مادرم مهربانى كردم ، و خودم به او غذا مى دادم ، و جامه و سرش را از كثافت پاك مى كردم و خدمتگزارش ‍ بودم ، مادرم به من گفت : پسر جان ! تو زمانى كه دين مرا داشتى با من چنين رفتارى نمى كردى ، اين چه رفتار است كه از تو مى بينم ، از زمانى كه از دين ما رفته اى و به دين حنفيه گرويده اى ؟ به مادرم گفتم : مردى از فرزندان پيغمبر ما به من چنين دستور داده ، مادرم گفت : آن مرد پيغمبر است ؟ گفتم : نه بلكه پسر يكى از پيغمبرانست ، مادرم گفت : پسر جان اين مرد پيغمبر است ، زيرا دستورى كه به تو داده از سفارشات پيغمبرانست ، گفتم : مادر! بعد از پيغمبر ما پيغمبرى نباشد و او پسر پيغمبر است ، مادرم گفت : دين تو بهترين دين است ، آن را بر من عرضه كن ، من به او عرضه داشتم و او مسلمان شد، و من هم نماز را به او آموختم ، او هم نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، سپس در شب ؛ بيمارى بر او عارض شد، به من گفت : پسر جان ! آنچه به من آموختى دوباره بياموز، من آنها را تكرار كردم ، مادرم اقرار كرد و از دنيا رفت ، چون صبح شد مسلمانها غسلش دادند و كفنش كردند و خودم بر او نماز خواندم و در گورش گذاشتم

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَرَّ إِسْمَاعِيلُ فَقَالَ كُنْتُ أُحِبُّهُ فَقَدِ ازْدَدْتُ لَهُ حُبّاً إِنَّ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَتَتْهُ أُخْتٌ لَهُ مِنَ الرَّضَاعَةِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهَا سُرَّ بِهَا وَ بَسَطَ لَهَا مِلْحَفَتَهُ فَأَجْلَسَهَا عَلَيْهَا ثُمَّ أَقْبَلَ يُحَدِّثُهَا وَ يَضْحَكُ فِى وَجْهِهَا ثُمَّ قَامَتْ فَذَهَبَتْ وَ جَاءَ أَخُوهَا فَلَمْ يَصْنَعْ بِهِ مَا صَنَعَ بِهَا فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ صَنَعْتَ بِأُخْتِهِ مَا لَمْ تَصْنَعْ بِهِ وَ هُوَ رَجُلٌ فَقَالَ لِأَنَّهَا كَانَتْ أَبَرَّ بِأَبَوَيْهَا مِنْهُ

عمّار بن حيان گويد: به امام صادقعليه‌السلام خبر دادم كه پسرم اسماعيل نسبت به من خوشرفتار است ، فرمود: من هم او را دوست داشتم و اكنون دوستيم به او افزون گشت ، خواهر رضاعى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نزد آن حضرت آمد، چون او را ديد شادمان گشت و روپوش خود را براى او گسترد، و او را روى آن نشانيد، سپس به او رو كرد و با او به گفتگو پرداخت و تبسّم مى فرمود، تا زمانى كه برخاست و برفت ، آنگاه برادرش ‍ آمد، حضرت رفتارى كه نسبت به خواهرش داشت نسبت به او عمل نفرمود، به حضرت عرض شد: اى رسول خدا! با خواهرش رفتارى كردى كه نسبت به او نكردى ، با آنكه او مرد است ؟ فرمود: زيرا آن خواهر نسبت به پدر و مادرش خوشرفتارتر بود.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَتَى رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله رَجُلٌ فَقَالَ إِنَّ أَبَوَيَّ عُمِّرَا وَ إِنَّ أَبِى مَضَى وَ بَقِيَتْ أُمِّى فَبَلَغَ بِهَا الْكِبَرُ حَتَّى صِرْتُ أَمْضَغُ لَهَا كَمَا يُمْضَغُ لِلصَّبِيِّ وَ أُوَسِّدُهَا كَمَا يُوَسَّدُ لِلصَّبِيِّ وَ عَلَّقْتُهَا فِى مِكْتَلٍ أُحَرِّكُهَا فِيهِ لِتَنَامَ ثُمَّ بَلَغَ مِنْ أَمْرِهَا إِلَى أَنْ كَانَتْ تُرِيدُ مِنِّى الْحَاجَةَ فَلَا أَدْرِى أَيُّ شَيْءٍ هُوَ وَ أُرِيدُ مِنْهَا الْحَاجَةَ فَلَا تَدْرِى أَيُّ شَيْءٍ هُوَ فَلَمَّا رَأَيْتُ ذَلِكَ سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُنْبِتَ عَلَيَّ ثَدْياً يَجْرِى فِيهِ اللَّبَنُ حَتَّى أُرْضِعَهَا قَالَ ثُمَّ كَشَفَ عَنْ صَدْرِهِ فَإِذَا ثَدْيٌ ثُمَّ عَصَرَهُ فَخَرَجَ مِنْهُ اللَّبَنُ ثُمَّ قَالَ هُوَ ذَا أَرْضَعْتُهَا كَمَا كَانَتْ تُرْضِعُنِى قَالَ فَبَكَى رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله ثُمَّ قَالَ أُصِبْتَ خَيْراً سَأَلْتَ رَبَّكَ وَ أَنْتَ تَنْوِى قُرْبَتَهُ قَالَ فَكَافَيْتُهَا قَالَ لَا وَ لَا بِزَفْرَةٍ مِنْ زَفَرَاتِهَا

امام باقرعليه‌السلام فرمود: مردى خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد و عرض كرد: پدر و مادرم پير شده بودند و عمر زيادى كردند، پدرم از دنيا رفته و مادرم باقى مانده است ، به حدّى پير شده كه غذا را برايش مى جوم همان طور كه براى طفل مى جوند، و برايش بالش مى گذارم همان طور كه براى طفل بالش گذاشته مى شود، او را در گهواره اى قرار مى دهم و حركتش مى دهم تا بخوابد، سپس كارش به حدى رسيده كه از من چيزى مى خواهد ولى نمى داند آن چيز چيست ، و من از او چيزى مى خواهم و او نمى داند آن چيز چيست ، چون اين حال را ديدم ، از خداى عزّ و جل خواستم تا بر سينه ام پستانى بروياند، و در آن شير جارى شود تا او را شير دهم ، گفت : سپس روى سينه ام پستانى ظاهر شد، سپس آن را فشرد و از آن شير خارج شد، بعد گفت : اين گونه او را شير مى دهم همان طور كه مرا شير داد، در اين هنگام رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گريه كرد و فرمود: تو به خير رسيدى ، از پروردگارت چيزى خواستى در حالى كه نيّت قربتش را كردى ، پرسيد: آيا جبرانش نمودم ؟ فرمود: نه ، و نه به يك فريادى كه در هنگام زايمان كشيده است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُمْ وَ غَضُّوا عَنِ النِّسَاءِ يُغَضَّ عَنْ نِسَائِكُمْ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: به پدرانتان نيكى كنيد تا فرزندانتان به شما نيكى كنند، چشم خود را از زنان بپوشيد تا از زنانتان چشم پوشيده شود.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثَةٌ لَا بُدَّ مِنْ أَدَائِهِنَّ عَلَى كُلِّ حَالٍ الْأَمَانَةُ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ بَرَّيْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَيْنِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه چيز است كه در هر حال ناچار از انجام آن هستيد: رد امانت به نيكوكار و بدكار، وفاء به عهد نسبت به نيكوكار و بدكار، خوشرفتارى با پدر و مادر چه نيكوكار باشند و چه بدكار.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فِى كَلَامٍ لَهُ إِيَّاكُمْ وَ عُقُوقَ الْوَالِدَيْنِ فَإِنَّ رِيحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَلْفِ عَامٍ وَ لَا يَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمٍ وَ لَا شَيْخٌ زَانٍ وَ لَا جَارٌّ إِزَارَهُ خُيَلَاءَ إِنَّمَا الْكِبْرِيَاءُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: از آزردن پدر و مادر بپرهيزيد، زيرا بوى بهشت از مسافت هزار سال شنيده شود؛ ولى عاق والدين و قطع كننده خويشاوندى ، و پيرمرد زناكار، و آنكه جامه اش را از روى تكبر و بزرگ منشى بر زمين كشد آن را حس نكنند، و جز اين نيست كه بزرگى از آن پروردگار جهانيان است

وَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام أَدْنَى الْعُقُوقِ أُفٍّ وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ شَيْئاً أَهْوَنَ مِنْهُ لَنَهَى عَنْهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: كمترين آزردن پدر و مادر گفتن كلمه «اف» به آنهاست ، و اگر خداوند چيزى را آسانتر و خوارتر از آن مى دانست از آن نهى مى فرمود.

مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَعَانَ وَالِدَيْهِ عَلَى بِرِّهِ رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَعَانَ وُلْدَهُ عَلَى بِرِّهِ رَحِمَ اللَّهُ جَاراً أَعَانَ جَارَهُ عَلَى بِرِّهِ رَحِمَ اللَّهُ رَفِيقاً أَعَانَ رَفِيقَهُ عَلَى بِرِّهِ رَحِمَ اللَّهُ خَلِيطاً أَعَانَ خَلِيطَهُ عَلَى بِرِّهِ رَحِمَ اللَّهُ رَجُلًا أَعَانَ سُلْطَانَهُ عَلَى بِرِّهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند رحمت كند شخصى را كه پدر و مادرش را در انجام كار نيك يارى مى كند، خدا رحمت كند شخصى را كه فرزندش را در انجام كار نيك يارى دهد، خدا رحمت كند همسايه اى را كه به همسايه اش در انجام كار نيك كمك كند، خدا رحمت كند رفيقى را كه رفيقش را در انجام كار نيك كمك كند، خدا رحمت كند همراهى را كه به همراهش در انجام كار نيك كمك كند، خدا رحمت كند مردى را كه پادشاهش را در انجام كار نيك كمك كند.

وَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُخَفِّفَ اللَّهُ عَنْهُ سَكَرَاتِ الْمَوْتِ فَلْيَكُنْ بِقَرَابَتِهِ وَصُولًا وَ بِوَالِدَيْهِ بَارّاً فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ هَوَّنَ اللَّهُ عَلَيْهِ سَكَرَاتِ الْمَوْتِ وَ لَمْ يُصِبْهُ فِى حَيَاتِهِ فَقْرٌ أَبَداً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس دوست دارد كه خداوند سختيهاى مرگ را بر او آسان نمايد صله رحم را نسبت به اقوامش بيشتر نمايد، و به پدر و مادرش نيكوكار باشد، هر گاه چنين بود خداوند سختيهاى مرگ را بر او آسان گرداند، و در طول زندگانيش فقر را به او نرساند.

وَ قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام قَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ يَا رَبِّ أَوْصِنِي قَالَ أُوصِيكَ بِى قَالَ فَقَالَ رَبِّ أَوْصِنِى قَالَ أُوصِيكَ بِي ثَلَاثاً قَالَ يَا رَبِّ أَوْصِنِي قَالَ أُوصِيكَ بِأُمِّكَ قَالَ يَا رَبِّ أَوْصِنِى قَالَ أُوصِيكَ بِأُمِّكَ قَالَ يَا رَبِّ أَوْصِنِى قَالَ أُوصِيكَ بِأَبِيكَ قَالَ لِأَجْلِ ذَلِكَ إِنَّ لِلْأُمِّ ثُلُثَيِ الْبِرِّ وَ لِلْأَبِ الثُّلُثَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: موسى بن عمران عرض كرد: پروردگارا! مرا نصيحت كن ، فرمود:

سفارش مى كنم تو را به توجه داشتن نسبت به من ، عرض كرد: پروردگارا! مرا نصيحت كن ، سه مرتبه فرمود: سفارش مى كنم تو را به خودم ، عرض ‍ كرد: پروردگارا! مرا نصيحت كن ، فرمود: سفارشت مى كنم در باره مادرت ، عرض كرد: پروردگارا! مرا نصيحت كن ، فرمود: سفارش مى كنم تو را در باره مادرت ، عرض كرد: پروردگارا! مرا نصيحت كن ، فرمود: سفارش مى كنم تو را در مورد پدرت ، فرمود: براى همين است كه براى مادر دو ثلث نيكى و براى پدر يك ثلث است

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله رِضَاءُ اللَّهِ مَعَ رِضَاءِ الْوَالِدَيْنِ وَ سَخَطُ اللَّهِ مَعَ سَخَطِ الْوَالِدَيْنِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: رضايت و خوشنودى خداوند با خوشنودى پدر و مادر است و خشم خداوند به همراه خشم و غضب پدر و مادر است

وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا مِنْ وَلَدٍ بَارٍّ يَنْظُرُ إِلَى وَالِدَيْهِ نَظَرَ رَحْمَةٍ إِلَّا كَانَ لَهُ بِكُلِّ نَظْرَةٍ حَجَّةٌ مَبْرُورَةٌ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ كُلَّ يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قَالَ نَعَمْ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ أَطْيَبُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر فرزند نيكوكارى كه به پدر و مادرش به نگاه رحمت نظر كند در برابر هر نگاه كردن يك حج مقبول برايش ‍ منظور گردد، پرسيدند: اى رسول خدا! اگر چه در هر روز صد مرتبه نگاه كند؟ فرمود: بلى ، خداوند بزرگتر از اينها و پاكيزه تر است

وَ قَالَ مَنْ بَرَّ بِوَالِدَيْهِ زَادَ اللَّهُ فِى عُمُرِهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه به پدر و مادرش نيكى كند خداوند به عمرش بركت دهد.

وَ قَالَ ثَلَاثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٍ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ وَ دَعْوَةُ الْمُسَافِرِ وَ دَعْوَةُ الْوَالِدِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سه دعا به اجابت مى رسد: دعاى مظلوم ، دعاى مسافر، دعاى پدر.

وَ قَالَ دُعَاءُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ كَدُعَاءِ النَّبِيِّ لِأُمَّتِه

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: دعاى پدر براى فرزندش مانند دعاى پيامبر براى امتش مى باشد.

سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً مَا هَذَا الْإِحْسَانُ قَالَ أَنْ تُحْسِنَ صُحْبَتَهُمَا وَ أَنْ لَا تُكَلِّفَهُمَا أَنْ يَسْأَلَاكَ شَيْئاً مِمَّا يَحْتَاجَانِ إِلَيْهِ وَ إِنْ كَانَا مُسْتَغْنِيَيْنِ أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَ أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِمّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما قَالَ إِنْ أَضْجَرَاكَ فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لَا تَنْهَرْهُمَا إِنْ ضَرَبَاكَ وَ قَالَ وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً قَالَ فَإِنْ ضَرَبَاكَ فَقُلْ لَهُمَا غَفَرَ اللَّهُ لَكُمَا فَذَلِكَ مِنْكَ قَوْلٌ كَرِيمٌ قَالَ وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ قَالَ لَا تَمْلَأْ عَيْنَيْكَ مِنَ النَّظَرِ إِلَيْهِمَا إِلَّا بِرَحْمَةٍ وَ رِقَّةٍ وَ لَا تَرْفَعْ صَوْتَكَ فَوْقَ أَصْوَاتِهِمَا وَ لَا يَدَيْكَ فَوْقَ أَيْدِيهِمَا وَ لَا تَقَدَّمْ قُدَّامَهُمَا

از امام صادقعليه‌السلام سؤ ال شد در مورد قول خداى عزّ و جل : (و به پدر و مادر احسان كنيد) اين احسان چيست ؟ فرمود: اين است كه با آنها نيكو معاشرت كنى ، و آنها را مجبور نكنى چيزى را كه احتياج دارند از تو بخواهند، اگر چه بى نياز باشند، مگر خداوند نمى فرمايد:

(هرگز به نيكى نمى رسيد مگر از آنچه دوست داريد انفاق كنيد).

سپس امام صادقعليه‌السلام فرمود: و اما قول خداى تبارك و تعالى : (اگر يكى از ايشان يا هر دوى آنها نزد تو به پيرى رسيدند به آنها اف مگو و با آنها تندى مكن)، يعنى اگر تو را دلتنگ كردند به آنها اف نگو، و اگر تو را زدند به آنها تندى مكن ، و فرمود: (و به آنها سخنى شريف و بزرگوار بگو)، يعنى اگر تو را زدند بگو: خدا شما را بيامرزد، اين است سخن شريف تو، و فرمود: (بال و پر فروتنى و مهربانى را براى آنان فروكش)، فرمود:

ديدگانت را به آنها خيره مكن ، بلكه با مهربانى و دلسوزى به آنها بنگر، و صدايت را از صداى آنها بلندتر مكن ، و دستت را بالاى دست آنها مگير و بر آنها پيشى مگير.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مِنْ حَقِّ الْوَالِدَيْنِ عَلَى وَلَدِهِمَا أَنْ يَقْضِيَ دُيُونَهُمَا وَ يُوفِيَ نُذُورَهُمَا وَ لَا يَسْتَسِبَّ لَهُمَا فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ كَانَ بَارّاً وَ إِنْ كَانَ عَاقّاً لَهُمَا فِى حَيَاتِهِمَا وَ إِنْ لَمْ يَقْضِ دُيُونَهُمَا وَ لَمْ يُوفِ نُذُورَهُمَا وَ اسْتَسَبَّ لَهُمَا كَانَ عَاقّاً وَ إِنْ كَانَ بَارّاً فِى حَيَاتِهِمَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: از حقوق پدر و مادر بر فرزندشان اين است كه قرضهاى آنها را ادا كند و نذرهاى آنها را وفا كند، و موجب فحش ‍ دادن به آنها نشود، اگر چنين كرد نيكوكار است ، گرچه در دوران زندگيشان او را عاق كرده باشند، و اگر قرضهاى آنها را ادا نكند، و نذرهايشان را وفا نكند و موجب فحش براى آنها شود عاق است ، گرچه در طول حياتشان نيكوكار بوده

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله أُوصِى الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِى وَ الْغَائِبَ وَ مَنْ فِي أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِبِرِّ الْوَالِدَيْنِ وَ إِنْ سَافَرَ أَحَدُهُمْ فِى ذَلِكَ سَنَتَيْنِ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ أَمْرِ الدِّينِ

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سفارش مى كنم امت حاضر و غائبم را و آنهايى را كه در پشت مردان و زنان هستند تا روز قيامت ؛ كه به پدر و مادر خود نيكى كنند، اگر چه به فاصله دو سال راه بروند تا به آنان برسند، زيرا اين كار جزء دين است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ بَايِعْنِى عَلَى الْإِسْلَامِ فَقَالَ أَنْ تَقْتُلَ أَبَاكَ فَكَفَّ الْأَعْرَابِيُّ يَدَهُ وَ أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ عَلَى الْقَوْمِ يُحَدِّثُهُمْ فَعَادَ الْأَعْرَابِيُّ بِالْقَوْلِ فَأَجَابَهُ رَسُولُ اللَّهِ بِمِثْلِ الْأَوَّلِ فَكَفَّ الْأَعْرَابِيُّ يَدَهُ فَأَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ عَلَى الْقَوْمِ يُحَدِّثُهُمْ ثُمَّ عَادَ الْأَعْرَابِيُّ فَقَالَ أَنْ تَقْتُلَ أَبَاكَ فَقَالَ نَعَمْ فَبَايَعَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ الاْنَ حِينَ لَمْ تَتَّخِذْ مِنْ دُونِ اللّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لَا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً إِنِّى لَا آمُرُ بِعُقُوقِ الْوَالِدَيْنِ وَ لَكِنْ صاحِبْهُما فِى الدُّنْيا مَعْرُوفاً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اعرابى خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد و عرض كرد: اى رسول خدا! با من بر اسلام بيعت كن ، فرمود: تا پدرت را بكشى ؟ اعرابى دستش را كنار كشيد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رو به طرف قوم بر گرداند تا با آنها گفتگو كند.

اعرابى بازگشت و حرفش را تكرار كرد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مثل جواب اول را به او داد، اعرابى دستش را كشيد، سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به طرف قوم رفت تا با آنها به گفتگو بپردازد، باز اعرابى برگشت ، پيامبر فرمود: تا پدرت را بكشى ؟ گفت : بلى ، پيامبر با او بيعت كرد و فرمود: الان آن هنگامى است كه (غير از خدا و رسول او و مؤمنان محرم اسرارى نگرفته اند) من فرمان به نافرمانى پدر و مادر نمى دهم و لكن در دنيا با آنها خوشرفتار باش

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ حَضَرَ رَسُولُ اللَّهِ شَابّاً عِنْدَ وَفَاتِهِ فَقَالَ لَهُ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَاعْتُقِلَ لِسَانُهُ مِرَاراً فَقَالَ لِامْرَأَةٍ عِنْدَ رَأْسِهِ هَلْ لِهَذَا أُمٌّ قَالَتْ نَعَمْ أَنَا أُمُّهُ فَقَالَ فَسَاخِطَةٌ أَنْتِ عَلَيْهِ قَالَتْ نَعَمْ مَا كَلَّمْتُهُ مُنْذُ سِتِّ حِجَجٍ قَالَ ارْضَيْ عَنْهُ فَقَالَتْ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ بِرِضَاكَ عَنْهُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَقَالَهَا فَقَالَ مَا تَرَى قَالَ أَرَى رَجُلًا أَسْوَدَ قَبِيحَ الْمَنْظَرِ مُنْتِنَ الرِّيحِ قَدْ وَلِيَنِى السَّاعَةَ فَأَخَذَ بِكَظَمِى فَقَالَ قُلْ يَا مَنْ يَقْبَلُ الْيَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ الْكَثِيرِ اقْبَلْ مِنِّى الْيَسِيرَ وَ اعْفُ عَنِّى الْكَثِيرَ إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ فَقَالَهَا فَقَالَ لَهُ مَا تَرَى فَقَالَ أَرَى رَجُلًا أَبْيَضَ حَسَنَ الثِّيَابِ حَسَنَ الْوَجْهِ طَيِّبَ الرِّيحِ قَدْ وَلِيَنِى وَ أَرَى الْأَسْوَدَ قَدْ نَأَى عَنِّى قَالَ أَعِدْ فَأَعَادَ فَقَالَ لَسْتُ أَرَى الْأَسْوَدَ وَ أَرَى الْأَبْيَضَ قَدْ وَلِيَنِى قَالَ فطفى ثُمَّ طَفَا عَلَى هَذَا الْحَالِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگام فوت جوانى حاضر شد و فرمود: بگو « لا اله الّا اللّه»، زبانش را چندين بار حركت داد، پيامبر به زنى كه بالاى سر جوان بود فرمود: آيا اين جوان مادرى دارد؟ گفت : بلى ، من مادر اويم ، فرمود: آيا تو بر او خشمگين هستى ؟

گفت : بلى ، شش سال است كه با او حرف نزده ام ، فرمود: از او راضى شو، گفت : خدا به رضاى تو از او راضى شود اى رسول خدا، سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به جوان فرمود: بگو « لا اله الّا اللّه»، جوان اين كلمه گفت ، فرمود: چه مى بينى ؟ گفت : مردى سياه روى و زشت صورت و بدبو را مى بينم كه مرا در اين ساعت احاطه كرده و گلويم را مى فشارد.

فرمود: بگو «اى كسى كه عمل كم را مى پذيرى و از گناهان بسيار در مى گذرى ، عمل كمم را بپذير و گناهان بسيارم را در گذر، تو حقّا آمرزنده و مهربانى»، جوان اين جملات را گفت ، به او فرمود: چه مى بينى ؟ گفت : مردى سفيد، خوش لباس ، خوش صورت ، خوش بو كه مرا در بر گرفته ، و مى بينم كه مرد سياه از من دور مى شود، فرمود: تكرار كن ، جوان تكرار كرد، سپس گفت : ديگر مرد سياه را نمى بينم و مرد سفيد را مى بينم كه مرا در بر گرفته ، سپس در همين حال جان داد.

عَنْهُعليه‌السلام وَ مِنَ الْعُقُوقِ أَنْ يَنْظُرَ الرَّجُلُ إِلَى وَالِدَيْهِ يُحِدُّ النَّظَرَ إِلَيْهِمَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: از جمله آزردن پدر و مادر اين است كه كسى به پدر و مادرش تند نگاه كند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ مَنْ نَظَرَ إِلَى وَالِدَيْهِ نَظَرَ مَاقِتٍ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس به پدر و مادر خود نگاه دشمنانه كند، در صورتى هم كه آن دو به او ستم كرده باشند، نمازش پذيرفته نشود.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ كُشِفَ غِطَاءٌ مِنْ أَغْطِيَةِ الْجَنَّةِ فَوَجَدَ رِيحَهَا مَنْ كَانَتْ لَهُ رُوحٌ مِنْ مَسِيرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ إِلَّا صِنْفٌ وَاحِدٌ قُلْتُ وَ مَنْ هُمْ قَالَ الْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چون روز قيامت شود، پرده اى از پرده هاى بهشت را كنار زنند، هر جاندارى بوى آن را از مسافت پانصد سال حس كند، مگر يك گروه ، عرض كردم : آنها كيانند؟ فرمود: كسانى كه عاق والدين شده اند.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ قَالَسَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍعليه‌السلام يَقُولُ إِنَّ أَبِى كَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ نَظَرَ إِلَى رَجُلٍ وَ مَعَهُ ابْنُهُ وَ الِابْنُ مُتَّكٍ عَلَى ذِرَاعِ الْأَبِ قَالَ فَمَا كَلَّمَهُ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام مَقْتاً لَهُ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْيَا

امام باقرعليه‌السلام فرمود: پدرم كه خدا رويش را مكرّم بدارد به مردى نگاه كرد كه پسرش همراه او بود، و آن پسر به شانه پدرش تكيه كرده بود، فرمود: پدرم با آن پسر به خاطر بدى آن كارش سخن نگفت تا از دنيا رفت