شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل پانزدهم : در صله رحم

الفصل الخامس عشر فى صلة الرحم

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أُوصِى الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِى وَ الْغَائِبَ مِنْهُمْ وَ مَنْ فِى أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ أَنْ يَصِلَ الرَّحِمَ وَ إِنْ كَانَتْ مِنْهُ عَلَى مَسِيرَةِ سَنَةٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ

امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: سفارش مى كنم امت حاضر و غايبم را و آنهايى را كه در پشت مردان و رحم زنانند تا روز قيامت ؛ به اينكه صله رحم كنند، اگر چه به فاصله يك سال راه باشد، زيرا صله رحم جزء دين است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ اتَّقُوا الْحَالِقَةَ فَإِنَّهَا تُمِيتُ الرِّجَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَالِقَةُ قَالَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: از حالقه بپرهيزيد، زيرا كه مردان را مى ميراند، عرض كردم :

حالقه چيست ؟ فرمود: قطع رحم است

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا مِنْ ذَنْبٍ أَجْدَرَ أَنْ يُعَجِّلَ اللَّهُ لِصَاحِبِهِ الْعُقُوبَةَ فِى الدُّنْيَا مَعَ مَا ادَّخَرَهُ فِى الاْخِرَةِ مِنَ الْبَغْيِ وَ قَطِيعَةِ الرَّحِمِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هيچ گناهى سزاوارتر براى صاحبش در جلو افتادن عقوبت دنيوى به علاوه آنچه در آخرت برايش ‍ ذخيره شده ؛ از ظلم و قطع رحم نيست

وَ قَالَعليه‌السلام أَوَّلُ نَاطِقٍ مِنَ الْجَوَارِحِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّحِمُ يَقُولُ يَا رَبِّ مَنْ وَصَلَنِى فِى الدُّنْيَا فَصِلِ الْيَوْمَ مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ وَ مَنْ قَطَعَنِى فِي الدُّنْيَا فَاقْطَعِ الْيَوْمَ مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: نخستين سخنگوى اعضاء بدن در روز قيامت رحم است كه مى گويد: پروردگارا! هر كه در دنيا مرا پيوست ؛ امروز ميان خودت و او پيوند ده ، و هر كه در دنيا مرا بريد امروز خود را از او ببر.

وَ قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام صِلَةُ الْأَرْحَامِ تُزَكِّى الْأَعْمَالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تُنْمِى الْأَمْوَالَ وَ تُيَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تُنْسِئُ فِى الْأَجَلِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: صله ارحام اعمال را پاك كند و بلا را بگرداند، و اموال را فزونى دهد، و حساب را آسان كند، و اجل را به تأ خير اندازد.

وَ عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ يُهَوِّنَانِ الْحِسَابَ ثُمَّ تَلَا وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: نيكى به پدر و مادر و صله رحم حساب را آسان كند، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: (و كسانى كه وصل مى كنند آنچه را خدا امر به وصل آن كرده).

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَنْ زَوَّجَ لِلَّهِ وَ وَصَلَ الرَّحِمَ تَوَّجَهُ اللَّهُ بِتَاجِ الْمُلْكِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

على بن الحسينعليه‌السلام فرمود: هر كه براى خدا تزويج كند و صله رحم كند، خداوند روز قيامت تاج پادشاهى بر سرش نهد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ يَمُدُّ اللَّهُ بِهِمَا فِى الْعُمُرِ وَ يَزِيدُ فِى الْمَعِيشَةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند به وسيله صله رحم و نيكى به پدر و مادر عمر را طولانى كند، و رزق و روزى را بيافزايد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام صِلْ رَحِمَكَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ وَ أَفْضَلُ مَا تُوصَلُ بِهِ الْأَرْحَامُ كَفُّ الْأَذَى عَنْهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: صله رحم كن اگر چه به يك آشاميدن آب باشد، و بهترين صله رحم آزار نرسانيدن به اوست

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُوَسَّعَ لَهُ فِى رِزْقِهِ وَ يُنْسَأَ لَهُ فِى أَجَلِهِ فَلْيَصِلْ رَحِمَهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه دوست دارد كه رزقش فزون گردد و اجلش به تأ خير افتد بايد صله رحم كند.

عَنْ سَالِمَةَ مَوْلَاةِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ قَالَتْ كُنْتُ عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام حِينَ حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ فَأُغْمِيَ عَلَيْهِ فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ أَعْطُوا الْحَسَنَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ هُوَ الْأَفْطَسُ سَبْعِينَ دِينَاراً وَ أَعْطُوا فُلَاناً كَذَا وَ فُلَاناً كَذَا فَقُلْتُ أَ تُعْطِى رَجُلًا حَمَلَ عَلَيْكَ بِالشَّفْرَةِ فَقَالَ وَيْحَكِ أَ مَا تَقْرَءِينَ الْقُرْآنَ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ

سالمه كنيز امام صادقعليه‌السلام گويد: هنگام وفات حضرت در كنار ايشان بودم كه حالت بى هوشى بر ايشان عارض شد، زمانى كه به هوش ‍ آمدند فرمود: به حسن بن على بن على بن الحسين كه ملقب به افطس ‍ است هفتاد دينار بدهيد، و فلانى را فلان مقدار و فلانى را فلان مقدار، گفتم : آيا به كسى كه خواست با چاقو بر شما حمله كند هم عطا مى كنيد؟ فرمود: واى بر تو؛ آيا قرآن خوانده اى ؟ گفتم : بلى ، فرمود: آيا شنيده اى قول خداى عزّ و جل را: (و كسانى كه پيوند مى دهند آنچه را خدا امر به وصلش ‍ كرده و از پروردگارشان مى ترسند و از بدى حساب مى ترسند).

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنِّى لَأُبَادِرُ صِلَةَ قَرَابَتِى قَبْلَ أَنْ يستعفوا يَسْتَغْنُوا عَنِّى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: من به صله ارحامم مبادرت مى كنم قبل از اينكه از من فاصله بگيرند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثَةٌ مِنْ مَكَارِمِ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ أَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ وَ تَحْلُمَ إِذَا جُهِلَ عَلَيْكَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه چيز از صفات خوب دنيا و آخرت است : گذشتن از كسى كه به تو ستم كرده ، و پيوستن به آنكه از تو بريده ، و خويشتن دارى زمانى كه با تو نادانى كند.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ أَنَا الرَّحْمَنُ شَقَقْتُ الرَّحِمَ مِنِ اسْمِى فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَ مَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از جبرئيلعليه‌السلام از قول خداى عزّ و جل نقل كند كه فرمود: من رحمانم و رحم از اسم من گرفته شده ، هر كس ‍ صله رحم كند من با او پيوند مى خورم ، و هر كه آن را قطع كند من از او مى برم

وَ قَالَ أَيُّمَا رَجُلٍ أَتَاهُ ابْنُ عَمِّهِ يَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَمَنَعَهُ مَنَعَهُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر مردى كه پسر عمويش نزد او آيد و از زيادى مالش درخواست كند و او را منع كند، خداوند از نعماتش در روز قيامت او را محروم سازد.

وَ قَالَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ وَ لَوْ بِالسَّلَامِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: صله رحم كنيد گرچه با سلام باشد.

وَ قَالَ لَا تَنْزِلُ الرَّحْمَةُ عَلَى قَوْمٍ فِيهِمْ قَاطِعُ الرَّحِمِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بر قومى كه در بينشان قطع كننده رحم باشد رحمت نازل نمى شود.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَجُلًا مِنْ خَثْعَمٍ جَاءَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْإِسْلَامِ قَالَ الْإِيمَانُ بِاللَّهِ قَالَ ثُمَّ مَا ذَا قَالَ صِلَةُ الرَّحِمِ قَالَ ثُمَّ مَا ذَا قَالَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيُ عَنِ الْمُنْكَرِ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ أَيُّ الْأَعْمَالِ أَبْغَضُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ الشِّرْكُ بِاللَّهِ قَالَ ثُمَّ مَا ذَا قَالَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ قَالَ ثُمَّ مَا ذَا قَالَ الْأَمْرُ بِالْمُنْكَرِ وَ النَّهْيُ عَنِ الْمَعْرُوفِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى از قبيله خثعم خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: رسيد و عرض كرد:

اى رسول خدا! چه چيز بالاترين مرتبه اسلام است ؟ فرمود: ايمان به خدا، گفت : پس از آن چه چيز؟ فرمود: صله رحم ، گفت : سپس چه چيز؟ فرمود: امر به معروف و نهى از منكر.

امام صادقعليه‌السلام فرمود: سپس مرد عرض كرد: كدام عمل نزد خداى عزّ و جل مبغوض تر است ؟ فرمود: شرك به خدا، گفت : بعد از آن چه ؟ فرمود: قطع رحم ، گفت : پس از آن چه چيز؟ فرمود: امر به منكر و نهى از معروف

فصل شانزدهم : در يتيم نوازى

الفصل السادس عشر فى ذكر الا يتام

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَلَا مَنْ كَانَ فِى مَنْزِلِهِ يَتِيمٌ فَأَشْبَعَهُ أَوْ كَسَاهُ وَ لَمْ يُؤْذِهِ وَ لَمْ يَضْرِبْهُ يُقْبَلُ مِنْهُ عَمَلُهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آگاه باشيد! هر كه در خانه اش ‍ يتيمى باشد، و او را سير كند و بپوشاند و اذيّتش نكند، و او را نزند، عملش ‍ مورد قبول واقع مى شود.

وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ ضَمَّ يَتِيماً بَيْنَ أَبَوَيْنِ مُسْلِمَيْنِ حَتَّى يَسْتَغْنِيَ فَقَدْ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ الْبَتَّةَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه طفل يتيمى را به پدر و مادر مسلمانى بسپارد تا بى نياز شود، حتما بهشت بر او لازم است

وَ قَالَ إِذَا بَكَى الْيَتِيمُ فِى الْأَرْضِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ أَبْكَى عَبْدِى هَذَا الْيَتِيمَ الَّذِى غَيَّبْتُ أَبَوَيْهِ أَوْ أَبَاهُ فِى الْأَرْضِ فَتَقُولُ الْمَلَائِكَةُ سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلاّ ما عَلَّمْتَنا فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أُشْهِدُكُمْ مَلَائِكَتِى أَنَّ مَنْ أَسْكَتَهُ بِرِضَاهُ فَأَنَا ضَامِنٌ لِرِضَاهُ مِنَ الْجَنَّةِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا يُرْضِيهِ قَالَ يَمْسَحُ رَأْسَهُ أَوْ يُطْعِمُهُ تَمْرَةً

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر گاه يتيم در روى زمين گريه كند، خداى عزّ و جل مى فرمايد:

چه كسى اين بنده مرا كه پدر و مادرش يا پدرش را از دست داده گريانده است ؟ ملائكه گويند: پاك و منزّه هستى ، چيزى نمى دانيم مگر آنچه تو به ما آموختى ، خداوند عزّ و جل مى فرمايد: اى ملائكه ! شما را شاهد مى گيرم كه هر كه او را به رضايتش ساكت كند من به رضايتش از بهشت ضامن او خواهم بود.

سؤ ال شد: اى رسول خدا! چه چيز او را راضى كند؟ فرمود: بر سرش دست بكشد، يا يك خرما به او بدهد.

وَ قَالَ خَيْرُ بَيْتٍ فِى الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُحْسَنُ إِلَيْهِ وَ شَرُّ بَيْتٍ فِيهِ يَتِيمٌ يُسَاءُ إِلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَنَا وَ كَافِلُ الْيَتِيمِ فِي الْجَنَّةِ وَ هُوَ يُشِيرُ بِإِصْبَعِهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بهترين خانه مسلمانان خانه اى است كه در آن به يتيمى احسان شود، و بدترين خانه مسلمانان خانه اى است كه به يتيمى بدى شود، سپس فرمود: من و سرپرست يتيم با هم در بهشت هستيم ، در حالى كه با انگشتش اشاره مى فرمود.

وَ رُوِيَ أَنَّ رَجُلًا شَكَا إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله قَسَاوَةَ قَلْبِهِ فَقَالَ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ يَلِينَ قَلْبُكَ فَأَطْعِمِ الْمِسْكِينَ وَ امْسَحْ رَأْسَ الْيَتِيمِ

روايت شده مردى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از سنگدلى خود شكايت مى كرد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر گاه خواستى كه دلت نرم شود مسكينى را غذا بده ، يا بر سر يتيمى دستى بكش

وَ قَالَ مَنْ أَذَلَّ يَتِيماً أَذَلَّهُ اللَّهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه يتيمى را خوار كند خداوند خوارش گرداند.

وَ قَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَشْكُو إِلَيْكَ قَسْوَةَ قَلْبِى قَالَ فَأَدْنِ مِنْكَ الْيَتِيمَ وَ امْسَحْ رَأْسَهُ وَ أَجْلِسْهُ عَلَى خِوَانِكَ يَلِنْ قَلْبُكَ وَ تَقْدِرْ عَلَى حَاجَتِكَ

مردى به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عرض كرد: من از دست سنگدليم شكايت دارم ، فرمود: به يتيم نزديك شو و بر سرش دست بكش ، و او را كنار سفره ات بنشان ، دلت نرم شود و بر حاجتت قادر شوى

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَشْبِعِ الْيَتِيمَ وَ الْأَرْمَلَةَ وَ كُنْ لِلْيَتِيمِ كَالْأَبِ الرَّحِيمِ وَ كُنْ لِلْأَرْمَلَةِ كَالزَّوْجِ الْعَطُوفِ تُعْطَ كُلَّ نَفَسٍ تَنَفَّسْتَ فِي الدُّنْيَا قَصْراً فِى الْجَنَّةِ كُلُّ قَصْرٍ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: يتيم و زن بى سرپرست را سير كن ، و براى يتيم مانند پدرى مهربان باش ، و براى زن بى سرپرست مانند شوهرى با عطوفت ، در مقابل هر انسانى كه در دنيا به او خوبى كرده اى قصرى در بهشت به تو داده شود، كه از هر قصرى از دنيا و آنچه در آن است بهتر است

فصل هفدهم : در احترام به پيران

الفصل السابع عشر فى إ كرام الشيوخ

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ مِنْ حَقِّ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِكْرَامَ ثَلَاثَةٍ ذُو الشَّيْبَةِ الْمُسْلِمِ وَ ذُو الْمُقْسِطِ وَ حَامِلُ الْقُرْآنِ غَيْرَ الْجَافِى وَ لَا الْغَالِى فِيهِ

امير المؤمنينعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: از حق بزرگداشت خداوند عزّ و جل احترام گذاشتن به سه طايفه است : مسلمان پير، شخص عادل ، و مفسّر قرآن كه در آن كم نگويد و در آن غلو نكند.

وَ قَالَ مَا أَكْرَمَ شَابٌّ شَيْخاً لِسِنِّهِ إِلَّا قَيَّضَ اللَّهُ لَهُ عِنْدَ كِبَرِ سِنِّهِ مَنْ يُكْرِمُهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هيچ جوانى به پير مردى احترام نگذاشت مگر اينكه خداوند هنگام پيرى كسى را برايش مقدّر كند كه به او احترام گذارد.

وَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ لَيَسْتَحِى أَنْ يُعَذِّبَ الشَّيْخَ الْكَبِيرَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند حيا مى كند كه پير مرد را عذاب كند.

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغِيرَنَا وَ لَمْ يُوَقِّرْ كَبِيرَنَا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: از ما نيست كسى كه به كوچك ما رحم نكند و به بزرگ ما احترام نگذارد.

قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله بَجِّلُوا الْمَشَايِخَ فَإِنَّ تَبْجِيلَ الْمَشَايِخِ مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ لَمْ يُبَجِّلْهُمْ فَلَيْسَ مِنَّا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: به بزرگان احترام بگذاريد؛ زيرا احترام گذاردن به بزرگان موجب بزرگداشت خداوند است ، و هر كه به بزرگان احترام نگذارد از مانيست

وَ قَالَ أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِخِيارِكُمْ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَطْوَلُكُمْ أَعْمَاراً إِذَا سُدِّدُوا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: آيا آگاه كنم شما را به بهترينتان ؟ گفتند: بلى اى رسول خدا، فرمود: بهترين شما پيرترين شما در راه راست است

عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِعليه‌السلام قَالَ جَاءَ رَجُلَانِ إِلَى النَّبِيِّ شَيْخٌ وَ شَابٌّ فَتَكَلَّمَ الشَّابُّ قَبْلَ الشَّيْخِ فَقَالَ النَّبِيُّ الْكَبِيرُ الْكَبِيرُ

امام صادقعليه‌السلام از پدران بزرگوارش نقل كند كه : دو نفر به حضور پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيدند كه يكى پيرمردى بود و ديگرى جوانى ، جوان قبل از پيرمرد شروع به سخن كرد، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بزرگ بزرگ

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ يَا صَاحِبَ الشَّعْرِ الْأَبْيَضِ وَ الْقَلْبِ الْأَسْوَدِ أَمَامَكَ النَّارُ وَ خَلْفَكَ مَلَكُ الْمَوْتِ فَمَا ذَا تُرِيدُ أَنْ تَعْمَلَ كُنْتَ صَبِيّاً وَ كُنْتَ جَاهِلًا وَ كُنْتَ شَابّاً وَ كُنْتَ فَاسِقاً وَ كُنْتَ شَيْخاً وَ كُنْتَ مُرَائِياً فَأَيْنَ أَنْتَ وَ أَيْنَ عَمَلُكَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اى سفيد موى سياه قلب ، پيش رويت آتش و پشت سرت قابض الارواح است ، مى خواهى چه كنى ؟ كودك بودى و نادان ، جوان بودى و فاسق ، پيرمرد بودى و رياكننده ، كجائى و عملت كجاست ؟

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ عَرَفَ فَضْلَ كَبِيرٍ لِسِنِّهِ فَوَقَّرَهُ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه مقام پير مردى را به جهت گذشت سن او بداند و او را احترام كند، خداوند خاطر او را از هراس روز قيامت آسوده سازد.

وَ مَرَّ بِرَسُولِ اللَّهِ رَجُلٌ وَ هُوَ فِى أَصْحَابِهِ فَقَالَ بَعْضُ الْقَوْمِ مَجْنُونٌ فَقَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله بَلْ هَذَا رَجُلٌ مُصَابٌ إِنَّمَا الْمَجْنُونُ عَبْدٌ أَوْ أَمَةٌ أَبْلَيَا شَبَابَهُمَا فِى غَيْرِ طَاعَةِ اللَّهِ

مردى از كنار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى گذشت ، در حالى كه ايشان ميان يارانشان بودند، يكى از جمعيت گفت : اين ديوانه است ، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بلكه او مردى سالم است ، ديوانه مرد و زنى است كه جوانى خود را در غير اطاعت خدا صرف كرده اند.

عَنِ الصَّادِقِ عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ إِذَا بَلَغَ الْمَرْءُ أَرْبَعِينَ سَنَةً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْأَدْوَاءِ الثَّلَاثَةِ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فَإِذَا بَلَغَ الْخَمْسِينَ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ فَإِذَا بَلَغَ السِّتِّينَ رَزَقَهُ اللَّهُ الْإِنَابَةَ إِلَيْهِ فَإِذَا بَلَغَ السَّبْعِينَ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَهْلُ السَّمَاءِ فَإِذَا بَلَغَ الثَّمَانِينَ أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِإِثْبَاتِ حَسَنَاتِهِ وَ إِلْقَاءِ سَيِّئَاتِهِ فَإِذَا بَلَغَ التِّسْعِينَ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ كُتِبَ أَسِيرَ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ

امام صادقعليه‌السلام از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: چون مرد به چهل سالگى رسد خداوند او را از سه مرض حفظ كند: از ديوانگى و جذام و پيسى ، چون به پنجاه سالگى رسد خداوند حسابش را سبك گيرد، و چون به شصت سالگى رسد خداوند به او توفيق توبه كردن را روزى كند، هر گاه به هفتاد سالگى رسيد خدا و اهل آسمان دوستش ‍ بدارند، و هر گاه به هشتاد رسيد خداوند فرمان به نوشتن حسناتش و حذف بديهايش دهد، و هر گاه به نود سال رسيد خداوند گناهان گذشته و آينده اش ‍ را ببخشايد، و جزء اسيران خدا در زمين بحساب آيد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ اللَّهَ لَيُكْرِمُ أَبْنَاءَ السَّبْعِينَ وَ يَسْتَحِى مِنْ أَبْنَاءِ الثَّمَانِينَ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند هفتاد ساله ها را احترام كند، و از هشتاد ساله ها حيا دارد كه آنها را عذاب كند.

وَ قَالَ الشَّيْخُ فِى أَهْلِهِ كَالنَّبِيِّ فِى أُمَّتِهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پير در بين خانواده اش همچون پيغمبر در بين امتش مى باشد.

وَ قَالَ إِذَا بَلَغَ الرَّجُلُ أَرْبَعِينَ سَنَةً وَ لَمْ يَغْلِبْ خَيْرُهُ شَرَّهُ قَبَّلَ الشَّيْطَانُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ قَالَ هَذَا وَجْهٌ لَا يُفْلِحُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: چون مرد به چهل سالگى رسد و خيرش از شرش بيشتر نباشد؛ شيطان بين دو چشمش را ببوسد، و گويد: اين چهره اى است كه رستگار نگردد.

وَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ جَاوَزَ الْأَرْبَعِينَ وَ لَمْ يَغْلِبْ خَيْرُهُ شَرَّهُ فَلْيَتَجَهَّزْ إِلَى النَّارِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه از چهل سالگى گذشت و خيرش از شرّش بيشتر نبود؛ بايد آماده دوزخ شود.

وَ قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام إِذَا بَلَغَ الرَّجُلُ أَرْبَعِينَ سَنَةً نَادَى مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ قَدْ دَنَا الرَّحِيلُ فَأَعِدَّ الزَّادَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه مرد به چهل سالگى رسد منادى از آسمان ندا كند: كوچ نزديك است توشه برگير.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام قَالَ يَا عَبْدَ اللَّهِ عَظِّمُوا كِبَارَكُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ فَلَيْسَ تَصِلُونَهُمْ بِشَيْءٍ أَفْضَلَ مِنْ كَفِّ الْأَذَى عَنْهُمْ

حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: اى بنده خدا! پيرانتان را بزرگ شماريد، و صله رحم كنيد، هيچ صله رحمى بهتر از اذيّت نكردن خويشاوندان نيست

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا مَشَى الْحُسَيْنُ بَيْنَ يَدَيِ الْحَسَنِعليه‌السلام قَطُّ وَ لَا بَدَرَهُ بِمَنْطِقٍ إِذَا اجْتَمَعَا تَعْظِيماً لَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: امام حسينعليه‌السلام هرگز جلوتر از امام حسنعليه‌السلام راه نرفت ، و در سخن گفتن در بين جمع از او پيشى نگرفت ، به جهت احترام به او.

وَ عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ مَنْ عَاشَ فِى الْإِسْلَامِ سِتِّينَ سَنَةً حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ لَا يُعَذِّبَهُ بِالنَّارِ وَ مَنْ عَاشَ فِى الْإِسْلَامِ سَبْعِينَ سَنَةً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ وَ مَنْ عَاشَ فِى الْإِسْلَامِ ثَمَانِينَ سَنَةً رُفِعَ عَنْهُ الْقَلَمُ وَ لَا يُحَاسَبُ مَعَهُ

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه شصت سال مسلمان باشد خدا او را به آتش عذاب نمى كند، و هر كه هفتاد سال مسلمان باشد او را از عذاب دردناك حفظ كند، و هر كه هشتاد سال مسلمان زندگى كند قلم محاسبه از او برداشته شود و حساب و كتاب نشود.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ يُؤْتَى بِالشَّيْخِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيُدْفَعُ إِلَيْهِ كِتَابُهُ ظَاهِرُهُ مِمَّا يَلِى النَّاسَ لَا يَرَى إِلَّا مَسَاوِئَ فَيَطُولُ ذَلِكَ عَلَيْهِ فَيَقُولُ يَا رَبِّ أَ تَأْمُرُنِى إِلَى النَّارِ فَيَقُولُ الْجَبَّارُ جَلَّ جَلَالُهُ يَا شَيْخُ إِنِّى أَسْتَحِى أَنْ أُعَذِّبَكَ وَ قَدْ كُنْتَ تُصَلِّى فِى دَارِ الدُّنْيَا اذْهَبُوا بِعَبْدِى إِلَى الْجَنَّةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پيرمرد را روز قيامت بياورند و نامه عملش را به دستش دهند، به طورى كه پشت نامه به سوى مردم باشد، جز بدى و گناه نبيند، و ببيند كه اين نامه بس طولانى است ؛ عرض كند: پروردگارا! آيا دستور مى دهى كه داخل آتش روم ؟ خداوند جبّار جلّ جلاله مى فرمايد: اى پير! من شرم دارم كه تو را عذاب كنم در حالى كه تو در دنيا همواره برايم نماز مى خواندى ، بنده مرا به بهشت ببريد.

وَ عَنْهُعليه‌السلام قَالَ وَ إِذَا بَلَغَ الْعَبْدُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً فَقَدْ بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ إِذَا بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً فَقَدْ بَلَغَ مُنْتَهَاهُ وَ إِذَا طَعَنَ فِى إِحْدَى وَ أَرْبَعِينَ فَهُوَ فِى النُّقْصَانِ وَ يَنْبَغِى لِصَاحِبِ الْخَمْسِينَ أَنْ يَكُونَ كَمَنْ كَانَ فِى النَّزْعِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چون بنده اى به سى و سه سالگى رسيد به كمال نيرو رسيده ، و چون به چهل سال رسيد به آخرين حدّ نيرو رسيده ، و چون قدم به چهل سالگى نهاد احساس كمبود كند، و پنجاه ساله را شايسته است كه مانند كسى باشد كه در حال جان كندن است

فصل هجدهم : در باره جوانان

الفصل الثامن عشر فى ذكر الشبان

عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا مِنْ شَيْءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ شَابٍّ تَائِبٍ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هيچ چيز نزد خداوند عزّ و جل محبوبتر از جوان توبه كننده نيست

وَ قَالَ خَيْرُ شَبَابِكُمْ مَنْ تَشَبَّهَ بِكُهُولِكُمْ وَ شَرُّ كُهُولِكُمْ مَنْ تَشَبَّهَ بِشَبَابِكُمْ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بهترين جوانان شما كسانيند كه خود را همانند پيران كنند، و بدترين پيران شما آنانند كه خود را شبيه به جوانان كنند.

وَ قَالَ مَا مِنْ شَابٍّ يَنْشَأُ فِى عِبَادَةِ اللَّهِ حَتَّى يَمُوتَ عَلَى ذَلِكَ إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ تِسْعَةٍ وَ تِسْعِينَ صِدِّيقاً

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر جوانى كه مشغول عبادت خدا شود و از دنيا برود خداوند ثواب نود و نه صدّيق را به او عطا كند.

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا فِى الدُّنْيَا شَيْءٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ شَابٍّ تَائِبٍ وَ مَا فِى الدُّنْيَا شَيْءٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ مِنْ شَيْخٍ زَانٍ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هيچ چيز در دنيا نزد خداوند عزّ و جل محبوبتر از جوان توبه كننده نيست ، و هيچ چيز در دنيا نزد خداوند مبغوضتر از پيرمرد زناكار نمى باشد.

وَ قَالَ لَا تَزُولُ قَدَمَا الْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ عَنْ عُمُرِهِ فِيمَا أَفْنَاهُ وَ عَنْ شَبَابِهِ فِيمَا أَبْلَاهُ وَ عَنْ عِلْمِهِ كَيْفَ عَمِلَ بِهِ وَ عَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَ فِيمَا أَنْفَقَهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: در روز رستاخيز هيچ بنده اى قدم از قدم بر ندارد تا از چهار چيز بازپرسى شود: از عمرش كه در چه كارى گذرانده ، از جوانيش كه در چه راهى صرف كرده ، و از دانشش كه چگونه به آن عمل نموده ، و از ثروتش كه از چه راهى به دست آورده ، و در چه راهى خرج نموده

وَ قَالَ اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ وَ صِحَّتَكَ قَبْلَ سُقْمِكَ وَ فَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ وَ حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ وَ غِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پنج چيز را قبل از پنج چيز غنيمت شمار: جوانيت را قبل از پيرى ، سلامتت را قبل از بيمارى ، آسودگيت را قبل از گرفتارى ، زندگانيت را قبل از مرگ ، بى نيازيت را قبل از فقر و نيازمندى

وَ قَالَ مَنْ آتَاهُ اللَّهُ جَمَالًا وَ مَالًا فَعَفَّ فِى جَمَالِهِ وَ بَذَلَ مِنْ مَالِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كه را خدا زيبايى و مال عطا فرمود، و در زيبائيش عفيف و در مالش بخشنده بود؛ داخل بهشت شود.

و كان شاب على عهد رسول اللهصلى‌الله‌عليه‌وآله يلبس و مهناه فلما مات رسول الله قصر و تشمر للعبادة فقالوا يا فلان لو فعلت هذا و رسول الله حى لقرت عينه قال و كان لى أ مانان فمضى أ حدهما و بقى الا خر قال الله عز و جل وَ ما كانَ اللّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِيهِمْ فقد مضى هذا و قال الله تعالى وَ ما كانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ و لا أزال أجتهد

در زمان پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله جوانى بود خدمت حضرت مى كرد، پس از وفات پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله همّت بر عبادت نمود، به او گفتند: فلانى ؛ اگر اين كار را در زمان زندگانى رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى كردى شادمان مى شد، گفت : براى من دو فرصت بود، يكى تمام شد و ديگرى باقى مانده ، خداوند عزّ و جل فرمود: (خداوند عذاب نمى كند آنها را در حالى كه تو در بين آنهايى)، اين امر (وجود پيامبر) گذشت ، و خداوند تعالى فرمود: (و خداوند عذاب كننده آنها نيست در حالى كه آنها طلب آمرزش مى كنند) و من دائما تلاش (در استغفار) مى كنم