فصل بيست و چهارم : در كارهاى نيك
الفصل الرابع و العشرون فى محاسن الا فعال
عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
يَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً حَبَّبَنَا إِلَى النَّاسِ وَ لَا يُبْغِضُنَا إِلَيْهِمْ وَ ايْمُ اللَّهِ لَوْ يَرَوْنَ مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَكَانُوا أَعَزَّ وَ مَا اسْتَطَاعَ أَحَدٌ أَنْ يَتَعَلَّقَ عَلَيْهِمْ بِشَيْءٍ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خدا رحمت كند بنده اى را كه ما را محبوب مردم قرار دهد، و ما را مبغوض آنان نگرداند، به خدا قسم اگر مردم سخنان خوب ما را براى ديگران نقل كنند عزيزتر خواهند شد، و كسى قادر نخواهد بود چيزى به آنان نسبت دهد.
وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام
ذَلِّلُوا أَخْلَاقَكُمْ بِالْمَحَاسِنِ وَ قُودُوهَا إِلَى الْمَكَارِمِ وَ عَوِّدُوهَا الْحِلْمَ وَ اصْبِرُوا عَلَى الْإِيثَارِ عَلَى أَنْفُسِكُمْ فِيمَا تَحْمَدُونَ عَنْهُ قَلِيلًا مِنْ كَثِيرٍ وَ لَا تُدَاقُّوا النَّاسَ وَزْناً بِوَزْنٍ وَ عَظِّمُوا أَقْدَارَكُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِيِّ مِنَ الْأُمُورِ وَ أَمْسِكُوا رَمَقَ الضَّعِيفِ بِالْمَعُونَةِ لَهُ بِجَاهِكُمْ إِنْ عَجَزْتُمْ عَمَّا رَجَاهُ عِنْدَكُمْ فَلَا تَكُونُوا بَحَّاثِينَ عَمَّا غَابَ عَنْكُمْ فَيَكْثُرَ عَائِبُكُمْ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْكَذِبِ فَإِنَّهُ مِنْ أَدْنَى الْأَخْلَاقِ قَدْراً وَ هُوَ نَوْعٌ مِنَ الْفُحْشِ وَ ضَرْبٌ مِنَ الدَّنَاءَةِ وَ تَكَرَّمُوا بِالتَّعَامِى عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ بِالتَّعَامُسِ عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ
امير مؤمنانعليه‌السلام
فرمود: اخلاقتان را با نيكيها رام كنيد، و به سوى خوبيها بكشيد، و خود را به بردبارى عادت دهيد، و بر صفت ايثار و از خود گذشتگى در مواردى كه حتى به مقدار كمى در مقابل عمل بسيار شما مورد ستايش قرار گيريد، صبور باشيد، بر مردم خرده گيرى نكنيد، با چشم پوشى و بى ارزش بحساب آوردن امور ناچيز؛ بزرگى و بزرگوارى خود را حفظ كنيد، آنجا كه جانى در خطر است ، و ناتوانى چشم اميد به شما دوخته اگر خود توانايى نداريد با استفاده از مقام و آبروى خود از ديگران استمداد كنيد و نيمه جانش را نگهداريد. در آنچه از ديدگانتان غايب است (اسرار مردم) كاوش چندان نكنيد كه در اين هنگام مردم از شما عيب خواهند گرفت از دروغ خود دارى كنيد كه از همه خويها پست تر است ، دروغ نوعى زشتى و قسمى از رذالت است ، با بزرگوارى از خرده گيرى در محاسبه و پى گيرى از مطالب بى ارزش صرف نظر نماييد.
و روايت شده : با تغافل از پى جويى مطالب بى ارزش صرف نظر كنيد.
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام
قَالَ أَحْبِبْ أَخَاكَ الْمُسْلِمَ وَ أَحْبِبِ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ إِنِ احْتَجْتَ فَسَلْهُ وَ إِنْ سَأَلَكَ فَأَعْطِهِ وَ لَا تَمَلَّهُ خَيْراً وَ لَا يَمَلُّهُ لَكَ كُنْ لَهُ ظَهْراً فَإِنَّهُ ظَهْرٌ لَكَ وَ إِنْ غَابَ فَاحْفَظْهُ فِى غَيْبَتِهِ وَ إِنْ شَهِدَ فَزُرْهُ وَ أَجِّلْهُ وَ أَكْرِمْهُ فَإِنَّهُ مِنْكَ وَ أَنْتَ مِنْهُ وَ إِنْ كَانَ عَلَيْكَ عَاتِباً فَلَا تُفَارِقْهُ حَتَّى تَسُلَّ سَخِيمَتَهُ وَ مَا فِى نَفْسِهِ وَ إِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ إِنِ ابْتُلِيَ فَاعْضُدْهُ وَ تَمَحَّلْ لَهُ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: برادر مسلمانت را دوست بدار، و آنچه براى خود مى پسندى براى او بپسند، و آنچه را براى خود نمى پسندى براى برادرت مپسند، اگر نيازمند شدى از او بخواه ، اگر از تو چيزى خواست به او بده ، در كار خير او را در انتظار قرار نده (با تأ خيرت ناراحتش نكن) و او هم تو را در انتظار قرار ندهد. همواره پشتيبان او باش كه او نيز پشتيبان توست ، چون غايب شد (به سفر رفت) در غيابش او را حفظ كن ، و اگر برگشت به ديدن او برو، او را تجليل و احترام كن ، زيرا كه او از توست و تو از اويى ، اگر سرزنشت نمود از او دورى مكن تا اينكه ناراحتى او را از درون جانش بر طرف سازى ، و اگر او به خيرى رسيد خدا را سپاس بگو، و اگر بلايى به او رسيد كمكش كن و براى او محلت بگير.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
أَنْسَكُ النَّاسِ نُسُكاً أَنْصَحُهُمْ حُبّاً وَ أَسْلَمُهُمْ قَلْباً لِجَمِيعِ الْمُسْلِمِينَ
امام صادقعليه‌السلام
از پدران بزرگوارش از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: عابدترين مردم كسى است كه نسبت به همه مردم خيرخواه تر و پاكدلتر باشد.
عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام
قَالَ لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِيكَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا مَحْمِلًا
علىعليه‌السلام
فرمود: هيچ گاه به سخنى كه از دهان برادرت بيرون مى آيد گمان بد مبر، در حالى كه مى توانى توجيه خوبى برايش پيدا كنى
عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام
قَالَ كَرَمُ الْمُؤْمِنِ صَلَاتُهُ وَ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: شرافت مؤمن به نماز و شب زنده داريش مى باشد، و شما به مردم سخن نيكو بگوئيد.
عَنْهُ قَالَ عَلَيْكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ لَا يُضْمِرَنَّ أَحَدُكُمْ لِأَخِيهِ أَمْراً لَا يُحِبُّهُ لِنَفْسِهِ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يُضْمِرُ لِأَخِيهِ أَمْراً لَا يُحِبُّهُ لِنَفْسِهِ إِلَّا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكَ سَبَباً لِلنِّفَاقِ فِى قَلْبِهِ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: پرهيزگارى پيشه كنيد، و هيچ يك از شما آنچه را براى خود دوست نمى دارد براى برادر مسلمانش در دل نپروراند، زيرا هر بنده اى در درون جانش براى برادر مسلمانش آنچه را كه خود نمى پسندد بپروراند، خداوند نيز آن را سبب نفاق در دل برادرش قرار دهد.
جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله
وَ هُوَ يُرِيدُ بَعْضَ غَزَوَاتِهِ فَأَخَذَ بِمِقْوَدِ رَاحِلَتِهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِى شَيْئاً أَدْخُلْ بِهِ الْجَنَّةَ فَقَالَ مَا أَحْبَبْتَ أَنْ يَأْتِيَهُ النَّاسُ إِلَيْكَ فَأْتِهِ إِلَيْهِمْ وَ مَا كَرِهْتَ أَنْ يَأْتِيَهُ النَّاسُ إِلَيْكَ فَلَا تَأْتِهِ إِلَيْهِمْ خَلِّ سَبِيلَ الرَّاحِلَةِ
عربى خدمت پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
رسيد در حالى كه آن حضرت قصد داشت به يكى از غزوات برود، آن مرد افسار مركب ايشان را گرفت و گفت : اى رسول خدا! به من عملى بياموز تا موجب بهشت رفتنم شود، فرمود: هر گونه دوست دارى مردم با تو رفتار كنند با آنان رفتار كن ، و هر چه را براى خودت ناخوش دارى براى مردم مپسند، اينك راه مركب را باز كن
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ مَرَّ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله
بِقَوْمٍ يَرْفَعُونَ حَجَراً فَقَالَ مَا يَدْعُوكُمْ إِلَى هَذَا فَقَالُوا لِنَعْرِفَ أَشَدَّنَا وَ أَقْوَانَا فَقَالَ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَشَدِّكُمْ وَ أَقْوَاكُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ هُوَ الَّذِى إِذَا رَضِيَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِى بَاطِلٍ وَ إِذَا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ يَتَعَاطَ مَا لَيْسَ لَهُ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
بر گروهى از مردم گذشت كه (جهت زور آزمايى) سنگى را بلند مى كردند، حضرت از آنان پرسيد: اين چه كارى است ؟ گفتند: بدين وسيله نيرومندترينمان را مى شناسيم ، فرمود: آيا نمى خواهيد زورمندترين و برومندترينتان را به شما معرفى كنم ؟ عرض كردند: آرى ، فرمود: تواناترين و قوى ترين انسان كسى است كه وقتى خوشنود است ، خرسنديش او را به گناه و باطلى نكشاند، و چون خشمگين شد، خشمش او را از حق باز ندارد، و چون توانمند شد به هر چه مباح و سزاوار نباشد دست نيالايد.
كَتَبَ أَبُو ذَرٍّ إِلَى سَلْمَانَ رَحِمَهُمَا اللَّهُ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّكَ لَنْ تَنَالَ مَا تُرِيدُ إِلَّا بِتَرْكِ مَا تَشْتَهِى وَ لَنْ تَبْلُغَ مَا تَأْمُرُ إِلَّا بِالصَّبْرِ عَلَى مَا تَكْرَهُ فَلْيَكُنْ قَوْلُكَ ذِكْراً وَ نَظَرُكَ عِبَراً وَ صَمْتُكَ تَفَكُّراً وَ اعْلَمْ أَنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ عَجْزاً مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا وَ تَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الْأَمَانِيَّ وَ أَنَّ أَكْيَسَ النَّاسِ كَيْساً مَنْ دَانَ نَفْسَهُ لِلَّهِ وَ عَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ
ابوذر غفارى براى سلمان نوشت : تو به تمام آنچه كه در نظر دارى نخواهى رسيد مگر اينكه از تمايلات خود دست بردارى ، و به خواسته هايت نرسى مگر با صبر و شكيبايى در مقابل زشتيها، اينك بايد سخن تو ذكر خدا باشد، و نگاهت عبرت انگيز، و سكوتت تفكر، و بدان ضعيف ترين افراد كسانى هستند كه از هواى نفس پيروى كنند، و از خدا طلب آرزوهاى بزرگ كنند، و زيرك ترين مردم كسى است كه خود را براى خدا خاضع كند، و كارهايش را براى آخرت انجام دهد.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
مَنْ رَدَّ عَنْ قَوْمٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ عَادِيَةَ مَاءٍ أَوْ نَارٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: هر كس مسلمانان را از سيلى يا آتشى نجات دهد بهشت جايگاه اوست
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بَقَاءَ الْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ جَعَلَ الْمَالَ عِنْدَ مَنْ يُؤَدِّى الْحَقَّ مِنْهُ وَ يَصْنَعُ فِيهِ الْخَيْرَ وَ إِذَا أَرَادَ فَنَاءَ الْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ جَعَلَ الْمَالَ عِنْدَ مَنْ لَا يُؤَدِّى الْحَقَّ مِنْهُ وَ لَا يَصْنَعُ فِيهِ الْمَعْرُوفَ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: چون اراده خداوند به بقاء اسلام و مسلمين تعلق گيرد، مال را نزد كسانى قرار مى دهد كه حق آن را ادا مى كنند و آن را در راه خير مصرف مى نمايند، و چون اراده اش بر تضعيف اسلام و مسلمين قرار گيرد، مال را نزد كسانى قرار مى دهد كه حقش را بجا نمى آورند و آن را در راه خير مصرف نمى كنند.
عَنْهُ قَالَ إِنَّ الْجَارَ كَالنَّفْسِ غَيْرَ مُضَارٍّ وَ لَا آثِمٍ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: پناهنده انسان مانند خود انسان است ، نه ضررى رواست و نه اذيّتى
سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
عَنْ طَعَامِ الْأَسِيرِ فَقَالَ طَعَامُ الْأَسِيرِ عَلَى آسِرِهِ وَ إِنْ كَانَ يُرَادُ قَتْلُهُ مِنَ الْغَدِ فَإِنَّهُ يَنْبَغِى أَنْ يُطْعَمَ وَ يُسْقَى وَ يُظَلَّلَ وَ يُرْفَقَ بِهِ مِنْ كَافِرٍ أَوْ غَيْرِهِ
از امام صادقعليه‌السلام
در مورد غذا دادن به اسير سؤ ال شد، ايشان فرمود: غذاى اسير به عهده اسيركننده اوست ، و اگر بخواهد كه صبحگاهان او را بكشد، بايد غذا و آب او را بدهد، و برايش سايه بان تهيّه كند، و به او مهربانى نمايد، چه آن اسير كافر باشد يا غير كافر.
عَنْهُ قَالَ لِأَصْحَابِهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً مُتَحَابِّينَ فِى اللَّهِ مُوَاصِلِينَ مُتَرَاحِمِينَ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاكَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْيُوهُ
امام صادقعليه‌السلام
به اصحاب خود فرمود: پرهيزگار باشيد و با هم برادرى نيكو باشيد، در راه خدا با يك ديگر دوستى كنيد، و پيوستگى داشته باشيد، و به يك ديگر مهر ورزيد، به ديدار و ملاقات يك ديگر رويد، و در مورد (ولايت) ما سخن بگوييد، و آن را زنده نگهداريد.
عَنْهُ قَالَ لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَوَاصِلِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَرَاحِمِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَزَاوِرِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَبَاذِلِينَ فِينَا
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: از ما نيست كسى كه به خاطر ما پيوستگى (با ديگران) نداشته باشد، از ما نيست هر كه به خاطر ما مهرورزى نكند، از ما نيست كسى كه به خاطر ما به ملاقات (برادرانش) نرود، از ما نيست آنكه به خاطر ما بذل و بخشش نكند.
0%
نویسنده: ابوالفضل على بن حسن بن فضل طبرسى
