فصل بيست و ششم : در نااميدى و بى نيازى از مردم

الفصل السادس و العشرون فى اليأ س و الاستغناء عن الناس

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ اشْتَدَّتْ حَالُ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ فَقَالَتْ لَهُ امْرَأَتُهُ لَوْ أَتَيْتَ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فَسَأَلْتَهُ فَجَاءَ إِلَى النَّبِيِّ فَلَمَّا رَآهُ النَّبِيُّ قَالَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَيْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ فَقَالَ الرَّجُلُ مَا يَعْنِى غَيْرِى فَرَجَعَ إِلَى امْرَأَتِهِ فَأَعْلَمَهَا فَقَالَتْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ بَشَرٌ فَأَعْلِمْهُ فَأَتَاهُ فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَيْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ حَتَّى فَعَلَ الرَّجُلُ مَا ذَكَرْتُهُ ثَلَاثاً ثُمَّ ذَهَبَ الرَّجُلُ فَاسْتَعَارَ مِعْوَلًا ثُمَّ أَتَى الْجَبَلَ فَصَعِدَهُ فَقَطَعَ حَطَباً ثُمَّ جَاءَ بِهِ فَبَاعَهُ بِنِصْفِ مُدٍّ مِنْ دَقِيقٍ فَرَجَعَ فَأَكَلُوهُ ثُمَّ ذَهَبَ مِنَ الْغَدِ فَصَعِدَهُ فَجَاءَ بِأَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ فَبَاعَهُ فَلَمْ يَزَلْ يَعْمَلُ وَ يَجْمَعُ حَتَّى اشْتَرَى مِعْوَلًا ثُمَّ جَمَعَ حَتَّى اشْتَرَى بَكْرَيْنِ وَ غُلَاماً ثُمَّ أَثْرَى حَتَّى أَيْسَرَ فَجَاءَ النَّبِيَّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَأَعْلَمَهُ كَيْفَ جَاءَ يَسْأَلُهُ وَ كَيْفَ سَمِعَ النَّبِيَّ فَقَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله قَدْ قُلْتُ لَكَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَيْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: زندگانى يكى از اصحاب حضرت رسولصلى‌الله‌عليه‌وآله بسيار سخت شد، همسرش گفت : اى كاش نزد رسول خدا مى رفتى و از او درخواست كمك مى نمودى ، آن مرد خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد، و چون پيامبر او را ديد فرمود: هر كه از ما طلب كند ما به او عطا مى كنيم ، و هر كه بى نيازى جويد خدايش بى نياز كند. مرد با خود گفت :

مقصودش غير از من نيست ، به سوى همسرش آمد و جريان را برايش گفت ، زن گفت :

رسول خدا هم بشر است ، بايد وضع خود را به او مى گفتى ، مرد نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و چون حضرت او را ديد فرمود: هر كه از ما طلب نمايد به او عطا كنيم و هر كه بى نيازى بجويد خداوند بى نيازش كند، تا سه مرتبه آن مرد اين كار را تكرار كرد.

سپس رفت و كلنگى را عاريه گرفت و به بالاى كوه رفت و با آن مقدارى هيزم جمع كرد، و آن را آورده و به نصف مدّ (نيم چارك) آرد فروخت ، و آن را به خانه برد و بخوردند، فردا هم رفت و از آن كوه بالا رفته و بيشتر از آن هيزم آورد و فروخت ، و همواره كار مى كرد و مى اندوخت تا خودش كلنگى خريد، باز هم اندوخت تا اينكه دو شتر و يك غلام خريد، سپس ادامه داد تا ثروتمند و بى نياز شد، سپس خدمت پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد و گزارش داد كه چگونه براى طلب حاجت آمد و از پيغمبر چه شنيد، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

من كه گفتم هر كه از ما طلب كند ما عطايش كنيم ، و هر كه بى نيازى جويد خدايش بى نياز كند.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ مَنْ تَيَسَّرَ مِمَّا فَاتَهُ أَرَاحَ بَدَنَهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر كه نسبت به از دست رفته اش به آسانى گذشت بدنش آرام گيرد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَرْوَحُ الرَّوْحِ الْيَأْسُ عَنِ النَّاسِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بهترين راحتى ها نااميدى از مردم است

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ طَلَبُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ اسْتِلَابٌ لِلْعِزَّةِ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْحَيَاءِ وَ الْيَأْسُ مِمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ عِزٌّ لِلْمُؤْمِنِ فِى دِينِهِ وَ الطَّمَعُ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: حاجت خواستن از مردم موجب سلب عزّت و رفتن حيا گردد، و نوميدى از آنچه در دست مردم است موجب عزّت مؤمن در دينش است ، و طمع همان فقر موجود است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ طَلَبُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: حاجت خواستن از مردم همان فقر موجود است

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ أَظْهِرِ الْيَأْسَ مِمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ فَإِنَّ ذَلِكَ هُوَ الْغِنَى وَ إِيَّاكَ وَ الطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: از آنچه در دست مردم است قطع اميد كن ، زيرا اين قطع اميد كردن ؛ خود بى نيازى است ، و از طمع بپرهيز، زيرا كه او فقر حاضر است

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُوا أَنْفُسَكُمْ بِالاسْتِغْنَاءِ عَنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَنْ خَضَعَ لِصَاحِبِ سُلْطَانٍ جَائِرٍ أَوْ لِمَنْ يُخَالِفُهُ فِى دِينِهِ طَلَباً لِمَا فِى يَدَيْهِ مِنْ دُنْيَاهُ أَخْمَلَهُ اللَّهُ وَ مَقَّتَهُ عَلَيْهِ وَ وَكَلَهُ إِلَيْهِ فَإِنْ هُوَ غَلَبَ عَلَى شَيْءٍ مِنْ دُنْيَاهُ فَصَارَ إِلَيْهِ مِنْهُ شَيْءٌ نَزَعَ اللَّهُ الْبَرَكَةَ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْجِرْهُ عَلَى شَيْءٍ يَنْفَعُهُ مِنْهُ فِى حَجٍّ وَ لَا عِتْقٍ وَ لَا بِرٍّ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پرهيزگار باشيد و خود را بى نياز از طلب حاجتها نگاهداريد، و بدانيد كه هر كس براى سلطانى ستمگر يا براى كسى كه در دين با او مخالف است براى طلب كردن آنچه دارد فروتنى نمايد، خداوند او را گمنام كند و مورد غضبش قرار دهد و او را به خودش واگذارد، و اگر بر مقدارى از دنياى سلطان غالب شود، و چيزى از آن به او برسد، خداوند بركت را از او سلب كند، و به او پاداشى در مقابل آنچه براى حج و آزاد كردن بنده و كار نيكش انفاق نموده ندهد.

باب چهارم در آداب معاشرت با مردم و در آن دوازده فصل است

الباب الرابع فى آداب المعاشرة مع الناس و ما يتصل بها اثنا عشر فصلا

فصل اول : در انتخاب دوست

الفصل الاول فى اتخاذ الا خوان

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَا تَغُشَّ النَّاسَ فَتَبْقَى بِغَيْرِ صَدِيقٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: به مردم غلّ و غش و دو رنگى نكن كه بى رفيق خواهى ماند.

وَ عَنْهُ قَالَ الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ لَا يَظْلِمُهُ وَ لَا يَخْذُلُهُ وَ لَا يَغُشُّهُ وَ لَا يَغْتَابُهُ وَ لَا يَخُونُهُ وَ لَا يُكَذِّبُهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مؤمن برادر مؤمن است ، به او ستم نمى كند و او را خوار نمى گرداند، و به او غش و دو رنگى نمى كند، و از او غيبت نكند و به او خيانت نورزد، و به او دروغ نمى گويد.

قَالَ لَا يَنْبَغِى لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يَسْتَوْحِشَ إِلَى أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ فَمَنْ دُونَهُ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ عَزِيزٌ فِى دِينِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: براى مؤمن سزاوار نيست كه از ترس و وحشت با برادر مؤمنش (گرچه در مقام از او پائين تر باشد) و يا با ديگرى مأ نوس شود، مؤمن در دينش عزيز است

وَ عَنْهُ قَالَ لَا تُذْهِبِ الْحِشْمَةَ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ أَخِيكَ فَإِنَّ ذَهَابَ الْحِشْمَةِ ذَهَابُ الْحَيَاءِ وَ بَقَاءَ الْحِشْمَةِ بَقَاءُ الْمُرُوءَةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پرده شرم و حياى ميان خود و برادر دينيت را بر مدار، زيرا رفتن آبرو و اعتبار رفتن حياء، و بقاء اعتبار به بقاء مردانگى است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِذَا ضَاقَ أَحَدُكُمْ فَلْيُعْلِمْ أَخَاهُ وَ لَا يُعِنْ عَلَى نَفْسِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر گاه زندگى بر يكى از شما تنگ و سخت شد بايد برادران خود را خبر كند و به خود متّكى و مغرور نباشد.

وَ عَنْهُ قَالَ مَنْ عَظَّمَ دِينَ اللَّهِ عَظَّمَ حَقَّ إِخْوَانِهِ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِدِينِهِ اسْتَخَفَّ بِإِخْوَانِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه دين خدا را بزرگ شمارد حقوق برادران دينى خود را بزرگ مى شمارد، و هر كه دين خود را سبك شمارد برادران دينى خود را هم سبك شمرده

وَ عَنْهُ قَالَ مَنْ سَأَلَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ حَاجَةً مِنْ ضُرٍّ فَمَنَعَهُ مِنْ سَعَةٍ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَيْهَا مِنْ عِنْدِهِ أَوْ مِنْ عِنْدِ غَيْرِهِ حَشَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَغْلُولَةً يَدُهُ إِلَى عُنُقِهِ حَتَّى يَفْرُغَ اللَّهُ مِنْ حِسَابِ الْخَلْقِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس از برادر مؤمنش به علّت تنگدستى تقاضايى كند، و او بتواند حاجتش را به هر نحوى روا نمايد ولى بر نياورد، خداوند متعال روز قيامت دست او را در گردنش به زنجير بندد، تا هنگامى كه از حساب مردم فارغ شود.

عَنْهُ قَالَ مَنْ مَشَى مَعَ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ فِى حَاجَةٍ فَلَمْ يُنَاصِحْهُ فَقَدْ خَانَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه دنبال حاجتى با برادر (دينى) خود همراه شود، ولى خير خواه او نباشد، مانند كسى است كه به خدا و رسولش ‍ خيانت كرده

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ يَحِقُّ عَلَى الْمُؤْمِنِ لِلْمُؤْمِنِ النَّصِيحَةُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مَا لِأَخِيكَ يَشْكُو مِنْكَ قَالَ يَشْكُونِى أَنِّى اسْتَقْصَيْتُ حَقِّى مِنْهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهُ كَأَنَّكَ إِذَا اسْتَقْصَيْتَ حَقَّكَ لَمْ تُسِئْ أَ رَأَيْتَ مَا ذَكَرَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ فِى الْقُرْآنِ يَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ أَ خَافُوا أَنْ يَجُورَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ عَلَيْهِمْ لَا وَ اللَّهِ مَا خَافُوا ذَلِكَ وَ إِنَّمَا خَافُوا الِاسْتِقْصَاءَ فَسَمَّاهُ اللَّهُ سُوءَ الْحِسَابِ نَعَمْ مَنِ اسْتَقْصَى مِنْ أَخِيهِ فَقَدْ أَسَاءَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: سزاوار است كه مؤمن خير خواه مؤمن باشد.

حمّاد بن عثمان گويد: نزد امام صادقعليه‌السلام بودم كه مردى از ياران ما خدمت ايشان رسيد، امامعليه‌السلام فرمود: چرا برادر مؤمنت از تو شكايت دارد؟ عرض كرد: از اينكه حقّم را از او طلب نمودم شكايت دارد، حضرت فرمود: گويا تو هنگامى كه حقّت را طلب مى كنى خطايى مرتكب نشده اى ! آيا كلام خداوند را در قرآن نديده اى كه (آنها از بدى حساب مى ترسند)؟ آيا آنان از ظلم خدا بر خود مى ترسند؟ نه بخدا قسم ؛ آنها از اين نمى ترسند، بلكه از حساب كشى خدا مى ترسند، لذا خداوند نام آن را بدى حساب گذارده بلى ؛ هر كه از برادر دينى اش حسابرسى كند به او بدى نموده

عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ رَفَعَهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِ إِخْوَانُنَا يَتَوَلَّوْنَ عَمَلَ السُّلْطَانِ أَ فَنَدْعُو لَهُمْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَلْ يَنْفَعُونَكُمْ قُلْتُ لَا فَقَالَ ابْرَءُوا مِنْهُمْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُمْ

راوى گويد: به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم : برادران ما براى سلطان كار مى كنند آيا بر ايشان دعا كنيم ؟ حضرت فرمود: آيا سودى براى شما دارند؟ گفتم : نه ، فرمود: از آنها بيزارى بجوييد كه خداوند هم از آنها بيزارى جسته

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام لَا تَدْخُلْ لِأَخِيكَ فِى أَمْرٍ مَضَرَّتُهُ عَلَيْكَ أَعْظَمُ مِنْ مَنْفَعَتِهِ لَهُ قال ابن سنان يعنى أ ن الرجل يكون عليه دين كثير و لك مال قليل فتؤ دى عنه فيذهب مالك و لا تكون قضيت دينه

امام صادقعليه‌السلام فرمود: با برادرت در كارى كه ضررش بر تو بيشتر از نفع اوست براى خود همكارى نكن

ابن سنان در توجيه اين حديث گويد: منظور امام اين است كه شخص قرض ‍ زيادى دارد و تو اندك مالى دارى ، مى خواهى دين او را اداء كنى ، مالت از بين مى رود ولى قرض را ادا ننمودى

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ يُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَصَفَّحْ وُجُوهَ النَّاسِ فَمَنْ سَقَاكَ شَرْبَةً أَوْ أَطْعَمَكَ أَكْلَةً أَوْ فَعَلَ بِكَ كَذَا وَ كَذَا خُذْ بِيَدِهِ فَأَدْخِلْهُ الْجَنَّةَ فَأَخَذَ بِيَدِهِ فَأَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: روز قيامت به مؤمن گفته مى شود: خوب به چهره هاى مردم نگاه كن ، هر كه تو را آبى نوشانيده ، يا به تو غذائى خورانده ، يا كارى برايت انجام داده ، دستش را بگير و به بهشت ببر، او دستش را گرفته و به بهشت برد.

وَ عَنْهُ قَالَ مَنْ أَكْرَمَ مُؤْمِناً فَكَأَنَّمَا يُكْرِمُ اللَّهَ وَ مَنْ دَعَا لِأَخِيهِ الْمُؤْمِنِ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ الْبَلَاءَ وَ دَرَّ عَلَيْهِ الرِّزْقُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه مؤمنى را اكرام كند گويا خدا را اكرام نموده ، و هر كه براى برادر مؤمنش دعا كند، خداوند بلا را از او دفع و روزيش را زياد گرداند.

وَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ عَلَيْكُمْ بِالْإِخْوَانِ فَإِنَّهُمْ عُدَّةٌ لِلدُّنْيَا وَ عُدَّةٌ لِلاْخِرَةِ أَ لَا تَسْمَعُ إِلَى قَوْلِ أَهْلِ النَّارِ فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ

علىعليه‌السلام فرمود: شما به برادران خود توجه كنيد كه آنها براى دنيا و آخرت شما سودمند خواهند بود، مگر نشنيده ايد كه خداوند در قرآن از قول اهل دوزخ مى فرمايد: (در اين روز سخت نه شفيعى داريم و نه دوستى كه حمايتمان كند).

وَ قَالَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ اللَّيْلَ وَ صَامَ النَّهَارَ وَ ذُبِحَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ لَمْ يَبْعَثْهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا مَعَ مَنْ أَحَبَّ بَالِغاً مَا بَلَغَ إِنْ جَنَّةً فَجَنَّةً وَ إِنْ نَاراً فَنَاراً

علىعليه‌السلام فرمود: اگر كسى شب زنده دار باشد و روزها روزه بگيرد و در بين ركن و مقام قربانى كند، خداوند در روز قيامت او را مبعوث نمى كند مگر با كسى كه دوستش دارد، به هر تعداد كه باشند؛ اگر آن دوست بهشتى باشد در بهشت خواهد بود، و اگر جهنمى باشد در دوزخ

عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله مَا أَحْدَثَ عَبْدٌ أَخاً فِى اللَّهِ إِلَّا أُحْدِثَ لَهُ دَرَجَةٌ فِى الْجَنَّةِ

رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هيچ بنده اى در راه خدا با كسى برادرى ننمود، مگر اينكه درجه اى و مقامى در بهشت برايش احداث شد.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ لَيْسَ مِنَ الْإِنْصَافِ مُطَالَبَةُ الْإِخْوَانِ بِالْإِنْصَافِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: انصاف نيست كه انسان از برادران خود انصاف بخواهد.

جَاءَ رَجُلٌ إِلَى سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ فَدَعَاهُ فَقَالَ إِنَّ فُلَاناً صَنَعَ لَكَ طَعَاماً فَقَالَ أَقْرِئْهُ مِنِّى السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ أَنَا وَ مَنْ مَعِى فَرَجَعَ الرَّسُولُ فَقَالَ أَنْتَ وَ مَنْ مَعَكَ قَالَ فَقُمْنَا وَ كُنَّا ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا فَأَتَيْنَا الْبَابَ فَاسْتَأْذَنَ فَخَرَجَ رَبُّ الْبَيْتِ فَأَخَذَ بِيَدِ سَلْمَانَ فَأَدْخَلَهُ الْبَيْتَ فَأَمَرَ رِفْقَتَنَا عَنْ يَمِينِهِ وَ شِمَالِهِ فَأَجْلَسَهُ وَ حَلَّ زِرَّ قَمِيصِهِ وَ كَانَ أَيَّامَ حَرٍّ فَفَرِحَ مِنْهُ فَضَحِكَ سَلْمَانُ فَفَرِحْنَا بِضِحْكِهِ فَقُلْنَا يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا الَّذِى أَضْحَكَكَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ يَقُولُ مَا مِنْ رَجُلٍ مُسْلِمٍ أَكْرَمَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ بِتَكْرِمَةٍ يُرِيدُ بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا نَظَرَ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ مَا نَظَرَ اللَّهُ إِلَى عَبْدٍ فَلَا يُعَذِّبُهُ أَبَدا

مردى خدمت سلمان فارسىرحمه‌الله آمد و او را دعوت نمود، و گفت : فلانى غذايى براى شما تهيه كرده ، سلمان گفت : سلام مرا به او برسان و به او بگو: من و هر كه با من هست بياييم ؟ آن شخص رفت و برگشت و گفت : همگى بياييد، مرد گفت : برخاستيم در حالى كه سيزده نفر بوديم به در آن خانه رسيديم ، سلمان اجازه ورود خواست ، صاحب خانه بيرون آمد و دست سلمان را گرفته و وارد خانه كرد، و به دوستان ما امر كرد كه طرف راست و چپ او بنشينند، او سلمان را نشاند و چون هوا گرم بود دكمه پيراهنش را باز نمود و خوشحال شد، سلمان خنده اش گرفت ، همگى ما نيز خنديديم ، و گفتيم : اى ابا عبد اللّه ! چرا خنديدى ؟ گفت : از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنيدم كه مى فرمود: هر مسلمانى كه برادر مسلمان خود را احترام كند، و در اين عمل نيت خدايى داشته باشد، خداوند به او نظر مى كند، و هر كه مورد نظر خداوند قرار گيرد هرگز عذاب نشود.

عَنْ أَنَسٍ قَالَ أُهْدِيَ لِرَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ رَأْسُ شَاةٍ مَشْوِيٌّ فَقَالَ إِنَّ أَخِى فُلَاناً وَ عِيَالَهُ أَحْوَجُ إِلَى هَذَا حَقّاً فَبَعَثَ إِلَيْهِ فَلَمْ يَزَلْ يَبْعَثُ بِهِ وَاحِدٌ إِلَى وَاحِدٍ حَتَّى تَدَاوَلُوا بِهَا سَبْعَةَ أَبْيَاتٍ حَتَّى رَجَعَتْ إِلَى الْأَوَّلِ فَنَزَلَ وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ فِى رِوَايَةٍ فَتَدَاوَلَتْهُ تِسْعَةُ أَنْفُسٍ ثُمَّ عَادَ إِلَى الْأَوَّلِ

انس گويد: به يكى از اصحاب پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله سر يك گوسفند بريان شده اى هديه شد، او گفت : فلان برادرم و خانواده اش از من بيشتر نيازمندند، سر گوسفند را نزد او بردند، او نيز به ديگرى حواله كرد، تا به هفت نفر حواله شد، و سرانجام به دست همان نفر اول رسيد. در اينجا اين آيه نازل شد: (و بر خود سختى مى گيرند، گرچه به ضررشان باشد، و هر كه بخل نورزد رستگار خواهد بود).

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ مَنِ اغْتِيبَ عِنْدَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فَنَصَرَهُ وَ أَعَانَهُ نَصَرَهُ اللَّهُ فِى الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ وَ مَنِ اغْتِيبَ عِنْدَهُ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ يَنْصُرْهُ وَ لَمْ يَدْفَعْ عَنْهُ وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَى نُصْرَتِهِ وَ عَوْنِهِ خَوَّفَهُ اللَّهُ فِى الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر مؤمنى كه نزدش غيبت مؤمن ديگرى كنند و او از آن مؤمن دفاع كند، خداوند او را در دنيا و آخرت يارى كند، و هر كه غيبت مؤمنى را بشنود و در حالى كه قدرت دفاع دارد از او دفاع نكند، خداوند او را در دنيا و آخرت خواهد ترسانيد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ عَرَضَ لِأَخِيهِ الْمُسْلِمِ فَكَأَنَّمَا خَدَشَ وَجْهَهُ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: هر كه متعرض برادر مسلمانش شود (و سخن او را قطع كند)، مثل اين است كه چهره اش را مخدوش گردانيده

وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله الْمُؤْمِنُ مِرْآةُ أَخِيهِ يُمِيطُ عَنْهُ الْأَذَى

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مؤمن همانند آئينه اى براى برادر مؤمنش است ، ناراحتيها را از او بر طرف مى سازد.

فصل دوم : در عبادت و بندگى خداوند

الفصل الثانى فى العبادة

عَنْ أَبِى بَصِيرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ حَدِّ الْعِبَادَةِ الَّتِى مَنْ فَعَلَهَا كَانَ عَابِداً فَقَالَ حُسْنُ النِّيَّةِ بِالطَّاعَةِ

ابو بصير گفت : از امام صادقعليه‌السلام پرسيدم در باره اندازه عبادتى كه اگر كسى انجامش دهد به او اطلاق عابد مى شود، فرمود: نيكويى نيت در اطاعت وبندگى خدا.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَا عِبَادِيَ الصِّدِّيقِينَ تَنَعَّمُوا بِعِبَادَتِى فِى الدُّنْيَا فَإِنَّكُمْ بِهَا تَتَنَعَّمُونَ فِى الْجَنَّةِ

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد: خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد: اى بندگان راست كردار من ! در دنيا از نعمت عبادتم برخوردار باشيد، شما در بهشت از آن برخوردار خواهيد بود.

عَنْهُ عَنْ آبَائِهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله اعْمَلْ بِفَرَائِضِ اللَّهِ تَكُنْ أَتْقَى النَّاسِ

امام صادقعليه‌السلام از پدران بزرگوارش از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل مى كند كه فرمود: به واجبات خدا عمل كن تا از پرهيزگارترين مردم باشى

عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبَادَةَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا يُبَالِى عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْيَا عَلَى يُسْرٍ أَمْ عَلَى عُسْرٍ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل مى كند كه فرمود: بهترين مردم كسى است كه به عبادت عشق بورزد و آن را در آغوش ‍ كشد، و آن را از دل دوست داشته باشد، و با جوارح خود انجامش دهد، و خود را براى آن فارغ البال سازد، چنين شخصى باك ندارد كه زندگانى دنيايش به سختى گذرد يا به آسانى

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ خَيْرِ النَّاسِ

امام زين العابدينعليه‌السلام فرمود: هر كس به واجبات خدا عمل نمايد از بهترين مردمان است

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ أَدَّى فَرِيضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد: هر كس واجبى را درست انجام دهد نزد خداوند حق دعاى مستجابى را دارد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَا تَحَبَّبَ إِلَيَّ عَبْدِى بِأَحَبَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند تبارك و تعالى فرمود: بنده من با چيزى محبوبتر از انجام آنچه بر او واجب گردانيده ام به دوستى من نگرايد.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَيَأْتُونَ بَابَ الْجَنَّةِ فَيَضْرِبُونَهُ فَيُقَالُ لَهُمْ مَنْ أَنْتُمْ فَيَقُولُونَ نَحْنُ أَهْلُ الصَّبْرِ فَيُقَالُ لَهُمْ عَلَى مَا صَبَرْتُمْ فَيَقُولُونَ كُنَّا نَصْبِرُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ نَصْبِرُ عَنْ مَعَاصِى اللَّهِ فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَدَقُوا أَدْخِلُوهُمُ الْجَنَّةَ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّما يُوَفَّى الصّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چون روز قيامت شود گروهى از مردم برخيزند و به سوى بهشت آيند و در آن را بكوبند، به آنها گفته مى شود: شما كيستيد؟ مى گويند: ما اهل صبريم ، به آنها گفته مى شود: بر چه چيز صبر نموديد؟ مى گويند: بر اطاعت خدا، و دورى از نافرمانى او صبر نموديم ، خداى عزّ و جل مى فرمايد: راست مى گويند، آنها را داخل بهشت نماييد، و همان است قول خداى عزّ و جل : (همانا صابران اجر خود را بدون حساب به دست آورند).

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ اعْمَلُوا عَمَلَ مَنْ قَدْ عَايَنَ

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد: عمل كنيد بمانند كسانى كه (گويا پس ‍ از مرگ را) به چشم مى بينند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَعْمَلَ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَيْرِ فَلْيَدُمْ عَلَيْهِ سَنَةً ثُمَّ إِنْ شَاءَ فَلْيَدُمْ وَ إِنْ شَاءَ فَلْيَتْرُكْ

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد: هر كس بخواهد كار خيرى را انجام دهد بايد تا يك سال آن را ادامه دهد، سپس اگر خواست باز ادامه دهد و اگر خواست آن را ترك نمايد.

عَنْهُعليه‌السلام إِيَّاكَ أَنْ تَفْرِضَ عَلَى نَفْسِكَ فَرِيضَةً فَتُفَارِقَهَا اثْنَيْ عَشَرَ هِلَالًا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مبادا عملى را بر خود واجب گردانى و تا دوازده ماه از آن دست بردارى

فصل سوم : زهد و ترك دنيا

الفصل الثالث فى الزهد

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام إِنَّ مِنْ أَعْوَانِ الْأَخْلَاقِ عَلَى الدِّينِ الزُّهْدَ فِى الدُّنْيَا

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: از جمله يارى كنندگان اخلاق در امور دين ، زهد در دنياست

وَ قَالَعليه‌السلام أَيْضاً الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا قَصْرُ الْأَمَلِ وَ شُكْرُ كُلِّ نِعْمَةٍ وَ الْوَرَعُ عَنْ كُلِّ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْكَ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: زهد در دنيا عبارت از كوتاه نمودن آرزوها و شكر تمامى نعمتها و پرهيز نمودن از تمام محرّمات الهى است

سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام عَنِ الزُّهْدِ قَالَ الزُّهْدُ عَشَرَةُ أَشْيَاءَ فَأَعْلَى دَرَجَاتِ الزُّهْدِ أَدْنَى دَرَجَاتِ الْوَرَعِ وَ أَعْلَى دَرَجَاتِ الْوَرَعِ أَدْنَى دَرَجَاتِ الْيَقِينِ وَ أَعْلَى دَرَجَاتِ الْيَقِينِ أَدْنَى دَرَجَاتِ الرِّضَا أَلَا وَ إِنَّ الزُّهْدَ فِى آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ

از امام سجادعليه‌السلام در مورد زهد پرسيدند، فرمود: زهد ده قسم است : بالاترين درجه زهد پايين ترين درجه پارسائى است و بالاترين درجه پارسائى پايين ترين درجه يقين است ، و بالاترين درجه يقين پايين ترين درجه رضاست ، و تمام زهد در يك آيه از كتاب خداوند جمع شده است (تا بر آنچه از دست شما رفته افسوس نخوريد و به آنچه به شما رسيده شاد نشويد).

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَيْسَ الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا بِإِضَاعَةِ الْمَالِ وَ لَا بِتَحْرِيمِ الْحَلَالِ بَلِ الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا أَنْ لَا تَكُونَ بِمَا فِى يَدِكَ أَوْثَقَ مِنْكَ بِمَا فِى يَدِ اللَّهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: زهد در دنيا به از بين رفتن مال و حرام نمودن حلال نيست ، بلكه زهد در دنيا به اين است كه به آنچه در دست خودت هست مطمئن تر از آنچه در دست خداست نباشى

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام إِنَّ عَلَامَةَ الرَّاغِبِ فِى ثَوَابِ الاْخِرَةِ زُهْدُهُ فِى عَاجِلِ زَهْرَةِ الدُّنْيَا أَمَا إِنَّ زُهْدَ الزَّاهِدِ فِى هَذِهِ الدُّنْيَا لَا يَنْقُصُهُ مَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ فِيهَا وَ إِنْ زَهِدَ وَ إِنَّ حِرْصَ الْحَرِيصِ عَلَى عَاجِلِ زَهْرَةِ الدُّنْيَا لَا يَزِيدُهُ فِيهَا وَ إِنْ حَرَصَ فَالْمَغْبُونُ مَنْ حُرِمَ حَظَّهُ فِى الاْخِرَة

امام صادقعليه‌السلام از امير المؤمنينعليه‌السلام نقل مى كند كه فرمود: علامت مشتاق به ثواب آخرت بى رغبتى نسبت به زرق و برق دنيا است ، آگاه باشيد، بى رغبتى زاهد نسبت به دنيا از آنچه خداوند برايش از دنيا مقرر فرموده كاهش ندهد، اگر چه زهد كند، همانا از شخص آزمند بر خرّمى دنياى نقد برايش فزونى نياورد اگر چه حرص زند، پس مغبون كسى است كه از بهره آخرت خود محروم ماند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنْ زَهِدَ فِى الدُّنْيَا أَثْبَتَ اللَّهُ الْحِكْمَةَ فِى قَلْبِهِ وَ أَنْطَقَ بِهَا لِسَانَهُ وَ بَصَّرَهُ عُيُوبَ الدُّنْيَا دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا وَ أَخْرَجَهُ مِنَ الدُّنْيَا سَالِماً إِلَى دَارِ السَّلَامِ

امام صادقعليه‌السلام مى فرمايد: كسى كه نسبت به دنيا زاهد و بى رغبت باشد، خداوند حكمت را در قلبش جاى دهد، و زبانش را به آن گويا سازد، و او را به عيبهاى دنيا و درد و دوايش بينا گرداند، و او را از دنيا سالم به سوى بهشت بيرون برد.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِعَبْدٍ خَيْراً زَهَّدَهُ فِى الدُّنْيَا وَ فَقَّهَهُ فِى الدِّينِ وَ بَصَّرَهُ عُيُوبَهُ وَ مَنْ أُوتِيَ هَذَا فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر گاه خداوند خير بنده اى را بخواهد او را نسبت به دنيا بى رغبت ، و نسبت به دين ژرف نگر مى كند، و به عيبهايش ‍ بينا سازد، و به هر كس اين خصلتها داده شد؛ به حق خير دنيا و آخرت داده شده است

وَ قَالَ لَمْ يَطْلُبْ أَحَدٌ الْحَقَّ بِبَابٍ أَفْضَلَ مِنَ الزُّهْدِ فِى الدُّنْيَا وَ هُوَ ضِدُّ مَا طَلَبَ أَعْدَاءُ الْحَقِّ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مِنْ مَا ذَا قَالَ مِنَ الرَّغْبَةِ فِيهَا وَ قَالَ أَلَا مِنْ صَبَّارٍ كَرِيمٍ فَإِنَّمَا هِيَ أَيَّامٌ قَلَائِلُ أَلَا إِنَّهُ حَرَامٌ عَلَيْكُمْ أَنْ تَجِدُوا طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى تَزْهَدُوا فِى الدُّنْيَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هيچ كس حق را در راهى بهتر از زهد در دنيا نيافته است و آن ضد خواسته دشمنان حق است

راوى گويد: عرض كردم : قربانت گردم ، چرا چنين است ؟ فرمود: به خاطر رغبت آنان به دنيا، و فرمود: آيا شخص پر صبر و گرامى وجود ندارد؟ همانا كه دنيا چند روز كمى است ، آگاه باشيد كه حرامست بر شما كه مزه ايمان را بچشيد مگر اينكه در دنيا پارسائى پيشه كنيد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَنِ اجْتَهَدَ لِدُنْيَاهُ أَضَرَّ بِآخِرَتِهِ وَ مَنْ آثَرَ آخِرَتَهُ آتَاهُ اللَّهُ رِزْقَهُ وَ سَعِدَ بِلِقَاءِ رَبِّهِ

از امام صادقعليه‌السلام نقل شد فرمود: هر كس براى دنيايش تلاش ‍ كند به آخرتش ضرر زده ، و كسى كه آخرتش را مقدم دارد خداوند روزيش را بدهد، و به ملاقات پروردگارش سعادتمند شد.

مِنْ كِتَابِ الزُّهْدِ لِلنَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ لَيْسَ الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا لُبْسَ الْخَشِنِ وَ أَكْلَ الْجَشِبِ وَ لَكِنَّ الزُّهْدَ فِى الدُّنْيَا قَصْرُ الْأَمَلِ

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: زهد در دنيا به پوشيدن لباسهاى خشن و خوردن غذاهاى نامطلوب نيست ، و لكن زهد در دنيا به كوتاهى آرزوهاست

عَنْ أَبِى أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لِعَلِيٍّعليه‌السلام إِنَّ اللَّهَ زَيَّنَكَ بِزِينَةٍ لَمْ يُزَيِّنِ الْعِبَادَ بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْهَا وَ لَا أَبْلَغَ عِنْدَهُ مِنْهَا الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا وَ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعْطَاكَ ذَلِكَ وَ جَعَلَ الدُّنْيَا لَا تَنَالُ مِنْكَ شَيْئاً وَ جَعَلَ لَكَ سِيمَاءَ تُعْرَفُ بِهَا

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به علىعليه‌السلام فرمود: خداوند تو را به زينتى آراسته كه بندگان را به خيرى كه محبوبتر و رساتر از آن نزد خدا باشد نياراسته ، و آن زهد در دنياست كه خداوند آن را به تو بخشيده ، و دنيا را به صورتى قرار داده كه از تو چيزى به او نمى رسد (يعنى دنيا از تو بهره اى نخواهد برد) و براى تو چهره اى قرار داده كه به آن شناخته خواهى شد.

مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ رَجُلٌ لِلنَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله يَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِى شَيْئاً إِذَا أَنَا فَعَلْتُهُ أَحَبَّنِيَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ وَ أَحَبَّنِيَ النَّاسُ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ لَهُ ارْغَبْ فِيمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبَّكَ اللَّهُ وَ ازْهَدْ فِيمَا عِنْدَ النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ

مردى به پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله عرض كرد: اى رسول خدا! مرا كارى بياموز كه وقتى آن را انجام دادم خداوند از آسمان و مردم در زمين مرا دوست بدارند، فرمود: به آنچه نزد خداست چشم بدار تا خدا دوستت بدارد، و از آنچه نزد مردم است چشم بپوش تا مردم دوستت بدارند.

سُئِلَ الصَّادِقُعليه‌السلام عَنِ الزُّهْدِ فِى الدُّنْيَا قَالَ الَّذِى يَتْرُكُ حَلَالَهَا مَخَافَةَ حِسَابِهِ وَ يَتْرُكُ حَرَامَهَا مَخَافَةَ عَذَابِهِ

از امام صادقعليه‌السلام در مورد زهد در دنيا پرسيدند، حضرت فرمود: آنى كه حلالش را از ترس حسابش ، و حرامش را از ترس عذابش ترك كنند.

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ وَ أَفْضَلُ الزُّهْدِ إِخْفَاءُ الزُّهْدِ الزُّهْدُ يُخْلِقُ الْأَبْدَانَ وَ يُجَدِّدُ الاْمَالَ وَ يُقَرِّبُ الْمَنِيَّةَ وَ يُبَاعِدُ الْأُمْنِيَّةَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ نَصِبَ وَ مَنْ فَاتَهُ تَعِبَ وَ لَا كَرَمَ كَالتَّقْوَى وَ لَا تِجَارَةَ كَالْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ لَا وَرَعَ كَالْوُقُوفِ عِنْدَ الشُّبْهَةِ وَ لَا زُهْدَ كَالزُّهْدِ فِى الْحَرَامِ الزُّهْدُ كُلُّهُ بَيْنَ كَلِمَتَيْنِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ فَمَنْ لَمْ يَأْسَ عَلَى الْمَاضِى وَ لَمْ يَفْرَحْ بِالاْتِى فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَيْهِ أَيُّهَا النَّاسُ الزَّهَادَةُ قَصْرُ الْأَمَلِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ النِّعَمِ وَ الْوَرَعُ عِنْدَ الْمَحَارِمِ فَإِنْ عَزَبَ ذَلِكَ عَنْكُمْ فَلَا يَغْلِبِ الْحَرَامُ صَبْرَكُمْ وَ لَا تَنْسَوْا عِنْدَ النِّعَمِ شُكْرَكُمْ فَقَدْ أَعْذَرَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ بِحُجَجٍ مُسْفِرَةٍ ظَاهِرَةٍ وَ كُتُبٍ بَارِزَةِ الْعُذْرِ وَاضِحَةٍ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: زهد ثروت است ، و پرهيزگارى و خويشتن دارى از گناه سپر، و بهترين زهدها پنهان نمودن زهد است ، زهد بدنها را ضعيف و لاغر مى نمايد و آرزوها را محدود مى كند، و مرگ را نزديك مى نمايد، و اميد را دور مى سازد، هر كس به آن دست يابد بهره مند شده و هر كس آن را از دست دهد به سختى افتد، هيچ بزرگوارى مانند تقوا نيست ، و هيچ تجارتى مثل عمل صالح نمى باشد، و هيچ پرهيزگارى و خويشتن دارى همانند ايستادگى در مقابل امور مشتبه نيست ، و هيچ پارسائى همانند پارسائى در مقابل حرام نيست ، تمامى زهد بين دو كلمه قرار گرفته ، خداوند متعال مى فرمايد: (تا بر آنچه از دست شما رفته اندوهگين نشويد و به آنچه به شما داده شده است شادمانى نكنيد)، پس ‍ هر كس بر گذشته اش ناراحت نشود و به آينده اش شادمان نگردد دو طرف زهد را درك نموده است

اى مردم ! پارسا بودن به كوتاهى آرزو و شكر نعمت ، و پرهيزگارى و خويشتن دارى از محرمات است ، و چنانچه اين صفات از كف رفت حرام بر صبر شما غالب نشود و شكرگزارى را هنگام دريافت نعمت فراموش نكنيد، زيرا خداوند با فرستادن حجّتهاى آشكار و ظاهر و كتابهاى آسمانيش راه عذر آوردن را بر شما بسته است

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ قَدْ أُعْطِيَ الزُّهْدَ فِى الدُّنْيَا فَاقْتَرِبُوا مِنْهُ فَإِنَّهُ يُلْقِى الْحِكْمَةَ

پيغمبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر گاه مردى را ديديد كه زهد و پارسائى در دنيا به او عطا شد به او نزديك شويد، زيرا او حكمت را ابلاغ مى كند.

قِيلَ لِلصَّادِقِعليه‌السلام مَا الزُّهْدُ فِى الدُّنْيَا قَالَ قَدْ حَدَّ اللَّهُ ذَلِكَ فِى كِتَابِهِ فَقَالَ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ

از امام صادقعليه‌السلام در مورد زهد در دنيا سؤ ال شد؟ فرمود: خداوند براى آن در كتابش حدّى مقرر داشته و فرموده : (تا بر آنچه از دست شما رفته است اندوهگين نشويد و به آنچه به شما داده شده است شادى نكنيد).

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام مَنِ اعْتَدَلَ يَوْمَاهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ وَ مَنْ كَانَتِ الدُّنْيَا هَمَّهُ اشْتَدَّتْ حَسْرَتُهُ عِنْدَ فِرَاقِهَا وَ مَنْ كَانَ غَدُهُ شَرَّ يَوْمَيْهِ فَمَحْرُومٌ وَ مَنْ لَمْ يُبَالِ بِمَا زُوِيَ مِنْ آخِرَتِهِ إِذَا سَلِمَتْ لَهُ دُنْيَاهُ فَهُوَ هَالِكٌ وَ مَنْ لَمْ يَتَعَاهَدِ النَّقْصَ مِنْ نَفْسِهِ غَلَبَ عَلَيْهِ الْهَوَى وَ مَنْ كَانَ فِى نَقْصٍ فَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ إِنَّ الدُّنْيَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ وَ لَهَا أَهْلٌ وَ إِنَّ الاْخِرَةَ لَهَا أَهْلٌ ظَلَفَتْ أَنْفُسُهُمْ عَنْ مُفَاخَرَةِ أَهْلِ الدُّنْيَا لَا يُنَافِسُونَ فِى الدُّنْيَا وَ لَا يَفْرَحُونَ بِغَضَارَتِهَا وَ لَا يَحْزَنُونَ لِبُؤْسِهَا يَا شَيْخُ مَنْ خَافَ الْبَيَاتَ قَلَّ نَوْمُهُ مَا أَسْرَعَ اللَّيَالِيَ وَ الْأَيَّامَ فِى عُمُرِ الْعَبْدِ فَاخْزُنْ لِسَانَكَ وَ عُدَّ كَلَامَكَ يَقِلَّ كَلَامُكَ إِلَّا بِخَيْرٍ يَا شَيْخُ ارْضَ لِلنَّاسِ مَا تَرْضَى لِنَفْسِكَ وَ ائت آتِ إِلَى النَّاسِ مَا تُحِبُّ أَنْ يُؤْتَى إِلَيْكَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ وَ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ أَ مَا تَرَوْنَ إِلَى أَهْلِ الدُّنْيَا يُمْسُونَ وَ يُصْبِحُونَ عَلَى أَحْوَالٍ شَتَّى فَبَيْنَ صَرِيعٍ يَتَلَوَّى وَ بَيْنَ عَائِدٍ وَ مَعُودٍ وَ آخَرَ بِنَفْسِهِ يَجُودُ وَ آخَرَ لَا يُرْجَى وَ آخَرَ مُسَجًّى وَ طَالِبِ الدُّنْيَا وَ الْمَوْتُ يَطْلُبُهُ وَ غَافِلٍ وَ لَيْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ وَ عَلَى أَثَرِ الْمَاضِى يَصِيرُ الْبَاقِى إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ خَلْقاً ضَيَّقَ عَلَيْهِمُ الدُّنْيَا نَظَراً لَهُمْ فَزَهَّدَهُمْ فِيهَا وَ فِى حُطَامِهَا فَرَغِبُوا فِى دَارِ السَّلَامِ الَّذِى دَعَاهُمْ إِلَيْهِ وَ صَبَرُوا عَلَى ضِيقِ الْمَعِيشَةِ وَ صَبَرُوا عَلَى الْمَكْرُوهِ وَ اشْتَاقُوا إِلَى مَا عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْكَرَامَةِ وَ بَذَلُوا أَنْفُسَهُمْ ابْتِغَاءَ رِضْوَانٍ مِنَ اللَّهِ وَ كَانَتْ خَاتِمَةُ أَعْمَالِهِمُ الشَّهَادَةَ فَلَقُوا اللَّهَ وَ هُوَ عَنْهُمْ رَاضٍ وَ عَلِمُوا أَنَّ الْمَوْتَ سَبِيلُ مَنْ مَضَى وَ مَنْ بَقِيَ وَ تَزَوَّدُوا لاِخِرَتِهِمْ غَيْرَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ لَبِسُوا الْخَشِنَ وَ صَبَرُوا عَلَى الْقُوتِ وَ قَدَّمُوا الْفَضْلَ وَ أَحَبُّوا فِى اللَّهِ وَ أَبْغَضُوا فِى اللَّهِ أُولَئِكَ الْمَصَابِيحُ وَ أَهْلُ النَّعِيمِ فِى الاْخِرَةِ وَ السَّلَامُ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: هر كه دو روزش يكسان باشد مغبون گشته ، و هر كه قصدش از تلاش ؛ دنيا باشد هنگام جدا شدن از آن حسرتش ‍ شديد شود، و هر كه فردايش زيانبارتر از امروزش باشد بى بهره مانده است ، و كسى كه باك ندارد كه براى آخرتش چه اندوخته است ، اگر دنيايش برايش ‍ سالم باشد به نابودى رسيده ، و شخصى كه به كاستى نفسش اهميت ندهد هواى نفس بر او چيره گردد، و هر كس در سراشيبى سقوط نفس خويش ‍ واقع شود مرگ برايش بهتر است ، دنيا سبز و شيرين است و براى او علاقمندانى است

براى آخرت نيز دوستدارانى است كه خود را از فخر فروشى علاقمندان دنيا جدا ساخته اند، در دنيا با ديگران رقابت نمى كنند و به نعمت و عيش آن خوشحال نمى شوند و از شدائد و سختيهاى آن غمگين نمى شوند.

اى شيخ ! كسى كه از هجوم شبانه دشمنان مى ترسد خوابش كم مى شود، چقدر شبها و روزهاى عمر بندگان به سرعت مى گذرد! زبانت را نگاهدار و كلامت را بشمار، در اين صورت فقط سخنان خير خواهى گفت

اى شيخ ! هر چه را براى خود مى پسندى براى مردم بپسند، و آنچه را دوست دارى كه مردم به تو روا بدارند به آنها روا بدار.

سپس رو به اصحابش كرد و فرمود: اى مردم ! مگر به اهل دنيا نمى نگريد، كه با چه حالات مختلفى و دگرگونيهايى صبح را به شام مى برند و روز و شب را سپرى مى كنند؟

يكى زمين خورده ، دست و پا مى زند، و ديگرى بيمار است ، و آن ديگر به عيادت او مى رود، و آن يكى در حال جان دادن است ، و اميدى ندارد، و بر تن كس ديگر كفن شده بر روى تابوت است ، و يكى طالب دنياست در حالى كه مرگ در جستجوى اوست و يكى غافل است در حالى كه از او غفلت نشده است ، و باز ماندگان هم به دنبال گذشتگان در حركتند.

خداوند مخلوقاتى را آفريد كه دنيا در نظرشان تنگ جلوه كرد، آنها را بر دنيا و اموال آن زاهد گردانيد، آنان نيز بسوى خانه امنى كه خدا آنها را بسويش ‍ فرا خوانده بود رغبت پيدا كردند، و بر تنگى و فشار زندگى صبر كردند، و با ناملايمات سازش كردند، و به كرامتى كه نزد خداست اشتياق ورزيدند، و براى دستيابى به خشنودى پروردگار جان باختند، و پايان اعمال آنان شهادت بود، و خدا را در حالى كه از ايشان خرسند بود ملاقات كردند، و دانستند كه مرگ راه گذشتگان و آيندگان است ، لذا براى آن سراى خود چيزى غير از طلا و نقره توشه گرفتند، و لباس درشت پوشيدند و بر كم غذايى صبر كردند، و فضيلت را مقدم داشتند، و براى خدا دوستى كردند و يا دشمنى ورزيدند، اينان در دنيا چراغهايند و در آخرت غرق در نعمتها مى باشند، و السّلام

وَ مِنْ سَائِرِ الْكُتُبِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَا يَجِدُ الرَّجُلُ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ حَتَّى لَا يُبَالِيَ مَنْ أَكَلَ الدُّنْيَا

امام صادقعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد: كسى شيرينى ايمان را در دلش نمى يابد مگر اينكه باكش نباشد كه چه كسى دنيا را خورد.

وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله حَرَامٌ عَلَى قُلُوبِكُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ حَتَّى تَزْهَدُوا فِى الدُّنْيَا

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: يافتن شيرينى ايمان بر دلهاى شما حرام است مگر اينكه در دنيا پارسائى پيشه كنيد.

وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ فِى طَلَبِ الدُّنْيَا إِضْرَاراً بِالاْخِرَةِ وَ فِى طَلَبِ الاْخِرَةِ إِضْرَاراً بِالدُّنْيَا فَإِنَّهَا أَحَقُّ بِالْإِضْرَارِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله : دنياطلبى براى آخرت زيانبار است و آخرت جوئى براى دنيا زيانبار است ، شما به دنيا زيان بزنيد كه به زيان ديدن سزاوارتر است