شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل هفتم : در عطسه زدن

الفصل السابع فى العطاس

عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام قَالَ الْعَطْسَةُ مِنَ اللَّهِ وَ التَّثَاؤُبُ مِنَ الشَّيْطَانِ

امام رضاعليه‌السلام فرمود: عطسه از طرف خداست ، و دهن دره كردن از شيطان است

قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام نِعْمَ الشَّيْءُ الْعَطْسَةُ تَنْفَعُ فِى الْجَسَدِ وَ تُذَكِّرُكَ اللَّهَ قُلْتُ إِنَّ عِنْدَنَا قَوْماً يَقُولُونَ لَيْسَ لِرَسُولِ اللَّهِ فِى الْعَطْسَةِ نَصِيبٌ قَالَ إِنْ كَانُوا كَاذِبِينَ فَلَا نَالَتْهُمْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: عطسه چيز خوبى است ، براى بدن سودمند است و تو را به ياد خدا مى اندازد، راوى گويد: عرض كردم ، نزد ما مردمانى هستند كه مى گويند: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از عطسه بهره اى ندارد (عطسه نمى زند)، فرمود: اگر دروغ بگويند شفاعت محمّدصلى‌الله‌عليه‌وآله به آنها نرسد.

عَطَسَ رَجُلٌ عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ السَّلَامُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذَا حَقُّ اللَّهِ قَدْ أَدَّيْتَ وَ هَذَا حَقُّ رَسُولِ اللَّهِ فَأَيْنَ حَقُّنَا

مردى نزد امام صادقعليه‌السلام عطسه زد، و گفت :

«الحمد للّه و السلام على رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله» ، امامعليه‌السلام فرمود: اين حق خدا بود كه ادا كردى ، و اين هم حق رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ، پس حق ما كجاست ؟

عَنْهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ إِذَا عَطَسَ قَالَ عَلِيٌّ رَفَعَ اللَّهُ ذِكْرَكَ وَ قَدْ فَعَلَ وَ كَانَ إِذَا عَطَسَ عَلِيٌّ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ أَعْلَى اللَّهُ كَعْبَكَ وَ قَدْ فَعَلَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر گاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عطسه مى زد، علىعليه‌السلام مى فرمود:

«رفع اللّه ذكرك و قد فعل»

يعنى : خداوند نام تو را بلند كند و به حق انجام داد، و هر گاه علىعليه‌السلام عطسه مى زد، رسول خدا به او مى فرمود:

«أ على اللّه كعبك و قد فعل»

يعنى : خداوند مقامت را بلند كند و به حق انجام داد.

عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِى خَلَفٍ قَالَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍعليه‌السلام إِذَا عَطَسَ فَقِيلَ لَهُ يَرْحَمُكَ اللَّهُ قَالَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَ يَرْحَمُكُمْ وَ إِذَا عَطَسَ عِنْدَهُ إِنْسَانٌ قَالَ يَرْحَمُكَ اللَّهُ

امام باقرعليه‌السلام هر گاه عطسه مى زد به او مى گفتند: «يرحمك اللّه» ، مى فرمود: « يغفر اللّه لكم و يرحمكم»، و هر گاه كسى نزد ايشان عطسه مى زد مى فرمود: «يرحمك اللّه»

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ مَنْ قَالَ إِذَا عَطَسَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ عَلَى كُلِّ حَالٍ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ مَا كَانَ يَجِدُ مِنْ وَجَعِ الْأُذُنَيْنِ وَ الْأَضْرَاسِ

امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: اگر كسى عطسه كند و بگويد:

«الحمد للّه ربّ العالمين على كلّ حال» ، خداوند درد گوشها و دندانهايش ‍ را از بين خواهد برد.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ ثَلَاثاً فَشَمِّتْهُ ثُمَّ اتْرُكْهُ بَعْدَ ذَلِكَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر گاه مردى عطسه زد سه مرتبه دعايش ‍ كنيد، سپس بعد از آن تركش كنيد.

عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى نَجْرَانَ قَالَ عَطَسَ نَصْرَانِيٌّ عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فَقَالَ لَهُ الْقَوْمُ هَدَاكَ اللَّهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ يَرْحَمُكَ اللَّهُ فَقَالُوا لَهُ تَقُولُ هَذَا إِنَّهُ نَصْرَانِيٌّ فَقَالَ لَنْ يَهْدِيَهُ اللَّهُ حَتَّى يَرْحَمَهُ

مرد مسيحى نزد امام صادقعليه‌السلام عطسه زد، حاضران گفتند: «هداك اللّه»، امام صادقعليه‌السلام فرمود: «يرحمك اللّه» ، گفتند: او مسيحى است و شما اين گونه مى گوييد؟ فرمود: تا خداوند رحمتش نكند او را هدايت نمى كند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِذَا كَانَ الرَّجُلُ يَتَحَدَّثُ فَعَطَسَ عَاطِسٌ فَهُوَ شَاهِدُ حَقٍّ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر گاه مرد سخن بگويد، و كسى در بين عطسه زند، اين خود گواه بر صداقت اوست

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ قَالَ هِيَ الْعَطْسَةُ الْقَبِيحَةُ وَ الرَّجُلُ يَرْفَعُ صَوْتَهُ فِى الْحَرْبِ رَفْعاً أَيْ قَبِيحاً إِلَّا أَنْ يَكُونَ دَاعِياً لِلَّهِ

معاوية بن عمّار گويد: از حضرت صادقعليه‌السلام در مورد قول خداى متعال (صدايت را پايين آور) پرسيدم ، فرمود: مراد از آن عطسه زشت است ، و همچنين مردى كه در جنگ صدايش را به صورتى زشت بلند كند، مگر اينكه مردم را به طرف خدا دعوت كند.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ إِذَا عَطَسَ الْمَرِيضُ فَهُوَ دَلِيلٌ عَلَى الْعَافِيَةِ وَ رَاحَةٌ لِلْبَدَنِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر گاه مريضى عطسه زد، آن دليل بر بهبودى و آسايش بدن است

فصل هشتم : در فضيلت رفت و آمد با يكديگر

الفصل الثامن فى التزاور و الهجرة

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام إِتْيَانُ الْجُمُعَةِ زِيَارَةٌ وَ جَمَالٌ قِيلَ لَهُ وَ مَا الْجَمَالُ قَالَ قَضَوُا الْفَرِيضَةَ وَ تَزَاوَرُوا

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: آمدن روز جمعه ديدارها و زيباييها را به همراه دارد، سؤ ال شد:

مقصود از جمال چيست ؟ فرمود: بعد از خواندن نماز جمعه به زيارت يك ديگر مى روند.

وَ قَالَ أَنْتُمْ فِى تَزَاوُرِكُمْ مِثْلُ أَجْرِ الْحَاجِّينَ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: شما در ملاقاتهايتان اجر و مزد حجّاج را داريد.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَنْ زَارَ أَخَاهُ فِى اللَّهِ طَلَباً لِإِنْجَازِ مَوْعُودِ اللَّهِ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ وَ هَتَفَ بِهِ هَاتِفٌ مِنْ خَلْفٍ أَلَا طِبْتَ وَ طَابَتْ لَكَ الْجَنَّةُ فَإِذَا صَافَحَهُ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ

امام سجادعليه‌السلام فرمود: هر كه برادر دينى اش را براى رضاى خدا ملاقات كند هفتاد هزار فرشته او را همراهى كنند، و ملكى از پشت سر فرياد مى زند كار خوبى كردى ، بهشت گوارايت باد، و هر گاه با او مصافحه كند غرق رحمت خداوند شود.

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ مَلَكاً لَقِيَ رَجُلًا قَائِماً عَلَى بَابِ دَارٍ فَقَالَ لَهُ يَا عَبْدَ اللَّهِ مَا حَاجَتُكَ فِى هَذِهِ الدَّارِ فَقَالَ أَخٌ لِى فِيهَا أَرَدْتُ أَنْ أُسَلِّمَ عَلَيْهِ فَقَالَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ رَحِمٌ مَاسَّةٌ أَوْ نَزَعَتْكَ إِلَيْهِ حَاجَةٌ فَقَالَ مَا لِى إِلَيْهِ حَاجَةٌ غَيْرَ أَنِّى أَتَعَهَّدُهُ فِى اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ لَا بَيْنِى وَ بَيْنَهُ رَحِمٌ مَاسَّةٌ أَقْرَبُ مِنَ الْإِسْلَامِ فَقَالَ لَهُ الْمَلَكُ إِنِّى رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ هُوَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ إِيَّايَ زُرْتَ فَقَدْ أَوْجَبْتُ لَكَ الْجَنَّةَ وَ قَدْ عَافَيْتُكَ مِنْ غَضَبِى وَ مِنَ النَّارِ لِحُبِّكَ إِيَّاهُ فِيَّ

رسول اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: فرشته اى مردى را در كنار در خانه اى ايستاده ديد، پرسيد: اى بنده خدا، به چه حاجت به در اين خانه ايستاده اى ؟ گفت : برادرى در اين خانه دارم كه منتظرم بيايد و به او سلام كنم ، گفت : با او نسبت خويشاوندى دارى ، يا حاجتى تو را به طرف او كشانده است ؟ جواب داد: حاجتى ندارم ، جز اينكه با او در راه خدا پيمان برادرى بسته ام ، و با او هم قوم و خويشى نزديكتر از رابطه مسلمان بودن ندارم ، فرشته به او گفت : من فرستاده خدا بسوى تو هستم ، او به تو سلام مى رساند و مى فرمايد: تو (در واقع) به زيارت من آمده اى ، و اينك بهشت را ارزانيت داشتم ، و تو را به خاطر دوستيت براى من از آتش دوزخ آسوده كردم

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ مَنْ زَارَ أَخَاهُ فِى اللَّهِ صَبَابَةً إِلَيْهِ فَهُوَ زَوْرُ اللَّهِ فَإِذَا صَافَحَهُ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ حَاجَةً فِى دِينٍ وَ لَا دُنْيَا إِلَّا قَضَاهَا

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر كس برادر دينى خود را به خاطر خدا و به اشتياق زيارت كند، مثل اين است كه خدا را ملاقات نموده ، و هر گاه با او مصافحه كند، هر حاجتى از خدا طلب كند بر آورد.

عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ خَرَجَ يَوْماً عَلَى أَصْحَابِهِ وَ هُوَ رَاكِبٌ فَمَشَوْا مَعَهُ فَالْتَفَتَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ أَ لَكُمْ حَاجَةٌ قَالُوا لَا يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَكِنَّا نُحِبُّ أَنْ نَمْشِيَ مَعَكَ فَقَالَ لَهُمُ ارْكَبُوا فَإِنَّ مَشْىَ الْمَاشِى مَعَ الرَّاكِبِ مَفْسَدَةٌ لِلرَّاكِبِ وَ مَذَلَّةٌ لِلْمَاشِى قَالَ وَ خَرَجَ عَلَيْهِمْ مَرَّةً أُخْرَى وَ مَشَوْا مَعَهُ فَقَالَ لَهُمْ إِنَّ خَفْقَ النِّعَالِ خَلْفَ أَعْقَابِ الرِّجَالِ مَفْسَدَةُ قُلُوبِ النَّوْكَى

النوكى الحمق و رجل أ نوك و مشنوك أ حمق و النواكة الحماقة

هشام بن سالم گويد: روزى امير المؤمنينعليه‌السلام به همراه اصحاب خود بيرون شدند، در حالى كه بر مركبى سوار بودند و اصحاب پياده با حضرت راه مى رفتند، حضرت متوجه آنان شد، و فرمود: كارى داشتيد؟ گفتند: خير اى امير المؤمنين ، ما دوست داريم همراه شما باشيم ، فرمود: پس شما هم سوار شويد، زيرا پياده راه رفتن همراه سواره موجب فساد سواره و خوارى پياده است هشام گويد: مرتبه اى ديگر رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با آنان خارج شد، و آنها با پيامبر همراه شدند، فرمود: برگرديد، صداى كفشها پشت سر مردان قلب احمق را فاسد كند.

عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَجَبَتْ مَحَبَّتِى لِلْمُتَحَابِّينَ فِيَّ وَ الْمُتَجَالِسِينَ فِيَّ وَ الْمُتَبَاذِلِينَ فِيَّ

خداوند متعال فرمود: كسانى را كه به خاطر من با هم دوست هستند، و كسانى كه به خاطر من با همديگر مى نشينند، و كسانى كه به خاطر من با هم رفت و آمد مى كنند، دوست دارم

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ لِلَّهِ جَنَّةً لَا يَدْخُلُهَا إِلَّا ثَلَاثَةٌ رَجُلٌ حَكَمَ فِى نَفْسِهِ بِالْحَقِّ وَ رَجُلٌ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجُلٌ آثَرَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِى اللَّهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداوند بهشتى دارد كه جز سه نفر كسى واردش نخواهد شد: كسى كه در باره خودش به حق حكم كند، و مردى كه برادرش را براى خدا ملاقات كند، و مردى كه در راه خدا برادر مؤمنش را بر خود مقدم دارد.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَا هِجْرَةَ فَوْقَ ثَلَاثٍ

امام صادقعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بيش از سه روز نمى شود ترك رابطه كرد.

عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام قَالَ اهْتَجَرَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُعليه‌السلام فَجَاءَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَنَفِيَّةِ إِلَى الْحُسَيْنِ فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ أَ لَا تَذْهَبُ إِلَى أَبِى مُحَمَّدٍ فَإِنَّ لَهُ سِنّاً فَقَالَ لَهُ الْحُسَيْنُ سَمِعْتُ جَدِّى رَسُولَ اللَّهِ يَقُولُ مَا مُتَهَاجِرَانِ يَبْدَأُ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ بِالسَّلَامِ إِلَّا كَانَ الْبَادِئُ السَّابِقُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ قَدْ كَرِهْتُ أَنْ أَسْبِقَ أَبَا مُحَمَّدٍ إِلَى الْجَنَّةِ قَالَ فَمَضَى مُحَمَّدٌ إِلَى الْحَسَنِ فَأَخْبَرَهُ فَقَالَ صَدَقَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اذْهَبْ بِنَا إِلَيْهِ

امام رضاعليه‌السلام فرمود: حسن و حسينعليهما‌السلام با هم ترك رابطه كردند، محمّد بن حنفيه نزد امام حسينعليه‌السلام آمد و عرض كرد: اى ابا عبد اللّه ! چرا نزد ابا محمّد نمى روى ، او بزرگتر است ، امام حسينعليه‌السلام فرمود: از جدّم رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنيدم كه مى فرمود: هر گاه دو نفر ترك رابطه كنند، هر كدام كه زودتر آمد و به ديگرى سلام كرد زودتر به بهشت رود، و من نخواستم زودتر از ابا محمّد به بهشت روم ، محمّد بن حنفيه قضيّه را به امام حسنعليه‌السلام گفت ، حضرت فرمود: ابا عبد اللّه راست گفته ، بيا تا با هم نزد او رويم

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لِأَبِى ذَرٍّ يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاكَ وَ هِجْرَانَ أَخِيكَ فَإِنَّ الْعَمَلَ لَا يُتَقَبَّلُ مَعَ الْهِجْرَانِ يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاكَ عَنِ الْهِجْرَانِ وَ إِنْ كُنْتَ لَا بُدَّ فَاعِلًا فَلَا تَهْجُرْهُ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ كَمَلًا فَمَنْ مَاتَ فِيهَا مُهَاجِراً لِأَخِيهِ كَانَتِ النَّارُ أَوْلَى بِهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به ابوذر فرمود: اى ابوذر! مبادا از برادر دينيت قهر كنى ، زيرا اعمال با قهر و كناره گيرى پذيرفته نيست ، اى ابوذر! از قهر بپرهيز، و اگر هم مجبور به اين كار شدى جدائيت سه روز كامل طول نكشد، هر كس در اين سه روز بميرد و با برادرش قهر باشد، سزاوار آتش ‍ خواهد بود.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَا يَفْتَرِقُ رَجُلَانِ عَلَى الْهِجْرَانِ إِلَّا اسْتَوْجَبَ أَحَدُهُمَا الْبَرَاءَةَ وَ اللَّعْنَةَ وَ رُبَّمَا اسْتَحَقَّ ذَلِكَ كِلَاهُمَا فَقَالَ لَهُ مُعَتِّبٌ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ هَذَا الظَّالِمُ فَمَا بَالُ الْمَظْلُومِ قَالَ لِأَنَّهُ لَا يَدْعُو أَخَاهُ إِلَى صِلَتِهِ وَ لَا يَتَعَامَسُ لَهُ عَنْ كَلَامِهِ سَمِعْتُ أَبِى يَقُولُ إِذَا تَنَازَعَ اثْنَانِ فَعَازَرَ أَحَدُهُمَا الاْخَرَ فَلْيَرْجِعِ الْمَظْلُومُ إِلَى صَاحِبِهِ حَتَّى يَقُولَ لِصَاحِبِهِ أَيْ أَخِى أَنَا الظَّالِمُ حَتَّى يَقْطَعَ الْهِجْرَانَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ صَاحِبِهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى حَكَمٌ عَدْلٌ يَأْخُذُ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: دو برادر از هم قطع رابطه نكنند، مگر اينكه يكى از آن دو سزاوار بيزارى و لعنت خدا شود، و چه بسا هر دوى آنان مستحق آن شوند، معتب گفت : قربانت گردم ، اين يكى ظالم است ، مظلوم چه گناهى دارد؟ فرمود: زيرا او هم برادرش را به اصلاح دعوت نمى كند، و حاضر به سخن گفتن با او نيست ، از پدرم شنيدم كه مى فرمود:

هر گاه دو نفر با هم نزاع كنند و يكى از آن دو غالب آمد، بايد مظلوم نزد رفيقش رفته و بگويد: من ظالم هستم ، تا اينكه جدايى بين خود و رفيقش را بر طرف كند، زيرا خداوند تبارك و تعالى حاكمى عادل است كه حق مظلوم را از ظالم مى گيرد.

عَنْهُ قَالَ التَّوَاصُلُ بَيْنَ الْإِخْوَانِ فِى الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِى السَّفَرِ التَّكَاتُبُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: رابطه بين برادران دينى در شهر خود، به وسيله رفت و آمد كردن ، و در سفر توسط نامه نگارى است

وَ عَنْهُ قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَخْرُجُ إِلَى أَخِيهِ فِى اللَّهِ لِيَزُورَهُ فَمَا يَرْجِعُ حَتَّى يُغْفَرَ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ تُقْضَى لَهُ حَوَائِجُ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَة

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بنده براى ملاقات برادر دينى اش حركت مى كند، از ملاقات او بر نگردد مگر اينكه خداوند گناهانش را بخشيده ، و حوائجش را در دنيا و آخرت بر آورد.

فصل نهم : در رفتار با مردم و برابرى با آنان

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله ادْرَءُوا الْحُدُودَ بِالشُّبُهَاتِ وَ أَقِيلُوا الْكِرَامَ عَثَرَاتِهِمْ إِلَّا مِنْ حَدٍّ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: به وسيله شبهه ها از اجراى حدود جلوگيرى كنيد، و لغزشهاى بزرگان را ببخشيد، مگر لغزشهايى كه موجب حدّ مى شود.

سُئِلَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّعليه‌السلام عَنِ الْمُرُوءَةِ فَقَالَ حِفْظُ الرَّجُلِ دِينَهُ وَ قِيَامُهُ فِى إِصْلَاحِ ضَيْعَتِهِ وَ حُسْنُ مُنَازَعَتِهِ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ لِينُ الْكَلَامِ وَ التَّحَبُّبُ إِلَى النَّاسِ

از امام حسن مجتبىعليه‌السلام در باره مردانگى سؤ ال شد، ايشان فرمود: مواظبت مرد از دينش ، و اداره نمودن امور زندگيش ، و رفع نمودن اختلاف به وسيله اخلاق خوبش ، و بلند سلام كردن ، و به نرمى سخن گفتن ، و دوستى و محبت با مردم

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله الْأَيْدِى ثَلَاثَةٌ سَائِلَةٌ وَ منفعة مُنْفِقَةٌ وَ مُمْسِكَةٌ فَخَيْرُ الْأَيْدِى المنفعة الْمُنْفِقَةُ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت كند كه فرمود: دستها بر سه نوعند: دست تقاضاكننده ، نفع دهنده ، و نگهدارنده ، بهترين دستها دست سود دهنده است

عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى جَعْفَرٍ إِنِّى رُبَّمَا قَسَمْتُ الشَّيْءَ بَيْنَ أَصْحَابِى أَصِلُهُمْ بِهِ فَكَيْفَ أُعْطِيهِمْ فَقَالَ أَعْطِهِمْ عَلَى الْهِجْرَةِ وَ الدِّينِ وَ الْفِقْهِ وَ الْفَضْلِ

سكونى گويد: به امام باقرعليه‌السلام عرض كردم : گاهى بين دوستانم چيزى را تقسيم مى كنم تا به آنها برسانم ، چگونه به آنها بدهم ؟ فرمود: به كسانى كه متديّن و فقيه و اهل فضل هستند بده

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ طُوبَى لِعَبْدٍ نُوَمَةٍ عَرَفَ النَّاسَ فَصَاحَبَهُمْ بِبَدَنِهِ وَ لَمْ يُصَاحِبْهُمْ فِى أَعْمَالِهِمْ بِقَلْبِهِ فَعَرَفُوهُ فِى الظَّاهِرِ وَ عَرَفَهُمْ فِى الْبَاطِنِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خوشا بحال بنده ناشناخته اى كه مردم را بشناسد، و در ظاهر با آنان مصاحب باشد، ولى با قلب خود همراه با كردارشان نباشد، آنها او را به ظاهر شناخته اند، ولى او باطن آنان را شناخته است

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ اللَّهُ تَعَالَى إِنَّ مِنْ أَغْبَطِ أَوْلِيَائِى عِنْدِى رَجُلًا خَفِيفَ الْحَالِ ذَا خَطَرٍ أَحْسَنَ عِبَادَةَ رَبِّهِ فِى الْغَيْبِ وَ كَانَ غَامِضاً فِى النَّاسِ جُعِلَ رِزْقُهُ كَفَافاً فَصَبَرَ عَلَيْهِ مَاتَ فَقَلَّ تُرَاثُهُ وَ قَلَّ بَوَاكِيهِ

امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت كند كه فرمود: خداوند متعال مى فرمايد:

رشك آورترين دوستانم نزد من مردى است كه قيود و تشريفات ندارد، و عظيم القدر است ، عبادت پروردگارش را در نهان به نيكويى انجام دهد، و در ميان مردم گمنام است ، روزى خود را به اندازه قرار داده و بر آن شكيباست ، هنگامى كه از دنيا برود ميراثش اندك و گريه كنندگانش كم باشند.

عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ عَلَى أَخِيهِ فَيَنَالُهُ مِنْ صِدْقِهِ عَلَى أَخِيهِ عَنَتٌ فَيَكُونُ كَاذِباً عِنْدَ اللَّهِ وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ عَلَى أَخِيهِ يُرِيدُ بِهِ مَنْفَعَتَهُ فَيَكُونُ عِنْدَ اللَّهِ صَادِقاً

امام رضاعليه‌السلام از قول حضرت صادقعليه‌السلام نقل كند كه فرمود: مرد در مورد برادرش سخنان راستى مى گويد، لكن اين راستگويى موجب بروز ناراحتى براى برادرش مى شود، اين شخص (با اينكه راست گفته) نزد خداوند دروغگو به حساب آيد، و گاهى مرد به برادرش نسبت دروغ مى دهد و قصدش از اين كار نفع اوست ، اين مرد نزد خداوند از راستگويان است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ تنفس تَنْفِيسُ كُرْبَةِ امْرِئٍ مُسْلِمٍ أَعْظَمُ أَجْراً مِنْ صَوْمِكَ وَ صَلَاتِكَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مَا تَقَرَّبَ بِهِ الْعِبَادُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بر طرف نمودن اندوه فرد مسلمان پاداشش از روزه و نمازت بيشتر است ، و اين بهترين وسيله نزديكى به خداوند است

عَنْهُ قَالَ مَنْ أَغَاثَ لَهْفَاناً أَوْ كَشَفَ كُرْبَةَ مُؤْمِنٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثاً وَ سَبْعِينَ رَحْمَةً ادَّخَرَ لَهُ اثْنَتَيْنِ وَ سَبْعِينَ رَحْمَةً وَ عَجَّلَ لَهُ وَاحِدَةً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس به فرياد محزونى رسد، يا غم مؤمنى را بزدايد، خداوند برايش هفتاد و سه رحمت مى نويسد، هفتاد و دو تاى آن را برايش ذخيره كند، و يكى را فورا به او بدهد.

عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله أَنَّهُ قَالَ عَوْنُكَ لِلضَّعِيفِ مِنْ أَعْظَمِ الصَّدَقَةِ

پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: كمك توبه شخص ضعيف بزرگترين صدقه است

قَالَ أَمَرَنِى رَبِّى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ كَمَا أَمَرَنِى بِأَدَاءِ الْفَرَائِضِ

پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پروردگارم مرا به خوشرفتارى با مردم امر فرموده ، همان طور كه به واجبات امرفرموده

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ فَقَالَ كَانَ يُوَسِّعُ لِلْجَلِيسِ وَ يَسْتَقْرِضُ لِلْمُحْتَاجِ وَ يُعِينُ الضَّعِيفَ

امام صادقعليه‌السلام در باره قول خداى عزّ و جلّ (ما تو را از نيكوكاران مى بينيم) فرمود:

ايشان (رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله ) براى واردين به مجلس جا باز مى كرد، و براى محتاج وام تهيه مى فرمود، و به ضعفاء كمك مى نمود.

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَجْلَانَ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام رُبَّمَا قَسَمْتُ الشَّيْءَ بَيْنَ أَصْحَابِى أَصِلُهُمْ بِهِ فَكَيْفَ أُعْطِيهِمْ فَقَالَ أَعْطِهِمْ عَلَى الْهِجْرَةِ وَ الدِّينِ وَ الْفَضْلِ وَ الْفِقْهِ

راوى گويد، به امام باقرعليه‌السلام عرض كردم : گاهى چيزى را بين رفيقانم به عنوان صله تقسيم مى كنم ، اين كار را چگونه بكنم ؟ فرمود: به برترى در هجرت در دين ، و فضل دانش و فقه تقسيم بكن

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كِتْمَانُ الْحَاجَةِ مِنْ كُنُوزِ اللَّهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پنهان داشتن حاجت از گنجهاى خداوند است

عَنْهُ قَالَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ شَكَا حَاجَتَهُ وَ ضُرَّهُ إِلَى كَافِرٍ أَوْ إِلَى مَنْ يُخَالِفُهُ فِى دِينِهِ فَكَأَنَّمَا شَكَا اللَّهَ وَ مَنْ شَكَاهَا إِلَى مُؤْمِنٍ فَإِنَّمَا شَكْوَاهُ إِلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر مؤمنى كه حاجت و مشكلش را نزد كافر يا مخالف عقيده دينى اش ببرد، گويا از خداوند شكايت نموده ، و هر كه آن شكايت را نزد مؤمنى ببرد گويا نزد خداوند برده

عَنْهُ قَالَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله يَا عَلِيُّ الْحَاجَةُ أَمَانَةُ اللَّهِ عِنْدَ خَلْقِهِ فَمَنْ كَتَمَهَا عَلَى نَفْسِهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ ثَوَابَ مَنْ صَلَّى وَ مَنْ كَشَفَهَا إِلَى مَنْ قَدَرَ أَنْ يُفَرِّجَ عَنْهُ وَ لَمْ يَفْعَلْ فَقَدْ قَتَلَهُ أَمَا إِنَّهُ لَمْ يَقْتُلْهُ بِسَيْفٍ وَ لَا بِسِنَانٍ وَ لَا سَهْمٍ وَ لَكِنْ قَتَلَهُ بِمَا أَنْكَأَ قَلْبَهُ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله روايت كند كه فرمود: اى على ! حاجت ؛ امانت خدا نزد مخلوقاتش است ، هر كس ‍ حاجتش را مخفى بدارد، خداوند ثواب نمازگزارش دهد، و هر كه حاجتش ‍ را نزد كسى كه توانايى بر آوردنش را دارد ولى بر نمى آورد آشكار نمايد، مثل اين است كه او را كشته است ، البته او را به شمشير و نيزه و تير نكشته ، بلكه به آنچه قلبش را هدف قرار داده كشته

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَسَعُوهُمْ بِأَخْلَاقِكُمْ

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: شما هرگز نمى توانيد مردم را با اموالتان خشنود كنيد، بنا بر اين آنها را با اخلاقتان راضى نماييد.

وَ قَالَ أَفْضَلُ النَّاسِ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَصْلَحُ النَّاسِ أَصْلَحُهُمْ لِلنَّاسِ وَ خَيْرُ النَّاسِ مَنِ انْتَفَعَ بِهِ النَّاسُ

پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بهترين مؤمنان خوش اخلاقترين آنهاست ، و شايسته ترين آنها كسى است كه براى مردم از همه شايسته تر باشد، و بهترين مردم سودمندترين آنهاست

قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام لَا تُقَارِنْ وَ لَا تُوَاخِ أَرْبَعَةً الْأَحْمَقَ وَ الْبَخِيلَ وَ الْجَبَانَ وَ الْكَذَّابَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ وَ أَمَّا الْبَخِيلُ فَإِنَّهُ يَأْخُذُ مِنْكَ وَ لَا يُعْطِيكَ وَ أَمَّا الْجَبَانُ فَإِنَّهُ يَهْرُبُ عَنْكَ وَ عَنْ وَالِدَيْهِ وَ أَمَّا الْكَذَّابُ فَإِنَّهُ يَصْدُقُ وَ لَا يُصَدَّقُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: به چهار نفر نزديك مشو و با آنها برادرى نكن : احمق ، بخيل ، ترسو، دروغگو.

اما احمق ؛ به جاى اينكه تو را سود رساند ضرر مى زند، اما بخيل ؛ از تو مى گيرد و چيزى به تو نمى دهد، اما ترسو؛ هم از تو فرار مى كند و هم از پدر و مادرش ، و اما دروغگو؛ تصديق مى كند ولى راست نمى گويد.

قَالَ النَّبِيُّ لِحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ اعْمَلْ بِفَرَائِضِ اللَّهِ تَكُنْ أَتْقَى النَّاسِ وَ ارْضَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ وَ كُفَّ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ تَكُنْ أَوْرَعَ النَّاسِ وَ أَحْسِنْ مُجَاوَرَةَ مَنْ جَاوَرَكَ تَكُنْ مُؤْمِناً وَ أَحْسِنْ مُصَاحَبَةَ مَنْ صَاحَبَكَ تَكُنْ مُسْلِماً

پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله به امام حسينعليه‌السلام فرمود: به واجبات خدا عمل كن تا با تقواترين مردم باشى ، و به مقدّرات الهى راضى باش تا بى نيازترين مردم شوى ، از محرّمات خدا در گذر تا پرهيزگارترين مردم باشى ، با همسايگانت خوش رفتارى كن تا از اهل ايمان قرار بگيرى ، و با همنشينت خوشرفتارى كن تا مسلمان باشى

وَ قَالَ مُجَالَسَةُ أَهْلِ الدِّينِ شَرَفُ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ

پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: همنشينى با دينداران شرافت و بزرگى دنيا و آخرت به دنبال دارد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَا تَثِقَنَّ بِأَخِيكَ كُلَّ الثِّقَةِ فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَنْ تُسْتَقَالَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: به برادرت اعتماد كامل نكن ، زيرا به زمين خوردن از دست صاحب سرّى كه به او اطمينان كردى هرگز جبران پذير نيست

عَنْ عِلَلِ الشَّرَائِعِ عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله وَعَدَ رَجُلًا إِلَى صَخْرَةٍ قَالَ أَنَا لَكَ هَاهُنَا حَتَّى تَأْتِيَ قَالَ فَاشْتَدَّتِ الشَّمْسُ عَلَيْهِ فَقَالَ لَهُ أَصْحَابُهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَوْ أَنَّكَ تَحَوَّلْتَ إِلَى الظِّلِّ فَقَالَ قَدْ وَعَدْتُهُ إِلَى هَاهُنَا وَ إِنْ لَمْ يَجِئْ كَانَ مِنْهُ إِلَى الْمَحْشَرِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله با مردى در كنار سنگ بزرگى وعده گذاشته بود، فرمود: من اينجا هستم تا شما بيايى ، آفتاب به شدّت بر آن حضرت مى تابيد، ياران به او گفتند: اى رسول خدا، چرا به سايه نمى آيى ؟ فرمود: من در اينجا با او وعده كرده ام ، و اگر نيامد روز محشر در گرما خواهد ماند.

فصل ششم : در بى نيازى و فقر

الفصل السادس فى الغنى و الفقر

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام مَا أُبَالِى عَلَى مَا اعْتَلَقَتْ يَدِى غِنًى أَوْ فَقْراً

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: برايم اهميت ندارد آنچه را كه به دستانم مى چسبد بى نيازى باشد يا فقر.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْعَفَافَ وَ الْكَفَافَ وَ ارْزُقْ مَنْ أَبْغَضَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ كَثْرَةَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خدايا! به محمد و آل محمد پاكدامنى و كفاف در روزى عطا فرما، و به دشمنان محمد و آل محمد بسيارى مال و فرزند روزى كن

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ أَتَى أَبَا ذَرٍّرحمه‌الله سَارٌّ لَهُ فِى غَنَمِهِ فَقَالَ قَدْ كَثُرَتِ الْغَنَمُ وَ وَلَدَتْ فما فَقَالَ بشرنى تُبَشِّرُنِى بِكَثْرَتِهَا فَمَا قَلَّ مِنْهَا وَ كَفَى أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا كَثُرَ مِنْهَا وَ أَلْهَى

امام باقرعليه‌السلام فرمود: مردى نزد اباذر آمد و او را در مورد گوسفندانش مژده داد، اباذر گفت : بحقيقت گوسفندان زياد شده اند و توليد مثل كرده اند، و لكن زياد شدن آنها براى من مژده نيست ، آنچه از گوسفندانم كم باشد و ما را كفايت كند؛ نزد من محبوبتر از آنست كه زياد باشد و ما را از ياد خدا غافل كند.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ أَظْهِرِ الْيَأْسَ مِنَ النَّاسِ فَإِنَّ ذَلِكَ هُوَ الْغِنَى وَ أَقْلِلْ طَلَبَ الْحَوَائِجِ إِلَيْهِمْ فَإِنَّ ذَلِكَ فَقْرٌ حَاضِرٌ

على بن الحسينعليه‌السلام فرمود: از مردم اظهار نوميدى و بى نيازى كن زيرا اين كار خود بى نيازى واقعى است ، و در خواست حاجت را از مردم كم كن زيرا اين عمل خود فقر حاضر است

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ شَرَفُ الْمُؤْمِنِ قِيَامُ اللَّيْلِ وَ عِزُّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: شرافت مؤمن به شب زنده دارى ، و عزّتش ‍ به بى نيازى او از مردم است

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام فَقَدْ رَأَيْتُ الْخَيْرَ كُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِى قَطْعِ الطَّمَعِ عَمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ وَ مَنْ لَمْ يَرْجُ النَّاسَ فِى شَيْءٍ وَ رَدَّ أَمْرَهُ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ إِلَى اللَّهِ اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ فِى كُلِّ شَيْءٍ

على بن الحسينعليه‌السلام فرمود: تمام خير و نيكى را در بريدن طمع از دست مردم ديدم ، و هر كس هيچ اميدى به مردم نداشته باشد، و امرش را در هر كارى به خدا واگذارد، خداوند در هر چيزى دعايش را مستجاب كند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام يَقُولُ لِيَجْتَمِعْ فِى قَلْبِكَ الِافْتِقَارُ إِلَى النَّاسِ وَ الِاسْتِغْنَاءُ عَنْهُمْ فَيَكُونُ افْتِقَارُكَ فِي لِينِ كَلَامِكَ وَ حُسْنِ بِشْرِكَ وَ يَكُونُ اسْتِغْنَاؤُكَ عَنْهُمْ فِى نَزَاهَةِ عِرْضِكَ إِلَيْهِمْ وَ بَقَاءِ عِزِّكَ

امام صادقعليه‌السلام از امير مؤمنانعليه‌السلام نقل كرد كه مى فرمود: بايد احتياج به مردم و بى نيازى از ايشان با هم در دلت جمع شود، و احتياج به آنها در نرم زبانى و خوشروئيت باشد، و بى نيازيت از آنها در حفظ آبرو و نگهدارى عزّتت توأ م باشد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ الْفَقْرَ أَمَانَةً عِنْدَ خَلْقِهِ فَمَنْ سَتَرَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِثْلَ أَجْرِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ وَ مَنْ أَفْشَاهُ إِلَى مَنْ يَقْدِرُ عَلَى قَضَاءِ حَاجَتِهِ فَلَمْ يَفْعَلْ فَقَدْ قَتَلَهُ أَمَا إِنَّهُ مَا قَتَلَهُ بِسَيْفٍ وَ لَا رُمْحٍ وَ لَكِنْ قَتَلَهُ بِمَا أَنْكَرَ قَلْبَهُ

امام صادقعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كرده كه فرمود: اى على ! خداوند فقر را نزد مخلوقاتش به امانت گذارده ، هر كس ‍ آن را پنهان كند خداوند او را مانند پاداش روزه دار و شب زنده دار عطا فرمايد، و هر كس آن را نزد كسى كه مى تواند حاجتش را بر آورد فاش سازد و او حاجتش را بر نياورد در واقع او را كشته است ، البته او را با شمشير و نيزه نكشته ، بلكه با انكار قلبى او را كشته است

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ لَوْ لَا فُقَرَاؤُكُمْ مَا دَخَلَ أَغْنِيَاؤُكُمُ الْجَنَّةَ

از امام صادقعليه‌السلام نقل شده كه فرمود: اگر فقيران شما نبودند، ثروتمندان شما داخل بهشت نمى شدند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ كُلَّمَا ازْدَادَ الْعَبْدُ إِيمَاناً ازْدَادَ ضِيقاً فِى مَعِيشَتِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر اندازه ايمان بنده زياد شود، تنگى معيشتش افزايش مى يابد.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ مَا أُعْطِيَ عَبْدٌ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا اعْتِبَاراً وَ لَا زُوِيَ عَنْهُ إِلَّا اخْتِبَاراً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چيزى از دنيا به بنده اى عطا نشد مگر براى عبرت گرفتن ، و چيزى از او بر كنار نگرديد مگر براى آزمودن

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّ الدِّينَارَ وَ الدِّرْهَمَ أَهْلَكَا مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ وَ هُمَا مُهْلِكَاكُمْ

امير مؤمنانعليه‌السلام به نقل از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: درهم و دينار كسانى را كه قبل از شما بوده اند به هلاكت رسانده اند، و همان دو هلاك كننده شما خواهند بود.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ عِبَاداً لَا يَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِينِهِمْ إِلَّا بِالْغِنَاءِ وَ السَّعَةِ وَ الصِّحَّةِ فِى الْبَدَنِ فَأَبْلُوهُمْ بِالْغِنَى وَ السَّعَةِ وَ صِحَّةِ الْبَدَنِ فَيَصْلُحُ عَلَيْهِمْ أَمْرُ دِينِهِمْ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَعِبَاداً لَا يَصْلُحُ أَمْرُ دِينِهِمْ إِلَّا بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ السُّقْمِ فِى أَبْدَانِهِمْ فَأَبْلُوهُمْ بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ السُّقْمِ فَيَصْلُحُ عَلَيْهِمْ أَمْرُ دِينِهِمْ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَا يَصْلُحُ عَلَيْهِ أَمْرُ دِينِ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ

امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل مى كند كه فرمود: خداوند عزّ و جل فرمود: برخى از بندگان مؤمنم كسانى باشند كه امر دينشان جز با ثروتمندى و وسعت در زندگى و تندرستى اصلاح نشود، از اين جهت آنها را با ثروت و وسعت در زندگى و تندرستى مى آزمايم ، تا امر دينشان اصلاح شود، و برخى از بندگان مؤمنم كسانى اند كه امر دينشان جز با فقر و تهيدستى و ناخوشى در بدنهايشان اصلاح نشود، آنها را با فقر و تهيدستى و بيمارى مى آزمايم تا امر دينشان اصلاح شود، من به آنچه امر دين بندگان مؤمنم را اصلاح كند داناترم

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَكُونُ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الدَّرَجَةُ لَا يَبْلُغُهَا بِعَمَلِهِ فَيُبْتَلَى بِجَسَدِهِ أَوْ يُصَابُ فِى مَالِهِ أَوْ يُصَابُ فِى وُلْدِهِ فَإِنْ هُوَ صَبَرَ ظَفَرَهُ اللَّهُ إِيَّاهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بنده نزد خدا درجه اى دارد كه با عملش ‍ به آن نرسد، بنا بر اين خداوند بدنش را بيمار مى گرداند، يا در مال يا فرزندانش مصيبتى وارد مى آورد، چنانچه صبر نمايد خداوند او را بر آن مصيبت پيروز گرداند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً قَبَضَ أَحَبَّ وُلْدِهِ إِلَيْهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جل هر گاه بنده اى را دوست بدارد محبوبترين فرزندان او را مى گيرد.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَمَّنْ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَصلى‌الله‌عليه‌وآله فِى خُطْبَةٍ قَامَ فِيهَا فِى بَنِى إِسْرَائِيلَ أَصْبَحْتُ فِيكُمْ وَ إِدَامِيَ الْجُوعُ وَ طَعَامِى مَا تُنْبِتُ الْأَرْضُ لِلْوُحُوشِ وَ الْأَنْعَامِ وَ سِرَاجِيَ الْقَمَرُ وَ فِرَاشِيَ التُّرَابُ وَ وِسَادِيَ الْحَجَرُ لَيْسَ لِى بَيْتٌ يَخْرُبُ وَ لَا مَالٌ يَتْلَفُ وَ لَا وَلَدٌ يَمُوتُ وَ لَا امْرَأَةٌ تَحْزَنُ وَ لَيْسَ لِى شَيْءٌ وَ أَنَا أَغْنَى وُلْدِ آدَمَ

حضرت عيسى بن مريم ضمن خطبه اى در ميان بنى اسرائيل فرمود: در ميان شما زندگى من اين گونه است كه خورش من گرسنگى است ، و خوراكى من علفهايى است كه در بيابان براى حيوانات وحشى روييده مى شود، و روشنايى مهتاب در تاريكى شب چراغم مى باشد، و خاك زمين بسترم ، و سنگ بيابان بالشم ، نه خانه اى دارم كه ويران گردد، و نه اندوخته اى كه تلف شود، و نه فرزندى كه بميرد، و نه همسرى كه اندوهگين شود، هيچ چيز ندارم ، و در عين حال من بى نيازترين افراد بشر هستم

قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ أَوْلَادَ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَتْبَاعَ الْأَنْبِيَاءِ خُصُّوا بِثَلَاثِ خِصَالٍ السُّقْمِ فِى الْأَبْدَانِ وَ خَوْفِ السُّلْطَانِ وَ الْفَقْرِ

امام موسى بن جعفرعليه‌السلام فرمود: پيامبران و فرزندان پيامبران و پيروان پيامبران به سه خصلت مختص گردانيده شدند: بيمارى در بدنها، ترس از پادشاهان و فقر.

قَالَ الرِّضَاعليه‌السلام مَنْ لَقِيَ فَقِيراً مُسْلِماً فَسَلَّمَ عَلَيْهِ خِلَافَ سَلَامِهِ عَلَى الْغَنِيِّ لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ

حضرت رضاعليه‌السلام فرمود: هر كس فقير مسلمانى را ديد و به او سلامى كرد كه با سلام كردن به ثروتمندان فرق مى كرد؛ روز قيامت خدا را در حالتى ملاقات كند كه بر او خشمگين است

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِى بَلْدَتِهِ طُوبَى لِمَنْ ذَكَرَ الْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ الْغِنَى فِى الْغُرْبَةِ وَطَنٌ وَ الْفَقْرُ فِى الْوَطَنِ غُرْبَةٌ الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا يَنْفَدُ الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَكْبَرُ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى فَرَضَ فِى أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ فَمَا جَاءَ فَقِيرٌ إِلَّا بِمَا مَنَعَ غَنِيٌّ مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِيَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِيهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِيَاءِ اتِّكَالًا عَلَى اللَّهِ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: فقر زبان شخص زيرك را از بيان دليلش ‍ لال مى كند، و كسى كه تنگدست است در شهر خود غريب است ، خوشا بحال كسى كه بياد معاد باشد، و براى حساب كار كند، و به كفاف در زندگى قانع باشد، بى نيازى در غربت وطن است ، و تنگدستى در وطن غربت است ، قناعت مالى است كه از بين نرود، فقر مرگ بزرگ است ، خداوند سبحانه و تعالى در اموال ثروتمندان غذاهاى فقرا را قرار داده ، فقيرى گرسنه نمى ماند مگر اينكه ثروتمندى او را از آن محروم گرداند، چقدر زيباست فروتنى ثروتمندان در مقابل فقرا براى خواستن ثوابى كه نزد خداى عزّ و جل است ، و بهتر از آن تكبر كردن فقيران بر ثروتمندان است در حالى كه متّكى به خدا باشند.

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنِ اسْتَذَلَّ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً أَوْ حَقَّرَهُ لِفَقْرِهِ وَ قِلَّةِ ذَاتِ يَدِهِ شَهَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ يَفْضَحُهُ

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس مرد يا زن ؛ مؤمنى را به دليل نيازمندى و فقرش پست و كوچك شمارد، خداوند در روز قيامت او را به زشتى مشهور سازد، سپس رسوايش سازد.

وَ قَالَ اللَّهُمَّ أَحْيِنِى مِسْكِيناً وَ أَمِتْنِى مِسْكِيناً وَ احْشُرْنِى فِى زُمْرَةِ الْمَسَاكِينِ

و نيز رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خدايا! مرا فقير زنده بدار و فقير بميران ، و مرا در رديف فقيران محشور گردان

وَ قِيلَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ إِنِّى لَأُحِبُّكَ فِى اللَّهِ فَقَالَ النَّبِيُّ إِنْ كُنْتَ تُحِبُّنِى فَأَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً فَإِنَّ الْفَقْرَ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُحِبُّنِى مِنَ السَّيْلِ إِلَى مُنْتَهَاهُ

مردى نزد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و گفت : من تو را بخاطر خدا دوست دارم ، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

اگر مرا دوست دارى پوستين فقر را آماده كن ، زيرا سرعت فقر نسبت به كسى كه مرا دوست دارد از سرعت سيل به پايان راهش بيشتر است

وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله انْظُرُوا إِلَى مَنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَ لَا تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ فَوْقَكُمْ فَإِنَّهُ أَجْدَرُ أَنْ لَا تَرُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ

و نيز پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بنگريد به كسى كه پايين دست شماست ، نه كسى كه بالا دست شماست ، زيرا اين كار به انكار نكردن نعمت خدا مناسب تر است

وَ قَالَ إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً فِى دَارِ الدُّنْيَا يُجِيعُهُ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ كَيْفَ يُجِيعُهُ قَالَ فِى مَوْضِعِ الطَّعَامِ الرَّخِيصِ وَ الْخَيْرِ الْكَثِيرِ وَلِيُّ اللَّهِ لَا يَجِدُ طَعَاماً يَمْلَأُ بِهِ بَطْنَهُ

و در جاى ديگر فرمود: هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد گرسنه اش ‍ مى گذارد، پرسيدند: اى رسول خدا! چگونه گرسنه اش مى گرداند؟ فرمود: در جايى كه غذاى فراوان و خير بسيار باشد؛ ولىّ خدا غذايى نمى يابد تا به وسيله آن شكمش را سير كند.

وَ قَالَ الْفَقْرُ فَقْرَانِ فَقْرٌ فِى الدُّنْيَا وَ فَقْرٌ فِى الاْخِرَةِ فَفَقْرُ الدُّنْيَا غِنَى الاْخِرَةِ وَ غِنَى الدُّنْيَا فَقْرُ الاْخِرَةِ وَ ذَلِكَ الْهَلَاكُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: فقر دو قسم است : فقر دنيوى و فقر اخروى ؛ فقر دنيوى بى نيازى اخروى ، و بى نيازى دنيوى فقر اخروى است و اين هلاكت است

وَ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ لَا تُحَقِّرَنَّ أَحَداً بِخُلْقَانِ ثِيَابِهِ فَإِنَّ رَبَّكَ وَ رَبَّهُ وَاحِدٌ

لقمان به فرزندش گفت : اى پسركم ! هرگز كسى را به دليل كهنه بودن لباسهايش كوچك مشمر، زيرا پروردگار تو و او يكى است

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام تَرْكُ نَسْجِ الْعَنْكَبُوتِ فِى الْبَيْتِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْبَوْلُ فِى الْحَمَّامِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْأَكْلُ عَلَى الْجَنَابَةِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ التَّخَلُّلُ بِالطَّرْفَاءِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ التَّمَشُّطُ مِنْ قِيَامٍ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ تَرْكُ الْقُمَامَةِ فِى الْبَيْتِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْيَمِينُ الْفَاجِرَةُ تُورِثُ الْفَقْرَ وَ الزِّنَاءُ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ إِظْهَارُ الْحِرْصِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ بَيْنَ الْعِشَاءَيْنِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ اعْتِيَادُ الْكَذِبِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ كَثْرَةُ الِاسْتِمَاعِ إِلَى الْغَنَاءِ تُورِثُ الْفَقْرَ وَ رَدُّ السَّائِلِ الذَّاكِرِ بِاللَّيْلِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ تَرْكُ التَّقْدِيرِ فِى الْمَعِيشَةِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ تُورِثُ الْفَقْرَ ثُمَّ قَالَ عَلِيٌّعليه‌السلام أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بَعْدَ ذَلِكَ بِمَا يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ قَالُوا بَلَى يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ الْجَمْعُ بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ التَّعْقِيبُ بَعْدَ الْغَدَاةِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ كَسْحُ الْفِنَاءِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ مُوَاسَاةُ الْأَخِ فِى اللَّهِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ الْبُكُورُ فِى طَلَبِ الرِّزْقِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ الِاسْتِغْفَارُ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ اسْتِعْمَالُ الْأَمَانَةِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ قَوْلُ الْحَقِّ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ إِجَابَةُ الْمُؤَذِّنِ تَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ تَرْكُ الْكَلَامِ فِى الْخَلَاءِ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ تَرْكُ الْحِرْصِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ شُكْرُ الْمُنْعِمِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ اجْتِنَابُ الْيَمِينِ الْكَاذِبَةِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ الْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ أَكْلُ مَا يَسْقُطُ مِنَ الْخِوَانِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ فِى كُلِّ يَوْمٍ ثَلَاثِينَ مَرَّةً دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَبْعِينَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَيْسَرُهَا الْفَقْرُ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: پاك نكردن تار عنكبوت از خانه موجب تهيدستى است ، و بول كردن در حمام موجب تهيدستى است ، و در حال جنابت غذا خوردن تهيدستى آورد، و با چوب گز خلال كردن تهيدستى آورد، و ايستاده شانه زدن تهيدستى آورد، و بيرون نبردن خاكروبه از منزل موجب تهيدستى است ، و سوگند دروغ تهيدستى آورد، و زنا تهيدستى آورد، و حرص ورزيدن تهيدستى آورد، و به خواب رفتن بين نماز مغرب و عشاء تهيدستى آورد، و به خواب رفتن قبل از طلوع آفتاب باعث فقر شود، عادت به دروغگويى تهيدستى آورد، زياد گوش دادن به غناء تهيدستى آورد، رد كردن فقيرى كه در شب ذكر خدا مى گويد موجب تنگدستى شود، و عقل معيشتى نداشتن تهيدستى آورد، و از فاميل بريدن تهيدستى آورد.

سپس علىعليه‌السلام فرمود: آيا آگاه كنم شما را به آنچه رزق را فراوان مى كند؟ گفتند: بلى اى امير مؤمنان ، فرمود: ميان دو نماز جمع كردن روزى را زياد كند، و خواندن تعقيب بعد از نماز صبح و عشاء روزى را فراوان كند، و رفت و آمد خويشاوندى روزى را زياد گرداند، و رفتن آستانه خانه روزى را زياد مى كند، و با برادر دينى همراهى كردن روزى را زياد مى كند، و عجله كردن در طلب رزق روزى را زياد مى كند، از خداوند آمرزش خواستن روزى را زياد مى كند، امانتدارى روزى را زياد مى كند، سخن به حق گفتن روزى را زياد مى كند، به صداى مؤ ذن جواب گفتن روزى را زياد مى كند، سخن نگفتن در مستراح روزى را زياد مى كند، حرص نورزيدن روزى را زياد مى كند، سپاسگزارى از صاحب نعمت روزى را زياد مى كند، دورى جستن از قسم دروغ روزى را زياد مى كند، وضو گرفتن قبل از غذا روزى را زياد مى كند، خوردن آنچه از سفره بيرون مى افتد روزى را زياد مى كند، و هر كس ‍ در روز سى مرتبه خدا را تسبيح گويد؛ خداى عزّ و جل هفتاد نوع بلا را از او برگرداند، كه آسانترين آن تهيدستى است

وَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله لَيْسَ الْغِنَى كَثْرَةُ الْعَرَضِ إِنَّمَا الْغِنَى غِنَى النَّفْسِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: توانگرى به زيادى مال نيست ، بلكه توانگرى به بى نيازى روح است

وَ قَالَ مَا مِنْ أَحَدٍ غَنِيٍّ وَ لَا فَقِيرٍ إِلَّا وَدَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَنَّهُ كَانَ فِى الدُّنْيَا لَمْ يُؤْتَ إِلَّا قُوتاً

و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نيز فرمود: هر بى نياز و فقيرى در روز قيامت آرزو دارد كه كاش در دنيا فقط به اندازه رفع نيازش به او داده مى شد.

مِنْ نَهْجِ الْبَلَاغَةِ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام يَا ابْنَ آدَمَ إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ تَتَابَعَ عَلَيْكَ نِعَمَهُ فَاحْذَرْهُ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: اى فرزند آدم ! هر گاه ديدى كه پروردگارت نعمتهايش را بر تو پى در پى مى فرستد، از آن بترس

فصل هفتم : در قناعت

الفصل السابع فى القناعة

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ أَرَادَ أَنْ يَكُونَ أَغْنَى النَّاسِ فَلْيَكُنْ بِمَا فِى أَيْدِى اللَّهِ أَوْثَقَ مِنْهُ فِى أَيْدِي غَيْرِهِ

امام باقرعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل مى كند كه فرمود: هر كس مى خواهد بى نيازترين مردم باشد؛ بايد به آنچه در دست خداست اعتمادش بيشتر از آنچه در دست مردم است بوده باشد.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَا ابْنَ آدَمَ ارْضَ بِمَا آتَيْتُكَ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جل مى فرمايد: اى فرزند آدم ! به آنچه به تو عطا شده راضى باش تا از بى نيازترين مردم باشى

عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ مَنْ قَنِعَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ

امام سجادعليه‌السلام فرمود: هر كس به آنچه خداوند قسمتش قرار داده راضى و قانع باشد از بى نيازترين مردم است

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام أَغْنَى الْغِنَى الْقَنَاعَةُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بهترين بى نيازى قناعت است

وَ قَالَ أَيْضاً لِرَجُلٍ يَعِظُهُ اقْنَعْ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَكَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَا عِنْدَ غَيْرِكَ وَ لَا تَتَمَنَّ مَا لَسْتَ نَائِلَهُ فَإِنَّهُ مَنْ قَنِعَ شَبِعَ وَ مَنْ لَمْ يَقْنَعْ لَمْ يَشْبَعْ وَ خُذْ حَظَّكَ مِنْ آخِرَتِكَ

امام صادقعليه‌السلام مردى را موعظه كرده ؛ فرمود: به آنچه خداوند قسمتت گردانيده قانع باش ، چشمانت به آنچه در دست ديگرى است نباشد، و آنچه را به آن نمى رسى آرزو نكن ، زيرا هر كس قانع باشد سير شود، و هر كس قانع نباشد سير نشود، بهره ات را از آخرتت بگير.

وَ قَالَ كَانَ عَلِيٌّصلى‌الله‌عليه‌وآله يَقُولُ مَنْ تَمَنَّى غِنَى نَفْسِهِ وَ لَمْ يَشْفِ غَيْظَهُ مَاتَ بِحَسْرَةٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: علىعليه‌السلام هميشه مى فرمود: هر كس بى نيازى نفسش را بخواهد ولى شعله خشمش را فرو ننشاند در حسرت مرده است

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍعليه‌السلام إِيَّاكَ أَنْ تُطْمِحَ بَصَرَكَ إِلَى مَا هُوَ فَوْقَكَ فَكَثِيراً مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِيِّهِ فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ وَ قَالَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَإِنْ دَخَلَكَ مِنْ ذَلِكَ شَيْءٌ فَاذْكُرْ عَيْشَ رَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله فَإِنَّمَا كَانَ خُبْزُهُ الشَّعِيرَ وَ حَلْوَاهُ التَّمْرَ وَ وَقُودُهُ السَّعَفَ إِذَا وَجَدَهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: مبادا به بالا دست خود چشم بدوزى ، زيرا خداوند عزّ و جل بسيار به پيامبرش فرموده (از مالها و فرزندانشان خوشت نيايد و در شگفت نشوى) و فرمود:

(ديدگان خود را به آن چيزهائى كه رونق زندگى دنياست و به گروهى از ايشان بهره داده ايم نگران مساز)، و اگر در باره اين موضوع شكى و ترديدى يافتى زندگى رسول خدا را ياد كن ، كه خوراكش نان جو و حلوايش خرما و آتش گيره اش شاخ درخت خرما بود؛ اگر پيدا مى كرد.

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام مَنْ رَضِيَ مِنَ الدُّنْيَا بِمَا يُجْزِيهِ كَانَ أَيْسَرُ مَا فِيهَا يَكْفِيهِ وَ مَنْ لَمْ يَرْضَ مِنَ الدُّنْيَا بِمَا يُجْزِيهِ لَمْ يَكُنْ فِيهَا شَيْءٌ يَكْفِيهِ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: هر كه از دنيا به مقدارى كه او را كفايت كند راضى شود؛ كمترين چيز دنيا او را كفايت مى كند، و هر كه به اندازه اى كه او را بس باشد راضى نشود؛ چيزى از دنيا كفايتش نخواهد كرد.

شَكَا رَجُلٌ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام أَنَّهُ يَطْلُبُ فَيُصِيبُ فَلَا يَقْنَعُ وَ تُنَازِعُهُ نَفْسُهُ إِلَى مَا هُوَ أَكْثَرُ مِنْهُ وَ قَالَ عَلِّمْنِى شَيْئاً أَنْتَفِعُ بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِنْ كَانَ مَا يَكْفِيكَ يُغْنِيكَ فَأَدْنَى مَا فِيهَا يُغْنِيكَ وَ إِنْ كَانَ مَا يَكْفِيكَ لَا يُغْنِيكَ فَكُلُّ مَا فِيهَا لَا يُغْنِيكَ

شخصى به امام صادقعليه‌السلام شكايت كرد كه طلب روزى مى كند و به دست مى آورد؛ ولى قانع نمى شود، و نفسش با او براى روزى بيشتر نزاع مى كند، و عرض كرد: به من چيزى بياموز كه از آن بهره مند شوم ، امامعليه‌السلام فرمود: اگر اندازه كفايت بى نيازت كند، كمتر چيز دنيا بى نيازت كند، و اگر اندازه كفايت بى نيازت نكند هر چه در دنيا هست بى نيازت نكند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَيْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ

امام صادقعليه‌السلام از پيامبر اكرمصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كرده كه فرمود: هر كه از ما چيزى بخواهد به او عطا كنيم ، و هر كه بى نيازى جويد و درخواست نكند خدا او را بى نياز گرداند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله الدُّنْيَا دُوَلٌ فَمَا كَانَ لَكَ مِنْهَا أَتَاكَ عَلَى ضَعْفِكَ وَ مَا كَانَ مِنْهَا عَلَيْكَ لَمْ تَدْفَعْهُ بِقُوَّتِكَ وَ مَنِ انْقَطَعَ رَجَاهُ مِمَّا فَاتَهُ اسْتَرَاحَتْ نَفْسُهُ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ تَعَالَى قَرَّتْ عَيْنَاهُ

باز امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كرده كه فرمود: دنيا در گردش است ، بهره اى كه در دنيا دارى به تو خواهد رسيد هر چند سست و ناتوان باشى ، و زيانى كه از دنيا نصيب تو باشد دامنگيرت خواهد شد و هر چند نيرومند هم باشى نتوانى از آن جلوگيرى كنى ، و هر كس از آنچه از دستش رفته نوميد شد آسايش روحى پيدا كند، و هر كس به روزى خدا قانع باشد چشمانش روشن گردد.

عَنْ أَبِى بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام مَا هَلَكَ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ وَ مَا يَبْكِى النَّاسُ عَلَى الفوت الْقُوتِ إِنَّمَا يَبْكُونَ عَلَى الْفُضُولِ ثُمَّ قَالَ فَكَمْ عَسَى أَنْ يَكْفِيَ الْإِنْسَانَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه قدر خود را شناسد هلاك نگردد، مردم بر از دست دادن گريه نمى كنند، بلكه بر بدست آوردن زيادى دنيا گريه مى كنند، سپس فرمود: چقدر ممكن است انسان را كفايت مى كند؟

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مِثْلَهُ ثُمَّ قَالَ وَ أَيُّ شَيْءٍ يَكْفِى الْإِنْسَانَ ثُمَّ أَوْمَى بِيَدِهِ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مثل روايت قبل را نقل كند كه در ادامه فرموده اند: و چه چيز انسان را كفايت مى كند؟ سپس به دستشان اشاره كردند.

عَنْهُعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَجُلًا أَتَى أَبَا جَعْفَرٍعليه‌السلام فَقَالَ لَهُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ إِنَّا نَتَّجِرُ إِلَى هَذِهِ الْجِبَالِ فَنَأْتِى مِنْهَا عَلَى أَمْكِنَةٍ لَا نَسْتَطِيعُ أَنْ نُصَلِّيَ إِلَّا عَلَى الثَّلْجِ قَالَ أَ لَا تَكُونُ مِثْلَ فُلَانٍ يَعْنِى رَجُلًا عِنْدَهُ يَرْضَى بِالدُّونِ وَ لَا يَطْلُبُ التِّجَارَةَ فِى أَرْضٍ لَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُصَلِّيَ إِلَّا عَلَى الثَّلْجِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى نزد امام باقرعليه‌السلام آمد و عرض كرد: خدا شما را سلامت نگهدارد، ما در اين كوهها تجارت مى كنيم ، به مكانهايى مى رويم كه نمى توانيم نماز بخوانيم مگر بر روى برف ، فرمود: آيا نمى خواهى مثل فلانى باشى يعنى مردى كه نزد ايشان بود كه به كمترين راضى است ، و به دنبال تجارتى كه نتواند بر زمين آن غير از روى برف نماز بخواند نمى رود؟

مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا يَنْفَدُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: قناعت مالى است كه پايان نمى پذيرد.

وَ قَالَ الْقَنَاعَةُ كَنْزٌ لَا يَفْنَى

و نيز رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: قناعت گنجى است كه نابود نمى شود.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَجُلٌ عِنْدَ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله اللَّهُمَّ أَغْنِنَا عَنْ جَمِيعِ خَلْقِكَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَا تَقُولَنَّ هَكَذَا وَ لَكِنْ قُلِ اللَّهُمَّ أَغْنِنَا عَنْ شِرَارِ خَلْقِكَ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا يَسْتَغْنِى عَنْ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ

امام صادقعليه‌السلام از پدران بزرگوارشعليهم‌السلام نقل مى كند كه فرمود: مردى نزد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و اين گونه دعا كرد: خدايا ما را از همه خلقت بى نياز گردان ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: اين چنين مگو، و لكن بگو: خدايا ما را از اشرار خلقت بى نياز گردان ، زيرا مؤمن از برادر مؤمنش بى نياز نشود.

عَنْ أَبِى عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام ادْعُ اللَّهَ لِى أَنْ لَا يَجْعَلَ رِزْقِى عَلَى أَيْدِى الْعِبَادِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ أَبَى اللَّهُ عَلَيْكَ ذَلِكَ إِلَّا أَنْ يَجْعَلَ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ بَعْضَهُمْ مِنْ بَعْضٍ وَ لَكِنْ أَدْعُو اللَّهَ أَنْ يَجْعَلَ رِزْقَكَ عَلَى أَيْدِى خِيَارِ خَلْقِهِ فَإِنَّهُ مِنَ السَّعَادَةِ وَ لَا يَجْعَلَهُ عَلَى أَيْدِى شِرَارِ خَلْقِهِ فَإِنَّهُ مِنَ الشَّقَاوَةِ

ابو عبيده حذّاء گويد: به امام صادقعليه‌السلام عرض كردم : دعا كنيد كه خداوند روزى مرا به دست بندگان نسپارد، امامعليه‌السلام فرمود: خدا جز اين را براى تو نخواهد كه بندگان را به دست يك ديگر روزى دهد، ولى دعا مى كنم كه خداوند روزى تو را به دست بندگان نيكش قرار دهد؛ كه اين خود سعادتى است ، و آن را بر دست اشرار خلقش قرار ندهد، زيرا آن از بدبختى و شقاوت است