باب پنجم در مكارم اخلاق در اين باب پنج فصل است
الباب الخامس فى مكارم الا خلاق و نظائرها سبعة فصول
الفصل الاول فى حسن الخلق
فصل اول : در خوش اخلاقى
مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ أَلَا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ارْتَضَى لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: هان ، خداوند عزّ و جلّ اسلام را براى شما انتخاب كرد، اينك با سخاوت و خوش خلقى به نيكوئى ياريش نمائيد.
عَنْهُعليه‌السلام
قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام
يَقُولُ إِنَّ الْمَعْرِفَةَ بِكَمَالِ دِينِ الْمُسْلِمِ تَرْكُهُ الْكَلَامَ فِيمَا لَا يَعْنِيهِ وَ قِلَّةُ مِرَائِهِ وَ صَبْرُهُ وَ حُسْنُ خُلُقُهِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: امام سجادعليه‌السلام
مى فرمود: راه شناخت مسلمان ديندار به چند چيز است : به سخن بيهوده نگفتنش ، به جدال نكردنش ، به صبر و شكيبائيش ، و به خوش خلقيش
عَنْهُ قَالَ إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ مِنَ الدِّينِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خوش خلقى از لوازم دين است
عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّهُ لَا يَصْلُحُ إِلَّا بِهِمَا
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
روايت كند كه فرمود: خداوند اسلام را براى شما برگزيد، اينك با سخاوتمندى و خوش خلقى با آن به خوبى معاشرت كنيد، زيرا شايسته نيست رفاقتى با دين مگر با سخاوت و حسن خلق
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ لَا حَسَبَ كَحُسْنِ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: حسب و نسبى (براى انسان) همانند اخلاق نيكو نيست
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
أَكْثَرُ مَا تَلِجُ بِهِ أُمَّتِى الْجَنَّةَ تَقْوَى اللَّهِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
روايت كند كه فرمود: بيشترين چيزى كه امّتم را به بهشت مى برد، تقواى الهى و خوش خلقى است
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله
قَالَ قَالَ إِنَّ الْخُلُقَ الْحَسَنَ يُذِيبُ الذُّنُوبَ كَمَا تُذِيبُ الشَّمْسُ الْجَمَدَ وَ إِنَّ الْخُلُقَ السَّيِّئَ لَيُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: اخلاق خوب گناهان را آب مى كند، همان طور كه آفتاب اشياء منجمد را، و اخلاق بد عمل را فاسد مى كند، همان طور كه سركه عسل را از بين مى برد.
عَنْهُ قَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ يَزِيدُ فِى الرِّزْقِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خوش اخلاقى روزى را زياد مى كند.
عَنْ أَبِى الْحَسَنِعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
مَا حَسَّنَ اللَّهُ خَلْقَ عَبْدٍ وَ خُلُقَهُ إِلَّا اسْتَحْيَا أَنْ يُطْعِمَ النَّارَ مِنْ لَحْمِهِ
امام كاظمعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: خداوند خوى و بدن بنده اى را نيكو و سالم نيافريد، مگر اينكه از سوختن گوشتش به آتش دوزخ شرم خواهد داشت
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ أُتِيَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
بِسَبْعَةٍ مِنَ الْأُسَارَى فَقَالَ يَا عَلِيُّ قُمْ فَاضْرِبْ أَعْنَاقَ هَؤُلَاءِ قَالَ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُصلى‌الله‌عليه‌وآله
كَطَرْفِ الْعَيْنِ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ اضْرِبْ أَعْنَاقَ هَؤُلَاءِ السِّتَّةِ وَ لَا تَضْرِبْ عُنُقَ هَذَا قَالَ قُلْتُ يَا جَبْرَئِيلُ مَا بَالُ هَذَا مِنْ بَيْنِهِمْ فَقَالَ لِأَنَّهُ كَانَ حَسَنَ الْخُلُقِ سَخِيّاً عَلَى الطَّعَامِ سَمِحَ الْكَفِّ قَالَ قُلْتُ يَا جَبْرَئِيلُ عَنْكَ أَوْ عَنْ رَبِّى قَالَ لَا بَلْ عَنْ رَبِّكَ أَمَرَنِى بِذَلِكَ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: هفت اسير را نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
آوردند، فرمود: اى على ، برخيز و گردن اينها را بزن ، جبرئيلعليهم‌السلام
به سرعت نازل گشت و گفت : اى محمّد! گردن اين شش نفر را بزن و گردن اين يكى را نزن ، فرمود: اى جبرئيل ، امتياز اين بر ديگران چيست ؟ عرض كرد: او خوش خلق و سخاوتمند در غذاست ، و دستش باز است ، فرمود: اى جبرئيل ، اين را از خود مى گويى يا از قول پروردگارم ؟ گفت : از پروردگارت ، كه مرا امر كرد اين را بگويم
عَنْ بَحْرٍ السَّقَّاءِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
يَا بَحْرُ حُسْنُ الْخُلُقِ يُسْرٌ ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُخْبِرُكَ بِحَدِيثٍ مَا هُوَ فِى يَدِ أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ قُلْتُ بَلَى قَالَ بَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ ذَاتَ يَوْمٍ جَالِسٌ فِى الْمَسْجِدِ إِذْ جَاءَتْ جَارِيَةٌ لِبَعْضِ الْأَنْصَارِ وَ هُوَ قَائِمٌ فَأَخَذَتْ بِطَرَفِ ثَوْبِهِ فقال فَقَامَ لَهَا النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله
فَلَمْ تَقُلْ شَيْئاً وَ لَمْ يَقُلْ لَهَا شَيْئاً حَتَّى فَعَلَتْ ذَلِكَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَقَامَ النَّبِيُّ فِى الرَّابِعَةِ وَ هِيَ خَلْفَهُ فَأَخَذَتْ هُدْبَةً مِنْ ثَوْبِهِ ثُمَّ رَجَعَتْ فَقَالَ النَّاسُ فَعَلَ اللَّهُ بِكِ وَ فَعَلَ حَبَسْتِ رَسُولَ اللَّهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَا تَقُولِينَ لَهُ شَيْئاً وَ لَا هُوَ يَقُولُ لَكِ شَيْئاً مَا كَانَتْ حَاجَتُكِ إِلَيْهِ قَالَتْ إِنَّ لَنَا مَرِيضاً فَأَرْسَلَنِى أَهْلِى لاِخُذَ هُدْبَةً مِنْ ثَوْبِهِ يَشْتَفِى بِهَا فَلَمَّا أَرَدْتُ أَخْذَهَا رَآنِى فَقَامَ فَاسْتَحْيَيْتُ أَنْ آخُذَهَا وَ هُوَ يَرَانِى وَ أَكْرَهُ أَنْ أَسْتَأْمِرَهُ فِى أَخْذِهَا حَتَّى أَخَذْتُهَا
امام صادقعليه‌السلام
به بحر سقا فرمود: اى بحر، خوش خلقى (مايه) آسانى امور است سپس فرمود: آيا داستانى را كه همه اهل مدينه مى دانند برايت نقل نكنم ؟ عرض كردم : چرا، فرمود: يكى از روزها رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
در مسجد نشسته بود كه ناگهان كنيز يكى از انصار كنار رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
ايستاده و گوشه جامه آن حضرت را گرفت ، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
به احترامش برخاست ولى به او چيزى نفرمود، آن زن هم به پيامبر چيزى نگفت ، و اين كار را سه مرتبه تكرار كرد، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
در مرتبه چهارم حركت كرد، آن زن كه پشت سر آن حضرت بود رشته اى از جامه ايشان را گرفت ، و سپس بازگشت ، مردم به او گفتند: خدا تو را چنين و چنان كند كه سه مرتبه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
را نگاه داشتى ، نه تو چيزى به او گفتى و نه او چيزى به تو فرمود، از او چه مى خواستى ؟ گفت : در خانه ما مريضى است ، مرا فرستاده اند تا رشته اى از لباس پيامبر را براى استشفا ببرم ، چون خواستم آن را بكنم مرا ديد و از جا برخاست ، من شرم كردم آن رشته نخ را بردارم و او مرا ببيند، و دوست هم نداشتم كه از خودش بخواهم آن را بكند، تا اينكه (در مرتبه چهارم) آن را كندم
وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله
يَا بَنِى عَبْدِ الْمُطَّلِبِ إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَالْقَوْهُمْ بِطَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حُسْنِ الْبِشْرِ عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
مُرُوَّةُ الرَّجُلِ خُلُقُهُ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: اى فرزندان عبد المطلب ، شما با اموال خود نمى توانيد مردم را متوجه خود كنيد، اينك با چهره باز و خوشرويى آنها را به خود نزديك سازيد.
امام باقرعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: مردانگى مرد به اخلاق اوست
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ حُسْنُ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خوشبختى مرد در خوش خلقى اوست
مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله
حُسْنُ الْخُلُقِ نِصْفُ الدِّينِ
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: خوش اخلاقى نصف دين است
وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام
إِنَّ أَحْسَنَ الْحَسَنِ الْخُلُقُ الْحَسَنُ
امير مؤمنانعليه‌السلام
فرمود: بهترين نيكى ها، خوش خلق بودن است
قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ لِرَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
بِأَبِى أَنْتَ وَ أُمِّى الْمَرْأَةُ يَكُونُ لَهَا زَوْجَانِ فَيَمُوتُونَ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ لِأَيِّهِمَا تَكُونُ قَالَ يَا أُمَّ سَلَمَةَ تَخَيَّرُ أَحْسَنَهُمَا خُلُقاً وَ خَيْرَهُمَا لِأَهْلِهِ يَا أُمَّ سَلَمَةَ إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ ذَهَبَ بِخَيْرِ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ
ام سلمه به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
عرض كرد: پدر و مادرم فدايت ، زنى دو شوهر داد، كه بعد از مرگ وارد بهشت مى گردند، اين زن به كدام يك از آن دو تعلق دارد؟ فرمود: اى ام سلمه ، آن را كه خوش اخلاقتر بوده و براى خانواده اش بهترين بوده انتخاب مى كند، اى ام سلمه ، خوش اخلاقى به همه نيكى هاى دنيا و آخرت برترى دارد.
عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام
قَالَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ وَ الْمُسَالَمَةُ خَبْءُ الْعُيُوبِ وَ لَا قُرْبَى كَحُسْنِ الْخُلُقِ
امير المؤمنينعليه‌السلام
فرمود: خوشرويى صيّاد محبت است ، و تحمل عيبها را مدفون مى كند، و سازش عيبها را مخفى مى كند، و هيچ چيز همچون خوش خلقى موجب نزديكى انسانها به يك ديگر نمى شود.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
مَا شَيْءٌ أَثْقَلَ فِى الْمِيزَانِ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: هيچ چيز روز قيامت در ميزان اعمال سنگين تر از خوش خلقى نيست
وَ قَالَ عَلَيْكُمْ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ فِى الْجَنَّةِ لَا مَحَالَةَ وَ إِيَّاكُمْ وَ سُوءَ الْخُلُقِ فَإِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ فِى النَّارِ لَا مَحَالَةَ وَ كَانَصلى‌الله‌عليه‌وآله
يَقُولُ اللَّهُمَّ أَحْسَنْتَ خَلْقِى فَأَحْسِنْ خُلُقِى
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: بر شما باد به خوش خلقى ، زيرا خوش خلقى حتما در بهشت است ، و از اخلاق بد بپرهيزيد، زيرا بد اخلاق حتما در دوزخ است ، و رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
هميشه مى فرمود: خدايا، همان گونه كه خلقت مرا نيكو گرداندى اخلاق مرا هم نيكو گردان
مِنْ كِتَابِ صِفَاتِ الشِّيعَةِ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ اصْبِرْ يَا زَيْدُ عَلَى أَعْدَائِكَ فَإِنَّكَ لَنْ تُكَافِيَ مَنْ عَصَى اللَّهَ فِيكَ بِأَكْثَرَ مِنْ أَنْ تُطِيعَ اللَّهَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ يَذُودُ عَبْدَهُ الْمُؤْمِنَ عَمَّا يَكْرَهُ كَمَا يَذُودُ أَحَدُكُمُ الْجَمَلَ الْغَرِيبَ الَّذِى لَيْسَ لَهُ عَنْ إِبِلِهِ يَا زَيْدُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى الْإِسْلَامَ وَ اخْتَارَهُ فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
به زيد شحّام فرمود: اى زيد! در مقابل دشمنانت صبر كن زيرا كسى را كه نسبت به تو خدا را نافرمانى كرده ، هرگز نتوانى بهتر از اطاعت خدا نسبت به او تلافى كنى ، خداوند بنده مؤمنش را از آنچه دوست ندارد دور مى كند، همان طور كه شما شتر غريبى را كه جزء شتران شما نيست دور مى كنيد، اى زيد! خداوند اسلام را برگزيد و آن را اختيار نمود، شما با جود و بخشش و اخلاق نيكو، اسلام را يارى كنيد.
وَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام
مَنْ أَسَاءَ خُلُقَهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: شخص بد اخلاق نفس خويش را شكنجه مى دهد.
عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام
مَا عِنْدَ اللَّهِ شَيْءٌ أَفْضَلَ مِنْ أَدَاءِ حَقِّ الْمُؤْمِنِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: هيچ چيز نزد خداوند بهتر از اداء حق مؤمن نيست
مِنْ كِتَابِ زُهْدِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله
سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ مَا أُعْطِيَ الْإِنْسَانُ فَقَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
سؤ ال شد: بهترين چيزى كه به انسان داده شده چيست ؟ فرمود: اخلاق نيكو.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله
فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ النَّاسِ أَكْمَلُ إِيمَاناً قَالَ أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً ثُمَّ جَاءَهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ ثُمَّ جَاءَهُ مِنْ خَلْفِهِ فَقَالَ قَدْ قُلْتُ لَكَ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: مردى خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! كداميك از مردمان ايمانش كاملتر است ؟ فرمود: خوش اخلاقترين آنان ، سپس روبروى حضرت آمد، بعد پشت سر ايشان رفت (و سؤ ال را تكرار كرد)، فرمود: همان كه به تو گفتم
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً يُرَى مَا خَلَقَ اللَّهُ شَيْئاً أَحْسَنَ مِنْهُ وَ لَوْ كَانَ الْخُرْقُ خَلْقاً يُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَيْءٌ أَقْبَحَ مِنْهُ وَ إِلَى اللَّهِ لَيَبْلُغُ الْعَبْدُ بِحُسْنِ الْخُلُقِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
امام باقرعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
روايت كند كه فرمود: اگر مدارا كردن مخلوقى مى بود كه ديده مى شد، خداوند چيزى را بهتر از آن خلق نمى كرد، و اگر ناسازگارى مخلوقى بود كه ديده مى شد، خداوند چيزى زشت تر از آن نمى آفريد، بنده نزد خداوند به وسيله اخلاق نيكو به درجه روزه دار شب زنده دار برسد.
0%
نویسنده: ابوالفضل على بن حسن بن فضل طبرسى
