شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل دوم : در تواضع و فروتنى

(الفصل الثانى فى التواضع)

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ لَقَدْ أُتِيَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الْأَرْضِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَهُ اللَّهُ عَمَّا أَعَدَّ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَيْئاً فَاخْتَارَ التَّوَاضُعَ لِرَبِّهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: سه مرتبه كليدهاى گنجهاى زمين را نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آوردند، بدون اينكه (در عوض) خداوند در روز قيامت چيزى از مقام آن حضرت بكاهد، ايشان (از بين آنها) تواضع در برابر پروردگارش را انتخاب كرد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله ثَلَاثَةٌ لَا يَزِيدُ اللَّهُ بِهِنَّ إِلَّا خَيْراً التَّوَاضُعُ لَا يَزِيدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا ارْتِفَاعاً وَ ذُلُّ النَّفْسِ لَا يَزِيدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا عِزّاً وَ التَّعَفُّفُ لَا يَزِيدُ اللَّهُ بِهِ إِلَّا غِناً

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: سه چيز است كه خداوند به وسيله آنها فقط خير را زياد مى كند: به تواضع مقام آدمى را بالا مى برد، با خوار نمودن نفس به او عزّت مى دهد، و به وسيله عفت و پاكدامنى او را ثروتمند مى كند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ إِنَّ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تَرْضَى بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ وَ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَى مَنْ تَلْقَى وَ أَنْ تَتْرُكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كُنْتَ مُحِقّاً وَ لَا تُحِبَّ أَنْ تُحْمَدَ عَلَى التَّقْوَى

امام صادقعليه‌السلام از قول پدران بزرگوارش فرمود: از تواضع است كه در نشستن پايين مجلس راضى باشى ، و به هر كه بر خوردى سلام كنى ، و جدال را ترك نمايى اگر چه حق با تو باشد، و دوست نداشته باشى كه تو را به تقوى بستايند.

عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام سَأَلَهُ عَلِيُّ بْنُ سُوَيْدٍ الْمَدَنِيُّ عَنِ التَّوَاضُعِ الَّذِى إِذَا فَعَلَهُ الْعَبْدُ كَانَ مُتَوَاضِعاً فَقَالَ التَّوَاضُعُ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ يَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَيُنْزِلَهَا مَنْزِلَتَهَا بِقَلْبٍ سَلِيمٍ وَ لَا يُحِبَّ أَنْ يَأْتِيَ إِلَى أَحَدٍ إِلَّا مِثْلَ مَا يَأْتُوا إِلَيْهِ وَ إِنْ كَانَ سَيِّئَةٌ دَرَأَهَا بِالْحَسَنَةِ وَ يَكُونَ كَاظِمَ الْغَيْظِ عَافِياً عَنِ النَّاسِ وَ اللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

على بن سويد مدنى از امام كاظمعليه‌السلام در مورد تواضع پرسيد: چه تواضعى است كه اگر بنده آن را انجام دهد متواضع شناخته مى شود؟ فرمود: تواضع داراى درجاتى است :

برخى از آن اين است كه انسان قدر خود را بشناسد، و با دلى سالم خود را به جايگاه خويش نشاند، و با مردم آن كار را بكند كه دوست دارد مردم نسبت به او انجام دهند، اگر بدى بيند آن را با نيكى بپوشاند، خشم خود را فرو خورد، از مردم درگذرد، و خداوند هم نيكوكاران را دوست مى دارد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ لَمَّا قَدِمَ جَعْفَرٌ مِنْ أَرْضِ الْحَبَشَةِ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ لَا أُحَدِّثُكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ بَلَى قَالَ دَخَلْتُ يَوْماً عَلَى النَّجَاشِيِّ وَ هُوَ فِى غَيْرِ مَجْلِسِ الْمُلْكِ وَ غَيْرِ رِيَاشِهِ وَ زِيِّهِ قَالَ فَحَيَّيْتُهُ بِتَحِيَّةِ الْمُلْكِ وَ قُلْتُ لَهُ يَا أَيُّهَا الْمَلِكُ مَا لِى أَرَاكَ فِى غَيْرِ مَجْلِسِ الْمُلْكِ وَ غَيْرِ رِيَاشِهِ وَ زِيِّهِ فَقَالَ إِنَّا نَجِدُ فِى الْإِنْجِيلِ مَنْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ بِنِعْمَةٍ فَلْيَشْكُرِ اللَّهَ وَ نَجِدُ فِى الْإِنْجِيلِ أَنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ مِنَ الشُّكْرِ لِلَّهِ يَعْدِلُ التَّوَاضُعَ لَهُ وَ أَنَّهُ وَرَدَ عَلَيَّ فِى لَيْلَتِى هَذِهِ أَنَّ مُحَمَّداً ظَفِرَ بِمُشْرِكِى أَهْلِ بَدْرٍ فَأَحْبَبْتُ أَنْ أَشْكُرَ اللَّهَ بِمَا تَرَى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه جعفر بن ابى طالبعليه‌السلام از حبشه مراجعت كرد به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله گفت : اجازه مى فرماييد براى شما حديثى نقل كنم ؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:

بلى ، عرض كرد: روزى وارد بر نجاشى شدم ، آن روز در مجلس رسمى و لباس مخصوص حكومت نبود، من به او تحيت ملوكانه گفتم ، و به او گفتم : اى ملك ! چرا شما را در لباس رسمى و حكومتى نمى بينم ؟ گفت : ما در انجيل مى خوانيم كه هر كس خداوند به او نعمتى عطا فرمود بايد خداوند را شكر گزارد، و در انجيل خوانده ايم كه چيزى چون تواضع با شكر براى خدا برابرى نمى كند، و من امشب گذشته ام شنيدم كه محمّد بر مشركين بدر پيروز گشته ، و اينك دوست دارم خداوند را اين گونه كه مى بينى شكر كنم

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَتَى رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَلَكٌ لَيْسَ لَهُ بِالْأَرْضِ عَهْدٌ عَلَى الْبُرَاقِ وَ مَعَهُ قَطِيفَةٌ مِنْ إِسْتَبْرَقٍ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ يُخَيِّرُكَ بَيْنَ أَنْ يَجْعَلَكَ عَبْداً رَسُولًا أَوْ مَلِكاً رَسُولًا قَالَ فَنَظَرَ إِلَى جَبْرَئِيلَ فَأَومَى إِلَيْهِ بِيَدِهِ أَنْ يَتَوَاضَعَ فَقَالَ عَبْداً رَسُولًا فَقَالَ الرَّسُولُ مَعَ أَنَّهُ لَا يَنْقُصُكَ مِمَّا عِنْدَ رَبِّكَ شَيْئاً قَالَ وَ مَعَهُ مَفَاتِيحُ خَزَائِنِ الْأَرْضِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: فرشته اى نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد كه تا آن زمان به زمين نيامده بود، و در حالى كه سوار بر براق بود و جامه اى از حرير به تن داشت به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عرض كرد: خداوند عزّ و جل تو را مخيّر ساخته بين اينكه بنده و رسول باشى ، يا اينكه ملك و رسول و متواضع باشى ، حضرت فرمود: پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله متوجه جبرئيل شد كه با دستش اشاره كرد كه متواضع باش ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: عبد رسول متواضع (را اختيار نمودم)، فرشته گفت : با اين انتخاب از مقامى كه نزد پروردگارت دارى چيزى كاسته نشود.

امامعليه‌السلام فرمود: همراه اين ملك كليدهاى گنجينه هاى زمين بود.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام إِذَا مَشَى لَا يَسْبِقُ يَمِينُهُ شِمَالَهُ فَقَالَ وَ لَقَدْ مَرَّ عَلَى الْمَجْذُومِينَ يَأْكُلُونَ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ فَدَعَوْهُ إِلَى طَعَامِهِمْ فَمَضَى ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُتَكَبِّرِينَ وَ كَانَ صَائِماً فَرَجَعَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ إِنِّى صَائِمٌ ثُمَّ قَالَ ائْتُونِى فِى الْمَنْزِلِ فَأَتَوْهُ فَأَطْعَمَهُمْ وَ أَعْطَاهُمْ وَ زَادَ فِيهِ ابْنُ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْهُ أَنَّهُ تَغَدَّى مَعَهُمْ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر گاه امام سجادعليه‌السلام راه مى رفت ، پاى راستش از چپش پيشى نمى گرفت ، روزى از كنار چند جذامى كه غذا مى خوردند عبور مى كرد، امامعليه‌السلام بر آنها سلام كرد، آنها ايشان را براى صرف طعام دعوت كردند، حضرت قبول كرد، سپس فرمود: خداوند متكبران را دوست نمى دارد امام روزه بود به نزد آنان رفت و فرمود:

من روزه هستم ، سپس فرمود: فردا به منزل من بياييد، آنها به منزل امامعليه‌السلام رفتند و به آنان غذا خوراند و هديه داد.

و در بعض روايات است كه : امامعليه‌السلام همراه آنان غذا خورد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ تَوَاضَعْ لِلْحَقِّ تَكُنْ أَعْقَلَ النَّاسِ فَإِنَّ الْكَيِّسَ لَدَى الْحَقِّ أَسِيرٌ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: لقمان به فرزندش گفت : اى پسركم ، در برابر حق متواضع باش تا خردمندترين مردم باشى ، زيرا شخص با هوش و زيرك در نزد حق اسير است

عَنْهُ قَالَ لَا عِزَّ إِلَّا لِمَنْ تَذَلَّلَ لِلَّهِ وَ لَا رِفْعَةَ إِلَّا لِمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: عزّت نيست مگر براى كسى كه در مقابل خدا ذليل شود، و بلندى مقام نيست مگر براى كسى كه براى خدا تواضع كند.

عَنْهُ قَالَ مَنْ كَانَ يُحِبُّنَا وَ هُوَ فِى مَوْضِعٍ لَا يَشِينُهُ فَهُوَ مِنْ خَالِصِ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قُلْتُ مَا مَوْضِعٌ لَا يَشِينُهُ قَالَ لَمْ يَجْعَلْهُ وَلَدَ زِنًى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كس كه ما را دوست بدارد و در موقعيتى باشد كه ننگى بر دامنش نباشد، او از بندگان مخلص خداست ، عرض كردم : موردى كه رسوايى ندارد چيست ؟ فرمود: زنازاده نباشد.

وَ مِنْ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام ثَلَاثَةٌ أُصُولُ الْكُفْرِ الْحِرْصُ وَ الِاسْتِكْبَارُ وَ الْحَسَدُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه چيز از اصول كفر است : حرص ، تكبرورزيدن ، حسادت

قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام ثَلَاثٌ قَاصِمَاتُ الظَّهْرِ رَجُلٌ اسْتَكْثَرَ عَمَلَهُ وَ نَسِيَ ذُنُوبَهُ وَ أُعْجِبَ بِرَأْيِهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: سه چيز كمر شكن است : مردى كه عملش را زياد شمارد، و گناهانش را فراموش كند، و رأ ى خود را بپسندد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَشْقَى النَّاسِ الْمُلُوكُ وَ أَمْقَتُ النَّاسِ الْمُتَكَبِّرُ وَ أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاسَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: شقاوتمندترين مردم پادشاهانند، و مبغوضترين مردم متكبرانند، و خوارترين مردم كسى است كه به مردم اهانت كند.

سَأَلَ الْحَسَنُ بْنُ الْجَهْمِ الرِّضَاعليه‌السلام فَقَالَ مَا حَدُّ التَّوَاضُعِ قَالَ أَنْ تُعْطِيَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ مَا تُحِبُّ أَنْ يُعْطُوكَ مِثْلَهُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَشْتَهِى أَنْ أَعْلَمَ كَيْفَ أَنَا عِنْدَكَ قَالَ انْظُرْ كَيْفَ أَنَا عِنْدَكَ

حسن بن جهم از امام رضاعليه‌السلام سؤ ال كرد: حدّ تواضع چيست ؟ فرمود: براى مردم بخواهى آنچه را براى خودت مى خواهى ، گويد، عرض ‍ كردم : مى خواهم بدانم نزد شما چگونه هستم ؟ فرمود: بنگر، من نزد تو چگونه ام

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ يَا دَاوُدُ إِنَّ أَقْرَبَ النَّاسِ مِنِّى يَوْمَ الْقِيَامَةِ الْمُتَوَاضِعُونَ وَ كَذَلِكَ أَبْعَدُ النَّاسِ مِنِّى يَوْمَ الْقِيَامَةِ الْمُتَكَبِّرُونَ

پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند به داود وحى كرد: اى داود، نزديكترين مردم در روز قيامت به من متواضعان هستند، و همچنين دورترين مردم روز قيامت از من متكبرانند.

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام لَا حَسَبَ كَالتَّوَاضُعِ وَ لَا وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْبِ وَ عَجَباً لِلْمُتَكَبِّرِ الَّذِى كَانَ بِالْأَمْسِ نُطْفَةً وَ يَكُونُ غَداً جِيفَةً

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: حسب و نسبى چون تواضع نيست ، و هيچ تنهايى وحشتناكتر از خودپسندى نيست ، در شگفتم از متكبر، كه ديروز نطفه اى بود، و فردا هم مردارى خواهد بود.

وَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ كَانَ فِى قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ

پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: وارد بهشت نمى شود آنكه در دلش به اندازه يك خردل كبر و غرور باشد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام يَمْشِى مِشْيَةً كَأَنَّ عَلَى رَأْسِهِ الطَّيْرَ لَا يَسْبِقُ يَمِينُهُ شِمَالَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: امام سجادعليه‌السلام به گونه اى راه مى رفت كه گويا روى سرش پرنده اى بود، پاى راستش از پاى چپ سبقت نمى گرفت

عَنْهُ قَالَ إِنَّ الْمُتَكَبِّرِينَ يُجْعَلُونَ فِى صُوَرِ الذَّرِّ فَيَطَؤُهُمُ النَّاسُ حَتَّى يَفْرُغَ اللَّهُ مِنَ الْحِسَابِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: متكبرين در روز قيامت به صورت اجسامى ريز و كوچك در زير پاى مردم قرار داده مى شوند، تا خداوند از حساب و كتاب فارغ شود.

وَ مِنْ كِتَابٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ مَا لِى أَرَاكَ سَاكِتاً قَالَ خَشْيَتُكَ أَسْكَتَتْنِى قَالَ يَا دَاوُدُ مَا لِى أَرَاكَ نَصِباً قَالَ حُبُّكَ نَصَبَنِى قَالَ يَا دَاوُدُ مَا لِى أَرَاكَ فَقِيراً قَالَ الْقِيَامُ بِحَقِّكَ أَفْقَرَنِى قَالَ يَا دَاوُدُ مَا لِى أَرَاكَ مُتَذَلِّلًا قَالَ عِظَمُ جَلَالِكَ الَّذِى لَا يُوصَفُ ذَلَّلَنِى قَالَ يَا دَاوُدُ أَبْشِرْ بِالْفَضْلِ مِنِّى فِيمَا تُحِبُّ يَوْمَ تَلْقَانِى خَالِطِ النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ وَ زَايِلْهُمْ بِدِينِكَ تَنَلْ مِنِّى مَا تُرِيدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ به داود وحى كرد: چرا ساكت هستى ؟ گفت : ترس از تو مرا ساكت نموده ، فرمود: اى داود، چرا لاغر هستى ؟ گفت : دوستى تو مرا نحيف نموده ، فرمود: اى داود، چرا فقير هستى ؟ گفت : قيام به حق تو مرا فقير كرده ، فرمود: اى داود، چرا خود را حقير كرده اى ؟ گفت : عظمت و جلالت كه به وصف نيايد مرا خوار نموده ، فرمود: اى داود، اينك تو را بشارت مى دهم به هنگام ملاقات با من به آنچه دوست دارى نصيبت گردد، با مردم طبق خلق و خوى آنان رفت و آمد كن ، اما در مسائل دينيت از آنان جدا باش ، كه روز قيامت به آنچه از من بخواهى مى رسى

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِنَّ فِى السَّمَاءِ مَلَكَيْنِ مُوَكَّلَيْنِ بِالْعِبَادِ فَمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَاهُ وَ مَنْ تَكَبَّرَ وَضَعَاهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: در آسمان دو فرشته بر بندگان گمارده شده اند، كه هر كس براى خدا تواضع كند بالايش برند، و هر كه تكبر كند خوارش سازند.

وَ قَالَ الْكِبْرُ رِدَاءُ اللَّهِ فَمَنْ نَازَعَ اللَّهَ رِدَاءَهُ كَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِى النَّارِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بزرگ منشى لباس مخصوص خداست ، هر كه نسبت به آن با خداوند منازعه نمايد، خدا او را به صورتش در آتش ‍ اندازد.

وَ قَالَ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ كَانَ فِى قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ كِبْرٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: وارد بهشت نشود آنكه در دلش به قدر يك مثقال كبر باشد.

وَ قَالَ أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَى مُوسَى يَا مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ هَلْ تَدْرِى لِمَ خَصَصْتُكَ بِوَحْيِى وَ كَلَامِى مِنْ بَيْنِ خَلْقِي قَالَ لَا أَعْلَمُهُ يَا رَبِّ قَالَ يَا مُوسَى إِنِّى اطَّلَعْتُ إِلَى خَلْقِى اطِّلَاعَةً لَمْ أَرَ فِى خَلْقِى أَشَدَّ تَوَاضُعاً مِنْكَ لِى فَمِنْ ثَمَّ خَصَصْتُكَ بِوَحْيِى وَ كَلَامِي قَالَ فَكَانَ مُوسَى إِذَا صَلَّى لَمْ يَنْفَتِلْ حَتَّى يَضَعَ خَدَّهُ الْأَيْمَنَ بِالْأَرْضِ وَ خَدَّهُ الْأَيْسَرَ بِالْأَرْضِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى تبارك و تعالى به موسى وحى فرمود: اى موسى بن عمران ، آيا مى دانى چرا از بين بندگانم تو را به وحيم اختصاص دادم و با تو سخن گفتم ؟ گفت :

بار خدايا نمى دانم ، فرمود: اى موسى ، من نظرم را به طرف مخلوقاتم افكندم ، ولى در بين آنان متواضعتر از تو نسبت به خودم نديدم ، بدين جهت تو را به وحى و سخن گفتن برگزيدم ، فرمود: همواره موسى بعد از نمازش ‍ بلند نمى شد مگر اينكه گونه راست و چپش را بر زمين مى گذاشت

مِنْ كِتَابِ السَّيِّدِ الْإِمَامِ نَاصِحِ الدِّينِ أَبِى الْبَرَكَاتِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله ‍ لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ مَلَكٌ آخِذٌ بِحِكْمَةِ رَأْسِهِ إِنْ هُوَ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ وَ إِنْ هُوَ تَكَبَّرَ وَضَعَهُ اللَّهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر بنده اى يك فرشته همراهش ‍ است كه بر سر آن بنده موكّل و مراقب است ، اگر براى خدا تواضع كرد بالايش برد، و اگر تكبر كرد خوارش نمايد.

وَ قَالَ مَنْ حَمَلَ بِضَاعَتَهُ فَقَدْ بَرِئَ مِنَ الْكِبْرِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس وسائلش را خود حمل نمود، به حق از تكبر دور شده