فصل سوم : در عفو و بخشش
(الفصل الثالث فى العفو)
مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ ثَلَاثَةٌ مِنْ مَكَارِمِ الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ أَنْ تَعْفُوَعَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ وَ تَحْلُمَ إِذَا جُهِلَ عَلَيْكَ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: سه چيز از مكارم دنيا و آخرت است : از كسى كه به تو ظلم كرد درگذرى ، با كسى كه با تو قطع رابطه كرد رابطه برقرار كنى ، اگر كسى نسبت به تو جهالتى كرد بردبارى كنى
عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام
قَالَ ثَلَاثَةٌ لَا يَزِيدُ اللَّهُ بِهِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ إِلَّا عِزّاً الصَّفْحُ عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ إِعْطَاءُ مَنْ حَرَمَهُ وَ صِلَةُ مَنْ قَطَعَهُ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: سه چيز است كه شخص مسلمان فقط با آنها كسب عزت مى كند:
گذشت از ظالم ، دلجويى از محروم ، رفت و آمد با كسى كه قطع رابطه نموده عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ اللَّهُ
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
روايت كند كه فرمود: عفو كنيد، زيرا عفو و گذشت موجب عزّت بنده مى شود، پس يك ديگر را عفو كنيد تا خداوند عزيزتان كند.
عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام
قَالَ النَّدَامَةُ عَلَى الْعَفْوِ أَفْضَلُ وَ أَيْسَرُ مِنَ النَّدَامَةِ عَلَى الْعُقُوبَةِ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: پشيمانى بر عفو و گذشت ، بهتر و ساده تر از پشيمانى بر عقوبت است
عَنْهُ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
أُتِيَ بِالْيَهُودِيَّةِ الَّتِى سَمَّتِ الشَّاةَ لِلنَّبِيِّ فَقَالَ لَهَا مَا حَمَلَكِ عَلَى مَا صَنَعْتِ فَقَالَتْ قُلْتُ إِنْ كَانَ نَبِيّاً لَمْ يَضُرَّهُ وَ إِنْ كَانَ مَلِكاً أَرَحْتُ النَّاسَ مِنْهُ قَالَ فَعَفَا رَسُولُ اللَّهِ عَنْهَا
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: زن يهوديه اى را كه گوشت گوسفندى را مسموم كرده بود تا پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
بخورد، خدمت آن حضرت آوردند، فرمود: چرا اين كار را كردى ؟ زن گفت : با خود گفتم اگر پيغمبر باشد زيانش نرساند، و اگر پادشاه باشد مردم را از وى آسوده خاطر خواهم كرد، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
از او در گذشت عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
لِلْيَهُودِيِّ الَّذِى سَحَرَهُ مَا حَمَلَكَ عَلَى مَا صَنَعْتَ قَالَ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَا يَضُرُّكَ وَ أَنْتَ نَبِيٌّ قَالَ فَعَفَا عَنْهُ رَسُولُ اللَّهِ ص
امام رضاعليه‌السلام
فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
به مردى كه ايشان را سحر كرده بود فرمود: چرا مرتكب آن كار شدى ؟ گفت : دانستم كه اگر پيامبر باشى در تو اثر نمى كند، در اينجا رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
از او گذشت كرد.
عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِ الرِّضَاعليه‌السلام
قَالَ أَبَقَ غُلَامٌ لِأَبِى الْحَسَنِ إِلَى مِصْرَ فَأَصَابَهُ إِنْسَانٌ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ فَقَيَّدَهُ وَ خَرَجَ بِهِ فَدَخَلَ الْمَدِينَةَ لَيْلًا فَأَتَى بِهِ مَنْزِلَ أَبِى الْحَسَنِ فَخَرَجَ إِلَيْهِ أَبُو الْحَسَنِ فَقَامَ إِلَيْهِ الْغُلَامُ يُسَلِّمُ عَلَيْهِ فَسَمِعَ حَرَكَةَ الْقَيْدِ فَقَالَ مَنْ هَذَا قَالَ غُلَامُكَ فُلَانٌ وَجَدْتُهُ فَقَالَ لِلْغُلَامِ اذْهَبْ فَأَنْتَ حُرٌّ
يكى از ياران امام رضاعليه‌السلام
گويد: غلامى از غلامان امام رضاعليه‌السلام
فرار كرد، و به مصر رفت ، يكى از اهالى مدينه (كه در آنجا بود) او را شناخت و دستگيرش كرد، و به طرف مدينه آورد، شب هنگام او را وارد منزل امامعليه‌السلام
نمود، حضرت به نزد او رفت ، هنگامى كه غلام براى سلام كردن حركت كرد امام صداى غل و زنجيرش را شنيد، فرمود: اين كيست ؟ آن مرد گفت : اين همان غلام فرارى شماست كه من او را يافته ام ، حضرت به غلام فرمود: بروتو آزادى
عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام
قَالَ إِنْ شَتَمَكَ رَجُلٌ عَنْ يَمِينِكَ ثُمَّ تَحَوَّلَ إِلَى يَسَارِكَ فَاعْتَذَرَ إِلَيْكَ فَاقْبَلْ مِنْهُ
امام سجادعليه‌السلام
فرمود: اگر مردى از طرف راستت به تو دشنام داد سپس به طرف چپ رفته و عذر خواست عذرش را بپذير.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
اقْبَلُوا الْعُذْرَ مِنْ كُلِّ مُتَنَصِّلٍ مُحِقّاً كَانَ أَوْ مُبْطِلًا وَ مَنْ لَمْ يَقْبَلِ الْعُذْرَ مِنْهُ فَلَا نَالَتْهُ شَفَاعَتِى
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: عذر كسى را كه معذرت خواست بپذيريد، چه به حق باشد و چه باطل ، هر كس عذر چنين كسى را نپذيرد شفاعت من به او نخواهد رسيد.
وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله
مَنِ اعْتَذَرَ إِلَى أَخِيهِ الْمُسْلِمِ فَلَمْ يَقْبَلْ مِنْهُ جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ أ ضر إِصْرَ صَاحِبِ مكسر مَكْسٍ
يقال تنصل فلان من دينه إ ذا تبرأ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: هر كس از برادر مسلمان خود عذر بخواهد و او نپذيرد، خداوند او را گرفتار رفيق بدى كند كه به او زيان رساند.
فصل چهارم : در سخاوت و بخل
(الفصل الرابع فى السخاوة و البخل)
مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام
سَخَاءُ الْمَرْءِ عَمَّا فِى أَيْدِى النَّاسِ أَكْثَرُ مِنْ سَخَاءِ النَّفْسِ وَ الْبَذْلِ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: سخاوت انسان نسبت به آنچه در دست مردم است بيشتر از سخاوتش نسبت به خود و مالش است
عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
الْجَنَّةُ دَارُ الْأَسْخِيَاءِ
امام باقرعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: بهشت منزلگاه سخاوتمندان است
قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام
السَّخِيُّ الْكَرِيمُ الَّذِى يُنْفِقُ مَالَهُ فِى حَقٍّ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: شخص سخاوتمند و بخشنده كسى است كه مالش را در راه حق انفاق مى كند.
وَ قَالَ أَيْضاً السَّخَاءُ أَنْ تَسْخُوَ نَفْسُ الْعَبْدِ عَنِ الْحَرَامِ أَنْ تَطْلُبَهُ فَإِذَا ظَفِرَ بِالْحَلَالِ طَابَتْ نَفْسُهُ أَنْ يُنْفِقَهُ فِى طَاعَةِ اللَّهِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: سخاوت آن است كه نفس بنده از طلب حرام باز ماند و خوددارى كند، و چون به حلال رسيد نفسش به انفاق در راه خدا رام باشد.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ حَسَّنَ خُلُقَهُ وَ بَسَطَ يَدَهُ إِلَّا كَانَ فِى ضَمَانِ اللَّهِ لَا مَحَالَةَ وَ مِمَّنْ يَهْدِيهِ حَتَّى يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: هيچ مؤمنى خوش خلق و گشاده دست نبود، جز آنكه هميشه در پناه خداوند و از هدايت شدگان او باشد، تا اينكه او را وارد بهشت كند.
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام
قَالَ شَابٌّ مُقَارِفٌ لِلذُّنُوبِ سَخِيٌّ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ شَيْخٍ عَابِدٍ بَخِيلٍ
امام باقرعليه‌السلام
فرمود: جوان غرق در گناهان ولى با سخاوت ، نزد خداوند از پيرمرد عابد بخيل بهتر است
سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
عَنْ حَدِّ السَّخَاءِ فَقَالَ تُخْرِجُ مِنْ مَالِكَ الْحَقَّ الَّذِى أَوْجَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ فَتَضَعُهُ فِى مَوْضِعِهِ
از امام صادقعليه‌السلام
در مورد حدّ سخاوت سؤ ال شد، حضرت فرمود: اين است كه ؛ آن حقى را كه خداوند بر تو واجب كرده از مالت خارج كنى ، و در راهش خرج كنى
عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
السَّخَاءُ شَجَرَةٌ فِى الْجَنَّةِ أَغْصَانُهَا مُتَدَلِّيَاتٌ فِى الْأَرْضِ فَمَنْ أَخَذَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا قَادَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى الْجَنَّةِ
امام صادقعليه‌السلام
از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
نقل كند كه فرمود: سخاوت درختى در بهشت است كه شاخه هاى آن در زمين آويزان است ، هر كس شاخه اى از شاخه هاى آن را بگيرد، آن شاخه او را به بهشت مى كشاند.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ كَانَ أَبَا أَضْيَافٍ وَ كَانَ إِذَا لَمْ يَكُونُوا عِنْدَهُ خَرَجَ يَطْلُبُهُمْ وَ أَغْلَقَ بَابَهُ وَ أَخَذَ الْمَفَاتِيحَ يَطْلُبُ الْأَضْيَافَ وَ إِنَّهُ رَجَعَ إِلَى دَارِهِ فَإِذَا هُوَ بِرَجُلٍ أَوْ شِبْهِ الرَّجُلِ فِى الدَّارِ فَقَالَ يَا عَبْدَ اللَّهِ بِإِذْنِ مَنْ دَخَلْتَ هَذِهِ الدَّارَ قَالَ دَخَلْتُهَا بِإِذْنِ رَبِّهَا يُرَدِّدُ ذَلِكَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ فَعَرَفَ إِبْرَاهِيمُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ فَحَمِدَ رَبَّهُ ثُمَّ قَالَ أَرْسَلَنِى رَبُّكَ إِلَى عَبْدٍ مِنْ عَبِيدِهِ اتَّخَذَهُ خَلِيلًا قَالَ فَأَعْلِمْنِى مَنْ هُوَ أَخْدُمُهُ حَتَّى أَمُوتَ قَالَ فَإِنَّكَ هُوَ قَالَ وَ لِمَ ذَلِكَ قَالَ لِأَنَّكَ لَمْ تَسْأَلْ أَحَداً شَيْئاً قَطُّ وَ لَا تُسْأَلُ قَطُّ شَيْئاً فَقُلْتَ لَا
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: ابراهيمعليهم‌السلام
پدر همه مهمان نوازها بود، هر وقت كه مهمان نداشت از خانه بيرون مى شد و در خانه را مى بست و كليدهايش را بر مى داشت و دنبال مهمان دارها مى رفت ، و در يك شب وقتى به خانه بازگشت ، ناگهان مرد يا شبيه مردى را در خانه ديد، فرمود: اى بنده خدا، به اجازه چه كسى وارد اين خانه شدى ؟
گفت : به اجازه صاحب خانه سه مرتبه تكرار كرد ابراهيمعليهم‌السلام
مطلب را فهميد و پروردگارش را حمد نمود، مهمان گفت : پروردگارت مرا به طرف بنده اى از بندگانش كه او را دوست خود مى داند فرستاده ، ابراهيم گفت : آن خليل را به من بشناسان تا قبل از مرگم خدمتش كنم ، گفت : آن خليل خودت هستى ، فرمود: به چه دليل ؟ گفت :
زيرا تو هرگز از كسى چيزى نخواسته اى ، و چيزى از تو خواسته نشده كه جواب ردّ بدهى
عَنِ الْكَاظِمِعليه‌السلام
قَالَ مَا أَقْبَحَ بِالرَّجُلِ أَنْ يُسْأَلَ الشَّيْءَ فَيَقُولَ لَا سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا الْحَسَنِعليه‌السلام
وَ هُوَ فِى الطَّوَافِ فَقَالَ أَخْبِرْنِى عَنِ الْجَوَادِ فَقَالَ إِنَّ فِى كَلَامِكَ وَجْهَيْنِ فَإِنْ كُنْتَ تَسْأَلُ عَنِ الْمَخْلُوقِينَ فَإِنَّ الْجَوَادَ يُؤَدِّى مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ كُنْتَ تَسْأَلُ عَنِ الْخَالِقِ فَهُوَ الْجَوَادُ إِنْ أَعْطَى وَ هُوَ الْجَوَادُ إِنْ مَنَعَ لِأَنَّهُ إِنْ أَعْطَاكَ أَعْطَاكَ مَا لَيْسَ لَكَ وَ إِنْ مَنَعَكَ مَنَعَكَ مَا لَيْسَ لَكَ
امام كاظمعليه‌السلام
فرمود: چه زشت است از مردى چيزى بخواهند و او بگويد: نه مردى از حضرت موسى بن جعفرعليه‌السلام
در حال طواف پرسيد: جواد كيست ؟ فرمود:
سخنت دو معنا دارد، اگر در باره مخلوق سؤ ال مى پرسى ، جواد به كسى گويند كه واجبات خدا را ادا كند، و اگر در باره خالق سؤ ال كنى ، او جواد است چه بدهد و چه ندهد، زيرا اگر به تو چيزى دهد، آنچه را مال تو نيست به تو داده ، و اگر هم ندهد، آنچه كه متعلق به تو نيست به تو نداده
عَنِ الرِّضَاعليه‌السلام
قَالَ السَّخِيُّ يَأْكُلُ طَعَامَ النَّاسِ لِيَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ وَ الْبَخِيلُ لَا يَأْكُلُ طَعَامَ النَّاسِ لِكَيْلَا يَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ
امام رضاعليه‌السلام
فرمود: سخاوتمند از غذاى مردم مى خورد تا از غذايش بخورند، و بخيل غذاى مردم را نمى خورد، تا غذايش را نخورند.
عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
قَالَ الْبَخِيلُ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: بخيل كسى است كه در سلام كردن بخل بورزد.
عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام
قَالَ لِابْنِهِ الْحَسَنِ فِى بَعْضِ مَا سَأَلَهُ عَنْهُ يَا بُنَيَّ مَا السَّمَاحَةُ قَالَ الْبَذْلُ فِى الْيُسْرِ وَ الْعُسْرِ
علىعليه‌السلام
از فرزندش امام حسنعليه‌السلام
پرسيد: اى فرزندم ، سماحت و بزرگوارى چيست ؟
فرمود: بذل و بخشش در هنگام تنگدستى و فراخى
وَ مِنْ كِتَابِ رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله
لَا يَنْبَغِى خَصْلَتَانِ فِى مُسْلِمٍ الْبُخْلُ وَ سُوءُ الْخُلُقِ
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: در مسلمان دو خصلت روا نيست : بخل و بد اخلاقى
وَ قَالَصلى‌الله‌عليه‌وآله
لَا يَجْتَمِعُ الشُّحُّ وَ الْإِيمَانُ فِى قَلْبِ عَبْدٍ أَبَداً
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: هرگز بخل و ايمان در دل بنده اى جمع نمى شود.
قِيلَ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام
أَيُّ الْخِصَالِ بِالْمَرْءِ أَجْمَلُ قَالَ وَقَارٌ بِلَا مَهَابَةٍ وَ سَمَاحَةٌ بِلَا طَلَبِ مُكَافَاةٍ وَ تَشَاغُلٌ بِغَيْرِ مَتَاعٍ فِى الدُّنْيَا
از امام صادقعليه‌السلام
پرسيدند: كدام يك از خصلتها برازنده مرد است ؟ فرمود: متانت داشتن بدون اينكه مردم بترسند، بخشش بدون عوض خواستن ، مشغول بودن به غير مال دنيا.
قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله
أَبْوَابُ الْجَنَّةِ مُفَتَّحَةٌ عَلَى الْفُقَرَاءِ وَ الرَّحْمَةُ نَازِلَةٌ عَلَى الرُّحَمَاءِ وَ اللَّهُ رَاضٍ عَنِ الْأَسْخِيَاءِ
پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: درهاى بهشت به روى فقرا باز است ، و رحمت بر كسانى كه رحم كننده باشند نازل مى گردد، و خداوند از افراد بخشنده راضى است
قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
أَسْخَى النَّاسِ مَنْ أَدَّى زَكَاةَ مَالِهِ وَ أَعْظَمُ النَّاسِ فِى الدُّنْيَا خَطَراً مَنْ لَمْ يَجْعَلْ لِلدُّنْيَا عِنْدَهُ خَطَراً وَ أَقَلُّ النَّاسِ رَاحَةً الْبَخِيلُ وَ أَبْخَلُ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: سخى ترين مردم كسى است كه زكات مالش را بپردازد، بلند مرتبه ترين مردم در دنيا كسى است كه دنيا را براى خود مهم و بزرگ نداند، بخيل كمترين آسايش را در بين مردم دارد، و بخيل ترين مردم كسى است كه نسبت به واجبات خدا بخل بورزد.
وَ قَالَ الصَّادِقُعليه‌السلام
عَجِبْتُ لِمَنْ يَبْخَلُ بِالدُّنْيَا وَ هِيَ مُقْبِلَةٌ عَلَيْهِ أَوْ يَبْخَلُ بِهَا وَ هِيَ مُدْبِرَةٌ عَنْهُ فَلَا الْإِنْفَاقُ مَعَ الْإِقْبَالِ يَضُرُّهُ وَ لَا الْإِمْسَاكُ مَعَ الْإِدْبَارِ يَنْفَعُهُ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: در شگفتم از كسى كه نسبت به دنيا بخل مى ورزد، در حالى كه دنيا به او روى مى آورد، يا به دنيا بخل مى ورزد، در صورتى كه دنيا از وى رويگردان است ، زيرا نه انفاق ضررى به اقبال دنيا دارد، و نه امساك با پشت كردن دنيا سودى دارد.
وَ قَالَ أَيْضاً إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى رَضِيَ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ
امام صادقعليه‌السلام
فرمود: خداوند متعال اسلام را براى شما برگزيد، اينك با سخاوت و خوش اخلاقى همراهيش كنيد.
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام
الْبُخْلُ عَارٌ وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ كُنْ سَمْحاً وَ لَا تَكُنْ مُبَذِّراً وَ كُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَكُنْ مُقَتِّراً وَ لَا تَسْتَحْيِ مِنْ إِعْطَاءِ الْقَلِيلِ فَإِنَّ الْحِرْمَانَ أَقَلُّ مِنْهُ عَجِبْتُ لِلْبَخِيلِ يَسْتَعْجِلُ الْفَقْرَ الَّذِى هَرَبَ مِنْهُ وَ يَفُوتُهُ الْغِنَى الَّذِى إِيَّاهُ طَلَبَ يَعِيشُ فِى الدُّنْيَا عَيْشَ الْفُقَرَاءِ وَ يُحَاسَبُ فِى الاْخِرَةِ حِسَابَ الْأَغْنِيَاءِ الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ الْعُيُوبِ وَ هُوَ زِمَامٌ يُقَادُ بِهِ إِلَى كُلِّ سُوءٍ
امير مؤمنانعليه‌السلام
فرمود: بخل موجب عار و ننگ است ، و ترس موجب نقص ، بخشنده باش ولى تبذير نكن ، به اندازه توانائيت ببخش و مال خود را از ديگران دريغ مدار، از كم دادن مال شرم نكن ، زيرا محروم كردن (فقير) از آنهم كمتر است
از بخيل در شگفتم كه به سرعت به سوى فقر مى شتابد كه از آن فرار كرده ، و بى نيازى را از دست داد در حالى كه جوياى آن بود، و در دنيا همانند فقيران زندگى مى كند، ولى در آخرت همچون اغنيا محاسبه مى شود، بخل جامع تمام بديهاست ، و مهارى است كه آدمى را به سوى هر بدى مى كشاند.
رُوِيَ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام
أَتَى رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
بِأَسِيرَيْنِ فَأَمَرَ النَّبِيُّ بِضَرْبِ عُنُقِهِمَا فَضَرَبَ عُنُقَ وَاحِدٍ مِنْهُمَا ثُمَّ قَصَدَ الاْخَرَ فَنَزَلَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَا تَقْتُلْهُ فَإِنَّهُ حَسَنُ الْخُلُقِ سَخِيُّ قَوْمِهِ فَقَالَ الْيَهُودِيُّ تَحْتَ السَّيْفِ هَذَا رَسُولُ رَبِّكَ يُخْبِرُكَ فَقَالَ نَعَمْ قَالَ وَ اللَّهِ مَا مَلَكْتُ دِرْهَماً مَعَ أَخٍ لِى قَطُّ وَ لَا قَطَبْتُ وَجْهِى فِى الْحَرْبِ وَ أَنَا أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّكَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ هَذَا مِمَّنْ جَرَّهُ حُسْنُ خُلُقِهِ وَ سَخَاؤُهُ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ
روايت شده كه : امير مؤمنانعليه‌السلام
دو نفر اسير را نزد رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
آورد، پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله
امر كرد گردن هر دو را بزنند، گردن يكى از آن دو را زد، سپس خواست گردن ديگرى را بزند كه جبرئيل نازل شد و گفت : اى محمّد! خدايت سلام مى رساند و مى گويد: اين را نكشى ، زيرا وى در بين قومش خوش اخلاق و با سخاوت است ، يهودى (اسير) از زير شمشير گفت : اين فرستاده پروردگارت است كه به تو خبر مى دهد؟ فرمود: بلى ، گفت :
به خدا قسم هرگز در يك درهم با برادر (دينى ام) شريك نشدم ، و هرگز از جنگ روى نگرداندم ، و من شهادت مى دهم كه خدايى جز پروردگار نيست ، و تو محمّد رسول خدايى ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: اين از كسانى است كه خوش اخلاقى و سخاوت او را به طرف بهشت كشانيد.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ بَعِيدٌ مِنَ النَّارِ وَ الْبَخِيلُ بَعِيدٌ مِنَ اللَّهِ بَعِيدٌ مِنَ الْجَنَّةِ بَعِيدٌ مِنَ النَّاسِ قَرِيبٌ مِنَ النَّارِ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: سخاوتمند به خدا نزديك ، به بهشت نزديك ، و به مردم نزديك است ، و از دوزخ دور است ، و بخيل از خدا دور، از بهشت دور، از مردم دور، و به دوزخ نزديك است
قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام
سَادَةُ النَّاسِ فِى الدُّنْيَا الْأَسْخِيَاءُ وَ سَادَةُ النَّاسِ فِى الاْخِرَةِ الْأَتْقِيَاء
امام سجادعليه‌السلام
فرمود: سخاوتمندان سروران مردم در دنيا هستند، و پرهيزگاران سروران مردم در آخرتند.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله
يَا عَلِيُّ كُنْ سَخِيّاً فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ كُلَّ سَخِيٍّ وَ إِنْ أَتَاكَ امْرُؤٌ فِى حَاجَةٍ فَاقْضِهَا لَهُ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ أَهْلًا فَأَنْتَ لَهُ أَهْلٌ
رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله
فرمود: اى على ! با سخاوت باش ، كه خداوند هر سخاوتمندى را دوست مى دارد، و اگر كسى نزد تو آمد و حاجتى داشت ؛ روا كن ، اگر او اهليّت نداشت ، تو كه اهليّت دارى
مِنْ كِتَابِ عُيُونِ الْأَخْبَارِ كَتَبَ الرِّضَاعليه‌السلام
إِلَى أَبِى جَعْفَرٍ يَا أَبَا جَعْفَرٍ بَلَغَنِى أَنَّ الْمَوَالِيَ إِذَا رَكِبْتَ أَخْرَجُوكَ مِنَ الْبَابِ الصَّغِيرِ وَ إِنَّمَا ذَلِكَ مِنَ الْبُخْلِ بِهِمْ لِئَلَّا يَنَالَ مِنْكَ أَحَدٌ خَيْراً فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّى عَلَيْكَ لَا يَكُنْ مَدْخَلُكَ وَ مَخْرَجُكَ إِلَّا مِنَ الْبَابِ الْكَبِيرِ وَ إِذَا رَكِبْتَ فَلْيَكُنْ مَعَكَ ذَهَبٌ وَ فِضَّةٌ ثُمَّ لَا يَسْأَلُكَ أَحَدٌ إِلَّا أَعْطَيْتَهُ وَ مَنْ سَأَلَكَ مِنْ عُمُومَتِكَ أَنْ تَبَرَّهُ فَلَا تُعْطِهِ أَقَلَّ مِنْ خَمْسِينَ دِينَاراً وَ الْكَثِيرُ إِلَيْكَ وَ مَنْ سَأَلَكَ مِنْ عَمَّاتِكَ فَلَا تعطيهن تُعْطِهَا أَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ وَ عِشْرِينَ دِينَاراً وَ الْكَثِيرُ إِلَيْكَ إِنِّى إِنَّمَا أُرِيدُ أَنْ يَرْفَعَكَ اللَّهُ فَأَنْفِقْ وَ لَا تَخْشَ مِنْ ذِى الْعَرْشِ إِقْتَاراً
امام رضاعليه‌السلام
به امام جوادعليه‌السلام
نوشت : اى ابا جعفر! شنيده ام هنگامى كه سوار مركب مى شوى (و قصد بيرون رفتن دارى) غلامان از روى بخل ، تو را از در كوچك بيرون مى برند، كه مبادا كسى از تو خيرى بيند، به حقّى كه من بر تو دارم از تو مى خواهم كه رفت و آمدت جز از در بزرگ نباشد، و هر گاه قصد سوار شدن و بيرون رفتن دارى ، با تو كيسه هاى درهم و دينار باشد، كه كسى
چيزى از تو نخواهد مگر اينكه به او عطا كنى ، و اگر در بستگانت كسى از تو طلب و درخواست كمك نمود، مبادا از پنجاه دينار كمتر به او ببخشى ، و افزون بر پنجاه را خود دانى ، و اگر از عمّه زادگانت زنى از تو مالى طلب كرد، مبادا از بيست و پنج دينار به او كمتر ببخشى ، و افزون بر آن را خود دانى ، من مى خواهم كه خداوند به تو برترى دهد، انفاق كن و از خدا مترس از اينكه بر تو تنگ گيرد و تهيدست شوى
7%
نویسنده: ابوالفضل على بن حسن بن فضل طبرسى
