شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

فصل ششم : در بيان گرفتارى و امتحان مؤمن

(الفصل السادس فى الابتلاء و الاختبار)

مِنْ كِتَابِ الصَّبْرِ وَ التَّأْدِيبِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَدْعُو اللَّهَ تَعَالَى فِى حَاجَةٍ فَيَقُولُ اللَّهُ أَخَّرْتُ حَاجَتَهُ شَوْقاً إِلَى دُعَائِهِ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى عَبْدِى دَعَوْتَنِى فِى كَذَا فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَكَ وَ ثَوَابُكَ كَذَا وَ دَعَوْتَنِى فِى كَذَا فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَكَ وَ ثَوَابُكَ كَذَا قَالَ فَيَتَمَنَّى الْمُؤْمِنُ أَنَّهُ لَمْ يُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ فِى الدُّنْيَا لِمَا يَرَى مِنْ حُسْنِ ثَوَابِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مؤمن براى حاجتى خداوند را مى خواند و لكن خداوند مى فرمايد: حاجتش را به خاطر اشتياق به دعايش به تأ خير انداختم ، هنگامى كه روز قيامت رسد خداوند متعال مى فرمايد: بنده من ! تو از من (در دنيا) حاجتى خواستى و من اجابتش را به تأ خير انداختم ، ولى ثوابش را به تو مى دهم ، و باز حاجت ديگرى خواستى و من اجابتش را به تأ خير انداختم ، و ثوابت دهم ، امام فرمود: در اين هنگام مؤمن آرزو مى كند اى كاش ! هرگز حاجتهاى من در دنيا بر آورده نشده بود، و اين به خاطر ثوابهاى خوبش است

عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَىعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ إِنِّى لَمْ أُغْنِ الْغَنِيَّ لِكَرَامَةٍ لَهُ عَلَيَّ وَ لَمْ أُفْقِرِ الْفَقِيرَ لِهَوَانٍ بِهِ عَلَيَّ وَ هُوَ مِمَّا ابْتَلَيْتُ بِهِ الْأَغْنِيَاءَ بِالْفُقَرَاءِ وَ لَوْ لَا الْفُقَرَاءُ لَمْ يَسْتَوْجِبِ الْأَغْنِيَاءُ الْجَنَّةَ

امام كاظمعليه‌السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ مى فرمايد: من توانگر را به خاطر شرافتش نزد خودم توانگر نساختم ، و فقير را براى خواريش در نظرم فقير نكردم ، بلكه اين از چيزهايى است كه توانگران را به وسيله فقرا آزمودم ، و اگر فقرا نبودند، توانگران سزاوار بهشت نمى شدند.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مَلَكَيْنِ هَبَطَا مِنَ السَّمَاءِ فَالْتَقَيَا فِى الْهَوَاءِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ فِيمَ هَبَطْتَ قَالَ بَعَثَنِيَ اللَّهُ إِلَى بَحْرِ أَيْلَةَ أَحُشُّ سَمَكَةً إِلَى جَبَّارٍ مِنَ الْجَبَابِرَةِ تَشَهَّى عَلَيْهِ سَمَكَةً فِى ذَلِكَ الْبَحْرِ فَأَمَرَنِى أَحُشُّ إِلَى الصَّيَّادِ سَمَكَ ذَلِكَ الْبَحْرِ حَتَّى يَأْخُذَهَا لَهُ لِيَبْلُغَ اللَّهُ بِالْكَافِرِ غَايَةَ مُنَاهُ فِى كُفْرِهِ وَ قَالَ الاْخَرُ فَفِيمَ بُعِثْتَ أَنْتَ فَقَالَ بَعَثَنِيَ اللَّهُ فِى أَعْجَبَ مِنَ الَّذِى بَعَثَكَ فِيهِ بَعَثَنِى إِلَى عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجْتَهِدِ الْمَعْرُوفِ دُعَاؤُهُ وَ صَلَاتُهُ فِى السَّمَاءِ لِأُكْفِئَ قِدْرَهُ الَّتِى طَبَخَهَا لِإِفْطَارِهِ لِيَبْلُغَ اللَّهُ بِالْمُؤْمِنِ الْغَايَةَ فِي اخْتِبَارِ إِيمَانِهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: دو فرشته هنگام فرودشان از آسمان به زمين با يك ديگر ملاقات كردند، يكى از آن دو به ديگرى گفت : چرا به طرف زمين مى روى ؟ گفت : خداوند مرا به طرف درياى ابلّه مأ مور كرد تا يك ماهى را به سوى ستمگرى از ستمگران كه ميل به آن پيدا كرده بود برانم ، لذا به من فرمان داد كه ماهيهاى اين دريا را به سوى صيّاد سوق دهم كه آن ماهى را براى آن ستمگر صيد كند، تا خداوند نهايت آرزوى كافر را بر آورد.

فرشته ديگر گفت : تو براى چه فرستاده شده اى ؟ گفت : مأ موريت من از جانب خداوند از كار تو نيز شگفت انگيزتر است ، خداوند مرا به سوى مؤ منى روزه دار شب زنده دار كوشاى در عبادت كه دعا و نمازش در آسمان مشهور است ، فرستاده تا ظرف غذايى را كه براى افطارش آماده نموده وارونه سازم ، تا خداوند بدين وسيله ايمانش را به خوبى امتحان كند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ أَهْبَطَ مَلَكاً إِلَى الْأَرْضِ فَلَبِثَ فِيهَا دَهْراً طَوِيلًا ثُمَّ عَرَجَ إِلَى السَّمَاءِ فَقِيلَ لَهُ مَا رَأَيْتَ قَالَ رَأَيْتُ عَجَائِبَ كَثِيرَةً وَ مِنْ أَعْجَبِ مَا رَأَيْتُ أَنِّى رَأَيْتُ مُتَقَلِّباً فِى نِعَمِكَ يَأْكُلُ رِزْقَكَ وَ يَدَّعِى الرُّبُوبِيَّةَ لِنَفْسِهِ فَعَجِبْتُ مِنْ جُرْأَتِهِ عَلَيْكَ وَ مِنْ حِلْمِكَ مِنْهُ فَقَالَ اللَّهُ أَ فَمِنْ حِلْمِى عَجِبْتَ فَإِنِّى قَدْ أَمْلَكْتُهُ أَرْبَعَمِائَةِ عَامٍ لَا يَضْرِبُ عَلَيْهِ عِرْقٌ وَ لَا يُرِيدُ مِنَ الدُّنْيَا شَيْئاً إِلَّا أَتَاهُ وَ لَا يَتَغَيَّرُ عَلَيْهِ مَطْعَمٌ وَ لَا مَشْرَبٌ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند فرشته اى را به سوى زمين فرستاد، او مدتى طولانى در زمين توقف كرد، سپس به طرف آسمان بازگشت ، از او پرسيده شد: چه ديدى ؟ گفت :

شگفتيهاى بسيارى ديدم ، و از عجيب ترين مشاهداتم كسى بود كه نعمتهاى تو را وارونه مى كرد، رزق و روزى تو را مى خورد و لكن خودش را خدا مى دانست ، از جرأ ت او و بردبارى تو در شگفت شدم ، خداوند فرمود: آيا از بردبارى من به شگفت نيامدى ؟ من به او چهار صد سال عمر دادم ، هرگز مريض نشد، و از دنيا چيزى نخواست مگر اينكه به او دادم ، و هيچ تغييرى در غذا و نوشيدنى او ندادم

عَنْهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ يَذُودُ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ عَمَّا يَكْرَهُ مِمَّا يَشْتَهِى الْمُؤْمِنُ كَمَا يَذُودُ الرَّجُلُ الْبَعِيرَ الْأَجْرَبَ عَنْ إِبِلِهِ مِمَّا لَيْسَ مِنْهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند بنده مؤمن را از آنچه بدش آيد و مؤمن ميل فراوان به آن دارد دور مى كند، همان گونه كه انسان شتر گرى را كه جزء شترانش نيست دور مى كند.

عَنْهُ قَالَ بَيْنَا مُوسَى صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَمْشِى عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ إِذْ جَاءَ صَيَّادٌ فَخَرَّ لِلشَّمْسِ سَاجِداً وَ تَكَلَّمَ بِالشِّرْكِ ثُمَّ أَلْقَى شَبَكَتَهُ فَأَخْرَجَهَا مَمْلُوَّةً ثُمَّ عَادَ فَأَخْرَجَ مِثْلَ ذَلِكَ حَتَّى اكْتَفَى ثُمَّ مَضَى فَجَاءَ آخَرُ فَتَوَضَّأَ ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ أَلْقَى شَبَكَتَهُ فَلَمْ يَخْرُجْ لَهُ شَيْءٌ ثُمَّ أَعَادَ فَخَرَجَتْ إِلَيْهِ سَمَكَةٌ صَغِيرَةٌ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ انْصَرَفَ فَقَالَ مُوسَى يَا رَبِّ جَاءَ عَبْدُكَ الْكَافِرُ فَأَلْقَى شَبَكَتَهُ ثَلَاثاً فَخَرَجَتْ لَهُ مَمْلُوَّةً ثُمَّ جَاءَ عَبْدُكَ الْمُؤْمِنُ فَتَوَضَّأَ فَأَسْبَغَ الْوُضُوءَ ثُمَّ صَلَّى وَ حَمِدَكَ وَ دَعَاكَ ثُمَّ أَلْقَى شَبَكَتَهُ ثَلَاثاً فَخَرَجَتْ لَهُ سَمَكَةٌ صَغِيرَةٌ فَحَمِدَكَ وَ انْصَرَفَ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ يَا مُوسَى انْظُرْ عَنْ يَمِينِكَ فَنَظَرَ مُوسَى فَكُشِفَ لَهُ الْغِطَاءُ عَمَّا أَعَدَّ اللَّهُ لِعَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ ثُمَّ قِيلَ يَا مُوسَى انْظُرْ عَنْ يَسَارِكَ فَنَظَرَ فَكُشِفَ لَهُ الْغِطَاءُ عَمَّا أَعَدَّ اللَّهُ لِعَبْدِهِ الْكَافِرِ ثُمَّ قَالَ يَا مُوسَى مَا ضَرَّ هَذَا مَا صَنَعْتُ بِهِ وَ مَا نَفَعَ هَذَا مَا أَعْطَيْتُهُ فَقَالَ مُوسَى يَا رَبِّ حَقٌّ لِمَنْ عَرَفَكَ أَنْ يَرْضَى بِمَا صَنَعْتَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: روزى موسىعليهم‌السلام در كنار دريا قدم مى زد، ناگهان صيّادى آمد و جلوى خورشيد سجده كرد و كلمات شرك آميز به زبان آورد، سپس دام خود را به دريا انداخت و آن را پر از ماهى بيرون كشيد، دوباره برگشت و مثل دفعه اول مقدار زيادى ماهى صيد كرد و رفت

بعد شخص ديگرى آمد، وضو گرفت و به نماز ايستاد، و حمد و ستايش ‍ خداوند را بجا آورد، سپس دام خود را به دريا انداخت ، ولى چيزى به دامش نيافتاد، بار ديگر دام را در آب افكند و فقط يك ماهى كوچك صيد كرد، خداوند را سپاس گفت و رفت

در اين هنگام موسى گفت : پروردگارا! بنده كافرت آمد و دامش را سه مرتبه انداخت و لبريز از ماهى بيرون آورد، سپس بنده مؤمنت وضوى كاملى گرفت و نماز خواند و سپاس تو را گفت و تو را خواند، و دامش را سه مرتبه به آب انداخت و فقط يك ماهى كوچك صيد كرد و تو را ستايش كرد و رفت ! خداوند به موسى وحى فرمود: به طرف راستت بنگر، موسى نگاه كرد از جلوى ديدگانش حجاب بر طرف شد و جايگاهى را كه خدا براى بنده مؤمنش آماده كرده بود مشاهده نمود، سپس گفته شد: اى موسى ! به طرف چپت نگاه كن ، چون نگاه كرد پرده حجاب كنار رفت و جايگاه كافر را كه خدا برايش مهيّا نموده بود مشاهده كرد، سپس فرمود: اى موسى ! آنچه را نسبت به مؤمن انجام دادم ضررى برايش نداشت ، و آنچه را نسبت به كافر نمودم سودى نرساندش ، در اين هنگام موسى گفت : پروردگارا! سزاوار است هر كه تو را شناخت به كردارت راضى باشد.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ لَيَكْرُمُ عَلَى اللَّهِ حَتَّى لَوْ سَأَلَهُ الْجَنَّةَ وَ مَا فِيهَا أَعْطَاهُ وَ لَمْ يَنْتَقِصْ مِنْ مُلْكِهِ شَيْءٌ وَ لَوْ سَأَلَهُ مَوْضِعَ قَدَمِهِ مِنَ الدُّنْيَا لَيَحْرِمُهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ الْكَافِرَ لَيَهُونُ عَلَى اللَّهِ حَتَّى لَوْ سَأَلَهُ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا لَأَعْطَاهُ وَ لَوْ سَأَلَهُ مَوْضِعَ قَدَمِهِ مِنَ الْجَنَّةِ لَيَحْرِمُهُ وَ إِنَّ اللَّهَ لَيَتَعَاهَدُ الْمُؤْمِنَ كَمَا يَتَعَاهَدُ الرَّجُلُ أَهْلَهُ بِالْهَدِيَّةِ مِنَ الْغَيْبَةِ وَ يَحْمِيهِ الدُّنْيَا كَمَا يَحْمِى الطَّبِيبُ الْمَرِيضَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: بنده مؤمن نزد خدا به اندازه اى احترام دارد، كه حتى اگر بهشت و هر چه در آن است را بخواهد به او عطا كند، بدون آنكه از ملك او چيزى كم گردد، ولى اگر به مقدار يك قدم از دنيا را بخواهد به او نمى دهد، و بنده كافر به اندازه اى نزد خدا خوار و پست است كه اگر دنيا را با آنچه در آن است از او بخواهد عطايش كند، بدون آنكه از ملك او چيزى كم گردد، و اگر به اندازه يك قدمش از بهشت بخواهد به او نمى دهد، و خدا به وسيله بلا و گرفتارى از بنده مؤمنش دلجويى مى كند، همان طور كه مرد مسافر به وسيله هديه از خانواده اش دلجويى مى كند، و او را از دنيا پرهيز دهد، همان گونه كه پزشك بيمار را پرهيز دهد.

عَنْهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ يُعْطِى الدُّنْيَا مَنْ يُحِبُّهُ وَ مَنْ يُبْغِضُهُ وَ لَا يُعْطِى الاْخِرَةَ إِلَّا مَنْ أَحَبَّهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ يَسْأَلُ رَبَّهُ مَوْضِعَ سَوْطٍ مِنَ الدُّنْيَا لَا يُعْطِيهِ إِيَّاهُ وَ يَسْأَلُهُ الاْخِرَةَ فَيُعْطِيهِ مَا شَاءَ وَ يُعْطِى الْكَافِرَ فِى الدُّنْيَا قَبْلَ أَنْ يَسْأَلَهُ وَ لَوْ سَأَلَهُ مَوْضِعَ سَوْطٍ فِى الاْخِرَةِ فَلَا يُعْطِيهِ إِيَّاهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداوند دنيا را به دوستان و دشمنان خود دهد، و آخرت را فقط به دوستانش دهد، و اگر بنده مؤمن از خداوند به اندازه يك جاى تازيانه از دنيا بخواهد به او نمى دهد، و اگر از آخرت بخواهد هر چه خواست به او مى دهد، و به كافر قبل از اينكه بخواهد دنيا دهد، ولى اگر به اندازه جاى تازيانه اى از آخرت بخواهد به او ندهد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَعْتَذِرُ إِلَى عَبْدِهِ الْمُحْتَاجِ فِى الدُّنْيَا كَمَا يَعْتَذِرُ الْأَخُ إِلَى أَخِيهِ فَيَقُولُ لَا وَ عِزَّتِى مَا أَفْقَرْتُكَ لِهَوَانٍ بِكَ عَلَيَّ فَارْفَعْ هَذَا الْغِطَاءَ وَ انْظُرْ مَا عَوَّضْتُكَ مِنَ الدُّنْيَا فَيَكْشِفُ لَهُ فَيَنْظُرُ إِلَى مَا عَوَّضَهُ اللَّهُ مِنَ الدُّنْيَا فَيَقُولُ يَا رَبِّ مَا ضَرَّنِى مَا مَنَعْتَنِى مَعَ مَا عَوَّضْتَنِى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ در دنيا از بنده محتاجش ‍ عذر خواهى كند، همان طور كه برادرى از برادرش معذرت مى خواهد، و مى فرمايد: به عزّتم قسم تو را به جهت خوار شدن در نظرم محتاج نكردم ، اكنون حجاب را كنار زن و ببين به عوض دنيا چه چيز نصيبت كرده ام ، پرده از مقابلش برداشته مى شود و آنچه را خداوند به عوض دنيا عطايش فرموده مى نگرد، و مى گويد: پروردگارا! با عوضى كه دادى از آنچه منعم فرمودى ضرر نكردم

عَنْهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ يُعْطِى مِنَ الدُّنْيَا مَنْ يُحِبُّ وَ يُبْغِضُ وَ لَا يُعْطِى الْإِيمَانَ إِلَّا أَهْلَ صَفْوَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند دنيا را به دوست و دشمن مى دهد، ولى ايمان را فقط به مخلوقات برگزيده اش مى دهد.

عَنْهُ قَالَ الْفَقْرُ مَخْزُونٌ عِنْدَ اللَّهِ كَالشَّهَادَةِ وَ لَا يُعْطِيهِمَا إِلَّا مَنْ أَحَبَّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: فقر همچون گنجى پنهان نزد خداست مثل شهادت ، و آن را فقط به بندگان مؤمنش كه دوست دارد عطا مى كند.

عَنْهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً وَكَّلَ بِهِ مَلَكَيْنِ فَقَالَ عَوِّقَا عَلَيْهِ مَطْلَبَهُ وَ ضَيِّقَا عَلَيْهِ مَعِيشَتَهُ حَتَّى يَدْعُوَنِى فَإِنِّى أُحِبُّ صَوْتَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، دو فرشته را مأمور او مى سازد، و مى فرمايد: خواسته اش را به تأ خير اندازيد، و زندگى را بر او سخت كنيد تا مرا بخواند، من صدايش را دوست دارم

عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا مِنْ عَبْدٍ أُرِيدُ أَنْ أُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ إِلَّا ابْتَلَيْتُهُ فِي جَسَدِهِ فَإِنْ كَانَ ذَلِكَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ وَ إِلَّا ضَيَّقْتُ عَلَيْهِ فِى رِزْقِهِ فَإِنْ كَانَ ذَلِكَ كَفَّارَةً لِذُنُوبِهِ وَ إِلَّا شَدَّدْتُ عَلَيْهِ الْمَوْتَ حَتَّى يَأْتِيَنِي وَ لَا ذَنْبَ لَهُ ثُمَّ أُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ أُرِيدُ أَنْ أُدْخِلَهُ النَّارَ إِلَّا صَحَّحْتُ جِسْمَهُ فَإِنْ كَانَ ذَلِكَ تَمَاماً لِطَلِبَتِهِ عِنْدِى وَ إِلَّا أَمَّنْتُ لَهُ مِنْ سُلْطَانِهِ فَإِنْ كَانَ ذَلِكَ تَمَاماً لِطَلِبَتِهِ وَ إِلَّا هَوَّنْتُ عَلَيْهِ الْمَوْتَ حَتَّى يَأْتِيَنِى وَ لَا حَسَنَةَ لَهُ ثُمَّ أُدْخِلُهُ النَّارَ

امام صادقعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد: خداى عزّ و جلّ فرمود: هر بنده اى را كه بخواهم وارد بهشت كنم بدنش را بيمار سازم ، اگر به اندازه كفّاره گناهش بود (خوشا به حالش)، و گر نه گرفتار تنگى معيشتش مى كنم ، اگر اين كار كفّاره گناهانش باشد (خوشا به حالش)، و گر نه مرگش را دشوار گردانم تا بدون گناه نزد من آيد، سپس او را وارد بهشت كنم ، و هر بنده اى را كه بخواهم داخل دوزخ نمايم ، بدنش را سالم گردانم ، اگر بدان سبب آنچه از من خواهد كامل شود (حسابش پاك گردد)، و گر نه از ترس سلطه گر آسوده اش گردانم ، اگر خواسته هايش از من به اتمام رسد (راحت شود)، و گر نه مرگش را آسان كنم تا نزد من آيد، در حالى كه هيچ كردار نيكى برايش نباشد، سپس او را به دوزخ برم

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَكُونُ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ الدَّرَجَةَ السَّنِيَّةَ الْعَظِيمَةَ الشَّرِيفَةَ فَيَبْتَلِيهِ بِالْبَلَاءِ لِكَيْ يَنَالَ تِلْكَ الدَّرَجَةَ فَيَعْدُو إِلَيْهِ النَّاسُ أَفْوَاجاً يُعَزُّونَهُ وَ يَتَوَجَّعُونَ لَهُ مِمَّا أَصَابَهُ وَ لَوْ عَلِمُوا مَا آتَاهُ اللَّهُ مِنْ تِلْكَ الدَّرَجَةِ لَمْ يَتَوَجَّعْ لَهُ أَحَدٌ وَ لَمْ يُعَزِّهِ أَحَدٌ وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَبْتَلِيهِ اللَّهُ بِالشَّيْءِ لِيُوقِفَ بِهِ آخِرَتَهُ فَيَعْدُو إِلَيْهِ أَفْوَاجٌ يُهَنِّئُونَهُ وَ يَفْرَحُونَ لَهُ لِمَا أُوتِيَ فِي الدُّنْيَا وَ لَوْ يَعْلَمُونَ مَا أُوتِيَ لَهُ مِنْ آخِرَتِهِ لَمْ يُهَنِّئْهُ أَحَدٌ وَ لَمْ يَفْرَحْ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: بنده نزد خداوند داراى مقامى بلند و با عظمت و ارجمند است ، خداوند او را به بلا گرفتار كند تا به آن مقامات برسد، مردم گروه گروه به طرفش هجوم مى برند تا او را تسلّى دهند و با وى در مصيبتش همدردى كنند، اگر مى دانستند خداوند چه مقامى به او داده ، هرگز برايش دلسوزى نمى كردند و او را تسليت نمى گفتند، و نيز بنده اى را خداوند به چيزى گرفتار مى كند تا به وسيله آن آخرتش را تأ مين كند، گروهى به سويش مى شتابند و به او تبريك مى گويند و به خاطر دنيايى كه نصيبش ‍ شده شاد مى گردند، در صورتى كه اگر بدانند چه آخرتى در انتظارش است هرگز به او تبريك نمى گفتند و شاد نمى گشتند.

عَنْ سَلْمَانَ بْنِ غَانِمٍ قَالَ سَأَلَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام كَيْفَ تَرَكْتَ الشِّيعَةَ فَقُلْتُ تَرَكْتُ الْحَاجَةَ فِيهِمْ وَ الْبَلَاءُ أَسْرَعُ إِلَيْهِمْ مِنَ الْمِيزَابِ السَّرِيعِ فِى مَاءِ الْمَطَرِ فَقَالَ اللّهُ الْمُسْتَعانُ ثُمَّ قَالَ أَ يَسُرُّكَ الْأَمْرُ الَّذِى أَنْتَ عَلَيْهِ أَمْ مِائَةُ أَلْفٍ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ وَ لَا جِبَالُ تِهَامَةَ ذَهَباً فَقَالَ مَنْ أَغْنَى مِنْكَ وَ مِنْ أَصْحَابِكَ مَا عَلَى أَحَدِكُمْ وَ لَوْ سَاحَ فِى الْأَرْضِ يَأْكُلُ مِنْ وَرَقِ الشَّجَرِ وَ نَبْتِ الْأَرْضِ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمَوْتُ

سلمان بن غانم گويد: امام صادقعليه‌السلام از من پرسيد: شيعيان را چگونه يافتى ؟ عرض كردم : آنان را محتاج يافتم ، در حالى كه سرعت گرفتارى به طرف آنان از آب باران به طرف ناودان بيشتر بود.

حضرت فرمود: خداوند كمك كننده است ، سپس فرمود: آيا از عقيده اى كه بر آن هستى شادمانى يا صد هزار (درهم) كه به تو بدهند؟ گفتم : به خدا قسم ، اگر به اندازه كوههاى مكه به من طلا دهند آن را نمى خواهم فرمود: چه كسى از تو و يارانت بى نيازتر است ؟ هيچ كدام از شما ضرر نمى كند اگر چه در روى زمين سير كند و از برگ درختان و گياهان زمين بخورد تا مرگش ‍ فرا رسد.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَا حَاجَةَ لِلَّهِ فِيمَنْ لَيْسَ لَهُ فِى نَفْسِهِ وَ مَالِهِ نَصِيبٌ

امام باقرعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خداوند به كسى كه از مال و بدنش براى او بهره اى نيست نيازى ندارد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً مَا مِنْ بَلِيَّةٍ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ أَوْ تَقْتِيرٍ فِى الرِّزْقِ إِلَّا صَرَفَهُ اللَّهُ عَنْهُمْ لَوْ قُسِمَ نُورُ أَحَدِهِمْ بَيْنَ أَهْلِ الْأَرْضِ جَمِيعاً لَاكْتَفَوْا بِه

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند بندگانى دارد كه هيچ بلايى از آسمان نازل نشود و هيچ تنگى در رزق بر ايشان پيش نيايد، مگر اينكه آن را از ايشان بر طرف سازد، و اگر نور يكى از آنها بين همه اهل زمين تقسيم شود، كفايتشان كند.

عَنْهُعليه‌السلام مَا يَمُرُّ بِالْمُؤْمِنِ أَرْبَعُونَ يَوْماً وَ مَا يُعَاهِدُهُ اللَّهُ إِمَّا بِمَرَضٍ فِى جَسَدِهِ أَوْ بِمُصِيبَةٍ يَأْجُرُهُ اللَّهُ عَلَيْهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چهل روز بر مؤمن نمى گذرد، و خداوند او را مبتلا مى سازد، يا به بيمارى در بدنش يا به مصيبتى ، كه خداوند بر آنها پاداشش دهد.

عَنْهُ قَالَ لَوْ يَعْلَمُ الْمُؤْمِنُ مَا لَهُ فِى الْمَصَائِبِ مِنَ الْأَجْرِ لَتَمَنَّى أَنْ يُقْرَضَ بالمقارض بِالْمَقَارِيضِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: اگر مؤمن مى دانست كه چه پاداشى در مقابل صبر بر مصيبتها نصيبش مى شود، همواره آرزو مى كرد كه با قيچى بدنش تكه تكه شود.

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله الْمُؤْمِنُ كَخَامَةِ الزَّرْعِ تَنْكَفِئُ وَ تَعْدِلُ وَ الْكَافِرُ كَالْإِرْزَبَّةِ صَحِيحٌ مُصَحَّحٌ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمَوْتُ إِلَى النَّارِ

امير مؤمنانعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مؤمن همانند گياهى ضعيف است كه (در اثر وزش باد) خم و راست مى شود، و كافر مثل ستونى آهنين و آسيب ناپذير است تا مرگش فرا رسد و به دوزخ رود.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ أُنَاساً أَتَوْا عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِعليه‌السلام وَ عِنْدَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْعَبَّاسِ فَذَكَرُوا لَهُمَا بَلَايَا الشِّيعَةِ وَ مَا يُصِيبُهُمْ مِنْ ذَلِكَ فَأَتَيَا الْحُسَيْنَ فَذَكَرَا ذَلِكَ لَهُ فَقَالَ الْحُسَيْنُ وَ اللَّهِ الْبَلَاءُ وَ الْفَقْرُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُحِبُّنَا مِنْ رَكْضِ الْبَرَاذِينِ وَ مِنَ السَّيْلِ إِلَى صِمْرِهِ فَقُلْتُ وَ مَا صِمْرُهُ قَالَ مُنْتَهَاهُ وَ مِنْ قَطْرِ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ لَوْ لَا أَنْ تَكُونُوا كَذَلِكَ لَعَلِمْنَا أَنَّكُمْ لَسْتُمْ مِنَّا ثُمَّ قَالَ بِنَا يُجْبَرُ يَتِيمُكُمْ وَ بِنَا يُقْضَى دَيْنُكُمْ وَ بِنَا يُغْفَرُ ذُنُوبُكُمْ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: گروهى از مردم نزد امام سجادعليه‌السلام آمدند، در حالى كه نزد ايشان عبد اللّه بن عباس نيز بود، از گرفتاريهاى شيعه و سختيهايى كه مى ديدند سخن گفتند، سپس نزد امام حسينعليه‌السلام رفتند، و همين را بر ايشان گفتند، امام حسينعليه‌السلام فرمود: به خدا قسم ، سرعت گرفتارى و فقر به سوى دوستان ما بيشتر از سرعت دويدن گور خران است ، و بيشتر از سرعت سيل به صمرش مى باشد، گفتم : صمر چيست ؟ فرمود: پايان مسير سيل ، و سريعتر از رسيدن باران به زمين است ، و اگر اين چنين نباشيد مى دانيم كه شما از ما نيستيد، سپس فرمود: به وسيله ما يتيمانتان جبران مى شوند، و به وسيله ما قرضهايتان ادا مى شود، و به وسيله ما گناهانتان آمرزيده مى شود.

ذُكِرَ عِنْدَ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الْبَلَاءُ وَ مَا يَخُصُّ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ أَشَدُّ النَّاسِ بَلَاءً فِى الدُّنْيَا فَقَالَ النَّبِيُّونَ ثُمَّ الْأَمْثَلُ فَالْأَمْثَلُ وَ يُبْتَلَى الْمُؤْمِنُ بَعْدُ عَلَى قَدْرِ إِيمَانِهِ وَ حُسْنِ أَعْمَالِهِ فَمَنْ صَلَحَ إِيمَانُهُ وَ حَسُنَتْ أَعْمَالُهُ اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ وَ مَنْ سَخُفَ إِيمَانُهُ وَ ضَعُفَتْ أَعْمَالُهُ قَلَّ بَلَاؤُهُ

در محضر امام صادقعليه‌السلام از بلا و آنچه خداوند مؤمن را به آن اختصاص داده سخن گفته شد، امام صادقعليه‌السلام فرمود: از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله پرسيدند: بلاى چه كسى در دنيا از همه سخت تر است ؟ فرمود: پيامبران ، سپس هر كه به آنان شبيه تر است ، و بعد از آنان مؤمن به اندازه ايمانش و نيكى عملهايش گرفتار مى شود، هر كه ايمانش ‍ درست و عملهايش نيكو باشد، گرفتاريش سخت تر است ، و هر كس ‍ ايمانش سست و عملش ضعيف باشد، گرفتاريش كمتر است

عَنْ أَبِى صَالِحٍ قَالَ اشْتَكَيْتُ رِجْلِى بِالْمَدِينَةِ فَمَرَّ بِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ أَنَا عَلَى الْمَنَامَةِ بِالدُّكَّانِ فَقَالَ مَا لَكَ قُلْتُ أَشْتَكِى رِجْلِى فَقَالَ ايتِنِى الْمَنْزِلَ فَأَتَيْتُهُ فَوَضَعَ يَدَهُ عَلَيْهِ وَ دَعَا لِي ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً وَكَّلَهُ مَلَكاً يَبْتَلِيهِ لِكَيْ يَدْعُوَ فَيَسْمَعَ صَوْتَهُ وَ إِذَا أَبْغَضَ عَبْداً وَكَّلَ بِهِ مَلَكاً فَيَقُولُ لَا تَبْتَلِهِ بِشَيْءٍ فَأَنَا أَكْرَهُ أَنْ يَدْعُوَ وَ أَنْ يَسْأَلَنِى

ابو صالح گويد: در مدينه به درد پا مبتلا شدم ، روزى حضرت صادقعليه‌السلام در حالى كه من در حال استراحت بودم از جلوى مغازه ام رد مى شد، فرمود: چگونه اى ؟ گفتم : پايم درد مى كند، فرمود: به منزل من بيا، به نزد ايشان رفتم ، امامعليه‌السلام دست خود را روى پايم نهاد و برايم دعا كرد، سپس فرمود: هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، فرشته اى را مأ مور او مى سازد كه گرفتارش كند تا دعا كند و خداوند صدايش را بشنود، و هر گاه بنده اى مورد غضبش قرار گيرد، فرشته اى را مأ مور او كند و به او مى فرمايد: او را گرفتار چيزى نكند، من خوشم نمى آيد كه او دعا كند و از من چيزى بخواهد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيَتَعَاهَدُ الْمُؤْمِنَ بِالْبَلَاءِ مَا يَمُنُّ عَلَيْهِ أَنْ يَقُومَ لَيْلَةً إِلَّا تَعَاهَدَهُ بِمَرَضٍ فِى جَسَدِهِ أَوْ بِمُصِيبَةٍ فِى أَهْلٍ أَوْ مَالٍ أَوْ مُصِيبَةٍ مِنْ مَصَائِبِ الدُّنْيَا لِيَأْجُرَهُ عَلَيْهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند متعال همواره مؤمن را گرفتار مى سازد، هيچ شبى را به صبح نمى رساند جز آنكه او را گرفتار بيماريى در بدنش يا مصيبتى در خانواده اش يا مالش يا مصيبتى از مصيبتهاى دنيا مى كند، تا او را بر اينها پاداش دهد.

عَنْهُ قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ هُوَ يَذَّكَّرُ فِى كُلِّ أَرْبَعِينَ يَوْماً بِبَلَاءٍ يُصِيبُهُ إِمَّا فِى مَالِهِ أَوْ فِى وَلَدِهِ أَوْ فِى نَفْسِهِ فَيُؤْجَرُ عَلَيْهِ أَوْ هَمٍّ لَا يَدْرِى مِنْ أَيْنَ هُوَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هيچ مؤمنى نيست ، جز آنكه در هر چهل روز به گرفتارى كه به او مى رسد ياد آورى مى شود، يا در مالش يا در فرزندانش يا در خودش ، و بر آن پاداش داده مى شود، يا غم و غصه اى كه نمى داند از كجاست

عَنْهُ قَالَ الْمُؤْمِنُ لَا يَمْضِى عَلَيْهِ أَرْبَعُونَ لَيْلَةً إِلَّا عَرَضَ لَهُ أَمْرٌ يَحْزُنُهُ وَ يَذَّكَّرُ بِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چهل روز بر مؤمن نمى گذرد، جز آنكه برايش مشكلى پيش آيد كه غمگينش كند و متذكرش سازد.

عَنْهُ قَالَ إِنَّهُ لَتَكُونُ لِلْعَبْدِ مَنْزِلَةٌ عِنْدَ اللَّهِ فَمَا يَنَالُهَا أَبَداً إِلَّا بِإِحْدَى خَصْلَتَيْنِ إِمَّا بِذَهَابِ مَالِهِ أَوْ بَلِيَّةٍ فِى جَسَدِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: بنده نزد خداوند مقامى دارد كه هرگز بدان نرسد مگر به يكى از دو خصلت : يا از بين رفتن مالش ، يا به بيمارى در بدنش

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِذَا كَانَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ أَنْ يُكْرِمَ عَبْداً وَ لَهُ ذَنْبٌ عِنْدَهُ ابْتَلَاهُ بِالسُّقْمِ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ بِهِ ابْتَلَاهُ بِالْحَاجَةِ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ بِهِ شَدَّدَ عَلَيْهِ عِنْدَ الْمَوْتِ لِيُكَافِيَهُ بِذَلِكَ الذَّنْبِ وَ إِذَا كَانَ مِنْ أَمْرِهِ أَنْ يُهِينَ عَبْداً وَ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةٌ صَحَّحَ بَدَنَهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ بِهِ وَسَّعَ عَلَيْهِ فِى مَعِيشَتِهِ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ ذَلِكَ هَوَّنَ عَلَيْهِ مَوْتَهُ حَتَّى يُكَافِيَهُ بِتِلْكَ الْحَسَنَةِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر گاه خداوند بخواهد بنده اى را كه در پيشگاهش گنهكار است گرامى بدارد، او را گرفتار بيمارى كند، اگر هم اين كار را نكند به نيازمندى مبتلايش گرداند، و اگر اين كار را هم نكرد مرگ را برايش دشوار سازد تا گناهانش را بدين وسيله جبران كند، و هر گاه بخواهد بنده اى را كه نزدش كار نيكى دارد؛ خوار كند، بدنش را سالم سازد، و اگر اين كار را در باره اش نكند، زندگيش را گشايش دهد، و اگر اين كار را نكند مرگ را بر او آسان كند تا عمل نيكش را جبران نمايد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ فِى الْجَنَّةِ لَمَنْزِلَةً لَا يَبْلُغُهَا عَبْدٌ إِلَّا بِبَلَاءٍ فِى جَسَدِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: در بهشت مقام و جايگاهى است كه بنده به آن نرسد گر به واسطه بيماريى كه دربدنش پيدا شود.

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ خَرَجَ مُوسَى فَمَرَّ بِرَجُلٍ مِنْ بَنِى إِسْرَائِيلَ فَذَهَبَ بِهِ حَتَّى خَرَجَ إِلَى الطُّورِ فَقَالَ لَهُ اجْلِسْ حَتَّى أَجِيئَكَ وَ خَطَّ عَلَيْهِ خَطَّةً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ فَقَالَ اسْتَوْدَعْتُكَ صَاحِبِى وَ أَنْتَ خَيْرُ مُسْتَوْدَعٍ ثُمَّ مَضَى فَنَاجَاهُ اللَّهُ بِمَا أَحَبَّ أَنْ يُنَاجِيَهُ ثُمَّ انْصَرَفَ نَحْوَ صَاحِبِهِ فَإِذَا أَسَدٌ قَدْ وَثَبَ عَلَيْهِ فَشَقَّ بَطْنَهُ وَ فَرَثَ لَحْمَهُ وَ شَرِبَ دَمَهُ قُلْتُ وَ مَا فَرْثُ اللَّحْمِ قَالَ قَطْعُ أَوْصَالِهِ فَرَفَعَ مُوسَى رَأْسَهُ فَقَالَ يَا رَبِّ اسْتَوْدَعْتُكَهُ وَ أَنْتَ خَيْرُ مُسْتَوْدَعٍ فَسَلَّطْتَ عَلَيْهِ شَرَّ كِلَابِكَ فَشَقَّ بَطْنَهُ وَ فَرَثَ لَحْمَهُ وَ شَرِبَ دَمَهُ فَقِيلَ يَا مُوسَى إِنَّ صَاحِبَكَ كَانَتْ لَهُ مَنْزِلَةٌ فِى الْجَنَّةِ لَمْ يَكُنْ يَبْلُغُهَا إِلَّا بِمَا صَنَعْتُ بِهِ يَا مُوسَى انْظُرْ وَ كَشَفَ لَهُ الْغِطَاءَ فَنَظَرَ مُوسَى فَإِذَا بِمَنْزِلٍ شَرِيفٍ فَقَالَ رَبِّ رَضِيتُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: روزى موسىعليه‌السلام از منزل خارج شد، به مردى از بنى اسرائيل رسيد و با او به كوه طور رفت ، و به او گفت : اينجا بنشين تا برگردم ، بعد خطّى به دور او كشيد، سپس سرش را به سوى آسمان بلند كرد و فرمود: دوستم را به تو سپردم و تو بهترين نگهدارنده اى ، سپس ‍ رفت و خداوند با او به صورتى كه دوست داشت مناجات كرد، سپس به طرف دوستش بازگشت ، و ناگاه مشاهده كرد كه شيرى بر او حمله ور شده و شكمش را دريده و گوشتش را خورده و خونش را آشاميده ، راوى گويد: گوشتش را چگونه خورده بود؟ گفت : قطعه قطعه كرده بود، موسى در اين هنگام سرش را بلند كرد و گفت : پروردگارا! به تو سپردمش و تو بهترين نگهدارى ، ولى بدترين سگانت را بر او مسلط نمودى تا شكمش را بدرد، و گوشتش را تكه تكه كند و خونش را بنوشد.

گفته شد: اى موسى ! رفيقت در بهشت جايگاهى داشت كه جز با كارى كه كردم به آن نمى رسيد، اى موسى ! بنگر حجابها كنار رفت موسى نگاه كرد، او را در منزلى با شرافت ديد، موسى گفت : پروردگارا! راضى شدم

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ رَجُلًا أَقْبَلَ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ النَّبِيُّ لَهُ مَتَى عَهْدُكَ بِأُمِّ مِلْدَمٍ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا أُمُّ مِلْدَمٍ فَقَالَ صُدَاعٌ هَاهُنَا وَ سَخَنُهُ عَلَى الرَّأْسِ وَ الصَّدْرِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِى بِهَذَا مِنْ عَهْدٍ ثُمَّ أَدْبَرَ مُوَلِّياً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِجُلَسَائِهِ مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى هَذَا الْمُوَلِّى ثُمَّ قَالَ إِنَّ مَثَلَ الْمُنَافِقِ كَمَثَلِ جِذْعٍ أَرَادَ صَاحِبُهُ أَنْ يَنْتَفِعَ بِهِ فِى بَعْضِ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ فِي بِنَايَةٍ فَلَمْ يَسْتَقِمْ لَهُ فِى ذَلِكَ فَيُحَوِّلُهُ إِلَى مَوْضِعٍ آخَرَ فَلَمْ يَسْتَقِمْ لَهُ فَكَانَ آخِرُ ذَلِكَ أَنْ يُحْرِقَهُ بِالنَّارِ وَ مَثَلُ الْمُؤْمِنِ كَمَثَلِ خَامَةِ الزَّرْعِ يُهَيِّجُهَا الرِّيحُ فَتَنْكَفِئُ يَعْنِى يَقْلِبُهَا الرِّيحُ حَتَّى يَأْتِيَ عَلَيْهَا أَوَانُهَا فَتُحْصَدَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: مردى خدمت رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد، پيامبر به او فرمود: چه وقت گرفتار ام ملدم شده اى ؟ گفت : اى رسول خدا! ام ملدم چيست ؟ فرمود: سر دردى در اين قسمت سر و حرارتى است در سر و سينه ، گفت : اى رسول خدا! من تاكنون مبتلايش ‍ نشده ام ، بعد آن مرد پشت كرده و از نزد رسول خدا رفت ، سپس رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به ياران خود فرمود: هر كه دوست دارد كه مرد جهنمى را ملاقات كند به اين مرد پشت كننده نگاه كند.

سپس فرمود: مثل منافق مثل تنه درختى است كه صاحبش مى خواهد در قسمتى از ساختمانش از آن استفاده كند، ولى آن تنه مورد استفاده ساختمان قرار نمى گيرد، آن را به جاى ديگر مى برد، باز هم به كارش ‍ نمى آيد، سرانجام آن را به وسيله آتش مى سوزاند، و مثل مؤمن مثل كشت زارى است كه تازه روئيده ، باد آن را به هر طرف خم مى كند و به حال خودش بر مى گردد، يعنى باد دگرگونش مى سازد تا هنگامى كه وقت چيدنش برسد.

عَنْهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَثَلُ الْمُؤْمِنِ كَمَثَلِ خَامَةِ الزَّرْعِ تُكْفِئُهَا الرِّيحُ كَذَا وَ كَذَا وَ الْمُؤْمِنُ تُكْفِئُهُ الْأَوْجَاعُ وَ الْأَمْرَاضُ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمَوْتُ وَ مَثَلُ الْمُنَافِقِ كَالْإِرْزَبَّةِ الْمُسْتَقِيمَةِ الَّتِى لَا يُصِيبُهَا شَيْءٌ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمَوْتُ فَيَقْصِفَهُ قَصْفاً

امام صادقعليه‌السلام از قول رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد: حكايت مؤمن حكايت كشت زارى است كه تازه روييده ، باد آن را به هر طرف تكان مى دهد، مؤمن را هم دردها و بيماريها كج مى كند تا مرگش فرا رسد، و حكايت منافق حكايت عصاى آهنين راستى است كه آسيبى به آن نمى رسد تا مرگش در رسد، و او را بكشد.

عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الْمُؤْمِنُ يُصِيبُهُ الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَانُ فَقَالَ هَذَا مِنَ الذُّنُوبِ وَ التَّقْصِيرِ وَ ذُنُوبُ النَّبِيِّينَ وَ الْمُوقِنِينَ مَغْفُورَةٌ لَهُمْ

مفضل بن عمر گويد: از امام صادقعليه‌السلام پرسيدم : آيا غم و اندوه به مؤمن روى مى آورد؟

فرمود: غم و اندوهش به خاطر گناهان و اشتباه است ، و گناههاى پيامبران و اهل يقين بخشيده گرديده است

عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ قَالَ كُنَّا عِنْدَ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام جَمَاعَةً وَ فِينَا حُمْرَانُ بْنُ أَعْيَنَ فَقَالَ لَهُ حُمْرَانُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ أَ رَأَيْتَ مَا أَصَابَ النَّبِيَّ وَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَهْلَ بَيْتِهِ مِنَ الْمَصَائِبِ بِذَنْبٍ فَقَالَ يَا حُمْرَانُ أَصَابَهُمْ مَا أَصَابَهُمْ مِنَ الْمَصَائِبِ بِغَيْرِ ذَنْبٍ وَ لَكِنْ يَطُولُ عَلَيْهِمْ بِالْمَصَائِبِ لِيَأْجُرَهُمْ عَلَيْهَا مِنْ غَيْرِ ذَنْبٍ

ضريس كناسى گويد: به همراه جماعتى خدمت امام باقرعليه‌السلام رسيديم ، و در بين ما حمران بن اعين نيز بود، حمران گفت : فدايت شوم ، خداوند فرموده : (آنچه از مصيبت به شما برسد به واسطه كردارتان است)، آيا مصيبت پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله و امير مؤمنانعليه‌السلام و اهل بيتش به واسطه گناه بود؟ فرمود: اى حمران ! مصيبتهايى كه به آنان رسيد از ناحيه گناه نبود، بلكه مصيبتهايشان طولانى مى شد تا به عوض پاداش داده شوند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لِأَصْحَابِهِ سَلُوا رَبَّكُمُ الْعَافِيَةَ فَإِنَّكُمْ لَسْتُمْ مِنْ أَصْحَابِ الْبَلَاءِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به اصحابش فرمود: از پروردگارتان سلامت بطلبيد، زيرا شما به بلا گرفتار نخواهيد شد.

عَنْهُ قَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِعليه‌السلام يَقُولُ إِنِّى لَأَكْرَهُ فِى الرَّجُلِ أَنْ يُعَافَى فِى الدُّنْيَا فَلَا يُصِيبَهُ شَيْءٌ مِنْ مَصَائِبِهَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: امام سجادعليه‌السلام مى فرمود: من مردى را كه همواره در آسايش و سلامتى به سر مى برد و هيچ گاه گرفتار مصيبت نمى شود دوست ندارم

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَعِبَاداً لَا يَصْلُحُ لَهُمْ أَمْرُ دِينِهِمْ إِلَّا بِالْفَاقَةِ وَ الْمَسْكَنَةِ وَ السُّقْمِ فِى أَبْدَانِهِمْ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداى عزّ و جلّ مى فرمايد: برخى از بندگان مؤمنم كسانيند كه دينشان جز با فقر و تنگدستى و بيمارى در بدنهايشان كامل نگردد.

عَنْهُ قَالَ إِنَّ الرَّجُلَ يَعْرِفُ الدُّعَاءَ فَتَنْزِلُ بِهِ الشِدَّةُ وَ الضَّرُورَةُ فَيَدْعُو بِهِ فَيُعْرَفُ صَوْتُهُ وَ إِنَّ الَّذِى لَيْسَ كَذَلِكَ يَنْزِلُ بِهِ الشِدَّةُ وَ الضَّرُورَةُ فَيَدْعُو فَيُقَالُ مَا يُعْرَفُ قَالَ مَا عَرَضَ لِى أَمْرَانِ أَحَدُهُمَا لِلدُّنْيَا وَ الاْخَرُ لِلاْخِرَةِ فَآثَرْتُ الَّذِى لِلدُّنْيَا إِلَّا رَأَيْتُ مَا أَكْرَهُ قَبْلَ أَنْ أُمْسِيَ ثُمَّ قَالَ عَجَباً لِبَنِى أُمَيَّةَ إِنَّهُمْ يُؤْثِرُونَ الدُّنْيَا عَلَى الاْخِرَةِ مُنْذُ كَانُوا وَ لَا يُرِيدُونَ شَيْئاً يَكْرَهُونَهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: مردى كه اهل دعاست ،

هنگامى كه گرفتار سختى و مشكل مى شود و دعا مى كند، صدايش شناخته مى شود، اما آنكه چنين نيست ، اگر دچار مشكل و گرفتارى شود و دعا كند گفته مى شود: شناخته نشد.

فرمود: هنگامى كه دو موضوع برايم پيش مى آيد كه يكى مربوط به دنيا و ديگرى مربوط به آخرت است ، دنيا را مقدم نكردم جز آنكه هنوز شب فرا نرسيده برايم يك ناراحتى پيش مى آيد، سپس فرمود: از بنى اميّه در شگفتم كه همواره دنيا را بر آخرت بر مى گزيدند، و هرگز به دنبال چيزى كه ناراحتشان كند نمى رفتند.

عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَرِيرٍ قَالَ لَمَّا صَرَعْتُ تِلْكَ الصَّرْعَةَ وَ كَانَ سَقَطَ عَنْ بَعِيرِهِ قَالَ جَعَلْتُ فِى ذَلِكَ أَقُولُ فِى نَفْسِى لِذَنْبٍ كَانَ عُقُوبَةَ مَا أَرَى قَالَ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِ فَقَالَ لِى مُبْتَدِئاً إِنَّ أَيُّوبَ ابْتُلِيَ بِغَيْرِ ذَنْبٍ أَوْ قَالَ مِنْ غَيْرِ ذَنْبٍ فَلَمْ يَسْأَلْ رَبَّهُ الْعَافِيَةَ حَتَّى أَتَاهُ قَوْمٌ يَعُودُونَهُ فَلَمْ تَتَقَدَّمْ عَلَيْهِمْ دَوَابُّهُمْ مِنْ رِيحِهِ فَنَادَاهُ بَعْضُهُمْ أَيْ أَيُّوبُ لَوْ لَا أَنَّكَ مُذْنِبٌ مَا أَصَابَكَ الَّذِى أَصَابَكَ فَقَالَ عِنْدَهَا يَا رَبِّ يَا رَبِّ فَصَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ

اسماعيل بن جرير گويد: هنگامى كه شترم رم كرد و من به زمين افتادم ، با خودم مى گفتم :

شايد اين عقوبت گناهى است كه مرتكب شده ام ؟ روزى خدمت حضرت صادقعليه‌السلام رسيدم ، قبل از اينكه چيزى بگويم فرمود: ايّوب بدون گناه گرفتار شد، ولى از پروردگارش طلب بهبودى ننمود، تا اينكه گروهى به عيادتش آمدند، امّا چهار پايانشان از بوى بد ايّوب جلو نيامدند، يكى از آنان صدا زد: اى ايّوب ! اگر گناهكار نبودى گرفتار اين مصيبت نمى شدى ، در اين هنگام ايّوب پروردگارش را خواند، و خداوند هم شفايش داد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام فِى قَوْلِهِ تَعَالَى وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ الاْيَةَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ لَوْ فَعَلَ لَكَفَرَ النَّاسُ جَمِيعاً

امام صادقعليه‌السلام در تفسير آيه شريفه : (اگر (تمكن كفّار از مواهب مادى) سبب نمى شد كه همه مردم امّت واحد (گمراه) شوند، ما براى كسانى كه به (خداى) رحمان كافر مى شدند خانه هايى قرار مى داديم با سقفهايى از نقره)، فرمود: اگر خداوند چنين مى كرد همه مردم كافر مى شدند.

عَنْهُ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَوْ لَا أَنْ يَجِدَ عَبْدِى فِى نَفْسِهِ لَتَوَّجْتُ عَبْدِيَ الْكَافِرَ تَاجاً مِنْ ذَهَبٍ لَا يَرَى بُؤْساً حَتَّى يَلْقَانِى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: اگر بنده ام محزون نمى شد، بنده كافرم را تاجى از طلا مى دادم كه هيچ گرفتارى نبيند تا روزى كه مرا ملاقات كند.

عَنْهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ دَاراً وَ خَلَقَ لَهَا أَهْلًا وَ هِيَ الدُّنْيَا وَ جَعَلَ أَوْلِيَاءَهُ أَضْيَافاً عَلَيْهِمْ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند خانه اى آفريد و براى آن ساكنينى قرار داد، آن خانه دنياست ، و دوستانش را مهمان اهل دنيا قرار داد.

عَنْهُ قَالَ مَا يَضُرُّ مَنْ كَانَ عَلَى هَذَا الرَّأْيِ وَ لَا يَكُونُ لَهُ أَنْ يَسْتَظِلَّ فِيهِ إِلَّا الشَّجَرَ وَ لَا يَأْكُلُ إِلَّا فِى رِزْقِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: كسى كه بر اين عقيده است ضرر نمى كند، و سزاوار نيست سر پناهى غير از درختان داشته باشد، و چنين كسى فقط از برگ درختان مى خورد.

فصل بيست و دوم : در مدارا كردن و عادت نيكو

الفصل الثانى و العشرون فى ذكر المداراة و حسن الملكة

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ جَاءَ جَبْرَئِيلُ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله ‍ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ رَبُّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ دَارِ خَلْقِى

امام صادقعليه‌السلام فرمود: جبرئيل نزد پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و عرض كرد: اى محمد! پروردگارت سلام مى رساند و مى گويد: با مخلوقم مدارا كن

وَ قَالَ أَمَرَنِى رَبِّى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ كَمَا أَمَرَنِى بِتَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: پروردگارم مرا به سازگارى با مردم امر فرموده ، همچنان كه به تبليغ رسالتم امر فرمود.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ أَعْرَابِيّاً أَتَى النَّبِيَّصلى‌الله‌عليه‌وآله فَقَالَ أَوْصِنِى فَكَانَ فِيمَا أَوْصَاهُ أَنْ قَالَ لَهُ تَحَبَّبْ إِلَى النَّاسِ يُحِبُّوكَ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: عربى نزد پيامبرصلى‌الله‌عليه‌وآله آمد و گفت : به من سفارشى كن ، از جمله سفارشات به او اين بود كه فرمود: با مردم دوستى كن تا مردم دوستت بدارند.

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ مَنْ كَفَّ يَدَهُ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّمَا يَكُفُّ عَنْهُمْ يَداً وَاحِدَةً وَ يَكُفُّونَ عَنْهُ أَيْدِياً كَثِيرَةً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر كه از آزار مردم دست بردارد فقط يك دست از آنها بازداشته ، ولى در مقابل دستهاى بسيارى از آزار او خوددارى كنند.

عَنْهُ قَالَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الاْيَةُ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً قَالَ جَلَسَ رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ يَبْكِى وَ قَالَ أَنَا عَجَزْتُ عَنْ نَفْسِي كُلِّفْتُ أَهْلِى فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ حَسْبُكَ أَنْ تَأْمُرَهُمْ بِمَا تَأْمُرُ بِهِ نَفْسَكَ وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا تَنْهَى عَنْهُ نَفْسَكَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه اين آيه نازل شد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد خود و خانواده تان را از آتش حفظ كنيد)، مردى از مسلمانان نشسته و شروع به گريه كردن نمود، و گفت : من از خودم عاجز و ناتوانم ، خانواده ام هم بر من تكليف شده ، رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله به او فرمود: براى تو كافى است كه آنها را امر كنى به آنچه خودت به آن عمل مى كنى ، و باز دارى از آنچه خودت را از آن باز مى دارى

عَنْهُ قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام يَقُولُ لِيَجْتَمِعْ فِى قَلْبِكَ الِافْتِقَارُ إِلَى النَّاسِ وَ الِاسْتِغْنَاءُ عَنْهُمْ فَيَكُونَ افْتِقَارُكَ إِلَيْهِمْ فِى لِينِ كَلَامِكَ وَ حُسْنِ بِشْرِكَ وَ يَكُونَ اسْتِغْنَاؤُكَ عَنْهُمْ فِى نَزَاهَةِ عِرْضِكَ وَ بَقَاءِ عِزِّكَ

امام صادقعليه‌السلام از قول : امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: بايد در دلت احتياج به مردم و بى نيازى از آنها پيدا شود؛ احتياج به آنها در نرم زبانى و خوشروئيت باشد، و بى نيازيت از ايشان در حفظ آبرو و نگهدارى عزّتت باشد.

كُسِيَ أَبُو ذَرٍّ رض بُرْدَيْنِ فَاتَّزَرَ بِأَحَدِهِمَا وَ ارْتَدَى بِشَمْلَةٍ وَ كَسَا غُلَامَهُ أَحَدَهُمَا ثُمَّ خَرَجَا إِلَى الْقَوْمِ فَقَالُوا لَهُ يَا أَبَا ذَرٍّ لَوْ لَبِسْتَهُمَا جَمِيعاً كَانَ أَجْمَلَ قَالَ أَجَلْ لَكِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله يَقُولُ أَطْعِمُوهُمْ مِمَّا تَأْكُلُونَ وَ أَلْبِسُوهُمْ مِمَّا تَلْبَسُونَ

ابو ذررحمه‌الله دو پارچه گران قيمت براى لباس خريد، يكى را به صورت پيراهن پوشيد، و پارچه ديگرى را غير از آن دو پارچه به صورت عبا پوشيد، و يكى از آن پارچه هاى گران قيمت را به غلامش داد، سپس همراه او به طرف قوم رفتند، به ابوذر گفتند: اى ابوذر! اگر هر دو را خود مى پوشيدى زيباتر بود، گفت : بلى ، لكن از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله شنيدم كه مى فرمود: آنها را غذا دهيد از آنچه خود مى خوريد، و بپوشانيد به آنچه خود مى پوشيد.

وَ مِنْ كِتَابِ إِعْلَامِ الْوَرَى رُوِيَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام أَنَّهُ دَعَا مَمْلُوكَهُ مَرَّتَيْنِ فَلَمْ يُجِبْهُ ثُمَّ أَجَابَهُ فِى الثَّالِثَةِ فَقَالَ لَهُ يَا بُنَيَّ أَ مَا سَمِعْتَ صَوْتِى قَالَ بَلَى قَالَ فَمَا بَالُكَ لَمْ تُجِبْنِى قَالَ أَمِنْتُكَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى جَعَلَ مَمْلُوكِى يَأْمَنُنِى

از امام سجادعليه‌السلام روايت شده كه ايشان خادمش را دو مرتبه صدا زد و او جواب نداد، سپس در مرتبه سوم جوابش داد، حضرت به او فرمود: پسركم ! آيا صداى مرا نشنيدى ؟

گفت : بلى ، فرمود: پس چرا جوابم را ندادى ؟ گفت : خود را در امان شما ديدم ، فرمود:

ستايش خدايى را كه خادم مرا در امان من قرار داد.

وَ كَانَتْ جَارِيَةٌ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ تَسْكُبُ عَلَيْهِ الْمَاءَ فَسَقَطَ الْإِبْرِيقُ مِنْ يَدِهَا فَشَجَّهُ فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَيْهَا فَقَالَتِ الْجَارِيَةُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ فَقَالَ كَظَمْتُ غَيْظِى قَالَتْ وَ الْعافِينَ عَنِ النّاسِ قَالَ عَفَوْتُ عَنْكَ قَالَتْ وَ اللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ قَالَ اذْهَبِى فَأَنْتِ حُرَّةٌ لِوَجْهِ اللَّهِ

امام سجادعليه‌السلام كنيزى داشت كه روى دستش آب مى ريخت ، ظرف آب از دستش افتاد، و دست امام مجروح شد، سرش را به طرف او بلند كرد، كنيز گفت : خداى تعالى مى فرمايد: (و فروخورندگان خشم)، فرمود: خشمم را خوردم ، گفت : (و گذرندگان از مردم)، فرمود: از تو گذشتم ، گفت : (و خدا نيكوكاران را دوست دارد) فرمود: برو؛ تو در راه خدا آزادى

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ بَعَثَ عَلِيٌّ غُلَاماً لَهُ فِى حَاجَةٍ فَأَبْطَأَ عَلَيْهِ فَلَمَّا جَاءَهُ قَالَ اسْعَ فَسَعَى ثُمَّ أَقْبَلَ فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ مَا أَرَى إِلَّا وَ قَدْ أَشْفَقْتُ عَلَيْكَ فَاذْهَبْ فَأَنْتَ حُرٌّ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: علىعليه‌السلام خادمى داشت كه او را به دنبال كارى فرستاد، او اندكى تأ خير كرد، زمانى كه آمد، امام فرمود: سريعتر، او هم تندتر كارش را كرد، سپس نزد حضرت آمد، امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: هيچ نمى بينم مگر اينكه به تو مهربانى كنم ، برو تو آزادى

كَانَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِذْ حَضَرَهُ الْمَوْتُ فَلَمْ يَزَلْ يُوصِى بِالصَّلَاةِ وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ حَتَّى انْكَسَرَ لِسَانُهُ

انس گفت : رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله هنگامى كه رحلتشان نزديك شد دائما سفارش به نماز و مساعدت با غلامان مى فرمود، تا زمانى كه زبان مباركش خاموش شد.

وَ قَالَ رَجُلٌ لِرَسُولِ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله يَا رَسُولَ اللَّهِ كَمْ تَعْفُو عَنِ الْخَادِمِ فَصَمَتَ عَنْهُ رَسُولُ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً

ابن عمر گويد: مردى به رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله عرض كرد: اى رسول خدا! چه مقدار خادمت را مى بخشى ؟ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از جواب ساكت شد، سپس فرمود: روزى هفتاد مرتبه

وَ قَالَ مَنْ ضَرَبَ مَمْلُوكَهُ إِلَّا فِى حَدٍّ أَكْثَرَ مِنْ ثَلَاثَةِ أَسْوَاطٍ اقْتُصَّ مِنْهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس غلامش بيشتر از سه تازيانه بزند مگر در اجراء حدّ ، روز قيامت قصاص شود.

وَ قَالَ لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ خَبٌّ وَ لَا خَائِنٌ وَ لَا سَيِّئٌ لِمَمْلُوكِهِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: فريبكار و خيانتكار و كسى كه با خادمش بد رفتار باشد داخل بهشت نشود.

وَ قَالَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمَمْلُوكِ يَكْسِبُ الْعِزَّ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: نيكى به بندگان كسب عزّت مى كند.

وَ قَالَ سَلْمَانُ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ لِخَادِمِهِ لَوْ لَا الْقِصَاصُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَأَوْجَعْتُكَ ضَرْباً

سلمانرحمه‌الله به خادمش گفت : اگر روز قيامت قصاص نبود، شديدا تو را مى زدم و به درد مى آوردم

فصل بيست و سوم : در مدارا كردن و خوشروئى

الفصل الثالث و العشرون فى الرفق و حسن البشر

مِنْ كِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ قَالَ أَيُّمَا أَهْلِ بَيْتٍ أُعْطِيَ حَظَّهُمْ مِنَ الرِّفْقِ فَقَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فِى الرِّزْقِ وَ الرِّفْقُ فِى تَقْدِيرِ الْمَعِيشَةِ خَيْرٌ مِنَ السَّعَةِ فِى الْمَالِ وَ الرِّفْقُ لَا يَعْجِزُ عَنْهُ شَيْءٌ وَ التَّبْذِيرُ لَا يَبْقَى مَعَهُ شَيْءٌ إِنَّ الرَّفِيقَ يُحِبُّ الرِّفْقَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: هر خانواده اى كه از نعمت مدارا بهره مند شود، در حقيقت خداوند گشايشى در روزى آنان داده است ، مدارا نمودن در مخارج زندگى از ثروتمند بودن كارگشاتر است ، مدارا موجب درماندگى نشود ولى تبذير و ولخرجى چيزى باقى نمى گذارد، خداوندى كه اهل مدارا است ، مدارا را دوست دارد.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ قُفْلًا وَ قُفْلُ الْإِيمَانِ الرِّفْق وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله الرِّفْقُ نِصْفُ الْعَيْشِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: براى هر چيزى قفلى است و قفل ايمان مدارا كردن است

وَ قَالَ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ يُوضَعْ عَلَى شَيْءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نَزَعَ عَنْ شَيْءٍ إِلَّا شَانَهُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مدارا و نرمى نيمى از زندگى است

وَ قَالَ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ يُوضَعْ عَلَى شَيْءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نَزَعَ عَنْ شَيْءٍ إِلَّا شَانَهُ رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مدارا در كنار هر چيزى باشد آن را زينت مى دهد، و از هر چيز برداشته شود زشتش سازد.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثٌ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِوَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ الْإِنْفَاقُ مِنَ الْإِقْتَارِ وَ الْبِشْرُ بِجَمِيعِ الْعَالَمِ وَ الْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه چيز است كه هر كه يكى از آنها را براى خدا انجام دهد خداوند بهشت را بر او واجب گرداند: انفاق در حال تنگدستى ، خوشرويى با همه مردم ، انصاف و عدالت داشتن نسبت به خود.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ الْبِشْرُ الْحَسَنُ وَ طَلَاقَةُ الْوَجْهِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَحَبَّةِ وَ قُرْبَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عُبُوسُ الْوَجْهِ وَ سُوءُ الْبِشْرِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَقْتِ وَ بُعْدٌ مِنَ اللَّهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: خوشرويى و چهره باز محبت آورد و موجب نزديكى به خدا مى شود، و ترشرويى و بدخلقى موجب جلب دشمنى و دورى از خدا مى شود.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَالْقَوْهُمْ بِطَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حُسْنِ الْبِشْرِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: شما نمى توانيد مردم را با مال خود به طرف خويش جلب كنيد، با چهره باز و خوشرويى آنها را به طرف خود بكشيد.

وَ قَالَ رَحِمَ اللَّهُ كُلَّ سَهْلٍ طَلِقٍ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: خدا رحمت كند هر خوشروى خوش اخلاق را.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ تَبَسُّمُ الْمُؤْمِنِ فِى وَجْهِ الْمُؤْمِنِ حَسَنَةٌ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: لبخند زدن مؤمن به صورت مؤمن از كارهاى نيكوست

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله خِيَارُكُمْ أَحْسَنُكُمْ أَخْلَاقاً الَّذِينَ يَأْلِفُونَ وَ يُؤْلَفُونَ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: بهترين شما خوش اخلاق ترين شماست آنان كه با مردم انس گيرند و مردم نيز با آنان مأ نوس گردند.

وَ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ يَسْكُنُ إِلَى أَخِيهِ كَمَا يَسْكُنُ الظَّمْآنُ إِلَى الْمَاءِ الْبَارِدِ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مؤمن از مؤمن آرامش مى گيرد، همان طور كه تشنه به وسيله آب خنك آرامش مى يابد.

وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام طُوبَى لِمَنْ يَأْلَفُ النَّاسَ وَ يَأْلَفُونَهُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: خوشا به حال آنكه انسش با مردم و انس ‍ مردم با وى به خاطر خدا باشد.

قَالَ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله الرِّفْقُ يُمْنٌ وَ الْخُرْقُ شُؤْمٌ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: مدارا كردن ميمنت آورد و پرده درى و خشونت شوم است

عَنِ الصَّادِقِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ وَ يُعْطِى عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا يُعْطِى عَلَى الْعُنْفِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى تعالى مداراكننده است و ملايمت را دوست دارد، و پاداشى را كه در مقابل ملايمت مى دهد در مقابل خشونت نمى دهد.

فصل بيست و چهارم : در كارهاى نيك

الفصل الرابع و العشرون فى محاسن الا فعال

عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً حَبَّبَنَا إِلَى النَّاسِ وَ لَا يُبْغِضُنَا إِلَيْهِمْ وَ ايْمُ اللَّهِ لَوْ يَرَوْنَ مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَكَانُوا أَعَزَّ وَ مَا اسْتَطَاعَ أَحَدٌ أَنْ يَتَعَلَّقَ عَلَيْهِمْ بِشَيْءٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خدا رحمت كند بنده اى را كه ما را محبوب مردم قرار دهد، و ما را مبغوض آنان نگرداند، به خدا قسم اگر مردم سخنان خوب ما را براى ديگران نقل كنند عزيزتر خواهند شد، و كسى قادر نخواهد بود چيزى به آنان نسبت دهد.

وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام ذَلِّلُوا أَخْلَاقَكُمْ بِالْمَحَاسِنِ وَ قُودُوهَا إِلَى الْمَكَارِمِ وَ عَوِّدُوهَا الْحِلْمَ وَ اصْبِرُوا عَلَى الْإِيثَارِ عَلَى أَنْفُسِكُمْ فِيمَا تَحْمَدُونَ عَنْهُ قَلِيلًا مِنْ كَثِيرٍ وَ لَا تُدَاقُّوا النَّاسَ وَزْناً بِوَزْنٍ وَ عَظِّمُوا أَقْدَارَكُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِيِّ مِنَ الْأُمُورِ وَ أَمْسِكُوا رَمَقَ الضَّعِيفِ بِالْمَعُونَةِ لَهُ بِجَاهِكُمْ إِنْ عَجَزْتُمْ عَمَّا رَجَاهُ عِنْدَكُمْ فَلَا تَكُونُوا بَحَّاثِينَ عَمَّا غَابَ عَنْكُمْ فَيَكْثُرَ عَائِبُكُمْ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْكَذِبِ فَإِنَّهُ مِنْ أَدْنَى الْأَخْلَاقِ قَدْراً وَ هُوَ نَوْعٌ مِنَ الْفُحْشِ وَ ضَرْبٌ مِنَ الدَّنَاءَةِ وَ تَكَرَّمُوا بِالتَّعَامِى عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ وَ رَوَى بَعْضُهُمْ بِالتَّعَامُسِ عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ

امير مؤمنانعليه‌السلام فرمود: اخلاقتان را با نيكيها رام كنيد، و به سوى خوبيها بكشيد، و خود را به بردبارى عادت دهيد، و بر صفت ايثار و از خود گذشتگى در مواردى كه حتى به مقدار كمى در مقابل عمل بسيار شما مورد ستايش قرار گيريد، صبور باشيد، بر مردم خرده گيرى نكنيد، با چشم پوشى و بى ارزش بحساب آوردن امور ناچيز؛ بزرگى و بزرگوارى خود را حفظ كنيد، آنجا كه جانى در خطر است ، و ناتوانى چشم اميد به شما دوخته اگر خود توانايى نداريد با استفاده از مقام و آبروى خود از ديگران استمداد كنيد و نيمه جانش را نگهداريد. در آنچه از ديدگانتان غايب است (اسرار مردم) كاوش چندان نكنيد كه در اين هنگام مردم از شما عيب خواهند گرفت از دروغ خود دارى كنيد كه از همه خويها پست تر است ، دروغ نوعى زشتى و قسمى از رذالت است ، با بزرگوارى از خرده گيرى در محاسبه و پى گيرى از مطالب بى ارزش صرف نظر نماييد.

و روايت شده : با تغافل از پى جويى مطالب بى ارزش صرف نظر كنيد.

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ أَحْبِبْ أَخَاكَ الْمُسْلِمَ وَ أَحْبِبِ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ وَ إِنِ احْتَجْتَ فَسَلْهُ وَ إِنْ سَأَلَكَ فَأَعْطِهِ وَ لَا تَمَلَّهُ خَيْراً وَ لَا يَمَلُّهُ لَكَ كُنْ لَهُ ظَهْراً فَإِنَّهُ ظَهْرٌ لَكَ وَ إِنْ غَابَ فَاحْفَظْهُ فِى غَيْبَتِهِ وَ إِنْ شَهِدَ فَزُرْهُ وَ أَجِّلْهُ وَ أَكْرِمْهُ فَإِنَّهُ مِنْكَ وَ أَنْتَ مِنْهُ وَ إِنْ كَانَ عَلَيْكَ عَاتِباً فَلَا تُفَارِقْهُ حَتَّى تَسُلَّ سَخِيمَتَهُ وَ مَا فِى نَفْسِهِ وَ إِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ فَاحْمَدِ اللَّهَ وَ إِنِ ابْتُلِيَ فَاعْضُدْهُ وَ تَمَحَّلْ لَهُ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: برادر مسلمانت را دوست بدار، و آنچه براى خود مى پسندى براى او بپسند، و آنچه را براى خود نمى پسندى براى برادرت مپسند، اگر نيازمند شدى از او بخواه ، اگر از تو چيزى خواست به او بده ، در كار خير او را در انتظار قرار نده (با تأ خيرت ناراحتش نكن) و او هم تو را در انتظار قرار ندهد. همواره پشتيبان او باش كه او نيز پشتيبان توست ، چون غايب شد (به سفر رفت) در غيابش او را حفظ كن ، و اگر برگشت به ديدن او برو، او را تجليل و احترام كن ، زيرا كه او از توست و تو از اويى ، اگر سرزنشت نمود از او دورى مكن تا اينكه ناراحتى او را از درون جانش بر طرف سازى ، و اگر او به خيرى رسيد خدا را سپاس بگو، و اگر بلايى به او رسيد كمكش كن و براى او محلت بگير.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله أَنْسَكُ النَّاسِ نُسُكاً أَنْصَحُهُمْ حُبّاً وَ أَسْلَمُهُمْ قَلْباً لِجَمِيعِ الْمُسْلِمِينَ

امام صادقعليه‌السلام از پدران بزرگوارش از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: عابدترين مردم كسى است كه نسبت به همه مردم خيرخواه تر و پاكدلتر باشد.

عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِيكَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا مَحْمِلًا

علىعليه‌السلام فرمود: هيچ گاه به سخنى كه از دهان برادرت بيرون مى آيد گمان بد مبر، در حالى كه مى توانى توجيه خوبى برايش پيدا كنى

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ كَرَمُ الْمُؤْمِنِ صَلَاتُهُ وَ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً

امام باقرعليه‌السلام فرمود: شرافت مؤمن به نماز و شب زنده داريش ‍ مى باشد، و شما به مردم سخن نيكو بگوئيد.

عَنْهُ قَالَ عَلَيْكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ لَا يُضْمِرَنَّ أَحَدُكُمْ لِأَخِيهِ أَمْراً لَا يُحِبُّهُ لِنَفْسِهِ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يُضْمِرُ لِأَخِيهِ أَمْراً لَا يُحِبُّهُ لِنَفْسِهِ إِلَّا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكَ سَبَباً لِلنِّفَاقِ فِى قَلْبِهِ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: پرهيزگارى پيشه كنيد، و هيچ يك از شما آنچه را براى خود دوست نمى دارد براى برادر مسلمانش در دل نپروراند، زيرا هر بنده اى در درون جانش براى برادر مسلمانش آنچه را كه خود نمى پسندد بپروراند، خداوند نيز آن را سبب نفاق در دل برادرش قرار دهد.

جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله وَ هُوَ يُرِيدُ بَعْضَ غَزَوَاتِهِ فَأَخَذَ بِمِقْوَدِ رَاحِلَتِهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِى شَيْئاً أَدْخُلْ بِهِ الْجَنَّةَ فَقَالَ مَا أَحْبَبْتَ أَنْ يَأْتِيَهُ النَّاسُ إِلَيْكَ فَأْتِهِ إِلَيْهِمْ وَ مَا كَرِهْتَ أَنْ يَأْتِيَهُ النَّاسُ إِلَيْكَ فَلَا تَأْتِهِ إِلَيْهِمْ خَلِّ سَبِيلَ الرَّاحِلَةِ

عربى خدمت پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله رسيد در حالى كه آن حضرت قصد داشت به يكى از غزوات برود، آن مرد افسار مركب ايشان را گرفت و گفت : اى رسول خدا! به من عملى بياموز تا موجب بهشت رفتنم شود، فرمود: هر گونه دوست دارى مردم با تو رفتار كنند با آنان رفتار كن ، و هر چه را براى خودت ناخوش دارى براى مردم مپسند، اينك راه مركب را باز كن

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَرَّ النَّبِيُّصلى‌الله‌عليه‌وآله بِقَوْمٍ يَرْفَعُونَ حَجَراً فَقَالَ مَا يَدْعُوكُمْ إِلَى هَذَا فَقَالُوا لِنَعْرِفَ أَشَدَّنَا وَ أَقْوَانَا فَقَالَ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَشَدِّكُمْ وَ أَقْوَاكُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ هُوَ الَّذِى إِذَا رَضِيَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِى بَاطِلٍ وَ إِذَا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ يَتَعَاطَ مَا لَيْسَ لَهُ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پيامبر خداصلى‌الله‌عليه‌وآله بر گروهى از مردم گذشت كه (جهت زور آزمايى) سنگى را بلند مى كردند، حضرت از آنان پرسيد: اين چه كارى است ؟ گفتند: بدين وسيله نيرومندترينمان را مى شناسيم ، فرمود: آيا نمى خواهيد زورمندترين و برومندترينتان را به شما معرفى كنم ؟ عرض كردند: آرى ، فرمود: تواناترين و قوى ترين انسان كسى است كه وقتى خوشنود است ، خرسنديش او را به گناه و باطلى نكشاند، و چون خشمگين شد، خشمش او را از حق باز ندارد، و چون توانمند شد به هر چه مباح و سزاوار نباشد دست نيالايد.

كَتَبَ أَبُو ذَرٍّ إِلَى سَلْمَانَ رَحِمَهُمَا اللَّهُ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّكَ لَنْ تَنَالَ مَا تُرِيدُ إِلَّا بِتَرْكِ مَا تَشْتَهِى وَ لَنْ تَبْلُغَ مَا تَأْمُرُ إِلَّا بِالصَّبْرِ عَلَى مَا تَكْرَهُ فَلْيَكُنْ قَوْلُكَ ذِكْراً وَ نَظَرُكَ عِبَراً وَ صَمْتُكَ تَفَكُّراً وَ اعْلَمْ أَنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ عَجْزاً مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا وَ تَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الْأَمَانِيَّ وَ أَنَّ أَكْيَسَ النَّاسِ كَيْساً مَنْ دَانَ نَفْسَهُ لِلَّهِ وَ عَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ

ابوذر غفارى براى سلمان نوشت : تو به تمام آنچه كه در نظر دارى نخواهى رسيد مگر اينكه از تمايلات خود دست بردارى ، و به خواسته هايت نرسى مگر با صبر و شكيبايى در مقابل زشتيها، اينك بايد سخن تو ذكر خدا باشد، و نگاهت عبرت انگيز، و سكوتت تفكر، و بدان ضعيف ترين افراد كسانى هستند كه از هواى نفس پيروى كنند، و از خدا طلب آرزوهاى بزرگ كنند، و زيرك ترين مردم كسى است كه خود را براى خدا خاضع كند، و كارهايش را براى آخرت انجام دهد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله مَنْ رَدَّ عَنْ قَوْمٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ عَادِيَةَ مَاءٍ أَوْ نَارٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: هر كس مسلمانان را از سيلى يا آتشى نجات دهد بهشت جايگاه اوست

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بَقَاءَ الْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ جَعَلَ الْمَالَ عِنْدَ مَنْ يُؤَدِّى الْحَقَّ مِنْهُ وَ يَصْنَعُ فِيهِ الْخَيْرَ وَ إِذَا أَرَادَ فَنَاءَ الْإِسْلَامِ وَ الْمُسْلِمِينَ جَعَلَ الْمَالَ عِنْدَ مَنْ لَا يُؤَدِّى الْحَقَّ مِنْهُ وَ لَا يَصْنَعُ فِيهِ الْمَعْرُوفَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: چون اراده خداوند به بقاء اسلام و مسلمين تعلق گيرد، مال را نزد كسانى قرار مى دهد كه حق آن را ادا مى كنند و آن را در راه خير مصرف مى نمايند، و چون اراده اش بر تضعيف اسلام و مسلمين قرار گيرد، مال را نزد كسانى قرار مى دهد كه حقش را بجا نمى آورند و آن را در راه خير مصرف نمى كنند.

عَنْهُ قَالَ إِنَّ الْجَارَ كَالنَّفْسِ غَيْرَ مُضَارٍّ وَ لَا آثِمٍ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: پناهنده انسان مانند خود انسان است ، نه ضررى رواست و نه اذيّتى

سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام عَنْ طَعَامِ الْأَسِيرِ فَقَالَ طَعَامُ الْأَسِيرِ عَلَى آسِرِهِ وَ إِنْ كَانَ يُرَادُ قَتْلُهُ مِنَ الْغَدِ فَإِنَّهُ يَنْبَغِى أَنْ يُطْعَمَ وَ يُسْقَى وَ يُظَلَّلَ وَ يُرْفَقَ بِهِ مِنْ كَافِرٍ أَوْ غَيْرِهِ

از امام صادقعليه‌السلام در مورد غذا دادن به اسير سؤ ال شد، ايشان فرمود: غذاى اسير به عهده اسيركننده اوست ، و اگر بخواهد كه صبحگاهان او را بكشد، بايد غذا و آب او را بدهد، و برايش سايه بان تهيّه كند، و به او مهربانى نمايد، چه آن اسير كافر باشد يا غير كافر.

عَنْهُ قَالَ لِأَصْحَابِهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً مُتَحَابِّينَ فِى اللَّهِ مُوَاصِلِينَ مُتَرَاحِمِينَ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاكَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْيُوهُ

امام صادقعليه‌السلام به اصحاب خود فرمود: پرهيزگار باشيد و با هم برادرى نيكو باشيد، در راه خدا با يك ديگر دوستى كنيد، و پيوستگى داشته باشيد، و به يك ديگر مهر ورزيد، به ديدار و ملاقات يك ديگر رويد، و در مورد (ولايت) ما سخن بگوييد، و آن را زنده نگهداريد.

عَنْهُ قَالَ لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَوَاصِلِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَرَاحِمِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَزَاوِرِينَ فِينَا لَيْسَ مِنَّا غَيْرُ الْمُتَبَاذِلِينَ فِينَا

امام صادقعليه‌السلام فرمود: از ما نيست كسى كه به خاطر ما پيوستگى (با ديگران) نداشته باشد، از ما نيست هر كه به خاطر ما مهرورزى نكند، از ما نيست كسى كه به خاطر ما به ملاقات (برادرانش) نرود، از ما نيست آنكه به خاطر ما بذل و بخشش نكند.

فصل بيست و پنجم : در انفاق كردن

الفصل الخامس و العشرون فى الا نفاق

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله لَمْ نُبْعَثْ لِجَمْعِ الْمَالِ وَ لَكِنْ بَعَثَنَا لِإِنْفَاقِهِ

امام صادقعليه‌السلام از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله نقل كند كه فرمود: خداوند ما را براى جمع كردن مال مبعوث نفرمود، بلكه براى انفاق آن مبعوث كرد.

عَنْهُ قَالَ أَنْفِقْ بِالْخَلَفِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُنْفِقْ فِى طَاعَةِ اللَّهِ ابْتُلِيَ بِأَنْ يُنْفِقَ فِى مَعْصِيَةِ اللَّهِ وَ اعْلَمْ أَنَّ مَنْ لَمْ يَمْشِ فِى حَاجَةِ وَلِيِّ اللَّهِ ابْتُلِيَ بِأَنْ يَمْشِيَ فِى حَاجَةِ عَدُوِّ اللَّهِ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: انفاق كن و به پاداشى كه (بعدا به تو مى رسد) يقين داشته باش ، و بدان هر كه در راه طاعت خدا انفاق نكند، مبتلى به انفاق كردن در راه معصيت خدا شود، و هر كه به دنبال بر آوردن احتياج دوست خدا نرود ناگزير مى شود كه به دنبال بر آوردن حاجت دشمن خدا رود.

عَنْهُ قَالَ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ عَلَى بِلَالٍ وَ عِنْدَهُ كُرٌّ مِنْ تَمْرٍ فَقَالَ يَا بِلَالُ أَمِنْتَ أَنْ تُصْبِحَ بِهَا فِى نَارِ جَهَنَّمَ أَنْفِقْ يَا بِلَالُ وَ لَا تَخَفْ مِنْ ذِي الْعَرْشِ إِقْتَاراً

امام صادقعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله از كنار بلال عبور كردند در حالى كه نزد او مقدارى خرما بود، فرمود: اى بلال ! اطمينان دارى كه به وسيله اين خرما به جهنم نمى روى ؟

انفاق كن اى بلال و از خداوند به خاطر فقر وحشت نداشته باش

عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ إِنَّ مِنْ صَلَاحِ الدِّينِ وَ صَلَاحِ أَهْلِ الدِّينِ وَ قَالَ الاْخَرُ إِنَّ مِنْ صَلَاحِ الْإِسْلَامِ وَ صَلَاحِ أَهْلِ الْإِسْلَامِ أَنْ تَصِيرَ الْأَمْوَالُ إِلَى مَنْ يُؤَدِّى فِيهَا الْحُقُوقَ وَ يَصْطَنِعُ فِيهَا الْمَعْرُوفَ وَ إِنَّ مِنْ فَسَادِ الدِّينِ وَ فَسَادِ أَهْلِ الدِّينِ أَنْ تَصِيرَ الْأَمْوَالُ إِلَى مَنْ لَا يُؤَدِّى فِيهَا الْحَقَّ وَ لَا يَصْطَنِعُ فِيهَا الْمَعْرُوفَ عَنْهُ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مِنْ بَقَاءِ الْإِسْلَامِ وَ بَقَاءِ الْمُسْلِمِينَ وَ إِنَّ مِنْ فَنَاءِ الْإِسْلَامِ وَ فَنَاءِ الْمُسْلِمِين

امام باقرعليه‌السلام فرمود: مصلحت دين و اهل دين به عبارت ديگر: مصلحت اسلام و مسلمين اين است كه اموال در دست افرادى قرار گيرد كه حقوق آن را ادا كنند، و با آن كارهاى نيك انجام دهد، و از مفسده دين و اهل دين اين كه اموال در دست كسى قرار گيرد كه حقوق آن را نمى پردازد و آن را در راه نيك مصرف نمى كند.

عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً لَمْ يَسْلُبْهُ إِيَّاهَا مَا اسْتَقَامَ حَتَّى يَتَغَيَّرَ عَنْ طَاعَةِ اللَّهِ فَإِذَا تَغَيَّرَ عَنْ طَاعَةِ اللَّهِ تَغَيَّرَ اللَّهُ لَهُ عِنْدَ ذَلِكَ

امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداوند هر گاه بر بنده اى نعمت دهد، مادامى كه در طاعت خدا استوار باشد، آن را از او نمى گيرد، مگر اينكه از طاعت خدا رويگردان شود، پس هر گاه از طاعت خدا رويگرداند، خداوند نيز نعمت را بر مى گرداند.

عَنِ الْبَاقِرِعليه‌السلام قَالَ أَيُّمَا رَجُلٍ مِنْكُمْ رَأَى فِى نَفْسِهِ وَ وَلَدِهِ أَوْ مَالِهِ وَ أَهْلِهِ غَيْراً فَلْيَسْتَعِنْ رَبَّهُ وَ يَسْتَغْفِرْهُ ثُمَّ قَالَ الْبَاقِرُعليه‌السلام وَ أَنَا أَضْمَنُ لَهُ إِذَا هُوَ فَعَلَ ذَلِكَ وَ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُعِينَهُ وَ يَرْجِعَ لَهُ مَا أَحَبَّ

امام باقرعليه‌السلام فرمود: هر مردى از شما در خود يا فرزندان يا مال و فاميلش تغييرى (در نعمتهايى كه به او داده شده) مشاهده كرد، بايد از خدا يارى بخواهد و از او طلب آمرزش نمايد. سپس فرمود: من او را ضمانت مى كنم كه اگر اين كار را بكند؛ خداوند به او كمك كند و هر چه بخواهد به او برسد.