شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

دولت کریمه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

این کتاب در موسسه الحسنین علیهما السلام تصحیح و مقابله شده است.

بوده و بر اثر تكامل عقل و تهذيب نفس، هيچ گاه گرايش به قضاوت به نفع ظالم در آنان پيدا نمى شود.

آنان خود را در حضور خداوند متعال و در محضر حضرت بقيّة اللَّه الأعظم ارواحنا فداه مى بينند و به همين جهت حكم حق را همان گونه كه لازم است صادر مى نمايند. جالب توجّه است كه در آن زمان بر اساس تكامل عقل ها مردم نيز آماده اجراى حكم عادلانه و پذيراى آن مى باشند. و اين لازمه حكومت عدل الهى حضرت ولىّ عصر عجّل اللَّه تعالى له الفرج مى باشد.

در آن زمان قاضيان بر اساس برخوردارى از دو خصلت: ۱ - خودسازى ۲ - امدادهاى غيبى، با اجراى حكم صحيح، آتش فتنه را خاموش ساخته و با حكم عدل و داد، به ظلم و بى داد افراد پايان مى بخشند و به اين گونه، ظلم و ستم را ريشه كن ساخته و بنيان عدالت را استوار مى سازند.

جالب توجّه است كه يكى از موارد آشكار ظلم و ستم كه در روزگار رهايى ريشه كن مى شود، قضاوت هاى ظالمانه اى است كه قضاوت كنندگان بر اساس غرض هاى شخصى انجام مى دهند.

بديهى است اگر قاضى خودساخته نباشد و خود را در محضر خدا نبيند، حكمى كه صادر مى نمايد نه تنها درخت ظلم و ستم را ريشه كن نمى سازد؛ بلكه آن را آبيارى نموده و تنومند مى سازد. داستانى را كه مى آوريم نمونه اى از آن هاست:

«مردى لاشه سگ خويش را در قبرستان مسلمين مدفون ساخت. مردمان برآغاليدند، وى را بگرفتند سخت بكوفتند و نيمه جان به قاضى بردند.

قاضى به جهت سابقه عداوتى كه با او داشت، نشاندنِ آتش فتنه را به سوختن او فرمان داد. مرد الحاح كرد كه: مرا سخنى مانده است، اگر قاضى اجازت فرمايد بگويم. قاضى رخصت داد.

گناهكار گفت: چون اجل سگ برسيد امرى عجيب پديد گشت. يعنى به

ناگاه مُهر زبانِ حيوانِ صامت بشكست و مانند ما آدميان به سخن درآمد، مرا به نام خواند و وصيّت كرد كه بدره اى زر از نياكان به ميراث دارم و در زير فلان سنگ به صحرا نهفته ام. تا نفسى از من باقى است سبك بدآن جا شو، سنگ بردار و مرده ريگ برگير و آن گاه كه وداعِ اين دار فانى گويم جسد مرا به جوار صلحا به خاك سپار و يك نيمه از زر نزد يكى از قضات اسلام بَر، تا در تخفيف عقوبات من به امور حسبيّه صرف كند و مرا به دعاهاى خير ياد فرمايد.

من چون خارقه سخن گفتن سگ بديدم، بر راستى گفته او اعتماد كردم. در ساعت بشتافتم و زر به نشان بيافتم و اكنون آن بدره بر جاى است...

قاضى به طمع نيمه ديگر زر گفت: سبحان اللَّه! اين حيوان بى شبهه از احفاد سگ اصحاب كهف بوده است و البتّه از دفن چون او شريف نسبى در گورستان مسلمانان بر تو حرجى نيست. آن مرحوم ديگر بار چه گفت؟»(۱)

آنچه را نقل كرديم يك داستان است كه نشان دهنده قضاوت كسى است كه خود را نساخته و در هنگام قضاوت خود را در محضر خدا نمى بيند و به خاطر گرفتن رشوه حكم مى كند.

پس بايد همان گونه كه گفتيم يك آگاهى وسيع و علم فراگير وجود داشته باشد كه نگذارد ظلم و ستم با پوشش سوگندِ دروغ در جهان ادامه يابد.

در اينجا نياز به امداد غيبى و نيروى معنوى احساس مى شود كه بتواند هر چيزى را كه باعث ادامه ظلم و ستم مى باشد - اگرچه بيّنه دروغين و يمينِ كاذب باشد - برطرف نموده و هر سدّى را كه پشتوانه ظلم و ستم مى باشد، بشكند.

اگر آنچه ممكن است دستاويز ستمگران قرار گيرد از ميان برداشته نشود، چه فرقى ميان دوران تيره غيبت و عصر درخشان ظهور خواهد بود؟! و چگونه مى توان آن روزگار را، دوران حكومت عدل و عدالت و نابودى ستم و ستمگران دانست؟!

____________________

۱. دوازده هزار مثَل فارسى: ۶۰.

قضاوت بر اساس ظنّ و گمان

علم و آگاهى و آمادگى مردم براى اجراى عدالت در آن زمان چنان افزايش مى يابد كه هيچ گاه حكمى بر اساس ظنّ و پندار و فهم شخصى افراد صادر نمى شود؛ زيرا اطمينان نمودن به ظنّ و گمان با حكومت عادلانه سازگار نيست.

حكومت در صورتى حكومتِ عدل و داد است كه بر اساس علمى كه مطابق با واقع است، رفتار نمايد؛ و گرنه چگونه مى توان حكمى را بر مبناى ظنّ - كه خلاف آن محتمل است - حكم واقعى و عادلانه دانست؟

بنابراين، در آن زمان چون حكومت كاملاً عادلانه است هر گونه قضاوتى در آن عصر و دوران بر مبناى عدالت مى باشد و اقتضاى عدالت آن است كه حكم، مطابق با واقع و بر اساس علم و يقين باشد نه ظنّ و گمان.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام مى فرمايند:

«ليس من العدل، القضاء على الثّقة بالظّنّ ».(۱)

حكم و قضاوت بر اساس اطمينان به ظنّ و گمان، از عدالت نيست.

رشد فكرى و علمى در آن زمان آنچنان وسيع و گسترده است كه هيچ گاه قضاوتى صادر نمى شود مگر بر اساس علم و آگاهى؛ زيرا اين، لازمه حكومت عادلانه است.

از روايات نيز استفاده مى شود كه قضاوت بر اساس بيّنه و يمين، در بعضى از موارد نه تنها عدالت را به ارمغان نمى آورد، بلكه به وسيله آن حقّ افراد پايمال مى گردد. براى روشن شدن مطلب به اين روايت توجّه كنيد:

رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمودند:

____________________

۱. نهج البلاغة، قصار الحكم ۲۱۱ ص ۱۱۸۴.

«إنّما أقضي بينكم بالبيّنات والأيمان وبعضكم أَلْحن بحجّته من بعض، فأيّما رجل قطعت له من مال أخيه شيئاً يعلم أنّه ليس له، فإنّما أقطع له قطعة من النّار ».(۱)

همانا من ميان شما با بيّنه ها و سوگندها قضاوت مى نمايم و بعضى از شما بيشتر از بعض ديگرى قدرت در اقامه دليل خود دارد، (به خاطر بيان بهتر به خوبى مى تواند گفتار خود را مستدلّ نمايد).

پس هر كس كه من از مال برادرش (بر اساس بيّنه و يمين) به او چيزى دادم كه او خود مى داند كه آن مال او نيست، من (در واقع) قطعه اى از آتش را به او داده ام.

اين روايت ظاهر است در اين كه بيّنه و يمين نمى تواند هميشه مطابق با واقع و حقيقت باشد. بنابراين در مواردى كه اين گونه نيست عدالت واقعى اجراء نشده و بر اساس حكم ظاهرى عمل شده است.

فراست و زيركى در قضاوت

قاضى بايد حتّى در زمان غيبت امام عصر عجّل اللَّه تعالى فرجه علاوه بر علم به مسايل قضايى و عدالت، از فراست و زيركى در قضاوت نيز برخوردار باشد تا بتواند به وسيله آن از بيّنه غير واقعى و يمين كاذب جلوگيرى كند و اين حقيقتى است كه متأسّفانه از زمان هاى دور رعايت نشده است. قاضى بايد از قضاوت هاى حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام درس بياموزد و بداند كه گاهى با زيركى و فراست مى تواند از واقعيّت جريان آگاه شود، بدون اين كه نوبت به شاهد و سوگند برسد.

قاضى در صورتى از بيّنه و قسم مى تواند كمك بگيرد كه در بن بست قرار گرفته باشد و راهى براى به دست آوردن واقعيّت نداشته باشد.

____________________

۱. مستدرك الوسائل: ۱۷/۳۶۶.

قضات، قضاوت را از اميرالمؤمنينعليه‌السلام بياموزند

به همين جهت حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام شريح قاضى را كه بدون تحقيق پس از سوگند منكرين به نفع آنان قضاوت نموده بود، سرزنش كردند و فرمودند:

«يا شريح؛ هيهات! هكذا تحكم في مثل هذا ؟!»(۱)

هيهات اى شريح! در مثل اين مورد، اين گونه حكم مى كنى؟!

اين روايت را مرحوم علاّمه مجلسى در «بحار الأنوار جلد ۱۴» و با اندك تفاوتى در جلد ۴۰ نقل كرده است:

روزى حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام وارد مسجد شدند، ديدند نوجوانى گريه مى كند و افرادى اطراف او بودند.

اميرالمؤمنينعليه‌السلام از حال او سؤال كردند. او گفت: شريح در جريانى به گونه اى قضاوت كرد كه در آن به من انصاف نداد!

حضرت فرمودند: جريان تو چيست؟

نوجوان گفت: اين ها - و به افرادى كه نزد او بودند اشاره كرد - با پدرم براى مسافرت از شهر خارج شدند، آن ها از مسافرت برگشتند و پدرم بازنگشت. از آنان از حال پدرم پرسيدم. گفتند: او مُرد. گفتم: مالى كه همراه او بود چه شد؟ گفتند: ما از مال او خبر نداريم.

شريح به آن ها گفت: قسم ياد كنيد كه از ثروت او بى خبر هستيد. آن ها سوگند ياد كردند و شريح به من گفت از تعرّض به آن ها دست بردارم.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام به قنبر فرمودند: مردم را جمع نما و شرطة الخميس(۲) را حاضر كن.

____________________

۱. بحار الأنوار: ۱۴/۱۱.

۲. خميس» به معناى جنگ و «شرطة الخميس» به افراد خاصّى مى گفتند كه اصبغ بن نباتة يكى از آن ها بود. از او پرسيدند: چرا به شما «شرطة الخميس» مى گويند؟ گفت: ما با اميرالمؤمنينعليه‌السلام شرط كرديم كه در پيشاپيش لشكر بجنگيم تا كشته شويم و آن حضرت براى ما فتح و پيروزى را وعده دادند. (بحار الأنوار: ۱۴/۱۱)

آن گاه حضرت نشستند و آن چند را فرا خواندند و نوجوان با آنان بود.

سپس حضرت از آنچه گفته بود سؤال كردند و او ادّعاى خود را دوباره بيان كرد و گريه مى نمود و مى گفت: اى اميرالمؤمنين؛ به خدا سوگند من آن ها را درباره مرگ پدرم متّهم مى دانم؛ چرا كه قطعاً آنان حيله ورزيدند تا او را با خود از شهر خارج ساخته و در مال او طمع نمودند.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام از آن ها سؤال كردند. آن ها همان گونه كه به شريح گفته بودند بيان كردند: آن مرد فوت نمود و ما از ثروت او بى خبريم.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام به صورت هاى آنان نگاه كردند سپس فرمودند: چه گمان مى كنيد؟! آيا مى پنداريد من نمى دانم با پدر اين جوان چه نموديد؟ اگر اين گونه باشد من داراى علمى اندك هستم!

سپس دستور فرمودند آن ها را در مسجد متفرّق نموده و هر يك را به طرف يكى از پايه هاى مسجد بردند. سپس آن حضرت كاتب خود را كه در آن روز عبيداللَّه بن ابى رافع بود فرا خواندند و به او فرمودند: بنشين.

سپس يكى از چند نفر را صدا زدند و فرمودند: مرا خبر ده و صدايت را بلند مكن: در چه تاريخى از منزل هاى خود خارج شديد و پدر اين نوجوان با شما بود؟

گفت: در فلان روز.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام به ابن ابى رافع فرمودند: بنويس. سپس فرمودند: در چه ماهى بود؟ او ماه فوت را تعيين كرد.

حضرت فرمود: بنويس. سپس فرمودند: در كدام سال؟ او سال فوت را بيان كرد و عبيداللَّه بن ابى رافع نوشت.

فرمود: به چه مرضى فوت نمود؟ او نام مرض را گفت.

فرمود: در چه مكانى مُرد؟ او مكان فوت را معيّن كرد.

فرمود: چه كسى او را غسل داد و چه كسى او را كفن نمود؟ گفت: فلانى.

فرمود: با چه چيزى او را كفن نموديد؟ او كفن را تعيين كرد.

فرمود: چه كسى بر او نماز خواند؟ گفت: فلانى.

فرمود: چه كسى او را وارد قبر ساخت؟ او نام وى را بيان كرد و عبيداللَّه بن ابى رافع همه اين ها را مى نوشت. وقتى كه اقرار او تا دفن كردن مرد تمام شد حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام تكبير گفتند. تكبيرى كه اهل مسجد همه شنيدند. آن گاه دستور فرمودند: مرد را به جاى خودش ببريد.

سپس يكى ديگر از افراد را فرا خواندند و نزديك خود نشاندند، سپس هر چه از فرد اوّل سؤال كرده بود از او سؤال نمود و جواب او به تمام آن ها مخالف با جواب فرد اوّل بود. و عبيداللَّه بن ابى رافع تمام آن ها را مى نوشت. آن گاه كه از سؤال فارغ شدند تكبيرى گفتند كه همه اهل مسجد شنيدند.

سپس فرمودند: دو نفر را از مسجد خارج ساخته و به طرف زندان ببرند و در درب زندان نگه دارند.

سپس شخص سوّم را فرا خواندند و آنچه از دو نفر سؤال نموده بودند، از او سؤال كردند و او برخلاف آن دو پاسخ داد و حرف هاى او را يادداشت كردند. سپس تكبير گفتند و دستور دادند او را به نزد دو رفيقش ببرند، و فرد چهارم را فرا خواندند.

او در گفتار مضطرب شده به لكنت افتاد. حضرت او را موعظه نموده و ترساندند. مرد اعتراف كرد كه او و دوستانش آن شخص را كشته اند و مال او را گرفته و در فلان مكان در نزديك كوفه دفن نموده اند. حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام دستور دادند او را به طرف زندان ببرند و يكى ديگر از آن ها را بياورند و به او فرمودند: آيا گمان مى كنى كه آن مرد خودش مرده در حالى كه قطعاً تو او را كشته اى؟ رفتار خود را درست بيان كن و گرنه تو را سخت در قيد و بند مى نمايم؛ زيرا حقيقت جريان شماها روشن شد.

در اين هنگام او به كشتن آن شخص اعتراف كرد همان گونه كه رفيقش اعتراف نموده بود سپس بقيّه را فرا خواندند و آن ها نيز اعتراف به كشتن او نمودند و از آنچه كردند اظهار پشيمانى نمودند و همگى اعتراف به كشتن آن مرد و گرفتن اموال او كردند.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام دستور دادند كسى با آن ها به مكانى كه مال او را دفن نموده اند برود.

آن ها مال را درآورده و تسليم نوجوان فرزند مقتول نمودند. سپس حضرت به نوجوان فرمودند: درباره اينها چه تصميمى دارى؟ دانستى كه آن ها با پدرت چه رفتارى كرده اند؟

نوجوان گفت: مى خواهم قضاوت ميان من و آن ها نزد خداوند بزرگ باشد و در اين دنيا از خون آن ها گذشتم.

حضرت اميرالمؤمنينعليه‌السلام حدّ قتل را بر آنان جارى نكرد و سخت آنان را عقوبت كرد.

شريح به آن حضرت گفت: يا اميرالمؤمنين؛ چگونه اين طور حكم كرديد؟!

حضرت به او فرمودند:

داود بر چند كودك كه بازى مى كردند عبور نمود، آن ها يكى از كودكان را به نام «مات الدين» (دين مرده است) صدا مى زدند و او به آن ها جواب مى داد.

داود به آن ها نزديك شد و به آن كودك گفت: اسم تو چيست؟

گفت: اسمم «مات الدين» است.

داود به او فرمود: چه كسى تو را به اين اسم ناميده است؟

گفت: مادرم.

داود گفت: مادرت كجاست؟

گفت: در منزل خود.

داود گفت: با من تا نزد مادرت بيا. پس با داود به نزدش رفت

و به مادرش گفت: از خانه بيرون بيا.

او خارج شد و داود به او گفت: اى كنيز خدا؛ اسم اين فرزندت چيست؟

زن گفت: اسمش «مات الدين» است.

داود به آن زن گفت: چه كسى او را به اين اسم ناميده است؟!

زن گفت: پدرش.

داود گفت: چرا او را به اين نام ناميده است؟!

زن گفت: او براى مسافرتى كه داشت از منزل خارج شد و عدّه اى با او بودند و من به اين پسر حامله بودم. آن عدّه از سفر برگشتند ولى همسرم بازنگشت. از آن ها درباره او سؤال كردم. گفتند: او مُرد. از مال او از آنان سؤال كردم. آن ها گفتند: او مالى به جاى نگذاشت.

گفتم: او شما را به سفارشى وصيّت نكرد؟

گفتند: او گمان مى كرد تو حامله هستى. گفت: فرزندت را چه دختر باشد و چه پسر «مات الدين» بگذار. پس فرزند را به آن نام كه او وصيّت كرده نام گذاردم و خلاف آن را دوست ندارم.

داود گفت: آيا آن گروه را مى شناسى؟

زن گفت: آرى.

داود گفت: نزد آنان برو و آنان را از منزل هاى شان خارج كن و بياور.

آن ها چون نزد داود حاضر شدند در ميان آنان اين گونه حكومت كرد. پس خون آن مرد را بر آن ها ثابت كرد و مال را از آنان گرفت. سپس به زن فرمود: اى كنيز خدا؛ فرزندت را «عاش الدين» (دين زنده است) نام بگذار.(۱)

از اين روايت استفاده مى شود كه تكيه كردن شريح به سوگند منكرين كارى اشتباه بوده است و سوگند و يمين آنان، سبب قضاوتِ ناحقِّ او شده است.

____________________

۱. بحار الأنوار: ۴۰/۲۵۹.

حضرت داود و حضرت سليمانعليهما‌السلام

در عصر استقرار حكومت عدل الهى، قضاوت با امدادهاى غيبى همراه خواهد بود؛ تا كسى نتواند با بيّنه دروغين و يا سوگندى كه واقعيّت ندارد، چهره حقيقت به خود گرفته و به ديگرى ظلم و ستم نمايد.

بر اين اساس حضرت بقيّة اللَّه الأعظم ارواحنا فداه در قضاوت هاى خود نياز به هيچ گونه شاهد و بيّنه اى ندارند و آن حضرت نيز همانند حضرت داود بر طبق علم خود عمل مى نمايند.

قبل از آن كه رواياتى را در اين باره نقل كنيم، به بيان نكته اى درباره حضرت داود و سليمانعليهما‌السلام مى پردازيم:

در ميان پيامبران الهى، برخى مانند حضرت داود و حضرت سليمانعليهما‌السلام داراى صفات ممتازى بودند. اين حقيقتى است كه قرآن كريم آن را بيان مى كند. خداوند در سوره «نمل» درباره آن ها مى فرمايد:

( وَلَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَسُلَيْمانَ عِلْماً وَقالَا الْحَمْدُ للَّهِِ الَّذى فَضَّلَنا عَلى كَثيرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُؤْمِنينَ ) .(۱)

و هر آينه قطعاً داود و سليمان را دانشى داديم و آن دو گفتند: ستايش مخصوص خدايى است كه ما را بر بسيارى از بندگان مؤمن خود برترى داد.

و در سوره «انبياء» درباره آن دو بزرگوار مى فرمايد:

( وَكُلاًّ آتَيْناهُ حُكْماً وَعِلْماً ) .(۲)

و هر يك را حكم و علم داديم.

و در سوره «ص» درباره حضرت داودعليه‌السلام مى فرمايد:

____________________

۱. سوره نمل، آيه ۱۵.

۲. سوره انبياء، آيه ۷۹.

( يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَليفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ ...) .(۱)

اى داود؛ ما تو را جانشين در زمين قرار داديم، پس ميان مردم به حق حكم نما.

بر اساس تفضّل و عنايتى كه خداوند به حضرت داود و حضرت سليمان نموده، از جرياناتى آگاه مى شدند كه ديگران از آن اطّلاعى نداشتند. بر همين اساس، قضاوت و حكومت آنان به گونه اى بوده كه از ويژگى هاى خاصّى برخوردار بوده است. به اين جهت آن بزرگواران در قضاوت هاى خود نيازى به بيّنه و شاهد نداشتند.

بحث روايى

بعضى معتقدند كه قضاوت حضرت داود بر اساس واقع و بدون رجوع به بيّنه فقط در يك يا چند مورد واقع شده است.

با دقّت در اين روايات استفاده مى شود كه قضاوت حضرت داود به مقتضاى واقع - نه بر اساس بيّنه - محدود به يك مورد نبوده است؛ زيرا آنچه كه باعث اختلاف افراد و رجوع به حضرت داود شده يك چيز نبوده است. براى توضيح مطلب در اين روايات دقّت كنيد:

از امام صادقعليه‌السلام روايت شده است كه فرمودند:

حضرت داودعليه‌السلام به خداوند عرض كرد: خداوندا؛ حقّ را آن گونه كه نزد تست به من بنمايان تا من به آن قضاوت نمايم.

خداوند به او وحى فرمود: تو طاقت چنين كارى را ندارى!

حضرت داود اصرار نمود تا خداوند خواسته او را انجام داد.

مردى نزد او آمد كه كمك مى خواست و از مرد ديگرى شكايت مى كرد و مى گفت: اين شخص مال مرا گرفته است. خداوند جليل به حضرت

____________________

۱. سوره ص، آيه ۲۶.

داود وحى نمود: فردى كه خواستار كمك مى باشد، پدر ديگرى را كشته و مال او را گرفته است.

حضرت داود امر كرد آن را كه كمك مى خواست كشتند و مال او را به فرد ديگر دادند.

مردم از اين جريان شگفت زده شدند و آن را به يكديگر مى گفتند تا جريان به حضرت داود رسيد و از اين كار گرفته خاطر شد.

پس از خداوند خواست علم به حقايق امور را از او بگيرد و خداوند چنين نمود و سپس به او وحى كرد: ميان مردم با بيّنه ها حكم نموده و علاوه بر آن از آنان بخواه كه به نام من سوگند ياد كنند.(۱)

اين روايت را علاّمه مجلسى از محمّد بن يحيى، از احمد بن محمّد، از حسين بن سعيد، از فضالة بن ايّوب، از ابان بن عثمان، از كسى كه به او خبر داده، روايت نموده است و همان طور كه مى بينيد ابان بن عثمان سند روايت را ناتمام نقل كرده، گذشته از اين، او خود نزد برخى از بزرگان مانند علاّمه حلّى مورد قبول نيست.

در اين روايت، مورد اختلاف مال و ثروت بيان شده است، در روايت ديگر فرد شكايت شده ادّعاى شاكى را قبول داشته و شاكى معتقد بوده است كه جوانى بدون اجازه او وارد باغ او شده و درختان انگور او را خراب كرده و جوان نيز اين شكايت را قبول داشته. حضرت داود بر اساس حكم واقع به نفع جوان حكم مى كند و باغ را به جوان تحويل مى دهد...(۲)

و در روايت ديگر كه در آن تصريح شده حضرت داود يك بار بر اساس حكم واقع قضاوت كرده است - نه بر اساس بيّنه - اختلاف درباره مالكيّت گاو بوده است و هر يك از دو نفر براى خود بيّنه اقامه نموده بودند...(۳)

____________________

۱. بحار الأنوار: ۱۰/۱۴، و شبيه آن در وسائل الشيعة: ۱۶۷/۱۸.

۲. رك: بحار الأنوار: ۶/۱۴.

۳. رك: بحار الأنوار: ۷/۱۴. در مستدرك الوسائل: ۳۶۱/۱۷ اين موارد را به عنوان يك روايت نقل كرده است.

چگونگى قضاوت اهل بيتعليهم‌السلام و حضرت داود

در تعدادى از روايات از حكومت حضرت داود سخن به ميان آمده است كه خود دليل بر اين است كه در قضاوت آن حضرت خصوصيّتى بوده است كه آن بى نيازى از اقامه بيّنه است. اين روايات چگونگى قضاوت ائمّه اطهارعليهم‌السلام را نيز بيان نموده اند.

به اين روايات توجّه كنيد:

عن الساباطى قال: قلت لأبي عبداللَّهعليه‌السلام : بما تحكمون إذا حكمتم؟

فقال: «بحكم اللَّه وحكم داود، فإذا ورد علينا شي ء ليس عندنا تلقّانا به روح القدس ؟»(۱)

ساباطى مى گويد: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: آن گاه كه قضاوت بنماييد به چه چيزى حكم مى كنيد؟

حضرت فرمودند: به حكم خداوند و حكم داود، هر گاه چيزى به ما برسد كه درباره آن، چيزى در نزد ما نباشد روح القدس آن را به ما القاء مى نمايد.

به اين روايت نيز توجّه كنيد:

عن جعيد الهمداني (وكان جعيد ممّن خرج مع الحسينعليه‌السلام بكربلا) قال: فقلت للحسينعليه‌السلام : جعلت فداك؛ بأيّ شي ء تحكمون؟

قال: «يا جعيد؛ نحكم بحكم آل داود، فإذا عيينا عن شي ء تلقّانا به روح القدس ؟»(۲)

جعيد همدانى (او از كسانى است كه با امام حسينعليه‌السلام به كربلا رفت) مى گويد: به امام حسينعليه‌السلام گفتم: فدايتان شوم؛ به چه چيزى حكم مى نماييد؟

حضرت فرمودند: اى جعيد؛ ما به حكم آل داود حكم مى كنيم و هر گاه از چيزى مانديم روح القدس آن را به ما القاء مى نمايد.

____________________

۱. بحار الأنوار:۵۲/۵۶.

۲. بحار الأنوار: ۲۵/۵۷.

اين روايت را مرحوم علاّمه مجلسى از جعيد از امام سجّادعليه‌السلام نيز نقل كرده است. (۱)

(تذكّر اين نكته لازم است كه اين گونه پاسخ ها بستگى به ظرفيّت عمومى اهل مجلسى است كه روايت در آن عنوان شده است و گرنه روح القدس طفل ابجدخوان مكتب اهل بيتعليهم‌السلام مى باشد؛ همان گونه كه امام حسن عسكرىعليه‌السلام فرموده اند، روح القدس از بوستانِ دست نخورده ما علم آموخته است.(۲) )

در روايتى از امام صادقعليه‌السلام چنين آمده است:

«عن حمران بن اعين قال: قلت لأبي عبداللَّهعليه‌السلام : أنبياء أنتم؟

قال: لا. قلت: فقد حدّثني من لا أتّهم أنّك قلت: إنّكم أنبياء؟

قال: من هو أبوالخطّاب؟ قال: قلت: نعم.

قال: كنت إذاً أهجر؟ قال: قلت: بما تحكمون؟

قال: نحكم بحكم آل داود؟»(۳)

حمران بن اعين مى گويد: به امام صادقعليه‌السلام گفتم: شما پيامبران هستيد؟ فرمود: نه. گفتم: كسى كه او را متّهم به دروغ نمى دانم به من گفت كه شما فرموديد: شماها انبياء هستيد.

آن حضرت فرمود: كيست، او ابوالخطّاب است؟ گفتم: آرى.

حضرت فرمودند: بنابراين من بيهوده مى گويم؟!

گفتم: شما به چه چيزى حكم مى كنيد؟

فرمودند: به حكم آل داود حكم مى كنيم.

امام باقرعليه‌السلام در روايتى فرمودند: «...أنّه إتّهم زوجته بغيره فنقر رأسها وأراد أن يلاعنها عندي. فقال لها: بيني وبينك مَن يحكم بحكم داود و آل داود، و يعرف

____________________

۱. بحار الأنوار: ۲۵/۵۶.

۲.بحار الأنوار: ۲۶/۲۶۵.

۳. بحار الأنوار: ۵۲/۳۲۰.

منطق الطير ولايحتاج إلى شهود. فأخبرته أنّ الّذي ظنّ بها لم يكن كما ظنّ، فانصرفا على صلح .»(۱)

او زوجه اش را متّهم ساخته بود كه با ديگرى دوست شده، پس بر سر او كوبيده و مى خواست نزد من او را لعان نمايد.

زوجه اش گفت: بين من و تو كسى حكم كند كه به حكم داود و آل داود حكم مى نمايد و سخن پرندگان را مى داند و احتياج به شاهد ندارد. پس به او گفتم: آنچه را نسبت به همسرت گمان كرده اى آن گونه نيست. پس با حال صلح برگشتند.

از اين دسته از روايات استفاده مى شود كه ائمّه اطهارعليهم‌السلام - همانند حضرت داود - در قضاوت هاى خود نيازى به بيّنه نداشتند.

بنابراين از مجموع اين روايات استفاده مى شود: حضرت داود بر اساس علم خود عمل مى كرد و به بيّنه رجوع نمى نمود. ائمّه اطهارعليهم‌السلام نيز گاهى اين گونه قضاوت مى نمودند. حضرت بقيّة اللَّه ارواحنا فداه نيز بر اساس علم خود قضاوت نموده و نيازى به بيّنه ندارند.

قضاوت هاى امام عصر عجّل اللَّه تعالى فرجه

اكنون رواياتى را نقل مى كنيم كه دلالت مى كند امام عصر ارواحنا فداه براى قضاوت نيازى به بيّنه ندارند، همان گونه كه حضرت داود نيازى به بيّنه نداشت.

اكنون به اين روايات توجّه كنيد:

در نامه اى كه حسن بن طريف به امام عسكرىعليه‌السلام نوشته است درباره چگونگى قضاوت حضرت بقيّة اللَّه الأعظم ارواحنا فداه سؤال كرده، او مى گويد:

«إختلج في صدري مسألتان، وأردت الكتاب بهما إلى أبي محمّد عليه‌السلام ،فكتبت أسأله عن القائم عليه‌السلام بم يقضي ؟

____________________

۱. بحار الأنوار: ۴۶/۲۵۶.

فجاء الجواب: سألت عن القائم، إذا قام يقضي بين النّاس بعلمه كقضاء داود عليه‌السلام ،و لايسأل البيّنة .»(۱)

دو مسأله در سينه ام وارد شد و تصميم گرفتم آن دو را به امام حسن عسكرىعليه‌السلام بنويسم. پس نامه نوشتم و از ايشان سؤال كردم: قائم به چه چيز قضاوت مى كند؟

جواب آمد: از قائم سؤال كردى، آن زمان كه او قيام نمايد، بين مردم به علم خودش قضاوت مى كند مانند قضاوت داود و شاهد نمى طلبد.

امام صادقعليه‌السلام در روايتى به ابوعبيده فرمودند:

«يا أبا عبيدة؛ أنّه إذا قام قائم آل محمّد، حكم بحكم داود وسليمان؛ لايسأل النّاس بيّنة .»(۲)

اى اباعبيده؛ هر گاه قائم آل محمّد (عليهم‌السلام ) قيام نمايد به حكم داود و سليمان حكم مى نمايد و از مردم شاهد طلب نمى نمايد.

ابان مى گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم كه مى فرمود:

«لايذهب الدّنيا حتّى يخرج رجل منّي يحكم بحكومة آل داود لايسأل عن بيّنة، يعطي كلّ نفس حكمها ».(۳)

دنيا تمام نخواهد شد تا مردى از من به نوع حكومت آل داود حكومت نمايد، از بيّنه سؤال ننمايد و به هر فردى حكم واقعى او را جارى نمايد.

اين روايت به اين گونه نيز از ابان بن تغلب نقل شده است؛ او مى گويد: امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

«سيأتي في مسجدكم ثلاثمائة وثلاثة عشر رجلاً - يعني مسجد مكّة - يعلم أهل مكّة أنّه لم يلد (هم) آبائهم ولا أجدادهم، عليهم

____________________

۱. بحار الأنوار: ۳۲۰/۵۲ ۲۶۴/۵۰ و ۳۱/۹۵ و ۶۶، مستدرك الوسائل: ۳۶۴/۱۷.

۲. بحار الأنوار: ۸۶/۲۳ و ۱۷۷/۲۶ و ۳۲۰/۵۲، مستدرك الوسائل: ۳۶۴/۱۷. اين روايت در «وسائل الشيعة» از ابى عبيدة، از امام باقرعليه‌السلام نقل شده است..

۳. بحار الأنوار: ۳۲۰/۵۲، وسائل الشيعة: ۱۶۸/۱۸، مستدرك الوسائل: ۳۶۴/۱۷.

السيوف، مكتوب على كلّ سيف كلمة تفتح ألف كلمة، فيبعث اللَّه تبارك وتعالى ريحاً فتنادي بكلّ وادٍ: هذا المهديّ يقضي بقضاء داود وسليمان عليهما‌السلام لا يريد عليه بيّنة .»(۱)

در مسجد شما (مسجد مكّه) سيصد و سيزده مرد مى آيند كه مردم مكّه مى دانند آنان از نسل آباء و اجداد اهل مكّه نيستند، بر آنان شمشيرهايى است كه بر هر شمشير كلمه اى نوشته شده كه از آن هزار كلمه گشوده مى شود.

خداوند تبارك و تعالى بادى را برمى انگيزاند كه در هر وادى ندا مى دهد: اين مهدى است كه به قضاوت داود و سليمانعليهما‌السلام قضاوت مى نمايد و بر آن بيّنه اى نمى طلبد.

همچنين حريز مى گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم كه مى فرمود:

«لن تذهب الدنيا حتّى يخرج رجل منّا أهل البيت يحكم بحكم داود و آل داود؛ لايسأل النّاس بيّنة .»(۲)

دنيا تمام نخواهد شد تا مردى از ما اهل بيت خروج نموده، به حكم داود و آل داود حكم كند و از مردم شاهد نخواهد.

عبداللَّه بن عجلان روايت كرده است كه حضرت بقيّة اللَّه ارواحنا فداه نه تنها در مقام حكومت نيازى به بيّنه ندارد؛ بلكه در امور ديگر نيز آن حضرت از امور پنهانى آگاه مى باشند و هر قومى را به آنچه در ضمير خود پنهان كرده اند خبر مى دهند:

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

«إذا قام قائم آل محمّد عليهم‌السلام حكم بين الناس بحكم داود لايحتاج إلى بيّنة، يلهمه اللَّه تعالى فيحكم بعلمه، ويخبر كلّ قوم بما استبطنوه، ويعرف وليّه من عدوّه بالتوسّم .»

____________________

۱. بحار الأنوار: ۲۸۶/۵۲ و ۳۶۹، و قسمتى از آن در مستدرك الوسائل: ۳۶۵/۱۷ آمده است.

۲. بحار الأنوار: ۳۱۹/۵۲.

قال اللَّه سبحانه:( إِنَّ فى ذلِكَ لَآياتٍ لِلْمُتَوَسِّمينَ * وَإِنَّها لَبِسَبيلٍ مُقيم ) (۱) .(۲)

زمانى كه قائم آل محمّدعليهم‌السلام قيام نمايد به حكم داود ميان مردم حكومت مى كند، نيازى به بيّنه ندارد، خداوند بزرگ به او الهام مى نمايد و او به علم خود حكم مى كند و به هر قومى از آنچه در دل پنهان نموده اند خبر مى دهد و دوست خود را از دشمنش با توسّم مى شناسند.

خداوند بزرگ مى فرمايد: «و در اين عذاب هوشمندان را نشانه هاى بسيار است و اينها راهى برقرار براى عبرت است».

روايت ديگرى كه نقل مى كنيم صريح است كه آن حضرت به حكم داود حكومت مى كنند و از نياز به بيّنه يا عدم نياز به آن، سخنى به ميان نيامده است.

پيغمبر گرامىصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در روايتى فرمودند:

ويخرج اللَّه من صلب الحسن عليه‌السلام قائمنا أهل البيت عليهم‌السلام يملأها قسطاً وعدلاً كما ملئت جوراً وظلماً، له هيبة موسى وحكم داود وبهاء عيسى .

ثمّ تلاصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم :( ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ) (۳) .(۴)

خداوند از صلب حسن، قائم ما اهل بيت را خارج مى سازد كه زمين را سرشار از قسط و عدل مى سازد همان گونه كه از جور و ظلم پر شده باشد، او داراى هيبت موسى و حكم داود و بهاء عيسى است.

آن گاه رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اين آيه را تلاوت فرمودند: «نسلى كه بعضى از بعض ديگر فرا گرفته اند و خداوند شنوا و عالم است».

____________________

۱. سوره حجر، آيه ۷۵ و ۷۶.

۲. بحار الأنوار: ۵۲/۳۳۹ و قسمتى از آن در ج: ۱۴/۱۴ آمده است.

۳. سوره آل عمران، آيه ۳۴.

۴. بحار الأنوار: ۳۶/۳۱۳.

در روايت ديگرى كه نقل مى كنيم درباره چگونگى قضاوت حضرت داود چيزى نفرموده اند ولى در آن تصريح شده است كه امام عصر عجّل اللَّه تعالى فرجه در قضاوت خود در دو مورد مذكور در روايت از بيّنه سؤال نمى كنند.

امام صادقعليه‌السلام فرمودند:

«دمان في الإسلام حلال من اللَّه عزّوجلّ لايقضي فيهما أحد بحكم اللَّه حتّى يبعث اللَّه عزّوجلّ القائم من أهل البيت عليهم‌السلام ، فيحكم فيهما بحكم اللَّه عزّوجلّ لايريد على ذلك بيّنة :

الزاني المحصن يرجمه، ومانع الزكاة يضرب رقبته .»(۱)

ريختن دو خون در اسلام از جانب خداوند مباح است كه احدى درباره آن دو به دستور الهى حكم نمى كند تا خداوند جليل قائم ما اهل بيت (عليهم‌السلام ) را برانگيزاند، پس در آن دو خون به حكم الهى حكم مى كند و بر اين كار بيّنه طلب نمى نمايد:

۱ - زناكارى كه همسر داشته باشد، او را سنگسار مى نمايد. ۲ - كسى كه زكات نپردازد، گردن او را مى زند.

رواياتى كه نقل كرديم، تصريح مى كنند كه حضرت مهدى عجّل اللَّه تعالى فرجه در قضاوت نيازى به شاهد و بيّنه ندارند و با علم و آگاهى خود عمل مى نمايند؛ همان گونه كه حضرت داود در قضاوت جوياى گواه و بيّنه نمى شد.

مرحوم علاّمه مجلسى نيز همين عقيده را برگزيده و فرموده است:

ظاهر اخبار اين است كه هر گاه حضرت قائمعليه‌السلام ظاهر شوند به واقعيّتى كه علم دارند حكم مى نمايند نه به بيّنه. امّا امامان ديگرعليهم‌السلام به ظاهر حكم مى نمودند و گاهى آنچه را از باطن او خبر داشتند به وسيله اى ظاهر مى ساختند كما اين كه حضرت امير المؤمنينعليه‌السلام اين كار را در موارد زيادى انجام مى دادند.

____________________

۱. كمال الدين: ۶۷۱.

و شيخ مفيد در كتاب «المسائل» فرموده است: امامعليه‌السلام مى تواند به علم خودش حكم نمايد همان گونه كه مى تواند به ظاهر گواهى ها حكم نمايد و هر گاه بداند گواهى و شهادت با واقعيّتِ امرى كه درباره آن شهادت داده شد مخالف است حكم به بطلان شهادتِ شاهد مى نمايد و به آنچه خداوند بزرگ او را عالم نموده است حكم مى نمايد.(۱)

قضاوت هاى ياوران امام زمان ارواحنا فداه در عصر ظهور

گسترش عدالت در جهان و ريشه كن شدن ظلم و ستم در سراسر گيتى، در صورتى است كه قضاوتِ قاضيان در عصر ظهور، بر اساس حقيقت و واقعيّت باشد نه بر اساس ظاهر و اين در صورتى تحقّق پذير است كه قاضى فراتر از بيّنه و يمين، راهى براى يافتن حقيقت و درك واقعيّت داشته باشد.

از روايات روشن مى شود در حكومت عدالت گستر حضرت بقّية اللَّه الأعظم ارواحنا فداه نه تنها آن بزرگوار نيازى به سؤال از شاهد و بيّنه ندارند؛ بلكه كارگزينان آن حضرت نيز كه در سراسر جهان مأمور به ريشه كن ساختن ظلم و ستم و استقرار عدل و انصاف مى باشند، از امدادهاى غيبى برخوردار بوده و از امورى فراتر از بيّنه و يمين برخوردار مى باشند و هيچ گاه گرفتار بيّنه دروغين و يمين كاذب نخواهند شد.

اين حقيقتى است كه در رواياتى كه بيانگر چگونگى قضاوتِ قاضيان در عصر درخشان ظهور مى باشد، به آن تصريح شده است.

حضرت امام صادقعليه‌السلام در اين باره مى فرمايند:

«إذا قام القائم بعث في أقاليم الأرض في كلّ إقليم رجلاً، يقول: عهدك في كفّك، فإذا ورد عليك أمر لاتفهمه ولاتعرف القضاء فيه ،

____________________

۱. بحار الأنوار: ۲۶/۱۷۷.