شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

باب سوم: اوصاف دعا كننده

كسانی كه دعایشان مستجاب است

الف - روزه دار.

ب - حاجی (كسی كه اعمال حج انجام می دهد).

ج - معتمر (كسی كه عمره به جای می آورد).

د - جنگ كننده (در راه خدا).

ه - امام و رهبر عادل.

و - مظلوم.

ز - كسی كه پشت سر برادر مومن برایش دعا كند.

ح - دعای فرزند صالح برای پدر و مادرش.

ط - دعای پدر و مادر صالح برای فرزند.

عبد الله بن سنان از حضرت صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

332 - ( خمس دعوات لا یحجبن عن الرب تبارك و تعالی: دعوه الامام المقسط، و دعوه المظلوم، یقول الله عزوجل: لا نتقیمن لك ولو بعد حین، والولد الصالح لوالدیه، والدالد الصالح لولده، و دعوه المومن لاخیه بظهر الغیب فیقول: ولك مثله ) .

یعنی: پنج دعاست كه از پروردگار متعال مخفی نمی ماند ( 120 ) :

- دعای امام و رهبر عادل.

- دعای مظلوم كه خداوند عزیز و جلیل می گوید: حتما انتقامت را خواهم گرفت و لو بعد از گذشت مدتی.

- دعای فرزند صالح برای پدر و مادرش.

- دعای پدر و مادر صالح برای فرزند.

- دعای مومن برای برادر مومن در پشت سرش كه خداوند متعال می فرماید: برای تو نیز مانند آن خواهد بود .

روایت شده است كه:

333 - ( ان اله سبحانه قال الموسی: ادعنی علی لسان لم تعصنی به، فقال: یا رب، انی لی بذلك؟ فقال، ادعنی علی السان غیرك ) .

یعنی: خداوند سبحان به حضرت موسی عليه‌السلام فرمود: ای موسی! مرا به زبانی كه با آن گناه نكردی بخوان، گفت: این چنین زبانی كجا دارم؟ فرمود: مرا با زبان دیگران بخوان .

ی - كسی كه دعایش را تعیم بدهد، (یعنی تنها برای خود دعا نكند).

ك - كسی كه قبل از نزول بلا دعا كرده باشد.

هارون بن خارجه از امام صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

334 - ( ان الدعاء فی الرخاء لیستخر جمهوری اسلامی ایران الحوائج فی البلاء ) .

یعنی: دعا در زمان راحتی و آسایش، برای برآورده شدن حوایج روز نیازمندی است .

محمد بن مسلم نیز از آن حضرت روایت كرده است كه فرمود:

335 - ( كان جدی یقول: تقدموا فی الدعاء فان العبد اذا دعا فنزل به البلاء فدعا قیل: صوت معروف، فاذا لم یكن دعا فنزل به البلاء قیل: این كنت قبل الیوم؟ ) .

یعنی: حدم می فرمود: در دعا پیشی بگیرید؛ چون هر وقت بنده ای دعا كند، بعد بلایی نازل شود، پس از بلا نیز دعا كند، گفته می شود: صدایی است آشنا، اما اگر دعا نكرده، بلا نازل گردد، گفته می شود: تا امروز كجا بودی؟ .

و از آن حضرت نقل شده است كه فرمود:

336 - ( من تخوف من البلاء یصیبه فتقدم فیه بالدعاء لم یره الله ذلك البلاء ابدا ) .

یعنی: كسی كه از رسیدن بلایی هراسناك است، اگر قبل از آن دعا كند، خداوند متعال هرگز آن بلا را به او نشان نخواهد داد .

از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل است كه فرمود:

337 - ( یا اباذر، الا اعلمك كلمات ینفعك الله بها؟ قلت: بلی یا رسول الله، قال: احفظ الله یحفظك الله، احفظ الله تجده امامك، تعرف الی الله فی الرخاء یعرفك فی الشده، و اذا سالت فاسال الله، و اذا استعنت فاستعن بالله، فقد جری القلم بما هو كائن، و لو ان الخلق كلهم جهدوا ان ینفعوك بشی ء لم یكتبه الله لك ما قدروا علیه ) .

یعنی: ای اباذر! آیا كلماتی به تو بیاموزم كه برایت منفعت داشته باشد؟

(اباذر می گوید:) گفتم: بلی ای رسول خدا! فرمود: تو از خدا حفاظت كن تا خدا از تو حفاظت كند، اگر از خدا حفاظت نمایی، او را در جلو خود خواهی یافت، در روز راحتی و آسایش، معروف و شناخته شده درگاه حق باش تا او تو را در روز شدت و نیازت، بشناسد. اگر درخواستی داری از خدا بطلب و اگر كمك می خواهی از او بخواه، همانا مقدرات عالم تحت قلم ذات اقدس الهی است، اگر تمام خلق بكوشند تا نفعی به تو برسانند كه خدا آن را برایت ثبت نكرده است، هرگز قدرت چنین كاری را نخواهند داشت .

سكونی از حضرت صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

338 - ( قال رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم : ایاكم و دعوه المظلوم فانها ترفع فوق السحاب حتی ینظر الله الیها فیقول ارفعوها حتی استجیب له، و ایاكم و دعوه الوالد فانها احد من السیف. )

یعنی: رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خود را از نفرین مظلوم دور نگه دارید (یعنی مبادا مظلومی علیه شما دعا كند) چون این دعا از ابرها فراتر خواهد رفت تا جایی كه خداوند متعال بدان نظر كرده می فرماید: آن را بالا بیاورید تا برایش اجابت كنم. و خود را از نفرین پدر و مادر نیز نگه داری نمایید، چون این دعا از شمشیر تیزتر است .

از حضرت صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

339 - ( ثلاث دعوات لا یحجبن عن الله عزوجل: دعاء الوالد اذا بره، و علیه اذا عقه، و دعاء المظلوم علی ظالمه، و دعاوه لمن انتصر له منه، و رجل مومن دعا لاخیه المومن اذا واساه فینا، و دعاوه علیه اذا لم یواسه مع القدره علیه و اضطرار اخیه الیه ) .

یعنی: سه دعاست كه از خداوند عزیز و جلیل مخفی نمی ماند:

اول - دعای پدر و مادر برای فرزندش، زمانی كه به او نیكی كنند و نفرینشان بر او وقتی كه ایشان را بیازارد.

دوم - نفرین مظلوم علیه ظالم و دعایش برای كسی كه وی را علیه ظالم یاری كرده است.

سوم - دعای مومن برای برادر مومنی كه او را در راه ما یاری كرده باشد و نفرینش علیه او زمانی كه او را یاری نكرده باشد با اینكه هم او قدرت این كار را داشت و هم برادر مومنش بدان نیازمند بود .

در حدیث دیگر آمده:

340 - ( اتقوا دعوه الوالد فانها ترفع فوق السحاب، و اتقوا دعوه الوالد فانها احد من السیف ) .

یعنی: خود را از نفرین پدر و مادر نگهداری كنید؛ چون این نفرین به بالای ابرها می رود، خود را از نفرین پدر و مادر نگهداری كنید؛ برای اینكه این نفرین از شمشیر تیزتر است .

در روایت آمده است.

341 - ( ان الولد اذا مرض ترقی امه السطح و تكشف عن قناعها حتی یبرز شعرها نحو السماء فتقول: ) .

یعنی: وقتی فرزند مریض می شود، مادرش به پشت بام برود و رو سری را از سر خود بردارد تا موهایش به سوی آسمان آشكار شود، آنگاه بگوید:.

( اللهم انت اعطیتنیه و انت و هبته لی اللهم فاجعل هبتك الیوم لی جدیده انك قادر مقتدر ) .

یعنی: خدایا! تو این فرزند را به من عطا كردی و بخشیدی، خدایا! امروز هدیه ات را تجدید كن كه تو قادری.

( ثم تسجد فانها لا ترفع راسها الا قد برا ابنها )().

یعنی: سپس سجده كند كه از آن سجده سر بر نمی دارد مگر اینكه فرزندش از آن مرض بهبودی یافته است .

ل - كسی كه در حوایجش بر غیر خداوند سبحان تكیه نمی كند.

پروردگار متعال می فرماید:

( و من یتوكل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لكل شی ء قدرا ) ( 121 ) .

یعنی: كسی كه بر خدا توكل كند، خداوند او را كافی است، او كار خود را به اجرا می رساند و برای هر چیزی اندازه ای قرار داده است .

حفص بن غیاثاز امام صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

342 - ( اذا اراد احدكم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس كلهم ولا یكون رجاء الا من عند الله، فاذا علم الله ذلك من قلبه لم یساله شیئا الا اعطاه ) .

یعنی: اگر كسی خواست طوری باشد كه هرگاه از خدا چیزی درخواست نمود به او بدهد، باید از همه مردم قطع امید كند و تنها امیدش به درگاه او باشد، وقتی خداوند این حالت را در قلب كسی یافت، هرگاه چیزی بخواهد به او عطا می كند .

از جمله موعظه های خداوند متعال به حضرت عیسی عليه‌السلام این است كه فرمود:

343 - ( یا عیسی، ادعنی دعاء الحزین الغریق الذی لیس له مغیث، یا عیسی، سلنی ولا تسال غیری فیحسن منك الدعاء و منی الاجابه، ولا تدعنی الا متضرعا الی و همك هما وحدا فانك متی تدعنی كذلك اجبك ) .

یعنی: ای عیسی! مرا بخوان مانند انسان محزون در حال غرق شدن كه هیچ دادرسی برایش نیست. ای عیسی! از من بخواه و از غیر من نخواه تا از تو دعای نیك بر آید و از من اجابت، دعا مكن مگر با حالت تضرع و تمام همتت را صرف این امر بنما كه هرگاه اینگونه مرا خواندی تو را اجابت خواهم نمود .

تنبیه

سزاوار است بنده مومن در تمام حوایج - چه بزرگ و چه كوچك - به پروردگارش مراجعه كند و از درخواست چیزهای كوچك، خجالت نكشد؛ چون پروردگارش مراجعه كند و از درخواست چیزهای كوچك، خجالت نكشد؛ چون چنین حالتی نشانه غایت توكل بر اوست. در حدیث قدسی آمده است:

344 - ( یا موسی، سلنی كلما تحتاج الیه حتی علف شاتك و ملح عجینك ) .

یعنی: ای موسی! هر چه بدان نیاز داری از من بخواه، حتی علف گوسفند و نمك غذایت را .

از حضرت صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

345 - ( علیكم بالدعاء فانكم لا تتقربون الی الله بمثله، ولا تتركوا صغیره لصغرها ان تدعوا بها فان صاحب الصغار هو صاحب الكبار ) .

یعنی: بر شما باد به دعا كردن كه چیزی مانند آن شما را به خدا نزدیك نمی سازد، مبادا در امور كوچك دعا را ترك كنید و بگویید چیزی نیست؛ چون همان كس كه كارهای كوچك در دست اوست، كارهای بزرگ را نیز در دست دارد .

نصیحت

وقتی فهمیدی كه نجات و رستگاری در گرو اعتماد بر خداست، پس بدانكه روی گردانی از او به طرف دیگران، همراه با بدبختی و فضاحت و موجب ذلت و محروم ماندن از رحمت حق خواهد بود، مگر حكایت محمد بن عجلانرا نمی دانی كه در اثر مشكلات زمان به تنگنا افتاده بود؟ از زبان خودش بشنوید كه می گوید:

در تنگدستی و مضیقه شدیدی گرفتار شدم، در آن حال رفیقی نداشتم، دین سنگینی هم بر گردنم بود و طلبكار هر لحظه در مطالبه خود اصرار می ورزید. در این حال، به سمت خانه حسن بن زید كه در آن زمان امیر مدینه بود - رفتم چون او مرا می شناخت، پسر خاله ام محمد بن عبد الله نوه امام علی بن الحسین عليهما‌السلام وقتی این را فهمید در راه مرا دید، دستم را گرفت و گفت: فهمیدم كه چكار می خواهی بكنی؛ بگو ببینم به در خانه چه كسی برای گشایش مشكلت بستی؟

گفتم: حسن بن زید .

گفت: اگر این كار را انجام بدهی، نیازت برطرف نخواهد شد، بلكه باید به سوی كسی روی كنی كه قدرت و توان این كار را دارد و او همان خدائی است كه بخشنده ترین بخشندگان است. پس امید و آرزویت به درگاه باشد؛ چون من از پسر عمویم امام جعفر صادق عليه‌السلام شنیدم و او از پدرش از پدرانش از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل كرده است كه فرمود:

346 - ( اوحی الله الی بعض انبیائه فی بعض وحیه: و عزتی و جلالی لا قطعن امل كل امل امل غیری بالایاس، ولا كسونه ثوب المذله فی الناس، ولا بغدنه من فرجی وفضلی ) .

یعنی: از جمله چیزهائی كه خداوند متعال بر یكی از پیامبر وحی فرستاد این بود كه فرمود: به عزت و جلالم سوگند! كه هر كس به غیر من دل ببندد، امیدش را مبدل به یاس می كنم و بر تنش لباس مذلت می پوشانم و از فضل و گشایش خود، دورش می سازم .

( اعبدی یامل فی الشدائد غیریو الشدائد بیدی؟! ویرجو سوای و انا الغنی الجواد؟ بیدی مفاتیح الابواب و هی المغلقه و بابی مفتوح لمن دعانی )().

یعنی: آیا بنده من در شداید و سختیها به دیگران دل بسته است؟ در حالی كه گرفتاریها همه به دست من است؛ آیا به دیگران امیدوار است؟ در حالی كه منم آن بی نیاز بخشنده ای كه كلیدهای تمامی درهای بسته در دست اوست، دار خانه من، برای هر كس كه مرا بخواند گشوده است .

( الم تعلمون ان من دهته نائبه لم یملك كشفها عنه غیری؟ فمالی اراه یامله معرضا عنی و قد اعطیته بجودی و كرمی ما لم یساله فاعرض عنی ولم یسالنی و سال فی نائبته غیری؟! ) .

یعنی: آیا نمی دانید كه اگر بر كسی حادثه ای وارد شود، غیر از من كسی نمی تواند آن را بردارد، پس چه شده است كه او را در حال اعراض از خود می بینم، من بر اساس جود و كرمم چیزهایی به او دادم كه حتی از من از درخواست هم نكرده بود، با این حال در مشكلاتش به غیر من رجوع نمود و از او طلب كرد و از من روی برگرداند!؟ .

( و انا الله ابتدی ء با لعطیه قبل المساله افاسال فلا اجود؟ كلا الیس الجود و الكرم لی؟ الیس الدنیا و الاخره بیدی؟ فلو ان اهل سبع سماوات و ارضین سالونی جمیعاو اعطیت كل واحد منهم مسالته ما نقص ذلك من ملكی مثل جناح البعوضه و كیف ینقص ملك انا قیمه؟ ) .

یعنی: من آن خدایی هستم كه ابتدا به بخشش نمودم قبل از اینكه از من چیزی بخواهند، اما اگر چیزی خواستند به آنان نمی دهم؟ نخیر (این چنین نیست) آیا مگر جود و كرم، مخصوص من نیست؟ آیا مگر دنیا و آخرت در دست من نیست؟ اگر ساكنین زمین و آسمانهای هفتگانه همگی از من چیزی بخواهند و من تمام خواسته هایشان را بر آورده سازم، چیزی حتی به اندازه بال یك پشه هم از ملكم كه نخواهد شد، چگونه كم شود ملكی كه من قیم آن هستم؟ .

( فیا بوسا لمن عصانی و لم یراقبنی )().

یعنی: بنابر این، بدا به حال آن حس كه مرا معصیت كرد و مراقبم نبود .

به محمد بن عبد اللهگفتم این حدیث را تكرار كن، او سه مرتبه تكرار كرد، آنگاه گفتم: نه، به خدا قسم! از این به بعد، هرگز از كسی حاجتی طلب نمی كنم، مدتی نگذشت كه خداوند متعال از خزانه غیبی اش به من روزی رسانید.

از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم نقل است كه فرمود:

347 - ( قال الله عزوجل: ما من مخلوق یعتصم بمخلوق دونی الا قطعت اسباب السموات و اسباب الارض دونه، فان سالنی لم اعطه، و ان دعانی لم اجبه، و ما من مخلوق یعتصم بی دون خلقی الا ضمنت السموات و الارض رزقه، فان دعانی اجبته، و ان سالنی اعطیته، و ان استغفرنی غفرت له ) .

ضمانت می كنم كه آسمان و زمین روزی اش را بدهند، چنین فردی اگر دعایم كند، اجابتش می كنم و اگر از من چیزی بخواهد، به او می دهم و اگر طلب آمرزش كند او را می آمرزم.

از امام حسن عسكری عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

348 - ( ارفع المساله وجدت التحمل یمكنك فان لكل یوم رزقا جدیدا، و اعلم ان الالحاح فی المطالب یسلب البهاء، ویورث التعب و العناء، فاصبر حتی یفتح الله لك بابا یسهل الدخول فیه، فما اقرب الصنع من الملهوف، و الامن من الهارب المخوف، فربما كانت الغیر نوعا من ادب الله ) .

یعنی: تا می توانی چیزی نخواه؛ چون هر روز را روزی تازه ای است و بدانكه اصرار در طلب، ارزش و بهای آدمی را زایل می سازد و رنج و سختی را بر جای می گذارد، پس صبر كن تا خداوند متعال دری بر تو بگشاید كه دخول در آن آسان باشد. چه نزدیك است نیكی و احسان به انسان اندوهگین و مظلوم و امن و امان به فرد ترسیده. و چه بسا تغییر حالات انسان (از غنی به فقر، از صحت به مرض و...) نوعی از تربیت الهی باشد .

( والحظوظ مراتب فلا تعجل علی ثمره لم تدرك فانما تنالها فی اوانها و اعلم ان المدبر لك اعلم بالوقت الذی یصلح حالك فیه فثق بخیرته فی جمیع امورك یصلح حالك ولا تعجل بحوائجك قبل وقتها فیضیق قلبك و صدرك و یعشیك القنوط ) .

یعنی: بهره ور روزی، مراتبی دارد پس نسبت به ثمره و حاصلی كه به تو نرسیده عجله نكن؛ چون هرگاه وقتش برسد، بدان خواهی رسید. بدان آن كس كه كارگردان تو است بهتر می داند كه چه وقتی برای تو مناسب تر است؛ بنابر این، به اختیار و انتخاب او در تمام كارهایت اعتماد كن تا حالت اصلاح شود و در حاجات خود، قبل از رسیدن زمانش، تعجیل ننما كه در این صورت، قلبت گرفته، سینه ات تنگ خواهد شد و نا امیدی تو را در بر می گیرد .

( و اعلم ان للحیاء مقدارا فان زاد علیه فهو سرف، و ان للحزم مقدارا فان زاد علیه فهو تهور، واحذر كل ذكی ساكن الطرف ولو عقل اهل الدنیا خربت ) .

یعنی: بدانكه حیا را اندازه ای است كه زیاده بر آن اسراف است و برای احتیاط و محكم كاری هم حدی است كه بیش از آن، كار را خراب می كند، مبادا افراد باهوش كه چشم بر هم نمی گذارند، به تو آسیبی برسانند اگر اهل دنیا عقل داشتند (و آن را به كار می بستند، هرگز دنیا آباد نمی شد بلكه) خراب می گشت .

ای عزیز! در این حدیث نظر كن كه چه آداب دقیقی را در بردارد و چگونه انسان را به سوی زهد در دنیا گرایش می دهد كه می فرماید: اگر اهل دنیا عقل می داشتند، دنیا خراب می شد، بنابر این، عقل سالم حكم به خراب ساختن دنیا و بی اعتنایی بدان دارد، هر كس به آن اهمیت بدهد و آبادش سازد، معلوم می شود كه عقل ندارد.

كسانی كه دعایشان مستجاب نیست

الف - ب - ج - د - جعفر بن ابراهیم از امام صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

349 - ( اربعه لا یستجاب لهم دعوه: رجل جالس فی بیته یقول: اللهم ارزقنی، فیقال له: الم امرك فی الطلب؟ و رجل كانت له امراه فاجره فدعا علیها، فیقال له: الم اجعل امرها الیك؟ و رجل كان له مال فافسده، فیقول: اللهم ارزقنی، فیقال له: الم امرك بالاقتصاد ) .

یعنی: چهارم كس اند كه دعایشان مستجاب نیست:

اول - كسی كه در خانه اش می نشیند و می گوید: خدایا به من روزی بده، به او گفته می شود: مگر من به تو دستور ندادم كه به دنبال روزی بروی؟

دوم - مردی كه زن بدكاره ای دارد و بر او نفرین می كند، به چنین فردی گفته می شود: مگر زمام كار او (طلاق یا نگهداریش) به دست تو نیست؟

سوم - مردی كه مالی دارد و آن از تباه كرده سپس می گوید: خدایا به من روزی بده، به او گفته می شود: مگر به تو فرمان ندادم كه میانه روی پیشه كنی؟ .

سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمود:

( والذین اذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وكان بین ذلك قواما ) ( 122 ) .

یعنی: كسانی كه در مخارجشان اسراف نمی كند و تنگ هم نمی گیرند بلكه میان این دو، راه اعتدال را می پیمایند .

( ورجل كان له مال فادانه رجلا ولم یشهد علیه فجحده، فیقال له: الم امرك بالاشهاد؟ ) .

چهارم - كسی كه مالی داشت و به فردی قرض داد، ولی قرض دادن، شاهدی نگرفت، آن بدهكار هم این قضیه را انكار نمود، به این فرد گفته می شود: مگر به تو نگفتم كه به هنگام قرض دادن شاهد بگیر؟.

ه - و پنجمین این افراد در روایت ولید بن صبیح آمده است كه:

350 - ( ورجل یدعو علی جاره و قد جعل الله له السبیل الی ان یتحول عن جواره ببیع داره ) .

یعنی: پنجم - مردی كه بر همسایه اش نفرین می كند در حالی كه خداوند متعال راهش را باز گذاشته كه خانه اش را بفروشد و از آنجا كوچ كند .

یونس بن عمال گوید: شنیدم كه امام صادق عليه‌السلام می فرمود:

351 - ( ان العبد لیبسط یدیه و یدعو الله و یساله من فضله مالا فیرزقه فینفقه فیما لا خیر فیه ثم یعود و یدعوالله، فیقول: الم اعطك؟ الم بك كذا و كذا؟ ) .

یعنی: بنده ای دستش را به سوی خدا می گشاید، او را می خواند و از فضلش، مال طلب می كند، خداوند متعال هم آن مال را به وی می دهد، اما او آن را در راهی كه خیری در آن نیست خرج می كند، مجددا از خدا درخواست می نماید، در اینجا ذات اقدس الهی به او می گوید: مگر به تو ندادم؟ مگر با تو چنین و چنان نكردم؟ .

و - كسی كه خدا را در حال قساوت قلب یا بی توجهی بخواند:

سلیمان بن عمر گوید: شنیدم حضرت امام جعفر بن محمد الصادق عليه‌السلام می فرمود:

352 - ( ان الله لا یستجیب دعاء بظهر قلب ساه فاذا دعوت فاقبل بقلبك ثم استیقن بالا جابه ) .

یعنی: خداوند متعال دعای كسی را كه قلبش متوجه او نیست، مستجاب نخواهد كرد، پس هرگاه خواستی دعا كنی، با قلبت به او روی بیاور، آنگاه یقین به اجابتش داشته باش .

ز - كسی كه قبل از نزول بلا نكرده باشد:

سیف بن عمیرهبه واسطه عده ای از آن حضرت نقل كرده است كه فرمود:

353 - ( ان الله عزوجل لا یستجیب دعاء بظهر قلب قاس، و من لم یتقدوم فی الدعاء لم یسمع منه اذا نزل به البلاء ) .

یعنی: خداوند عزیز و جلیل، دعای صاحب قلب قاسی را مستجاب نمی كند و كسی كه قبلا دعا نكرده باشد، دعایش هنگام بلا شنیده نخواهد شد .

هشام بن سالمنیز از آن حضرت روایت كرده است كه فرمود:

354 - ( من تقدم فی الدعاء استجیب له اذا نزل به البلاء وقیل: صوت معروف، ولم یحجب عن السماء، و من لم یتقدم فی الدعاء لم یستجب له اذا نزل به البلاء و قالت الملائكه: ان ذا الصوت لا نعرفه ) .

یعنی: كسی كه قبل از نزول بلا دعا كند، دعایش هنگام نزول آن اجابت خواهد شد و گفته می شود: صدایی است آشنا و از آسمان پوشیده نمی ماند و كسی كه در دعا پیشی نگیرد، دعایش هنگام نزول بلا مستجاب نخواهد گردید و ملائكه می گویند: این صدا را نمی شناسیم.

ح - كسی كه در حال اصرار بر گناهان، دعا می كند:

رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:

355 - ( مثل الذی یدعو بغیر عمل كمثل الذی یرمی بغیر وتر ) .

یعنی: كسی كه بدون كار نیك، تنها دعا می كند، مانند تیز اندازی است كه بدون وتر ( 123 ) می خواهد تیر اندازی نماید .

از حضرت صادق عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

356 - ( كان رجل من بنی اسرائیل یدعو الله تعالی ان یرزقه غلاما ثلاث سنین، فلما رای ان الله لا یجیبه قال: یا رب، ابعید انا منك فلا تسمعنی ام قریب فلا تجیبنی؟ فاتاه ات فی منامه قال: انك تدعو الله منذ ثلاث سنین بلسان بذی و قلب عات غیر صافیه فاقلع عن بذائك ولیتق الله قلبك ولتحسن نیتك، ففعل الرجل ذلك عاما فولد له غلام ) .

یعنی: مردی از بنی اسرائیل سه سال تمام دعا كرد كه خداوند متعال پسر بچه ای به او بدهد، وقتی مشاهده كرد كه دعایش مستجاب نمی شود گفت: پروردگار! آیا من از تو دور هستم و صدای مرا نمی شنوی یا می شنوی ولی جوابم را نمی دهی؟

در خواب دید فردی به او می گوید: تو سه سال است كه خداوند متعال را با زبانی آلوده و قلبی چركین و نیتی دروغین می خوانی، باید آلودگی را از زبانت بزدایی، قلبت تقوای الهی را پیشه خود سازد و نیت درست شود. آن مرد یك سال چنین كرد آنگاه برایش پسر بچه ای به دنیا آمد .

این حدیث، چهار شرط را در بردارد:

اول - بد زبانی را بركندن.

دوم - قساوت قلب نداشتن.

سوم - نیت پاك داشتن كه در اینجا عبارت است از حسن ظن.

چهارم - توبه و بازگشت از گناه كه از جمله فاقلع عن بذائك ولیتق الله قلبك فهمیده می شود.

ط - دعای انسان حرام مخوار:

در حدیث قدسی آمده است:

357 - ( فمنك الدعاء و علی الاجابه فلا تحتجب عنی دعوه الا دعوه اكل الحرام ) .

یعنی: از تو دعا كردن است و بر من اجابت نمودن كه هیچ دعایی از من محجوب نمی ماند مگر دعای انسان حرامخوار .

از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روایت شده است كه فرمود:

358 - ( من احب ان یستجاب دعاوه فلیطیب مطعمه و كسبه ) .

یعنی: كسی كه دوست دارد دعایش مستجاب شود، خوراك و كسبش را پاك گرداند .

و نیز به كسی كه گفت دوست دارم دعایم مستجاب شود، فرمود:

359 - ( طهر ماكلك ولا تدخل بطنك الحرام ) .

یعنی: مركز تامین غذایت را پاك كن و در شكمت، حرام داخل ننما .

علی بن اسباط از امام صادق عليه‌السلام روایت كرده است كه فرمود:

360 - ( ترك لقمه الحرام احب الی الله من صلاه الفی ركعه تطوعا ) .

یعنی: ترك یك لقمه حرام نزد خدا، محبوبتر است از هزار ركعت نماز داوطلبانه .

362 - ( رد دانق حرام یعدل عند الله سبعین حجه مبروره ) .

یعنی: برگرداندن یك دانگ ( 124 ) حرام، برابر است با هفتاد حج پاك و مخلصانه.

ی - كسی كه حقوق بندگان خدا بر عهده اوست:

از معصومین عليهم‌السلام روایت شده است كه:

363 - ( فیما وعظ الله به عیسی عليه‌السلام : یا عیسی، قل الظلمه بنی اسرائیل: غسلتم وجوهكم و دنستم قلوبكم ابی تغترون؟ ام علی تجتروون؟ تطیبون بالطیب لاهل الدنیا و اجوافكم عندی بمنزله الجیف المنتنه كانكم اقوام میتون ) .

یعنی: از جمله چیزهایی كه خداوند متعال بر حضرت عیسی عليه‌السلام وحی فرستاد این كه: ای عیسی! به ظالمان بنی اسرائیل بگو: صورتهایتان را شستید در حالی كه قلوبتان را چركین و آلوده كرده اید، آیا می زنید؟ یا بر من جرئت نشان می دهید؟ با بوهای خوش، خود را برای اهل دنیا آراستید در حالی كه اندرونتان نزد من مانند مرداری گندیده است، شما همانند مردمی مرده اید .

( یا عیسی، قل لهم: قلموا اظافر كم من كسب الحرام، و اصموا اسماعكم عن ذكر الخناء، و اقبلوا علی بقلوبكم فانی لست ارید صوركم ) .

یعنی: ای عیسی به آنان بگو چنگالهایتان را از كسب حرام كوتاه كنید و گوشهایتان را از شنیدن سخنان زشت بپوشانید، با قلبهایتان به سوی من روی كنید كه من صورتهای شما را نمی خواهم .

( یا عیسی، قل لظلمه بنی اسرائیل: لا تدعونی و السحت تحت اقدامك والاصنام فی بیوتكم، فانی الیت ان اجیب من دعانی، و ان اجابتی ایاهم لعنا لهم حتی یتقرقوا ) .

یعنی: ای عیسی! به ظالمان بنی اسرائیل بگو: مرا نخوانید در حالی كه احكام كسبهای حرام را لگدكوب می كنید و بتها در خانه هایتان جای كرده؛ من قسم یاد كردم كه هر كس مرا خواند، او را اجابت كنم (اگر اینان نیز بخواهند مرا بخوانند اجابتشان خواهم كرد) و اجابت من برای اینان، لعن و نفرین آنان است تا جمعشان پراكنده گردد .

از رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم روایت شده است كه فرمود:

364 - ( اوحی الله الی ان یا اخا المرسلین، ویا اخالمنذرین، انذر قومك لا یدخلوا بیتا من بیوتی ولاحد من عبادی عند احد منهم مظلمه، فانی العنه ما دام قائما یصلی بین یدی حتی یرد تلك المظلمه فاكون سمعه الذی یسمع به، واكون بصره الذی یبصربه، و یكون من اولیائی، و یكون جاری مع النبیین و الصدیقین والشهداء والصالحین فی الجنه ) .

یعنی: خداوند متعال بر من وحی فرستاد كه ای برادر انبیا و ای برادر بیم دهندگان! قومت را بترسان از اینكه وارد خانه ای از خانه های من شوند در حالی كه حقی از بندگان من بر عهده آنان است؛ چون ما دامی كه این فرد در برابر من نماز می گزارد، او را لعنت می فرستم تا زمانی كه آن حق را برگرداند، اگر چنین كند من گوشش می شوم كه با آن می شنود و چشمش می شوم كه با آن می بیند. او جزء دوستان و برگزیدگان من می گردد و همراه با پیامبران و صدیقین و شهدا و صالحین در بهشت، همسایه من می شود .

از امیر المومنین عليه‌السلام روایت شده است كه فرمود:

365 - ( اوحی الله الی عیسی قل لبنی اسرائیل: لا یدخلوا بیتا من بیوتی الا بابصار خاشعه، و قلوب طاهره، واید تقیه، و اخبرهم انی لا استجیب لاحد منهم دعوه ولاحد من خلقی لدیه مظلمه ) .

یعنی: خداوند متعال بر حضرت عیسی عليه‌السلام وحی فرستاد كه به بنی اسرائیل بگو: داخل خانه ای از خانه های من نشوید مگر با چشمهای خاشع و قلبهای پاك و دستهای بی گناه، و به آنان خبر بده كه من دعای احدی از آنان را مستجاب نخواهم كرد در حالی كه حق یكی از مخلوقات من بر عهده اوست .