شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

احكام روابط زن و شوهر

نویسنده: سيد مسعود معصومى
^{فارسی 2011-07-26 06:35:56}

مقدمه


احكام روابط زن و شوهر

نويسنده : سيد مسعود معصومى

مقدمه

انسان مدنى بالطبع است و به زندگى اجتماعى تمايل دارد. اگر به هر دليل، تنها و دور از جتماع بيفتد، ديرى نخواهد پاييد كه فشارهاى روحى و روانى، وى را، يا به دامان اجتماع باز مى‏گرداند و يا راهى ورطه جنونش مى‏كند.
بنابراين تأمين برخى از نيازها و خواسته‏هاى انسان و در نهايت رشد و شكوفايى بعضى از استعدادهاى بالقوه آدمى، متوقف بر روابط اجتماعى خواهد بود.
از طرف ديگر، تشكيل اجتماع، به معناى برقرارى رابطه متقابل بين افراد آن جامعه است ؛ زيرا هويت واقعى يك اجتماع، چيزى جز همن مناسبتها و روابط بين افراد تشكيل دهنده آن نيست ؛ به گونه‏اى كه اگر ميان افراد يك گروه، هيچگونه رابطه‏اى برقرار نباشد در واقع، آن گروه هيچ اجتماعى را تشكيل نداده‏اند. و با توجه به اينكه، چگونگى و تنظيم اين روابط در بازدهى و تأمين نيازهاى آن جامعه نقش غير قابل انكارى دارد، به گونه‏اى كه گاه رابطه خاصى در اجتماع، موجب شكوفايى استعدادهايى مى‏گردد، در حالى كه ممكن است رابطه ديگر، مانع به ثمر رسيدن اين ستعدادها گردد. بنابراين تشخيص و تنظيم اين مناسبتها براى انسان هدفمند امرى ضرورى و اجتناب‏ناپذير خواهد بود.
با توجه با آنچه گفته شد، چنين به نظر مى‏رسد كه قدم اول در بر پايى اجتماع هدفمند، تدوين قوانينى است كه حدود و چگونگى اين روابط را تعيين و تبيين كند.
شكى نيست كه دين تنها مرجع مطمئن و ممكن، در تدوين و تبيين اين مناسبتها است. از آنجا كه انسان از زمان انعقاد نطفه خواسته يا ناخواسته، در ارتباط با افراد، و محيط قرار مى‏گيرد، لذا بايد دين از همان ابتداى انعقاد نطفه انسان، و بعد از تولد و برقرارى ارتباطهاى اختيارى با ديگران و سپس بلوغ و تا نهايت، پايان عمرش قوانينى را براى تنظيم اين روابط بيان كند.
حال با عنايت به مطالب فوق، در خواهيم يافت كه نخستين اجتماعى كه هر كس براى اولين بار آن را تجربه مى‏كند خانواده است، زيرا نطفه انسان در بستر همين اجتماع خانوده منعقد مى‏گردد، سپس رشد مى‏كند، و فرزند در بدو تولد به اولين اجتماع يعنى دامان پر مهر مادر و پدر قدم مى‏گذارد؛ و تا زمان بلوغ و كمى بعد از آن نيز در همين اجتماع رشد و نمو مى‏كند و سپس خود با ازدوج، تشكيل دهنده اجتماعى ديگر خواهد بود. و اين تقديرى است الهى، كه هيچ كسى را از آن گريزى نيست .
مجموعه‏اى كه پيش روى شماست، روابط بين فرزندان و پدر و مادر از يك طرف، و روابط مختلف بين زن و شوهر از طرف ديگر، را از ديدگاه فقه و فقاهت بازگو مى‏نمايد. سعى ما بر آن بوده است كه با دسته بندى و تبويت مطالب و فتاواى موجود و همچنين استفتاء موارد لازم از دفاتر آيات عظام بتوانيم نمودى جامع و حتى المقدور كامل، از روابط خانواده، به خوانندگان گرامى عرضه بداريم، تا در اين راه علاوه بر دست يابى آسان به مطالب، حقوقى را كه در لابلاى كتب فقهى، عموماً از ديد خانواده‏هاى محترم پوشيده مى‏ماند، به آنها بشناسانيم .
طبيعى است كه تنها با رعايت و به كاگيرى اين حقوق از طرف كليه افراد خانواده مى‏توان علاوه بر ايجاد فضاى روحانى و صميمى در خانه، جامعه را به سوى هدفهاى متعالى رهنمون شد.
در اين ميان، اگر چه ما حقوقى را براى هر يك از اعضاى خانواده به صورتى مضبوط ذكر كرده‏ايم، لكن بر اساس آيه شريفه «و من آياته أن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لتسكنوا اليها و جعل بينكم مودة و رحمة» (روم / ٢١) هدف همه اين قوانين ايجاد مودت و محبت و ايثار و گذشت در راه رشد خانواده‏به سوى اهداف الهى مى‏باشد. و اگر چه آميزش لطيف اخلاق و حقوق خانواده در اسلام، خود به خوبى تأمين كننده زمينه‏هاى تحقق هدف مذكور است، لكن مقدم داشتن خواسته‏هاى ديگران و چشم پوشى از برخى حقوق خويش در راستاى تقويت صميميت و ايجاد محبت در خانواده، مورد وفاق و توصيه كليه مراجع عظام مى‏باشد.
حال كه بالطف و عنايت حضرت بقيةالله الاعظم - روحى و ارواح العالمين لتراب مقدمه الفداء - و همت والاى امام راحل - قدس سره - وامت سلحشور و خداجوى اسلاميمان، نظام مقدس ولايت در اين سرزمين بر پا گشته است و امت ما از نعمت وجود رهبر انقلاب حضرت آيت الله العظمى خامنه‏اى - دامت بركاته - و مراجع عظام ديگر بهره‏مند گشته‏اند، اميد است در پرتو آگاهى از دستورات نورانى اسلام و عمل به آنها، بتوانيم مورد توجه و عنايت حضرت حق - جل و علا - قرار گرفته، جامعه‏اى را به سوى بر پا داشتن پرچم توحيد و ولايت در سراسر عالم رهنمون سازيم .
در پايان نظر خوانندگان محترم را به تذكرات ذيل معطوف مى‏داريم :
- متن اصلى اين مجموعه بر اساس فتاواى حضرت امام (ره) تنظيم گرديده، در صورت اختلاف نظر مراجع ديگر، علاوه بر آدرس مسأله در پانويس، فتاواى آنان نيز در پاورقى ذكر شده است و در صورت عدم اختلاف نظر، فقط به ذكر آدرس مسأله در كتب مراجع اكتفا كرده‏ايم .
- قابل عنايت است به علت رحلت حضرت امام - رضوان الله تعالى عليه - بعضى مسائل از شوراى استفتائات معظم له در قم اخذ شده است و اگر در مسأله‏اى نظر حضرت امام به دست نيامده باشد آن مسأله در پاورقى آورده شده است .
در صورتى كه نام هر يك از آيات عظام در ذيل مسأله نيامده باشد، بدان معناست كه نظر آن مرجع در مسأله به دست نيامده است .
به منظور سهولت در انتقال نظرات آيات عظام گاهى بعضى از مسائلى را كه آنها به صورت فتوى و يا مسأله مطرح كرده‏اند، ما به صورت سؤال سؤال و جواب بيان كرده‏ايم و همچنين ممكن است استفتائى را با توجه به همه جوانب آن مسأله مطرح كرده باشيم .
از آنجا كه عدم آگاهى بسيارى از اعضاى خانواده‏ها از حقوق يكديگر مشكلات و معضلات فراوانى را موجب گشته است، تدريس و آموزش اين دست از احكام براى عموم متأهلين به خصوص كسانى كه تازه ازدواج كرده‏اند بسيار لازم و ضرورى به نظر مى‏رسد.
بديهى است به علت طرح بعضى از مسائل مختص به زن و شوهر، مطالعه و يا تدريس اين احكام، را براى كسانى كه فعلاً قصد ازدواج ندارند توصيه نمى‏كنيم .
به دليل آنكه برخى از مسائل مطرحه در اين مجموعه از چند مدرك يك مسأله گرفته شده است و گاهى تعميم و يا تخصيص شرايط آن از ميان آدرسهاى مختلف آن مسأله اخذ شده است، لذا بايد خوانندگان محترم براى شناخت مدرك همه جوانب مسأله، به كليه مدركى كه در ذيل هر مسأله ذكر شده است مراجعه نمايند و تنها به رجوع به يك مورد اكتفا نكنند.
اين مجموعه مشتمل بر حدود دويست استفتاء مى‏باشد كه نگارنده شخصاً از دفاتر استفتائات مراجع عظام تهيه نموده است و اين موارد به صورت «استفتاء» در پانويس مسائل مشخص شده است .
تنظيم فتاواى طرح شده در اين مجموعه بر اساس نظرات حضرات آيات عظام : امام خمينى (ره)، بهجت، تبريزى، فاضل و مكارم - دامت بركاتهم - مى‏باشد. اگر چه براى تكميل اين مجموعه لازم بود نظرات حضرت آيت الله العظمى خامنه‏اى - دامت بركاته - نيز ذكر مى‏شد، لكن به علت عدم رضايت معظم له در نشر فتاوى ايشان به زبان فارسى، ناچار اين مجموعه را بدون نظرات معظم له منتشر كرديم. بديهى است در صورت صلاحديد ايشان در هر زمان كه موافقت بفرمايند، اين مجموعه نيز با نظرات ايشان تكميل خواهد شد.
در انتهاء از شوراى محترم استفتائات هر يك از آيات عظام كه براى تكميل اين رساله زحمات بى شائبه‏اى را متحمل شدند، كمال تشكر و قدردانى مى‏شود. همچنين از كليه كسانى كه ما را با ارائه نظرات خود، در تأليف اين مجموعه يارى كردند، نيز تشكر و قدردانى مى‏گردد. از خداوند متعال توفيق آنان را مسألت مى‏نمايم .

سيد مسعود معصومى
بيست و هفتم رجب ١٤٧١
مطابق با نوزدهم آذر ماه ١٣٧٥

روابط فرهنگى زن و شوهر

روابط فرهنگى زن و شوهر

١- سؤال : چندين سال است كه ازدواج كرده‏ام، خودم خيلى دنبال مسائل دينى و شرعى هستم و مقلد امام مى‏باشم، ولى متأسفانه همسرم زياد، به مسائل دينى اهميت نمى‏دهد و بعضى اوقات پس از سر و صداى زياد يك دفعه نماز مى‏خواند و چند دفعه نمى خواند و اين امر مرا زياد رنج مى‏دهد، در اينجا وظيفه من چيست ؟
١- آيا خوردن غذايى كه او درست مى‏كند از نظر شرعى جايز است ؟
٢- آيا در اين مورد، روز قيامت مسئوول نيستم ؟
٣- آيا در اثر بى توجهى او به دين، بايد او را طلاق بدهم ؟

جواب : اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات (١) دين نيست پاك است و بايد او را امر به معروف كنيد و اگر مؤثر نباشد شما معذور هستيد و لازم نيست طلاق دهيد، اختيار طلاق در دست خود شماست.
امام : كتاب استفتائات، ج ١، ص ٤٨٧، سوال ١٥.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٢- سؤال : زنى كه به مسائل شرعى مثل نماز و ديگر مسائل بى اهميت باشد، به خصوص نماز صبح را هيچگاه به پا نمى‏دارد، وظيفه شرعى شوهرش چيست ؟
جواب : بايد او را امر به معروف نماييد و به خواندن نماز وادارش كنيد.
امام : كتاب استفتائات، ج ١، ص ٤٨٧، سؤال ١٦.
بهجت - تبريزى - فاضل : (٢)
مسأله : مردى كه از پدر و مادر مسلمان به دنيا آمده، اگر مرتد شود، عقد او با زنش باطل مى‏شود، خواه با عيالش نزديكى كرده باشد يا نه.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٤٩ و تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله ٥.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٤٧.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٥٨.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٥١٥.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٠٩٧ و استفتاء.

٤- مسأله : مردى كه از پدر و مادر غير مسلمان به دنيا آمده، و مسلمان شده اگر پيش از نزديكى با عيالش مرتد شود عقد او باطل مى‏گردد و اگر بعد از نزديكى مرتد شود چنانچه زن در سن زنهايى باشد كه حيض مى‏بينند، بايد آن زن به مقدارى كه در احكام طلاق گفته شده است عدّه نگه دارد، پس اگر پيش از تمام شدن عدّه زن شوهر مسلمان شود، عقد باقى و گرنه باطل است.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله ٥ و توضيح المسائل، مسأله ٢٤٥٠.
تبريزى - فاضل : (٣)

٥- مسأله : اگر زن مسلمانى مرتد شود عقد او با شوهرش باطل مى‏شود. اعم از اينكه پدر و مادر او مسلمان باشند يا نباشند و اعم از اينكه شوهرش با او نزديكى كرده باشد يا نه. اما اگر بعد از نزديكى مرتد شود و يائسه نباشد بايد به دستورى كه در احكام طلاق گفته شده است عده نگه دارد، پس اگر در بين عده مسلمان شود عقد باقى و اگر تا آخر عده مرتد بماند عقد باطل است.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله ٥ و توضيح المسائل، مسأله ٢٤٤٨.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٤٩.
تبريزى : (٤)
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٥١٤.

٦- سؤال : اگر زن يا مردى ادعا كند كه مسلمان شده و شهادتين را بگويد آيا يك مسلمان مى‏تواند با او ازدواج كند؟ اگر چه مطمئن نباشد او واقعاً مسلمان شده يا نه.
جواب : كسى كه شهادتين را اعتراف دارد و قول يا عملى كه موجب ارتداد مى‏شود از او سر نزده، محكوم به طهارت است و ازدواج با او اشكال ندارد.
امام : با استفاده از كتاب استفتائات، ج ١، ص ١٠٥، سؤال ٢٧٦.
تبريزى : صراط النجاة، سؤال ٨٢٨.

٧- سؤال : اگر زن بعد از ازدواج بفهمد شوهر او مسلمان نيست حكمش چيست ؟
جواب :
تبريزى : نكاح مزبور باطل است. استفتاء.
مكارم : نمى‏تواند با او زندگى كند و ازدواجش باطل است. استفتاء

٨- سؤل : اگر زن غير مسلمان مسلمان شود و با مرد مسلمان ازدواج كند (به عقد دئم) لكن بعداً معلوم شود اصلاً مسلمان نشده بوده و صورى ايمان آورده. آيا عقد او باطل است؟
جواب : تبريزى : ملاك در اسلام شخص، اقرار به شهادتين است به زبان. و اعتقاد قلبى از شرايط ايمان مى‏باشد و مادامى كه اظهار بر خلاف نكرده محكوم به اسلام است و عقد آن صحيح است. استفتاء

٩- مسأله : جايز نيست زن يا شوهر عكسى را كه مى‏داند ديدن آن براى ديگرى حرام است به او نشان بدهد.
امام : استفتاء.
در نتيجه : زن نمى‏تواند عكس خانمهاى بى حجاب را كه ديدن آن براى شوهرش جايز نيست به او نشان دهد. (مانند بعضى عكسهاى آلبوم خانوادگى)

١٠- سؤال : آيا بر زن و شوهر جايز است در حالى كه تنها هستند به فيلمهاى جنسى و يا عكسهاى مستهجن نگاه كنند؟
جواب : تبريزى : ظاهر اين است كه جايز نيست.
صراط النجاة، سؤال ٨٩٥.

١١- سؤال : آيا براى زن جايز است زيبايى‏هاى زنان نامحرم را براى شوهرش تعريف كند؟
جواب : تبريزى : اگر شوهر آن زنها را مى‏شناسد، اشكال دارد و اگر نمى‏شناسد در صورتى كه آن زن شوهر دارد بنابر احتياط مستحب از اين كار پرهيز كند.
صراط النجاة سؤال ٨٩٦.

١٢- مسأله : دروغ گفتن به زن اگر چه براى جلب محبت او باشد جايز نيست. ولى توريه در اينگونه موارد اشكال ندارد.
امام : با استفاده از استفتائات، ج ٢، ص ٦١٧، سؤال ٥.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

١٣- سؤال : آيا خلف وعده نسبت به همسر و فرزندان جايز است؟
جواب : خلف وعده حرام نيست.
امام : با استفاده از استفتائات، ج ٢، ص ٦١٧، سؤال ٥.
امام - فاضل : استفتاء.
مكارم - تبريزى (٥)

١٤- سؤال : آيا تعريف كردن صحنه‏هاى محرك براى شوهر و يا براى زن جايز است؟ اگر چه به قصد تحريك باشد؟
جواب :
تبريزى اگر مشتمل بر امر حرامى نباشد مانعى ندارد. استفتاء
فاضل : در صورتى كه تعريف كننده خود زن يا شوهر باشد به قصد تحريك مانعى ندارد. استفتاء

١٥- سؤال : اگر خانمى ببيند شوهر او چشم چرانى مى‏كند و با زنهاى نامحرم بيش از او گرم مى‏گيرد، آيا مى‏تواند براى متوجه كردن او به اين عمل زشتش تا مدتى به او تمكين نكند؟
جواب : فاضل : تمكين نكردن جايز نيست و لكن با رعايت مراتب و شرايط نهى از منكر، نهى از منكر كند. استفتاء

١٦- سؤال : آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهرش به مسجد يا نماز جمعه و يا به طور كلى به مجالس مذهبى برود؟
جواب : بهجت - تبريزى : اگر فرا گفتن احكام شرعيه متوقف بر خارج شدن از خانه باشد، مى‏تواند خارج شود، اما اگر بيرون رفتن براى غير احكام باشد نمى‏تواند از منزل بدون اذن شوهر خارج شود.
تبريزى : استفتاء
بهجت : با استفاده ازتوضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله ١٨.
فاضل : اگر شوهر رضايت نداشته باشد بيرون رفتن حرام است .
استفتاء

١٧- سؤال : اگر مردى به زنش گفت : «نبايد با فلان نامحرم حرف بزنى» آيا زن مى‏تواند با آن مرد با رعايت حدود شرعى صحبت كند؟ يا به طور كلى بايد از حرف زدن با او اجتناب كند؟
جواب : تبريزى : سزاوار است زن در امور جايز هم طورى رفتار نمايد كه رضايت شوهر هم تحصيل شود.
استفتاء.
در نتيجه : طبق اين فتوى مستحب است زن در همه امورى كه احتياج به اجازه گرفتن از شوهر ندارد به گونه‏اى عمل كند كه رضايت شوهر جلب شود.
فاضل : اگر حرف زدن هيچگونه مفسده‏اى نداشته باشد، و با حقوق شوهر منافاتى نداشته باشد و خلاصه حرف زدن شرعاً منهى عنه نباشد، وجهى براى نهى مرد نيست. استفتاء

١٨- سؤال : آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهرش براى فراگيرى مسائل شرعى از خانه خارج شود و يا به مسجد و يا مجالس مذهبى برود؟
جواب :
تبريزى : اگر ممكن نيست در منزل احكام شرعيه را فرا گيرد شوهر نمى‏تواند نهى كند، و زن مى‏تواند خارج شود. ولى براى مسجد و غير آن بنابر احتياط بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود. (احتياط وجوبى است). استفتاء
فاضل : اگر فراگيرى مسائل شرعى از واجبات زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از خانه، و اين خروج نيز مفسده‏اى نداشته باشد ،مى‏تواند به اندازه ضرورت و به مقدار واجب خارج شود. ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه شوهر جايز نيست. استفتاء

١٩- سؤل : اگر مردى به همسرش اجازه ندهد به فيلمهاى خاصى نگاه كند(منظور فيلمهايى است كه مثلاً شخص خاصى در آن بازى مى‏كند. البته اگر فيلم منافى عفت و غير شرعى نباشد) آيا زن مى‏تواند بدون قصدريبه و تلذذ به آن نگاه كند؟
جواب : تبريزى : بهتر است زن در امور جايز هم طورى رفتار كند كه رضايت شوهر هم تحصيل شود. استفتاء
فاضل : اگر نگاه كردن منافى با حقوق شوهر نباشد و مفسده همراه نداشته باشد اجازه ندادن وجهى ندارد.
استفتاء

٢٠- سؤال : آيا مردان حق دارند زنانشان را مجبور به پوشيدن پوشيه و يا لباس خاصى بكنند؟
جواب : تبريزى : زن لازم است بر حسب وظيفه شخصى خود عمل كند. ولى بهتر است رضايت شوهر را بجا آورد. استفتاء
فاضل : اگر به ملاحظه حفظ عفت و عصمت او باشد و يا نهى از پوشيدن لباس خاصى كه پوشيدن آن محرك شهوات و موجب انحراف افراد و موجب بى حيايى و بد حجابى است، لازم است مرد او را موعظه و نصيحت كند و بر زن است كه نصايح او را گوش دهد. استفتاء

٢١- سؤل : اگر شوهر به زن بگويد : «نبايد در منزل فلان مجلس را بر پا كنى» آيا جايز است زن آن مجلس را بر پا نمايد؟ (اعم از اينكه مجلس مذهبى مانند روضه و... باشد يا غير آن)
جواب : تبريزى : اگر خانه شوهر است نمى‏تواند بدون اجازه مجلس بر پا كند.
استفتاء
فاضل : براى انجام واجب شرعى احتياج به اذن ندارد ولى در ساير امور نبايد بدون اذن بيرون برود. استفتاء

٢٢- سؤال : آيا مردان حق دارند زنانشان را از پوشيدن لباسى نهى كنند؟
جواب : فاضل : لباسى كه در شأن زن است و محذورى ندارد را نهى نكنند. استفتاء

روابط اقتصادى زن و شوهر

روابط اقتصادى زن و شوهر

٢٣- سؤال : آيا اعضاى خانواده موظف هستند درباره حلال بودن درآمد سرپرست خانواده تحقيق و بررسى كنند؟
جواب : اعضاى خانواده مكلف به تحقيق نيستند و تا يقين به وجود مال حرام در بين اموال حاصل نشود تصرف مانع ندارد. امام : استفتائات، ج ٢، ص ٤٩، سؤل ١٣٤.

٢٤- سؤال : شوهر من نماز نمى‏خواند وخمس نمى‏پردازد :
الف - آيا پولى را كه از او مى‏گيرم برايم حلال است و يا بايد خمس آن را بپردازم ؟
ب - حكم مواد غذايى كه به منزل مى‏آورد و يا لباسهايى كه براى من و فرزندانم مى‏خرد، چيست ؟
ج - حكم اقامت در خانه‏اى كه او با اين پول تهيه كرده است چيست ؟
جواب :
تبريزى : براى شما جايز است. استفتاء
فاضل : اگر يقين نداشته باشد كه عين آن پول و عين آن غذا و لباس متعلق خمس است، براى شما اشكالى ندارد و راجع به اقامت در خانه چنين شخصى، اگر مى‏توانيد او را نصيحت كنيد و با او مدارا نماييد و اگر مؤثر نشد حكم ديگرى دارد. استفتاء

٢٥- سؤال : آيا زن و شوهر مى‏توانند طبق موازين شرعى و قوانين رسمى چيزى رابه يكديگر بفروشند؟
جواب : هر يك مى‏توانند ملك شرعى ديگرى را از او بخرد.
امام - با استفاده از استفتائات، ج ٢، ص ١٠٥، سؤال ٨٥.

٢٦- سؤال : آيا مرد مى‏تواند همسر خود را مجبور به فروش اموالش نمايد، مثلاً زن را وادار كند خانه يا ملكش را بفروشد؟
جواب : حق ندارد، و شوهر اختيار همسرش را (در اينگونه موارد) ندارد و طرفين حقوق متقابله‏اى دارند كه بايد عمل كنند .
امام، استفتائات، ج ٢، ص ٧٨، سؤال ٢٧.
تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٢٧- مسأله : اگر زن يا شوهر چيزى را به ديگرى هبه كنند، تا زمانى كه آن چيز موجود باشد مى‏توانند آن را پس بگيرند. لكن بنابر احتياط مستحب بهتر است آن را پس نگيرد. امام - تحريرالوسيله، ج ٢، كتاب الهبه، مسأله ٨.

٢٨- مسأله : در صبح هر روز زن مالك نفقه همان روز از مال شوهر مى‏شود، البته به مقدارى كه در آن روز مصرف مى‏كند. (موارد و مقدار نفقه زن در قسمت حقوق ذكر خواهد شد، مراجعه نماييد.) بنابراين اگر مرد پول بيشترى به زن بدهد كه او به اندازه نفقه خود از آن پول بردارد، زن زائد بر آن را مالك نيست و شوهر مى‏تواند آن را از زن پس بگيرد.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١٠.
تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٢٩- مسأله : اگر مرد نفقه يك روز يا يك هفته و يا مثلاً يك ماه را يك جا به زن بدهد، و زن با صرفه جويى و يا استفاده كردن از پولهاى ديگر، مقدارى از اين پول را پس انداز كند، زن مالك آن است و شوهر حق پس گرفتن آن را ندارد.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١١.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ١٨٩٧.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢١.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٠.
توجه : معمولاً مردها علاوه بر نفقه زن مخارج بچه ها را هم به زن مى‏پردازد، در مسأله فوق، زن فقط صاحب آن مقدارى از پول مى‏شود كه در تفقه خودش صرفه جويى كرده باشد. ولى صاحب مازاد بر مخارج فرزندان نيست. مگر آنكه شوهر آن را به زن تمليك كند.

٣٠- مسأله : اگر مردى نفقه يك روز زن را نپردازد، در پايان آن روز به مقادر نفقه به گردن مرد، دين مى‏آيد و به زن مقروض مى‏شود. چه زن آن را از مرد طلب كرده باشد يا نه.

٣١- مسأله : زن مى‏تواند نفقاتى را كه شوهر نداده در هر زمانى از او مطالبه كند، و اگر شوهر نپرداخت، زن مى‏تواند با مرجعه به حاكم شرع نفقه خود را از شوهر بگيرد، و در صورتى كه شوهر نداشته باشد كه نفقه را بپردازد به او مهلت داده مى‏شود كه هر گاه توان پرداختن پيدا كرد بپردازد.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدارك مسأله قبل.
بهجت : (٦)
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى الفتضات، مسأله ١٠
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ١٨٩٧
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢١
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٠

٣٢- مسأله : اگر مردى نفقه زن را نپردازد، زن مى‏تواند از تمكين به شوهر خود دارى نمايد و همچنين مى‏تواند نزد حاكم رفته تا او شوهر را با مجبور به پرداخت مخارج زندگى زن كند و اگر دسترسى به حاكم ممكن نباشد، زن مى‏تواند از اموال مرد به اندازه نفقه خودش بدون اذن او بردارد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله ١٤.

٣٣- مسأله : زنى كه از شوهر اطاعت مى‏كند (يعنى ناشزه نيست) اگر مطالبه خرجى كند و شوهر ندهد مى‏تواند در هر روز به اندازه خرجى آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممكن نيست چنانچه ناچار باشد معاش خود را تهيه كند، در موقعى كه مشغول تهيه معاش است اطاعت از شوهر بر او واجب نيست.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٦.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢٥.
فاضل - مكارم : (٧)

٣٤- مسأله : اگر مردى بعد از عقد از پرداخت نفقه معذور شد (يعنى عذرى كه شرع آن را قبول كند) زن نمى‏تواند عقد را فسخ كند. بلكه اگر مرد مى‏تواند نفقه زن را بپردازد ولى نمى‏پردازد، زن مى‏تواند طبق مسأله قبل عمل نمايد. در هر حال يا حاكم از مال شوهر نفقه زن را مى‏پردازد و يا اگر زن راضى باشد حاكم از جانب شوهر طلاق را جارى مى‏كند.
امام : تحريرلوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله ١٠.
تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدارك مسأله قبل و استفتاء.

٣٥- مسأله : زن نمى‏تواند نفقه روزهاى آينده را از شوهرش طلب نمايد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء

٣٦- مسأله : نفقه را مى‏توان به صورت پول يا عين به زن پرداخت، مثلاً مى‏توان غذا را پخته يا نپخته و يا پول آن را به زن داد و زن نيز مالك آن مى‏شود و هيچكدام از طرفين حق ندارند ديگرى را ملزوم به پرداخت يا دريافت پول كنند.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسائل ١٣ و ١٤.

٣٧- سؤال : آيا مرد مى‏تواند پولهايى را كه زن با صرفه جويى در مخارج خانه پس انداز كرده، از زن طلب كند؟
جواب : اگر از نفقه زن بوده و زن با كم گذاشتن از خود صرفه جويى كرده، خير نمى‏تواند. اما اگر از مخارج بچه‏ها بوده و يا عنوان ديگرى داشته، بله مى‏تواند پس بگيرد.
امام - بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء

٣٨- سؤال : اگر خانمى ماهانه از شوهرش براى مخارج تغذيه خانواده پول مى‏گيرد ولى هر ماه مقدارى از آن را پس انداز مى‏كند، آيا مى‏تواند بدون اذن شوهر براى خودش يا بچه‏ها با اين پول لباس يا چيز ديگرى بخرد؟
جواب : اگر شوهر ماهيانه را تمليك زن كرده، و اختيار مصرف را به او داده و يا ماهيانه نفقه خود زن است، بله مى‏تواند بدون اجازه شوهر آن را خرج كند. اما نسبت به مخارج فرزندان و يا غير آن اگر صرفه جويى كند، بايد از شوهر اجازه بگيرد.
امام - بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء.

٣٩- مسأله : مخارج سفر زن اگر بيشتر از مخارج وطن باشد، با شوهر نيست، ولى اگر شوهر مايل باشد كه زن را سفر ببرد،بايد مخارج سفر او را بدهد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٥.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢٤.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٣.

٤٠- مسأله : وسايلى همچون فرش، روانداز، پرده، وسايل منزل و هر آنچه را كه مرد به عنوان نفقه در اختيار زن قرار مى‏دهد اگر عين آن باقى باشد در ملك شوهر است. بنابراين اگر زن ناشزه شود يا طلاق داده شود، همه آن وسايل به شوهر مسترد مى‏گردد. مگر آنكه آنها را به زن تمليك كرده باشد.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١٥.

٤١- سؤال : شوهر من اكثر حقوق خود را خرج دوستان و بستگان و پدر و مادرش مى‏كند و من و بچه‏ها را به شدت در مضيغه قرار داده است آيا مى‏توانم در هر ماه بخشى از حقوقش را از او بگيرم تا آن را صرف ديگران نكند؟
جواب : شما مى‏توانيد نفقه هر روز خود را در صبح همان روز از او مطالبه نماييد و بر مرد نيز واجب است ابتدا نفقه زن و مخارج بچه‏ها را بپردازد و اگر در آمد زيادترى داشت مى‏تواند به ديگران ببخشد.
امام : با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٢٠.

٤٢- مسأله : اگر مرد فقط به اندازه نفقه پول يا امكانات داشته باشد نمى‏تواند آن را به اقارب خود ببخشد، بله اگر بيش از نفقه داشت مى‏تواند مازاد را ببخشد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٢٠.

٤٣- مسأله : تصرف در اموال شوهر بدون اذن او جايز نيست مگر آنكه زن علم به رضايت او داشته باشد. و همينطور تصرف مرد در اموال زن .
امام : با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب غصب، مسائل ٦ و ٧ .
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢٤.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٣.
در نتيجه : در صورتى كه مرد نفقه زن را مى‏پردازد، زن نمى‏تواند بدون اجازه شوهر دست در جيب او كرده پول بردارد؛ و يا از وسائل او اعم از جوراب، انواع لباس يا وسايل منزل يا هر آنچه كه متعلق به شوهر است استفاده نمايد. البته اگر زن بداند كه شوهر راضى است مى‏تواند در اموال او تصرف كند، اگر چه اجازه نگرفته باشد.
و هينطور مرد حق ندارد بدون اجازه زن در اموال او تصرف كند. مثلاً زينت آلات او را بدون اجازه او بفروشد و يا اگر صاحب ملك يا مستغلاتى است آنها را بدون اجازه زن تصرف كند و...
البته در اين موارد، تصرف در مواد خوراكى جهت خوردن استثناء شده است. زيرا در مواد خوراكى كافى است انسان علم به عدم رضايت صاحب مال نداشته باشد ولى علم به رضايت او لازم نيست .

٤٤- مسأله : اگر منزل ملك شوهر باشد، زن اجازه ندارد كسى را كه شوهر راضى نيست به خانه او بيايد، دعوت كند، اگر چه آن شخص از بستگان نزديك باشد.
امام : با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب، غضب، مسأله ٦.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢٤.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٣.
در نتيجه : اگر شوهر بگويد راضى نيستم فلان شخص را دعوت كنى، زن اجازه ندارد او را جهت آمدن به منزل دعوت نمايد. البته اگر او خودش آمد بر زن واجب نيست او را به منزل راه ندهد .

٤٥- مسأله : اگر منزل ملك زن باشد، شوهر نمى‏تواند زن را از دعوت بستگان و نزديكانش نهى كند، مگر آنكه اين كار با حقوق مرد منافات داشته باشد. البته مرد مى تواند به زن اجازه ندهد كه از وسائل و يا از پول و يا امكاناتى كه جزء اموال مرد است استفاده نمايد.
امام - تبريزى : با استفاده از مدارك مسأله قبل.
توضيح : از آنجا كه مرد فقط داراى حقوق خاصى نسبت به زن مى‏باشد و اجازه ندارد در موارد غير آن، زن را امر و نهى كند، بنابراين اگر به زن بگويد فلان شخص را به منزل دعوت نكن، در صورتى كه منزل ملك زن باشد، اطاعت از او واجب نيست. مشروط به آنكه اين دعوت با حقوق مرد منافات نداشته باشد و يا مثلاً اگر وظايف زن در خانه نسبت به مرد به واسطه اين دعوت ترك نشود و يا موجب استفاده از وسائل و اموال مرد نگردد. اگر چه بهتر است در اين صورت رضايت شوهر را كسب كند. بنابراين، اگر اين دعوت موجب هتك حرمت زن يا شوهر مى‏شود و يا لطمه به آبرو يا ناموس خانواده مى‏زند و يا موجب مى‏گردد كه خداى نكرده تعلق زن نسبت به شوهر كم شود، در نتيجه حقوق مرد را، مانند آرايش كردن يا دور كردن منافرات از خود و... را به خوبى اداء ننمايد، دعوت كردن جايز نيست و زن بايد شوهر را اطاعت كند.

٤٦- سؤال : اگر زنى بدون اجازه شوهرش از پول يا مال او بردارد ولى مى‏داند شوهرش راضى است، آيا گرفتن اجازه واجب است يا به همين اطمينان مى‏تواند اكتفا كند؟ و در صورتى كه احتمال دهد او راضى است، حكم چگونه است؟
جواب : با احراز رضايت مانعى ندارد. ولى در صورت احتمال جايز نيست .
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٤٧- سؤال : آيا جايز است زن از پولى كه شوهرش براى مخارج خانه مى‏دهد در منزل مجلس روضه يا ختم انعام و يا مانند اينگونه مجالس بر پا كند؟
جواب : اگر شوهر پول را تمليك زن كرده و اختيار مصرف آن را به زن داده، يا بداند شوهر راضى است مانعى ندارد والا جايز نيست.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم - استفتاء.

٤٨- سؤال : بر پا كردن مهمانى يا مجالس جشن ميلاد ائمه عليهم السلام و يا مجالس عزادارى بدون اجازه شوهر در منزل براى زن چگونه است؟ و اگر شوهر راضى نباشد حكم چيست؟
جواب : بدون اذن شوهر جايز نيست و دعوت كردن بيگانه و ورود به منزل شوهر بدون اذن جايز نيست، مگر احراز رضايت شود.
امام : با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب غصب، مسائل ٦ و ٧.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٤٩- سؤال : آيا شرط بندى بين زن و شوهر جايز است؟
جواب : اگر مراد از شرط بندى قمار و برد و باخت است، جايز نيست.
بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء

نذر، عهد، قسم

٥٠- مسأله : نذر يا عهد زن بدون اجازه شوهرش صحيح نيست، اگر چه بخواهد از مال خودش آن را اداء كند.
امام : تحريرالوسيله، القول فى النذر، مسأله ٣ و توضيح المسائل، مسأله ٢٦٤٤.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٢١٣٦.
تبريزى - فاضل - مكارم : (٨)

٥١- مسأله : اگر شوهر به زنش اجازه داد نذر كند و او نذر كرد، نمى‏تواند نذر او را باطل كند؛ و يا نمى‏تواند مانع وفاى به نذرش گردد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٤٥.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٥٤.
فاضل - مكارم : (٩)

٥٢- سؤال : اينجانب كارمند هستم و حقوق مى‏گيرم، آيا مى‏توانم بدون اجازه شوهرم مقدارى از اين حقوق را نذر كنم؟
جواب : نذر بدون اجازه شوهر باطل است.
امام : كتاب استفتائات، ج ٢، نذر، سؤالات ١٠ و ١١.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢١٣٦.
تبريزى : فاضل - مكارم : (١٠)

٥٣- سؤال : من بدون اجازه شوهرم نذر كردم اگر خدا حاجت مرا بدهد، فلان مقدار پول در فلان مورد مصرف كنم و چند ركعت نماز بخوانم و چند روز روزه بگيرم، ولى براى هيچكدام از شوهرم اجازه نگرفتم، مسأله را با او در ميان گذاردم و او اجازه داد. آيا نذر من با اجازه او درست مى‏شود يا نه؟
جواب : نذر بدون اذن شوهر باطل است و اجازه بعدى آن را تصحيح نمى‏كند.
امام : كتاب استفتائات، ج ٢، نذر، سؤال ٩.
تبريزى - فاضل - مكارم (١١)

٥٤- مسأله : اگر زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد بعيد نيست كه قسم او صحيح نباشد لكن نبايد احتياط را ترك كند(وجوباً).
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٧٣.
بهجت - تبريزى - مكارم (١٢)
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٧٥٠.

٥٥- مسأله : اگر شوهر از قسم خوردن زن نهى كند قسم او صحيح نيست .
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٧٢.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٢١٢٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٨١.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٧٤٩.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٣٠١.

هبه

٥٦- سؤال : آيا زن مى‏تواند از مال خودش بدون اذن شوهرش به كسى ببخشد(هبه كند)؟
جواب : هبه او از مال خودش صحيح است حتى اگر شوهر او را نهى كند.
امام : با استفاده از كتاب استفتائات، ج ٢، نذر، سؤال ١١.

٥٧- سؤال : اگر زنى مهر خود را به شوهر ببخشد بعد پشيمان شود مى‏تواند آنرا طلب كند؟
جواب : تبريزى : اگر مهر در ذمه شوهر بوده و ابراء كرده نمى‏تواند مطالبه كند، و اگر عين خارجى بوده و بخشيده و در اختيار او قرار داده بنابر احتياط نمى‏تواند پس بگيرد.
استفتاء
فاضل : اگر مهريه بر ذمه شوهر باشد با بخشيدن آن ديگر جاى برگشت نيست. و اگر مهريه مانند خانه، زمين و امثال آنها باشد و در اختيار شوهر قرار داده باشد مى‏تواند رجوع كند و پس بگيرد.
استفتاء.

٥٨- سؤال : اگر در عقد شرط شود پرداخت مهريه از ناحيه شوهر «عندالاستطاعه» باشد، آيا زن مى‏تواند على رغم عدم قدرت شوهر بر پرداخت مهر، آن را از او طلب كند؟
جواب :
فاضل : در صورت عدم قدرت زوج، زوجه نمى‏تواند مطالبه نمايد.
استفتاء.
تبريزى : در صورت عدم استطاعت، زن نمى‏تواند مهر را مطالبه كند حتى در ليله زفاف .
استفتاء.

اختلافات زن و شوهر

اختلافات زن و شوهر

٥٩- سؤال : اگر زنى در زندگى اولاً اطاعت از شوهر نكرد، ثانياً براى شوهرش ارزش قائل نبود، ثالثاً اسرار زندگى را در همه جا فاش نمود، رابعاً در زندگى مرتب دروغ گفت، تكليف مرد از نظر شرعى با چنين زنى چيست ؟
جواب : بايد او را مر به معروف و نهى از منكر نماييد.
امام : از كتاب استفتائات، ج ١، ص ٤٨١، سؤال ١٤.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

٦٠- مسأله : اگر هيچيك از زن و شوهر به وظايف خود عمل نكنند، به گونه‏اى كه ترس از جدا شدن آنها از يكديگر باشد، بايد يك نفر از خانواده مرد و يك نفر از خانواده زن برى اصلاح بين اين دو نفر تعيين شوند كه حكم بين اين دو باشند. و بر اين دو نفر حاكم واجب است درباره درگيرى اين زن و شوهر تحقيق به عمل آورند، سپس هر چه آن دو حكم رأى دادند در صورتى كه مشروع باشد، بر زن و شوهر لازم الاجراء مى‏شود و بايد بدان عمل كنند.
مثلاً اگر با شوهر شرط كنند كه همسرش را در فلان خانه مخصوص، يا نزد پدر و مادر او مسكن دهد، و يا مادر و خواهر خود را با وى همخانه نكند، يا در فلان مدت مهريه يا ساير مطالباتش را بپردازد، شوهر بايد بپذيرد و آنها را انجام دهد، ولى هر گونه حكم غير مشروع لازم الاجراء نيست و نبايد زن و شوهر بدان ملتزم شوند. مثلاً شرط كنند شوهر حقوق ساير اعضاى خانواده را بپردازد و يا زن بتواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود و...
امام : تحرير الوسيله، ج ٢، كتاب نكاح، فى النشوز، مسأله ٤.

٦١- مسأله : بنابر احتياط واجب، بايد يكى از دو حكم از خانواده مرد و ديگرى از خانواده زن باشد ولى اگر هر يك از زوجين كسى را از يكى بستگان خود نداشته باشند، يا كسى باشد ولى صلاحيت حكميت نداشته باشد، مى‏توانند از غير خانواده، كسى را برگزينند و شرط نيست كه از هر طرف تنها يك حكم باشد، بلكه در صورتى كه مصلحت اقتضاء كند، مى‏توانند چند نفر را حكم قرار دهند.
امام، همان مدرك مسأله قبل .

٦٢- مسأله : دو حكم حق ندارند به جدايى بين زن و شوهر حكم كنند مگر اينكه در هنگام انتخاب، به آن دو شرط شود كه اگر بخواهند ميان آن دو اصلاح كنند و يا آنها را از هم جدا كنند، كه البته اگر رأى به جدايى دادند، اين حكم به غير از راه طلاق آنهم با جمع بودن تمام شرايطش ممكن نخواهد بود.
امام : مدرك مسأله قبل.

٦٣- سؤال : آيا شوهر مى‏تواند در مقابل ديگران عيوب زنش را بگويد و او را تحقير كند، اگر چه به شوخى باشد؟
جواب : تبريزى : غيبت كردن مؤمن و نيز تحقير مؤمن و كارى كه موجب اذيت او مى‏شود جايز نيست. استفتاء
مكارم : در صورتى كه زن ناراحت مى‏شود جايز نيست و اگر ناراحت نمى‏شود بهتر است ترك شود. استفتاء.

٦٤- سؤال : آيا زن مى‏تواند در مقابل ديگران عيوب شوهرش را بگويد و يا او را تحقير كند؟ اعم از اينكه شوهر حضور داشته باشد يا نه و اعم از ينكه شوخى باشد يا جدى .
جواب : تبريزى : غيبت كردن مؤمن ونيز كارى كه موحب اذيت او مى‏شود، جايز نيست. استفتاء.
در نتيجه : بنابراين فتوا زن و شوهر نمى‏توانند يكديگر را تحقير نمايند به طور مثال مرد نمى‏تواند با به رخ كشيدن زنان ديگر، زن خود را تحقير كند و يا اجازه ندارد در مقابل ديگران كارى كند ويا حرفى بزند كه زنش تحقير شود. همچنين زن اجازه ندارد عيوب مرد را نزد زنهاى ديگر به گونه‏اى بيان كند كه يا غيبت شود و يا موجب تحقير شوهر گردد. بنابراين، ايراد گرفتن از يكديگر در مقابل ديگران، بى اعتنايى كردن به يكديگر، ترجيح بدون دليل ديگران به گونه‏اى كه موجب تحقير همسر گردد و مواردى نظير اينها، جايز نيست و زن و شوهر بايد به شدت از اينگونه امور خوددارى نمايند.

٦٥- سؤال : حكم توهين كردن زن به شوهر يا به عكس چيست ؟
جواب : تبريزى : تحقير و توهين به مؤمن جايز نيست، زن باشد يا مرد.
استفتاء.

٦٦- سؤال آيا زن اجازه دارد شوهر خود را كتك بزند؟
جواب : زن چنين حقى ندارد.
امام، تحريرالولسيله، القول فى النشوز، مسأله ٢.
بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء
تبريزى : (١٣)

٦٧- سؤال : آيا زن مى‏تواند اسرار و مسائل خانوادگى را كه بين خود و شوهرش هست، براى ديگران تعريف كند؟
جواب : مكارم : افشاى اسرار مؤمن، جايز نيست. استفتاء.

٦٨- مسأله : زن تحت هيچ شرايطى حتى موقعى كه مرد حقوق او را نپردازد، حق قهر كردن با شوهر را ندارد.
امام : با استفاده از تحرير الوسيله، القول فى النشوز، مسأله ٢.
در نتيجه : خانمهاى محترم بايد بدانند، جايز نيست تحت هيچ شرايطى با شوهر خود قهر كنند. يعنى با او صحبت نكنند و يا بستر خود را از شوهر جدا كنند و... البته در صورتى كه شوهر حق او را ادا نمى‏كند (همانگونه كه در بخش نشوز گفته خواهد شد) بايد به حاكم مراجعه نمايد. بنابراين اگر جايز نباشد زن يا مردى كه ناشزه شده قهر كند به طور اولى در اختلافاتى كه مربوط به سليقه و يا نظرات هر يك از زوجين است، حق قهر كردن را ندارد.

حقوق و روابط زن و شوهر

حقوق و روابط زن و شوهر

- حقوق زن نسبت به مرد
- حقوق مرد نسبت به زن
- نشوز حقوق زن نسبت به مرد

٦٩- مسأله : حقوق زن نسبت به شوهر عبارتند از :
الف - تهيه غذا به اندازه متعارف.
ب - تهيه پوشاك به اندازه شأن زن.
ج - تهيه وسايل مورد لزوم خانه.
د - تهيه مسكن متناسب با شأن و منزلت اجتماعى زن .
ه - اگر زن از روى جهل، اشتباهى انجام داد مرد او را ببخشد.
و - خوش رويى و خوش رفتارى با زن.
ز - تعليم احكام و مسائل اعتقادى (به وجوب كفايى).
ح - حداقل هر چهار ماه يكبار با او آميزش كند.

الف : تهيه غذا

٧٠- مسأله : مقدار غذا و كميت آن به اندازه‏اى است كه زن را سير كند و در جنس آن بايد رجوع شود به آنچه كه براى امثال او در شهرش متعارف است.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٨.

٧١- مسأله : اگر غذايى متناسب با مزاج زن باشد و يا زن به خوردن آن عادت داشته باشد به گونه‏اى كه ترك آن موجب ضرر براى او گردد، بر مرد واجب است آن غذا را براى زن تهيه نمايد.
امام : مدرك مسأله قبل.
در نتيجه : اگر زن عادت كرده باشد در خانه پدرش نوع خاصى از غذا را بخورد و يا بياشامد مثلاً هميشه گوشت مى‏خورد و يا نوع خاصى از غذا و يا هر چيز ديگر به گونه‏اى كه اگر غير آن باشد به علت عادتى كه دارد برايش ضرر داشته باشد، بر مرد واجب است همان برنامه غذايى را برايش فراهم نمايد،مگر آن كه زن به غير آن راضى باشد.

٧٢- مسأله : بر مرد واجب است چيزهايى غير از غذا را كه زن عادت دارد استفاده نمايد، از قبيل چاى، قهوه، تنباكو و...را نيز اگر براى زن ترك آن ضرر دارد، تهيه نمايد.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٨.

٧٣- مسأله : بر مرد واجب است آنچه كه از ميوه‏هاى مختلف در فصلها براى مثل زن متعارف است براى او فراهم نمايد.
امام : مدرك مسأله قبل.

٧٤- مسأله : زن مى‏تواند به دو گونه غذا را از شوهر طلب نمايد يا به طور متعارف در خانه شوهر با همديگر بخورند و بر سر يك سفره باشند و يا اينكه فقط نفقه خودش را طلب نمايد و به تنهايى بخورد و يا هر كار ديگرى كه مى‏خواهد با آن بكند. و شوهرش حق ندارد زن را به شكل اول يا دوم ملزم نمايد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله ١٢.

٧٥- مسأله : شوهر نيز مى‏تواند دو گونه غذا را به زن بدهد، غذايى كه آماده خوردن است مانند نان، خرما، غذاى پخته و يا هر چيزى كه آماده خوردن باشد و يا اينكه چيزى است كه براى خوردن بايد پخته شود و يا آماده گردد. و زن حق ندارد شوهر را به هركدام ملزم نمايد.
امام : تحرير الوسيله، كتاب، نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١٣.

٧٦- مسأله : اگر براى طبخ غذا احتياج به هيزم، نفت و يا هر چيز ديگر مانند ادويه، نمك و... باشد بر مرد واجب است آن را نيز براى زن تهيه نمايد. البته نبايد آن چيز خلاف متعارف باشد.
امام : مدرك مسأله قبل.

٧٧- مسأله : زن حق ندارد شوهر را ملزم كند به جاى غذا، پول آن را به او بدهد لكن اگر هر دو به دادن پول توافق كردند و زن آن را تحويل بگيرد مالكش مى‏شود و تكليف از شوهر ساقط مى‏گردد.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله ١٤.

٧٨- سؤال : زن من مرتب مى‏گويد بايد از فلان فروشگاه، مواد غذايى بخرم و يا بايد در فلان رستوران غذا بخوريم. با توجه به اينكه پرداخت هزينه اين غذاها براى من بسيار مشكل است، آيا بر من واجب است همانگونه كه او مى‏خواهد عمل نمايم؟
جواب : شما مختاريد كه مواد اوليه غذا و يا غذاى طبخ شده و يا پول آن را به او بدهيد، البته بايد شؤونات او را رعايت نماييد. و بيش از آن چيزى به عهده شما نيست .
امام : با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب، نكاح، فصل فى النفقات، مسائل ٨، ١٢، ١٣ و ١٤.

ب : تهيه پوشاك

٧٩- مسأله : مقدار و نوع لباس نيز به علت تنوع و اختلاف زياد بين آنها، به اندازه‏اى بر مرد واجب است كه مناسب شأن زن باشد.
بنابراين مرد بايد براى فصول مختلف لباسى متناسب حال زن و شؤونات خانوادگى او تهيه نمايد؛ و اگر زن از صاحبان تجمل باشد واجب است بر مرد علاوه بر لباس بدن لباسى ديگر به حسب حال امثال او برايش تهيه كند.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٨.
توجه : در صورتى بر مرد واجب است لباس متناسب با شأن و موقعيت اجتماعى زن تهيه كند كه اين كار منجر به فعل حرامى نگردد. مثلاً اگر زن قبل ازدواج لباس شهرت مى‏پوشيده و يا مثلاً در مقابل نامحرم جوراب نازك مى‏پوشيده و يا لباس را اگر چه متناسب شأن اوست براى خودنمايى به نامحرم استفاده مى‏كند و... و امثال آن بر مرد واجب نيست آنها را تهيه نمايد. بلكه واجب است بر مرد كه او را نهى از منكر بنمايد.
همچنين نبايد تهيه لباس و لباسها براى زن منجر به اسراف گردد. كه اين نيز فعل حرامى است.
بنابراين اگر خانمى بخواهد براى هر مهمانى كه مى‏رود لباس نو خاصى بپوشد و اين كار را همواره ادامه بدهد، به بهانه اينكه قبلاً در خانه پدرى همين كار را مى‏كرده و يا اينكه لباسهايى را طلب مى‏كند كه از لحاظ قيمت خيلى بيش از متعارف است، بر مرد واجب نيست آن را تهيه نمايد.

٨٠- مسأله : مرد بايد براى زن لباس تهيه كند، حال چه از مال خودش باشد يا به واسطه عاريه و يا اجازه كردن. و تا زمانى كه آن لباس موجود باشد و مندرس نشده باشد به طورى كه مناسب حال زن باشد، زن نمى‏تواند مطالبه پوشش ديگرى نمايد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل‏فى‏النفقات، مسأله ١٥.

ج : تهيه وسايل مورد لزوم خانه

٨١- مسأله : تهيه وسايل منزل مانند فرش، روانداز، پرده، لحاف، وسايل پخت و پز و آنچه كه زن براى نظافت نياز دارد نيز همگى به عهده مرد است و مقدار، جنس و كيفيت هر يك نيز بايد متناسب با شأن و منزلت زن باشد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله ٨.
در نتيجه : اگر زن در خانه‏اى زندگى كرده است كه مثلاً از نوعى خاص فرش و رختخواب استفاده مى‏كرده، مثلاً هميشه روى تخت مى‏خوابيده و شأن او داشتن پرده‏هاى خاص و يا وسايل خاصى است، بر مرد واجب است آنها را تهيه نمايد. البته تا آنجا كه منجربه حرامى نگردد.

د : تهيه مسكن

٨٢- مسأله : بر مرد واجب است خانه‏اى كه لايق همسرش است براى او تهيه كند، چه به صورت ملك يا اجاره يا عاريه و... و زن مى‏تواند از شوهر بخواهد هيچكس به غير از شوهر با او زندگى نكند. به گونه‏اى كه خانه يا اطاقى كه در آن زندگى مى‏كنند فقط از آن زن و شوهر باشد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١٥.

٨٣- مسأله : بر مرد واجب است مواد سوختى منزل مثل نفت، گاز، هيزم، زغال، و امثال آن را براى زن تهيه نمايد. همچنين بايد داروهايى كه معمولاً در طول سال به آن نياز است را براى زن تهيه كند.
امام : تحريرالوسيله ،كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ٩.

٨٤- مسأله : بر مرد واجب است تمام نفقات زن را بپردازد، چه زن نياز داشته باشد يا نداشته باشد. حتى اگر از ثروتمندترين مردم باشد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله ١٩.

ه : بخشيدن اشتباهات زن

٨٥- مسأله : اگر زن از روى جهل اشتباهى انجام داد مرد بايد او را ببخشد. امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسأله ١.

و : خوش رفتارى با زن

٨٦- مسأله : مرد بايد با زن خود خوش رفتار باشد و با او با روى گشاده برخورد كند.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏القسم والنشوز، قبل از مسأله ١.
در نتيجه : يكى از حقوق زن نسبت به مرد اين است كه مرد نبايد در خانه عصبانى مزاج و تند خو باشد، بلكه بايد خوش اخلاق و گشاده رو باشد.
تذكر اين نكته بسيار ضرورى به نظر مى‏رسد كه خوش اخلاق بودن و خوشرو بودن به اين نيست كه وقتى همه چيز مطابق ميل بود انسان خوش برخورد باشد، بلكه خوشرفتارى زمانى است كه وقتى مسأله‏اى اتفاق مى‏افتد كه معمولاً مردان با روبرو شدن با آن عصبانى مى‏شوند، انسان بتواند جلو خشم خود را بگيرد و اخلاق نيكو را پيشه كند. بنابراين آقايان محترم بايد توجه داشته باشند عصبانى بودن در منزل و يا داشتن توقع زيادى از اهل منزل و يا امر ونهى كردن بيش از حد در خانه و... مواردى از اين قبيل موجب مى‏شود نتوانند به طور كامل به گونه اى كه خدا راضى باشد حق همسر و بچه‏هاى خود را بپردازد.

٨٧- مسأله : خادم گرفتن براى زن زمانى واجب است كه زن صاحب جلال و شأن بالايى باشد و يا از كسانى باشد كه همواره صاحب خدمتگزار بوده است. و اگر جلال و شأن او طورى باشد كه چند خدمتگزار داشته، بعيد نيست بگوييم بر مرد واجب است چند خدمتگزار براى او بگيرد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل‏فى‏النفقات، مسأله ٨.

ز : تعليم احكام و مسائل اعتقادى

٨٨- مسأله : بر مرد واجب است احكام مورد لزوم زن، و يا مسائل اعتقادى را به او تعليم دهد، همانگونه كه برزن واجب است آنها را فرا بگيرد لكن اين وجوب براى مرد كفايى است.
تبريزى : صراط النجاة با استفاده از سؤالهاى ٨٦٧ و ٨٦٨.
فاضل : استفتاء
در نتيجه : اگر زن مثلاً احكام عادت ماهانه خود را نمى دانست و يا احكام نماز و روزه و... بر مرد واجب است آنها را به زن تعليم دهد، البته اگر كس ديگرى آن احكام را به زن بياموزد و يا مرد از كسى بخواهد كه به زن آموزش دهد كفايت مى‏كند.

٨٩- سؤال : آيا مرد واجب است كتب تاريخى كلامى را براى همسر خود تهيه نمايد؟
جواب : تبريزى : اگر تعليم احكام و مسائل اعتقادى به زن منحصر در خريد كتاب باشد و نشود به گونه‏اى ديگر ويا به واسطه كسى ديگر مسائل را به زن تعليم نمود، بر مرد واجب است تهيه نمايد.
صراط النجاة، با استفاده از سؤالات ٨٦٧، ٨٦٨ و ٨٦٩

٩٠- سؤال : شوهر من احكام شرعى را نمى‏داند و به من نيز اجازه نمى‏دهد براى فراگيرى آن از خانه خارج شوم، آيا مى‏توانم بدون اجازه شوهرم براى فراگيرى مسائل شرعى از خانه خارج بشوم و يا مثلاً به مسجد و يا نماز جمعه بروم ؟
جواب :
تبريزى : اگر ممكن نيست در خانه احكام شرعيه را فرا بگيريد نمى‏تواند جلوگيرى نمايد. ولى براى مسجد و غير آن بنابر احتياط واجب بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود. استفتاء
فاضل : اگر فراگيرى مسائل شرعى از واجبات زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از منزل، به اندازه ضرورت وبه قدر واجب مى‏تواند خارج شود. ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه، نه. استفتاء.

٩١- مسأله : مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور كند.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٤.
تبريزى : (١٤)
فاضل، توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٢.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٠٦٤.
در نتيجه : انجام امور منزل به عهده زن نيست و مرد حق ندارد زن را مثلاً مجبور به تميز كردن خانه، غذا پختن، شستن لباس و... نمايد.

٩٢- سؤال : آيا مرد مى‏تواند خريد مايحتاج منزل را به عهده زن بگذارد و او را مجبور به تهيه آن كند؟
جواب : تهيه مايحتاج منزل به عهده مرد است و نمى‏تواند زن را به تهيه كردن آن مجبور سازد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء

٩٣- سؤال : آيا زن مى‏تواند در منزل وظايف خود را انجام ندهد. مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتب نكند و يا مرد مى‏تواند زن را مجبور به انجام اينگونه امور نمايد؟
جواب : مرد حق ندارد زن خود را مجبور به كار خانه كند.
امام : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٤.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٢.
تبريزى و مكارم : (١٥)

٩٤- مسأله : در جميع موارد ذكر شده، مستحب است مقدار و كيفيت نفقه به عرف و عادت شهر و محل سكونت كنونى زن اكتفا شود.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل النفقات، مسأله ٨.

٩٥- مسأله : اگر زن د رعقد با مرد شرط كند كه او را از شهرى بيرون نبرد، و يا فلان شهر وى را سكونت دهد و يا منزل مخصوصى برايش تهيه كند،و مرد هم قبول كند، بايد مرد به آن شرط عمل كند.
امام : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٥١ و تحرير الوسيله، ج ٢ ص ٢٩٧.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٥١٧.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٥٠ .
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٦٠.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٠٩٨.

٩٦- سؤال : اگر زنى در عقد با شوهر خود شرط كند كه او را از شهرى بيرون نبرد، ولى بعداً راضى شد و به شهر ديگرى رفت و مدتى همراه شوهرش در آنجا زندگى كرد و دوباره به شهر اول بازگشت، آيا شرط ضمن عقد ساقط مى‏شود؟ (يعنى آيا همچنان مرد حق ندارد زن را به شهر ديگرى ببرد، يا شرط ساقط شده است و مرد مى‏تواند زن را به هر كجا مى‏خواهد ببرد؟)
جواب : تبريزى : اگر زن براى اقامت خود در شهر دوم وقت معين كند( مثلاً بگويد فقط براى يكسال يا كمتر و يا بيشتر) شرط ساقط نمى‏شود و در غير اين صورت شرط ساقط است .
صراط النجاة، سؤال ٨٧١.

٩٧- سؤال : زن من همواره مرا مجبور مى‏كند به خانه مادرش و يا خواهرش و يا بستگان خودش بروم، آيا بر من واجب است از او اطاعت كنم ؟
جواب : اطاعت از او واجب نيست.
امام - بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء.

٩٨- سؤال : آيا شوهر حق دارد زن را مجبور كند كه به منزل فلان فاميل برود، در حالى كه زن به هيچ وجه راضى نيست به منزل آنها برود، آيا اطاعت از او در اين امر واجب است؟
جواب : شوهر حق دارد از خارج شدن زن از خانه ممانعت نمايد ولى در اينگونه موارد بهتر است زن رضايت شوهر را به دست آورد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.

ح : حق آميزش زن

٩٩- مسأله : شوهر نمى‏تواندبيش از چهار ماه نزديكى با عيال دائمى خود را ترك كند.خواه همسر او جوان باشد يا نباشد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٨ و تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى القسم و النشوز،مسأله ١ و كتاب نكاح، مسأله ١٣.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله ٧.
تبريزى (١٦)
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٦.

١٠٠- سؤال : اگر زن در كمتر از چهار ماه از شوهر طلب آميزش كند، آيا بر مرد واجب است او را اجابت كند؟
جواب : چنانچه زن به گونه‏اى است كه مرد با او آميزش نكند به معصيت خواهد افتاد بنابراين احتياط واجب مرد بايد درخواست زن را اجابت كند.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول مسأله ٨.
تبريزى : (١٧)

١٠١- سؤال : اگر مرد بخواهد به مسافرتى بيش از چهار ماه برود،
الف : آيا بايد از همسرش اجازه بگيرد؟
ب : در صورتى كه بايد اجازه بگيرد اگر زن اجازه نداد مسافرت او حرام است ؟
جواب : فاضل : اجازه گرفتن از همسر فى نفسه لازم نيست، اما چون زن هر چهار ماه يكبار حق مواقعه (آميزش) دارد، لذا در فرض سؤال لازم است اجازه بگيرد كه در حقيقت به معناى طلب اسقاط حقش است و اگر بدون اجازه سفر كرد، در صورتى كه سفر او به قصد ادا نكردن حق زوجه و ترك واجب باشد، سفر او معصيت و حرام است و بايد نماز را تمام بخواند.ولكن اگر به اين قصد نباشد، حرام نيست. هر چند كه در اين صورت احوط جمع بين قصر و اتمام است.
بله در خصوص سفر واجب شرعى تكليف ساقط است، و نيز در سفرهاى ضرورى ولو عرفاً، مثل سفر تجارت يا زيارت يا تحصيل علم و نحو آنها، تكليف ساقط است و سفر حرام نيست. استفتاء

١٠٢-سؤال : اگر مردى نذر كند كه در زمانى بيش از چهار ماه باهمسر خود نزديكى نكند آيا نذر او صحيح است؟(مثلاً نذر كند هر شش ماه يكبار آميزش كند) جواب : صحيح نيست.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء

١٠٣- مسأله : اگر مرد براى امر واجب شرعى و يا براى امر ضرورى ولو ضرورت آن عرفى باشد مانند : تجارت يا تحصيل و غيره... لازم نيست قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد. ولى اگر سفر او ضرورتى نداشته باشد، مثلاً براى تفريح باشد، بنابراين احتياط واجب بايد قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد.
امام - فاضل : عروةالوثقى، نكاح، فصل فيمايتعلق باحكام الدخول، مسأله ٧.
تبريزى - مكارم : (١٨)

١٠٤- سؤال : اگر مردى قسم بخورد كه به كمتر از چهار ماه با زن نزديكى نكند قسم او صحيح است؟
جواب :
تبريزى : مادامى كه مرجعى بر ترك نباشد، نمى‏تواند قسم بخورد. استفتاء
فاضل : صحيح نيست استفتاء

١٠٥- مسأله : در موارد ذيل مرد مى‏تواند آميزش با همسرش خود را حتى بيش از چهار ماه ترك كند :
١- اگر زن رضايت داشته باشد.
٢- در ضمن عقد شرط كرده باشند زن اين حق را ساقط كند.
٣- در صورتى كه مرد توانايى آميزش نداشته باشد.
٤- به جهت بيمارى براى مرد يا زن ضرر داشته باشد.
٥- زن نزد همسر نباشد.
٦- زن ناشزه باشد.
٧- زن داراى عذر شرعى باشد( مثلاً در زمان قاعدگى باشد).
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى،نكاح، فصل فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله ٨.

١٠٦- مسأله : در صورتى كه مرد به دليل وجود مانعى مانند حيض بودن زن و يا هر يك از موارد ذكر شده در مسائل قبل و يا از روى عصيان، آميزش با زن را در مدت چهار ماه ترك كند،بر او واجب نيست قضاى آن را بجا آورد. اگر چه بنابر احتياط بايد زن را ارضاء كند، در هر حال مبدأ احتساب چهار ماه، آميزش قبلى است نه گذشت چهار ماه قمرى .
امام - فاضل - مكارم : فصل فيمايتعلق باحكام الدخول، مسأله ٩.

١٠٧- مسأله : چنانچه دختر باكره باشد، مرد بايد در هفت شب اول عروسى او همراه بخوابد، و اگر باكره نباشد در سه شب اول بايد نزد او باشد، مگر آنكه زن از حق خود صرفنظر كند.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح ،فصل فى القسم والنشوز و النفاق، مسأله ٤.

١٠٨- مسأله : اگر مردى هر يك از حقوق واجب زن را ادا نكند حكم نشوز پيدا مى‏كند.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
توجه : احكام نشوز در انتهاى همين فصل به تفصيل خواهد آمد.

١٠٩- مسأله : مرد نمى‏تواند زن دائمى خود را به طورى ترك كند كه نه مثل زن شوهردار باشد نه مثل زن بى شوهر، لكن واجب نيست كه هر چهار شب يك شب را نزد او بماند.
امام : توضيح المسائل : مسأله ٢٤١٧ و تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فى النشوز، مسأله ١.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٠٦٦.

حقوق مرد نسبت به زن

حقوق شوهر نسبت به زن عبارتند از :
الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر.
ب - عدم جو از صدقه دادن، نذر كردن ويا قسم خوردن مگر به اذن شوهر.
ج - تمكين به شوهر در هر زمانى كه مرد بخواهد.
د - پاك كردن خود از هر چيزى كه باعث دور كردن شوهر از تمتّعات جنسى است .
ه - رعايت نظافت و آرايش كردن در صورتى كه شوهر آن را طلب كند.

الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر

١١٠- مسأله : زنى كه عقد دائمى شده نبايد بدون اجازه شوهرش از خانه بيرون رود.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النشوز ، قبل از مسئله ١ و توضيح المسائل ،
مسئله ٢٤١٢.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٨٩٧.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٢١.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨٠ .
مكارم (١٩)

١١١- سؤال : آيا بايد براى صله رحم بابستگان نزديك و يا حتى با پدر و مادر و خانواده خود، از شوهرم براى خروج از خانه اجازه بگيرم يا مى‏توانم به قدر انجام صله رحم بدون اذن شوهر از خانه خارج شوم ؟
جواب : خروج از خانه حتى اگر براى صله رحم و يا ديدن پدر و مادر و بستگان نزديك باشد، بدون اجازه شوهر حرام است .
امام - بهجت - تبريزى - فاضل : مدرك مسأله قبل.
مكارم(٢٠)

١١٢- سؤال : اگر خانمى بداند شوهرش با خارج شدن او از خانه براى فلان مكان راضى است، آيا مى‏تواند بدون اجازه شوهرش از خانه خارج شود؟ يا اينكه بايد براى هر خروج از خانه عليرغم علم به رضايت شوهر، از او اجازه بگيرد؟
جواب : اگر زن اطمينان دارد كه شوهرش رضايت دارد و اجازه مى‏دهد، خروجش از منزل اشكال ندارد.
امام - فاضل - تبريزى - مكارم : استفتاء
بهجت (٢١)
در نتيجه : اگر خانمى مطمئن باشد شوهرش با خروج از خانه او رضايت دارد مى‏تواند از خانه خارج شود، اگر چه از شوهر اجازه نگيرد. بنابراين مواردى كه معمولاً شوهر به زن اجازه مى‏دهد، مانند خروج‏براى كار يا خريد يا صله رحم با افراد خاصى و... زن مى‏تواند از منزل خارج شود. البته بايد توجه داشت مواردى كه زن شك دارد كه شوهر اجازه مى‏دهد يا نه، حق ندارد بودن اذن شوهر از خانه خارج شود.
همچنين بايد خانمها توجه نمايند نمى‏توانند بگويند چون شوهر با خروج از منزل براى رفتن خانه مثلاً فلان فاميل راضى است پس حتماً با خروج براى رفتن به منزل شخص ديگرى هم راضى است و از خانه خارج شود. بلكه بايد بداند كه شوهر براى رفتن به منزل فرد دوم، رضايت دارد و به او اجازه مى‏دهد. زيرا چه بسيار مواردى كه ممكن است شوهر با خروج زن به محلى راضى باشد اما با محلهاى مشابه راضى نباشد. بنابراين خانمها بايد از قياس در مسأله به شدت پرهيز نمايند. بله اگر شوهر اجازه كلى داده است و يا زن مطمئن است كه به محل دوم رفتن مورد رضاى شوهر است مى‏تواند از منزل خارج شود.

١١٣- سؤال : اگر خانمى از شوهرش اجازه گرفت به محلى برود، آيا مى‏تواند از آنجا به محل ديگرى برود؟ مثلاً به خانه خواهر يا مادر خود برود؟
جواب :
تبريزى : به همان اندازه كه شوهر اجازه داده است بايد عمل كند. استفتاء
فاضل : اگر احراز رضايت رفتن به محل ديگر بكند، مى‏تواندبرود والّا نه.
استفتاء.
بهجت : اگر علم به رضايت شوهر دارد مى‏تواند برود والّا نه .
با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله ١٨.

١١٤- سؤال : آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهر به مسجد يا نماز جمعه يا به طور كلى به مجالس مذهبى برود؟
جواب :
بهجت - تبريزى : اگر فرا گرفتن احكام شرعيه متوقف بر خارج شدن از خانه باشد، مى‏تواند خارج شود.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله ١٨ و تبريزى : استفتاء.
فاضل : اگر شوهر رضايت نداشته باشد، بيرون رفتن حرام است استفتاء

١١٥- سؤال : اگر مردى براى انتقام گرفتن از زن خود، به او اجازه خروج از منزل را ندهد، آيا زن بايد اطاعت كند؟ مثلاً هميشه اجازه مى‏داده به محلى برود ولى حالا براى انتقام اجازه نمى‏دهد.
جواب : فاضل : انتقام گرفتن مرد از همسر خود، مناسب اخلاق انسانى و اسلامى نيست. ولى اگر به هر جهت اجازه خروج نداد، بر زن واجب است كه اطاعت كند. استفتاء

١١٦- سؤال :
اگر خانمى بدون اجازه شوهرش از منزل خارج شده، تكليف او از لحاظ نماز و روزه چيست؟ آيا او ناشزه مى‏شود؟
جواب : تبريزى : چنانچه به عنوان ترك شوهر و قهر باشد ناشزه است؛ و در سفر نماز و روزه‏اش تمام است و در غير اينصورت احتياطاً جمع كند(هم شكسته بخواند و هم تمام) و در هر حال بايد برگردد.
استفتاء
فاضل : اگر با لباسى كه شوهر در اختيار او گذاشته نماز بخواند، چنانچه شوهر راضى نباشد نمازش باطل است ولى روزه او صحيح است هر چند معصيت كرده است. استفتاء

١١٧- سؤال : آيا زن مى‏تواند در حين عقد شرط كند كه اجازه خروج از منزل به دست خودش باشد؟
جواب : چنين شرطى نافذ نيست و اگر هم ضمن عقد آن را شرط كرده‏ايد عقد شما صحيح، ولى شرط آن باطل است .
امام : با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب‏نكاح، فى الشروط المذكوره فى عقد، مسائل ١ و ٢.
بهجت - تبريزى - فاضل : (٢٢)

ب : عدم جواز صدقه، نذر و قسم خوردن زن مگر به اذن شوهر

احكام و سؤالات اين قسمت در فصل روابط اقتصادى از سؤال ٥٠ تا ٥٨ آمده است مراجعه فرماييد.

١١٨- سؤال : اگر زنى هنگام عقد شرط كرده است كه مجاز به انجام كارهاى فرهنگى در خارج خانه باشد و يا اجازه داشته باشد كار كند و مرد نيز پذيرفته است، اگر بعد از ازدواج، مرد اجازه ندهد براى انجام اينگونه كارها از منزل خارج بشود، آيا زن مى‏تواند بدون اذن شوهر از منزل خارج شود؟
جواب :
بهجت - تبريزى : در فرض مذكور مى‏تواند بدون اذن شوهر براى انجام كارهاى مذكور خارج شود .
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله ١٨.
تبريزى : استفتاء
فاضل : در فرض شرط نمى‏تواند از زوجه ممانعت كند مگر اينكه شغل مناسب شأن او نباشد استفتاء

ج : حق تمكين

١١٩ - مسأله : زن بايد خود را براى هر لذتى كه همسرش مى‏خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعى از نزديكى كردن او جلوگيرى نكند .
امام : تحريرالوسيله، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسئله ١ و توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٢ .
بهجت : توضيح المسائل، مسئله ١٨٩٧ .
تبريزى : توضيح المسائل، مسئله ٢٤٢١
فاضل : توضيح المسائل، مسئله ٢٤٨٠
مكارم : توضيح المسائل، مسئله ٢٠٦٢

١٢٠- سؤال : اگر مرد در روابط زناشويى افراط كند و اين براى سلامتى زن و حتى خود شوهر مضر باشد، آيا زن مى‏تواند به اندازه معقول تمكين كند؟
جواب :
تبريزى
به اندازه متعارف تمكين لازم است و نه بيشتر. استفتاء
فاضل : اگر براى زن ضرر قابل توجهى داشته باشد مى‏تواند تمكين نكند، بلكه براى حفظ سلامتى خود تمكين نكردن لازم است. اما اگر ضرر متوجه شوهر است، نمى‏تواند تمكين نكند. استفتاء

١٢١- سؤال : اگر زن داراى ضعف شديد بدنى باشد، و يا به علت بيمارى توان تمكين به شوهر نداشته باشد آيا مى‏تواند شوهر را تمكين نكند؟
جواب :
بهجت : در صورت داشتن عذر شرعى مى‏تواند تمكين نكند.
با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ١٨٩٧.
تبريزى : در صورت عذر مى‏تواند تمكين نكند استفتاء
فاضل : ضعف غير قابل تحمل و بيمارى، مسقط تكليف است و زن در آن حال مى‏تواند تمكين نكند استفتاء

د - رفع منافرات

١٢٢- مسأله : زن بايد چيزهايى را كه در روابط جنسى موجب منافرت و عدم رغبت مرد به زن مى‏شود را از خود دور كند.
امام : تحرير الوسيله، القول فى النشوز، قبل از مسئله ١.
در نتيجه : بطور مثال اگر زن در منزل همواره داراى لباسهاى كثيف و رويى ژوليده باشد و هميشه بوى غذا از او به مشام برسد و يا داراى اخلاقى تند و برخوردهايى غير عاطفى باشد و يا چنان خود را با كار در خانه و يا در بيرون خسته كند كه توان حتى صحبت كردن با شوهر را نداشته باشد، و يا چنان سردى از خود نشان دهد كه هيچ رغبتى براى مرد نسبت به او به وجود نيايد و امثال آن، همه و همه مواردى هستند كه باعث مى‏شود زن، واجب شرعى خود را ترك كند و نه فقط حكم ناشزه را پيدا كند بلكه از داشتن يك زندگى شيرين و عاطفى محروم بماند.

ه - آرايش و نظافت

١٢٣- مسأله : زن بايد در صورتى كه شوهر بخواهد براى او آرايش كند و نظافت نمايد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله ١.
فاضل : (٢٣)

١٢٤- سؤال : اگر مردى به زن امر كند فلان آرايش را برايش بنمايد و يا فلان لباس را در منزل بپوشد، آيا زن بايد اطاعت كند؟
جواب : اطاعت زن از شوهر در مورد مربوط به استمتاعات واجب است و امور مذكور اگر در اين راستا باشد يا ترك آنها موجب نفرت شوهر باشد، بايد اطاعت كند والّا لازم نيست.
امام : با استفاده از مدرك سؤال قبل.
فاضل : استفتاء

نشوز

الف - نشوز زن

١٢٥- مسأله : زن در هر يك از صور ذيل ناشزه مى‏شود، و در نتيجه حق نفقه او ساقط مى‏شود و مرد مى‏تواند نفقه او را نپردازد :
١- عدم تمكين به شوهر.
٢- خارج شدن از خانه بدون اذن و رضايت شوهر.
٣- پاك نكردن خود از هر آنچه باعث دور كردن شوهر از تمتعات و لذات مى‏گردد.
٤- ترك نظافت و يا ترك آرايش، اگر شوهر آن را طلب كند.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله ١ و فصل فى النفقات، مسأله ١ و توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٣.
بهجت - تبريزى : (٢٤)
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٨١ و استفتاء
مكارم توضيح المسائل، مسأله ٢٠٦٣

١٢٦- مسأله : اگر زن در اعمالى كه بر او واجب نيست از شوهر اطاعت نكند، ناشزه نمى‏شود.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدرك مسأله قبل .
در نتيجه : اگر شوهر به زن امر كند، خانه را تميز كند يا غذا بپزد يا فلان جنس را از بازار بخرد و يا... و زن از انجام اين اوامر سرپيچى كند، ناشزه نمى‏شود. اگر چه بهتر است زن در اينگونه امور از شوهر اطاعت كند.

١٢٧- سؤال : زن با چند مرتبه اطاعت نكردن در وظايف واجب خود نسبت به شوهر ناشزه مى‏شود؟
جواب : اگر زن بدون عذر وظايف خود را انجام ندهد حتى اگر براى يكبار، نشوز محقق مى‏شود و اگرتوبه كرد و از شوهر اطاعت نمود نشوز برداشته مى‏شود.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدارك مسأله قبل.

١٢٨ - مسأله : اگر از خانمى نشانه‏هاى نشوز و نافرمانى ظاهر شد، مثلاً در حرف زدن و انجام كارها بسيار تند و خشن عمل كرد، و يا با شوهر قهر كند و يا خداى ناخواسته به شوهر اهانت كند، شوهر بايد او را نصيحت كند.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله ١.

١٢٩- مسأله : اگر زن نصيحت شوهر (كه در مسأله پيش گفته شد) را نشنود و يكى از كارهايى كه باعث نشوز او مى‏شود را انجام دهد (مثلاً بدون اذن شوهر از منزل خارج شود و يا خود را براى استمتاعات شوهر مهيا نكند و...) در اين صورت مرد مى‏تواند با او قهر كند و از همخوابى با او دورى كند؛ يعنى يا در رختخواب به او پشت كند و يا اصلاً نزد او نخوابد.
امام : مدرك مسأله قبل.

١٣٠- مسأله : اگر زن با قهر كردن نيز دست از نافرمانى شوهر برنداشت، مرد مى‏تواند به اندازه‏اى كه باعث تنبّه و ترك نافرمانى او گردد وى را تنبيه كند، ولى بيش از آن جايز نيست و اگر باز هم زن تمكين نكرد مى‏توان تنبيه را بيشتر يا شديدتر كرد. البته به شرط آنكه قرمز، كبود و يا موجب جراحت بدن او نشود.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله ١.

١٣١- مسأله : اگر تنبيه زن بيش از حد لازم باشد و يا باعث كبود شدن و يا جراحت گردد، علاوه بر اينكه شوهر معصيت كرده است بايد ديه آن را نيز بپردازد.
امام : با استفاده از مدرك مسأله قبل.

١٣٢- مسأله : بايد اين تنبيه به قصد اصلاح زن باشد، نه براى تشفى خاطر و يا انتقام و امثال آن.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله ١.
در نتيجه : از چند مسأله گذشته چنين به دست مى‏آيد كه مردان اولاً نمى‏توانند زن خود را به هر بهانه‏اى تنبيه كنند، بلكه اين حكم فقط در نافرمانيهايى است كه موجب نشوز زن مى‏گردد، ثانياً همواره بايد ابتدا زن را نصيحت كرد اگر مؤثر نشد با او قهر كرد و اگر مؤثر نشد مى‏توان او را با شرايط گفته شده، تنبيه نمود. بنابراين جايز نيست زن را بلافاصله بعد از نافرمانى تنبيه كرد. ثالثاً مردان نمى‏توانند به هر مقدارى كه مى‏خواهند زن را تنبيه كنند بلكه فقط بايد به اندازه‏اى باشد كه زن از نافرمانى دست بردارد. رابعاً نبايد به قدرى باشد كه باعث قرمز شدن بدن و يا كبود شدن آن گردد. خامساً بايد به قصد اصلاح زن باشد نه از روى عصبانيت، انتقام، تشفى خاطر و يا هر چيز ديگر. و شما خواننده عزيز توجه مى‏فرماييد در واقع تنبيهى كه با چنين شرايطى باشد، تنبيه و تذكرى براى زن خواهد بود كه باعث مى‏شود به انجام وظايف خود ملزم گردد.
توجه و مراقبت : آقايان توجه داشته باشند در صورتى كه لازم شد با حفظ شرايط ذكر شده، زن را تنبيه كنند، بايد به شدت از اين كار در هنگام عصبانيت پرهيز نمايند، زيرا در آن صورت تنبيه اغلب براى فرونشاندن خشم و تشفى خاطر صورت مى‏گيرد و اين عمل حرام است و بايد از آن پرهيز كرد.

١٣٤- مسأله : اگر خانمى ناشزه شود، سپس پشيمان شود، تا زمانى كه عملاً نشان نداد دست از نافرمانى كشيده است، نفقه او بر شوهر واجب نمى‏شود.
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات مسأله ٣.
در نتيجه : از زمانى نفقه زن بر مرد واجب مى‏شود كه زن عملاً نشان دهد از روش خود دست برداشته است. بنابراين اگر زن فقط عذر خواهى كند، نفقه بر مرد واجب نمى‏شود.

ب - نشوز مرد

١٣٥- مسأله : اگر مرد به وظايف واجب خود نسبت به زن عمل نكند و نفقه زن را نپردازد ناشزه (البته استعمال صحيح آن ناشز است) مى‏شود.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى النشوز، مسأله ٢.
امام - بهجت - تبريزى - مكارم - فاضل : استفتاء.
١٣٦- مسأله : اگر نشانه‏هاى نشوز در مرد پيدا شود زن مى‏تواند مرد را نصيحت كند و اگر نصيحت مؤثر نشد مى‏تواند شكايت خود را نزد حاكم ببرد تا او مرد را وادار كند به وظايف خود عمل نمايد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدارك مسأله قبل .

١٣٧- سؤال : آيا زن حق دارد با شوهر خود قهر كند يا شوهر را كتك بزند؟
جواب : زن حق قهر كردن يا كتك زدن شوهر را ندارد.
امام با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله ٢.
بهجت - فاضل - مكارم : استفتاء
تبريزى : (٢٥)
توجه و مراقبت : آقايان بايد توجه داشته باشند عصبانى مزاج بودن، يكدندگى در منزل، امر و نهى كردن زياد به گونه‏اى كه تنها تصميم گيرنده در منزل باشند، نداشتن سعه صدر و تحمل، نداشتن گذشت در اتفاقات زندگى و مواردى از اين قبيل، زمينه‏هاى بسيار مساعدى هستند كه باعث مى‏شوند مرد حقوق همسر خود را ايفا نكند، در نتيجه علاوه بر اينكه معصيت كار بوده، ناشز نيز مى‏شود. زيرا با توجه به حقوق زن نسبت به مرد مانند خوشرفتارى كردن با زن و يا بخشيدن اشتباهات او و... مرد بايد در خانه، فضايى صميمى و دوستانه را فراهم آورد تا از بروز هر گونه ناهنجارى جلوگيرى شود.

روابط زناشويى و تنظيم خانواده

روابط زناشويى و تنظيم خانواده

احكام آميزش
موارد حرمت آميزش
جلوگيرى از حاملگى
سقط جنين
تلقيح مصنوعى

روابط زناشويى و تنظيم خانواده

١٣٨- مسأله : زن و شوهر مى‏توانند به تمام بدن يكديگر نگاه كنند چه با قصد شهوت چه بدون قصد آن .
امام : تحرير الوسيله، كتاب نكاح، مسأله ١٥ و عروة الوثقى، نكاح، مسأله ٢٩.
١٣٩- سؤال : آيا زن مى تواند از نگاه شوهر به بدن او ممانعت به عمل آورد؟
جواب : زن بايد براى كليه استمتاعات شوهر مطيع او باشد مگر عذر شرعى داشته باشد.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
١٤٠- مسأله : بر زنان واجب نيست بدن و عورتين خود را از شوهر بپوشانند همانگونه كه بر مردان واجب نيست خود را از همسرشان بپوشانند.
امام - فاضل - مكارم : با استفاده از عروةالوثقى، ستر و ساتر، ص ٥٤٩.
١٤١- سؤال : آيا شوهر مى‏تواند به زن امر كند فلان لباس را در منزل بپوشد؟
جواب : اگر اين درخواست در راستاى استمتاعات باشد ويا ترك آن موجب نفرت شوهر شود، مى‏تواند امر كند و بر زن نيز واجب است اطاعت كند.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
١٤٢- مسأله : هر گونه تماس بدنى بين زن و شوهر با هر عضوى باشد، جايز است حتى اگر براى تلذذ باشد.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، نكاح، مسأله ١٩ و ٢٩.
١٤٣ - مسأله زن و شوهر مى‏توانند هر گونه استمتاعى را از يكديگر داشته باشند.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
زن و شوهر به دو صورت حنب مى‏شوند :
الف - جماع
ب - خروج منى
١٤٤- سؤال : آيا تعريف كردن صحنه‏هاى محرك براى شوهر يا براى زن جايز است؟ اگر چه قصد تحريك باشد؟
جواب :
تبريزى : اگر مشتمل بر امر حرامى نباشد مانعى ندارد. استفتاء
فاضل در صورتى كه تعريف كننده خود زن يا شوهر باشد به قصد تحريك اشكال ندارد. استفتاء
١٤٥- مسأله : اگر زن و شوهر با يكديگر جماع كنند و به اندازه ختنه گاه يا بيشتر داخل شود، در قبل باشد يا در دبر، بالغ باشد يا نابالغ، اگر چه منى بيرون نيايد، هر دو جنب مى‏شوند.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٣٤٩.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٢.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٥
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٠.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٣٦٤.
١٤٦- مسأله : اگر شك كنند كه به مقدار ختنه گاه داخل شد يا نه، غسل بر آنها واجب نيست.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٠، و عروة الوثقى، فصل فى غسل الجنابة، مسئله ٩.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٦.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥١.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٣٦٥.
١٤٧- مسأله : اگر از زن يا شوهر چه با اختيار و چه بدون اختيار، منى خارج شود، اگر چه دخول صورت نگرفته باشد، جنب مى‏شوند.
امام : توضيح المسائل مسأله ٣٤٥ و تحريرالوسيله، فصل فى غسل الجنابة، مسأله ١ و عروةالوثقى، فصل فى غسل الجنابه، شرط دوم.
١٤٨- مسأله : اگر منى از جاى خود حركت كند و بيرون نيايد، يا انسان شك كند كه منى از او خارج شده يا نه، غسل بر او واجب نيست.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٢ و عروة الوثقى، فصل فى غسل الجنابة، شرط اول .
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٥.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٨.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٣.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٣٦٧
١٤٩- مسأله : اگر منى مرد از زن خارج گردد، موجب جنابت زن نمى‏شود، مگر آنكه زن بداند منى مرد با منى او آميخته شده است .
امام : تحرير الوسيله، فصل فى غسل الجنابه، مسأله ١ و عروةالوثقى، فصل فى غسل الجنابه، شرط اول.
١٥٠- سؤال : آيا زن بدون عمل آميزش هم جنب مى‏شود يا نه؟
و در صورت مثبت بودن جواب آيا غسل بر او واجب است ؟
جواب : ممكن است و اگر يقين پيدا كند بر خروج منى، غسل واجب مى‏شود و تا يقين پيدا نكند واجب نيست .
استفتائات، ج ١، ص ٥٠، سؤال ٨٩.
١٥١- مسأله : برخى اوقات زن به علت ملاعبه با همسر، تقريباً حالت انزال به او دست مى‏دهد و بدنش سست مى‏شود، به طورى كه فكر مى‏كند جنب شده است، آيا پس از اين حالت غسل جنابت واجب است يا نه ؟
جواب : اگر يقين به انزال منى حاصل شود و از مجرا به خارج برسد غسل واجب است.
امام : استفتائات ج ١، ص ٥٣، سؤال ١٠٤.
١٥٢- سؤال : دفق وفتور بدن را در جنابت زن شرط نمى‏دانيد فقط شهوت را در خروج رطوبت منى شرط جنابت فرموده‏ايد، پس با رطوبتى كه به نام مذى آنهم در موقع شهوت از مرد يا زن خارج مى‏شود، چه تفاوتى دارد ؟
جواب : ميزان شهوتى است كه مقارن با آن، منى خارج مى‏شود و با ساير حالات فرق دارد.
امام : استفتائات، ج ١، ص ٥٣، سؤال ١٠٣.
١٥٣- مسأله : اگر انسان در شب بداندكه صبح براى غسل كردن آب پيدا نمى‏كند، آيا با اين حال ميتواند با همسر خود نزديكى كند؟
جواب : مانعى ندارد.
امام : استفتائات، ج ١، ص ٥٤،سؤال ١٠٦.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٣٥٧.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٣٥٩.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٣٥٤.
مكارم : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٣٦٨.
١٥٤- مسأله : كسى كه نمى‏تواند غسل و تيمم كند، بعد از داخل شدن وقت نماز نبايد با همسر خود نزديكى كند، مگر آنكه بترسد كه به گناه بيفتد.
امام : تحريرالوسيله، فى غسل الجنابه، مسأله ٣ و عروةالوثقى، فصل فى غسل الجنابه، مسأله ٨٠.
١٥٥- مسأله : اگر كسى كه نمى‏تواند غسل و تيمم كند بعد از داخل شدن وقت نماز با همسر خود آميزش كند بعيد نيست بگوييم بايد از خروج منى خوددارى كند، مگر آنكه برايش ضرر داشته باشد.
امام : با استفاده از تحريرالوسيله، فصل فى غسل الجنابه، مسأله ٣.
١٥٦- مسأله : اگر كسى نمى‏تواند غسل كند اما مى‏تواند تيمم كند حتى بعد از داخل شدن وقت نماز نيز مى‏تواند با همسر خود آميزش كند.
امام تحريرالوسيله، فصل فى غسل الجنابه، مسأله ٣ و عروةالوثقى، فصل فى غسل الجنابه، مسأله ٨.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٧ .
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٩.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٤.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٣٦٨.
١٥٧- سؤال : آيا انسان مى‏تواند در يك شب چند بار با همسر خود مجامعت كند يا خير ؟
جواب : مانعى ندارد.
امام : استفتائات، ج ١، ص ٧٤، سؤال ١٧٧.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.
١٥٨- مسأله : آيا در دوران آبستنى و باردارى، مقاربت و نزديكى جايز است يا خير؟
جواب : مقاربت در حال حمل مانع ندارد.
امام : استفتاء به نقل از كتاب رساله نوين، ج ٣، ص ٤٨.
توضيح : البته در صورتى مقاربت اشكال ندارد كه اين كار براى زن و فرزند خطر نداشته باشد و پزشكان زن را از آن منع نكرده باشند، والّا مقاربت جايز نيست .
١٥٩- سؤال : آيا مرد مى‏تواند با زن خود طورى ملاعبه كند كه تمام مقدمات نزديكى حاصل شود و منى هم از مرد خارج شود، ولى به حد دخول نرسد؟
جواب : مانعى ندارد.
امام : با استفاده از استفتائات، ج ١، ص ٧٤، سؤال ١٧٧.
بهجت، تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
مواردى كه آميزش زن و شوهر جايز نيست عبارتند از :
الف - در زمانى كه زن در دوران قاعدگى است .
ب - در زمان استحاضه كثيره يا متوسطه، قبل از غسل.
ج - زمان نفاس .
د - در حال روزه واجب .
ه - در حال بيمارى اى كه آميزش براى آنها ضرر داشته باشد.
و - زمانى كه نتوان غسل يا تيمم كرد. بعد از داخل شدن وقت نماز.
ز - در حال اعتكاف.
ح - در زمانى كه زن كمتر از نه سال داشته باشد .
ط - در حال احرام.
ى - در صورت عدم بجا آوردن طواف و نماز نساء در حج.
١٦٠- سؤال : اگر مرد يا زن قسم بخورند كه با همسرش نزديكى نكند، آيا اين قسم صحيح است؟
جواب : تبريزى : نمى‏تواند قسم بخورد مادامى كه مرجحى بر ترك نباشد. استفتاء
توضيح : يعنى در صورتى كه با حق هيچكدام از زن و شوهر منافات نداشته باشد و داراى مرجحى عقلايى باشد مى‏توانند قسم بخورند والا نمى‏توانند.
فاضل، صحيح نيست. استفتاء
الف - در زمانى كه زن در دوران قاعدگى است
١٦١- مسأله : آميزش در فرج در زمان حيض، هم براى مرد و هم براى زن حرام است. اگر چه به مقدار ختنه گاه باشد و منى هم بيرون نيايد. بلكه احتياط واجب آن است كه به مقدار كمتر از ختنه گاه نيز آميزش صورت نگيرد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٠.
امام - فاضل : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٤٢٦.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٦.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٥١.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٤٣٨.
١٦٢- مسأله : اگر در هنگام آميزش، زن حائض شود، مرد بايد بلافاصله از او كناره بگيرد و اگر جدايى نكرد بنابر احتياط واجب بايد كفاره بدهد.
امام - فاضل : عروة الوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥ و ١٥.
امام : تحريرالوسيله، فى احكام الحائض، قبل از مسأله ١ و مسأله ٥ و توضيح المسائل، مسأله ٤٥٩.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٩.
تبريزى - مكارم : (٢٦)
١٦٣- مسأله : آميزش در روزهايى كه حيض زن قطعى نيست ولى شرعاً بايد براى خود حيض قرار دهد، هم بر مرد و هم بر زن حرام است.
امام : فاضل - مكارم : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥١
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٤٢٧.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٧.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٢.
در نتيجه : به طور مثال زنى كه بيشتر از ده روز خون مى‏بيند و بايد به دستورى كه گفته شده است، روزهاى عادت خويشان خود را حيض قرار دهد، شوهرش نمى‏تواند در آن روزها با او نزديكى كند.
١٦٤- مسأله : اگر همسر انسان بگويد حائض هستم يا از حيض پاك شده‏ام، بايد سخن او را قبول كرد مگر خلاف آن ثابت شود.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، فى احكام الحائض، مسائل ٤ و ١٦.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٣٦.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٤٣٠.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٩.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٣.
در نتيجه : اگر زن هر گاه كه مايل باشد ادعا كند از حيض پاك شده است، ولى مرد بفهمد زن حائض است ؛ و يا عكس آن، اگر زن دائماً ادعا كند حائض است، ولى مرد بداند كه زن دروغ مى‏گويد مثلاً بيش از ده روز ادعاى حائض بودن مى‏كند، حرف زن مسموع نيست .
١٦٥- مسأله : زن و شوهر مى‏توانند در زمان حيض زن به استثناء دخول، ساير استمتاعات را از يكديگر داشته باشند اگر چه منجر به انزال منى گردد.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، فى احكام الحائض، شرط هفتم .
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٩.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٤٤١.
١٦٦- مسأله : كاميابى و لذت بردن از ناف تا زانوى حائض، بر مرد مكروه است، مگر آنكه از روى لباس باشد.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، شرط هفتم .
١٦٧- مسأله : در هر زمانى كه زن محكوم به حيض باشد و يا موظف به تروك حائض باشد( يعنى چه ملزم به تروك حائض و اعمال مستحاضه باشد و چه ملزم به تروك حائض و اعمال طاهر باشد) آميزش بر مرد و زن حرام است .
امام - فاضل - مكارم : با استفاده از عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٤٥٦.
در نتيجه : خانمهاى محترم بايد ابتدا با مراجعه به رساله عمليه مرجع خود وضعيت خودشان را تعيين كنند، سپس با توجه به اين مسئله و مسائل گذشته، روابط خود با همسرشان را تنظيم نمايند.
١٦٨- سؤال : اگر خانمى از خون حيض پاك شده است لكن هنوز غسل بجا نياورده، آيا مى‏تواند با شوهرش نزديكى كند؟
جواب : پيش از غسل همبستر شدن با زن جايز است اگر چه كراهت دارد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٧ و تحريرالوسيله، فى احكام الحائض مسأله ٢.
امام - فاضل - مكارم : با استفاده از عروة الوثقى، فى احكام الحيض، مسائل ٥ و ٢٤ و ٢٨.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٧٣.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٧.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٤٤٩.
١٦٩- مسأله : بنابر احتياط واجب شوهر نمى‏تواند در مواقعى كه زن بايد يك روز را بعد از حيض استظهار كند، با او آميزش نمايد.
امام : تحريرالوسيله، فى تجاوز الدم عن العشره، مساله ١٨.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٥١٢.
در نتيجه : به طور مثال اگر خانمى عدديه كه حيض او مثلاً شش روز طول مى‏كشد، بعد از عدد خود باز هم خون ببيند، بايد يك روز را به عنوان استظهار قرار دهد و نمى‏تواند در اين يك روز هم با همسر خود آميزش كند.
و همچنين مى‏توان با توجه به مسائل گذشته دريافت كه اگر همين خانم بداند خونريزى او بيش از ده روز طول نمى‏كشد، و يا شك داشته باشد كه بيش از ده روز ادامه پيدا مى‏كند يا نه، بنابر احتياط واجب نمى‏تواند در شبهاى بعد از استظهار نيز با شوهر خود نزديكى كند).
(يعنى شبها و روزهاى هشتم و نهم و دهم) و اگر بداند خونريزى او بيش از ده روز طول مى‏كشد از روز هفتم او مستحاضه خواهد بود. در نتيجه با شرايطى كه ذكر خواهد شد مى‏تواند با شوهر خود آميزش كند.
ب - در زمان استحاضه كثيره يا متوسطه، قبل از غسل
١٧٠- مسأله : اگر زن مستحاضه كثيره و يا متوسطه باشد، در صورتى كه غسلهاى واجب خود را انجام نداده باشد، آميزش با او بنابر احتياط واجب جايز نيست.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٢٨ و تحريرالوسيله فى احكام الاستحاضه، مسأله ٨.
امام - فاضل : عروةالوثقى فى احكام الاستحاضه، مسأله ١٨.
تبريزى - مكارم : (٢٧)
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٤٢٩.
١٧١- مسأله : همبسترى شوهر با زن مستحاضه در صورتى حلال است كه زن غسل كند، اگرچه كارهاى ديگرى كه براى نماز واجب است مانند وضو گرفتن و تعويض پنبه و دستمال، انجام نداده باشد. ولى احتياط مستحب آن است كه وضو بگيرد.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم : با استفاده از مدارك مسأله قبل .
١٧٢- مسأله : در صورتى كه مستحاضه بخواهد در وقت هر يك از نمازهايش با شوهر خود نزديكى كند، چنانچه براى آن نماز غسل كرده باشد احتياجى به غسل مجدد ندارد و مى‏تواند به همان غسل اكتفا كند.
امام - فاضل : با استفاده از عروةالوثقى، فى احكام الاستحاضه، مسأله ١٨.
امام : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٤٢٨، و تحرير الوسيله، فى احكام الاستحاضه، مسأله ٨.
تبريزى - مكارم : (٢٨)
در نتيجه : به طور مثال چنانچه خانمى مستحاضه كثيره باشد، اگر براى نماز ظهر و عصر خود غسل كرده باشد و بخواهد در همان وقت نزديكى كند، لازم نيست مجدداً غسل كند اما اگر بخواهد در شب نزديكى كند، بايد دوباره غسل كند.
١٧٣- مسأله : اگر مردى در زمان حيض با زن نزديكى كند، علاوه براينكه معصيت كرده بايد كفاره نيز بدهد. اماا اگر فرزندى از آنها بوجود آيد، حلال زاده است .
امام : با استفاده از تحرير الوسيله، فى احكام الحائض، مسائل ٢ و ٣ و توضيح المسائل، مسائل ٤٥١ و ٤٥٢.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٤٥٣.
امام - فاضل : عروة الوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
تبريزى - مكارم : (٢٩)
١٧٤- مسأله : ميزان كفاره جماع چنين محاسبه مى‏شود : اگر شماره روزهاى حيض زن به سه قسمت تقسيم شود و مرد در قسمت اول آن با زن خود در قبل جماع كند، بنابر احتياط واجب بايد هيجده نخود طلا، كفاره به فقير بدهد. و اگر در قسمت سوم باشد بايد چهار نخود و نيم طلا بدهد. مثلاً زنى كه شش روز خون حيض مى‏بيند، اگر شوهرش در شب يا روز اول و دوم با او جماع كند، بايد هيجده نخود طلا و در شب يا روز سوم و چهارم، نه نخود و در شب يا روز پنجم و ششم بايد چهار نخود و نيم بدهد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٢ و تحرير الوسيله، فى احكام الحائض، مسائل ٢ و ٣.
امام - فاضل : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٤٢٨.
فاضل : توضيح المسائل : مسأله ٤٥٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٠.
١٧٥- مسأله : اگر مرد با زن حائض چند مرتبه جماع كند، احتياط واجب آن است كه براى هر جماع يك كفاره بدهد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٨.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٨.
مكارم - تبريزى : (٣٠)
١٧٦- مسأله : اگر كسى هم در قسمت اول و هم در قسمت دوم و هم در قسمت سوم حيض با زن خود جماع كند، بايد هر سه كفاره را كه روى هم سى و يك نخود و نيم مى‏شود بدهد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٦.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٤٦٢.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٦.
مكارم (٣١)
١٧٧- سؤال : من نمى‏دانستم آميزش با همسر در زمان حيض حرام است. آيا بايد براى آنچه كه گذشته كفاره بدهم ؟
جواب : اگر حرمت آن را نمى‏دانستيد، كفاره بر شما واجب نيست .
امام - فاضل : با استفاده از عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٥.
تبريزى - مكارم : (٣٢)
١٧٨- مسأله : لازم نيست طلاى كفاره را از طلاى سكه دار بدهد، ولى اگر بخواهد قيمت آن را بدهد بايد قيمت سكه دار بدهد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٥٤.
١٧٩- مسأله : اگر شوهر به گمان اينكه زن حائض نيست با او مجامعت كند و بعد بفهمد كه حائض بوده كمااينكه اگر گمان كند همسرش حائض نبوده، بر مرد كفاره واجب نيست .
امام - فاضل : عروة الوثقى، فى احكام الحائض، مسأله‏١٣
١٨٠- سؤال : اگر شوهرى زنش را در مدت حيض مجبور به تمكين كرد حكمش چيست؟
جواب : فاضل : اگر اجبار، به حدى برسد كه از زوجه سلب اختيار شود تكليفى متوجه زن نيست. استفتاء
١٨١- سؤال : اگر زنى در زمان حيض شوهر خود را مجبور به انجام روابط زناشويى كند، حكمش چيست ؟
جواب : فاضل : البته مجبور كردن شوهر به طورى كه از او سلب اختيار شود، عادتاً بعيد است. ولى بر فرض تحقيق چنين امرى، مرد گناهى ندارد ولى كفاره آن را بنابر احتياط واجب طبق مسأله ٤٥٣ توضيح المسائل بپردازد. استفتاء
١٨٢- مسأله : پرداخت كفاره به عهده مرد است و بر زن كفاره‏اى نيست، اگر چه زن به ميل خود مجامعت كند. هر چند كار حرامى انجام داده است.
امام : تحرير الوسيله، فى احكام الحائض، بعد از مسأله ٢.
امام - فاضل : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، قبل از مسأله ٦.
١٨٣- مسأله : كفاره به علت عجز از پرداختن از انسان ساقط نمى‏شود بلكه اگر كسى نتواند كفاره بدهد، بهتر است صدقه‏اى به فقير بدهد، و بنابر احتياط واجب استغفار كند و هر گاه متمكن شد، كفاره را بپردازد.
امام - فاضل : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ١٤.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٤٦١.
فاضل : توضيح المسائل مسأله ٤٦١.
١٨٤- مسأله : بايد كفاره را به يك فقير و يا به سه فقير بپردازد و جايز است قيمت و ارزش طلا را بپردازد و جايز است قيمت وارزش طلا را بپردازد و ميزان، قيمت زمان پرداخت است .
امام - فاضل : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ١٨.
امام : تحريرالوسيله فى احكام الحائض، مسائل ٦ و ٧.
١٨٥- سؤال : اگر زن انسان بگويد از حيض پاكم و غسل هم كرده باشد و انسان با او جماع كند و بعد بفهمد كه پاك نشده بود، آيا كفاره‏اى بر گردن مرد يا زن تعلق مى‏گيرد يا نه ؟
جواب : كفاره ندارد.
امام : استفتاء از كتاب استفتائات، ج ١، ص ٧٥، سؤال ١٧٩.
فاضل : استفتاء
ج - زمان نفاس
١٨٦- مسأله : جايز نيست زن و شوهر در زمان نفاس با يكديگر مجامعت كنند.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسأله ٢٠ و فى احكام النفاس، مسأله ١.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٥١٣ و ٥١٤.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٤٤١.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٥١٩.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٥١٣.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٤٨٨، ٤٨٩.
١٨٧- مسأله : شوهر نمى‏تواند بنابر احتياط واجب، در مواقعى كه زن بايد يك يا دو روز را بعد از نفاس استظهار كند، با او آميزش نمايد.
امام - فاضل - مكارم : با استفاده از عروةالوثقى، فى احكام الحائض، مسائل ٥ و ٢٠.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٥١٩.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٥١٧ و ٥١٩.
در نتيجه : به طور مثال، اگر خانمى عدديه باشد، مثلاً شش روز مدت حيض اوست بايد همين شش روز را براى خود نفاس قرار بدهد و اگر خونريزى بعد از آن ادامه پيدا كرد، بايد يك يا دو روز را به عنوان استظهار قرار دهد كه در اين صورت، بنابر احتياط واجب بايد از نزديكى در اين دو روز نيز خوددارى نمايد.
١٨٨- مسأله : در زمان بعد از استظهار، اگر زن اطمينان داشته باشد خونريزى بيش از ده روز ادامه نخواهد داشت و يا اينكه شك داشته باشد كه بيشتر از ده روز خواهد شد يا نه، نمى‏تواند در طول روزهاى باقيمانده تا ده روز ب شوهر خود آميزش كند.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، فى احكام النفاس، مسأله ١.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٥١٢، ٥١٩.
در نتيجه : اگر همان خانمى كه در مسأله پيش مثال زده شد، چنانچه بداند خونريزى او بيش از ده روز نخواهد شد و يا اينكه شك داشته باشد آيا بيشتر از ده روز خواهد شد يا نه، نمى‏تواند در شب و روز هشتم و نهم و دهم با همسر خود آميزش كند.
اما اگر بداند بيش از ده روز خونريزى نخواهد داشت از بعد از استظهار حكم مستحاضه را خواهد داشت و مى‏تواند با شرايطى كه قبلاً ذكر شد با همسر خود آميزش كند.
د - در حال روزه واجب
١٨٩- مسأله : نزديكى در حالى كه هر دو يا يكى از آنها روزه واجب گرفته‏اند، حرام است اگر چه به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بيرون نيايد، ولى اگر بچه‏اى از آنها به دنيا بيايد، حلال زاده است.
امام : با استفاده از توضيح المسائل از توضيح المسائل، مسأله ١٥٨٤ و ٢٤٦٢ و تحرير الوسيله، كتاب صوم، فيما يحب الامساك عنه، الثالث .
بهجت : توضيح المسائل، مسائل ١٢٩١.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٧١.
فاضل : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٥٢٨.
مكارم : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢١٠٦.
١٩٠- مسأله : هر كارى، باعث جنب شدن مرد يا زن در حال روزه واجب بشود اگر عمداً صورت بگيرد حرام است. (موارد و چگونگى جنب شدن در مسأله ١٤٥ ذكر شده است. مراجعه فرماييد.)
امام با استفاده از مدارك مسأله قبل و توضيح المسائل، مسأله ٣٤٩.
١٩١- مسأله : اگر زن يا مرد نداند كه ديگرى روزه است و يا فراموش كرده باشند و ديگرى چيزى نگويد، نزديكى براى كسى كه روزه نيست اشكال ندارد. اگرچه اين كار براى كسى كه روزه است عملاً جايز نيست. مگر آنكه او نيز فراموش كرده باشد روزه است. ولى چنانچه در بين جماع يادش بيايد و يا بفهمد كه روزه است، بايد فوراً از حال جماع خارج شود.
امام : تحريرالوسيله، القول فيما يجب الامساك عنه، الثالث .
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٢٩٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ١٥٩٦.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ١٦٧٥.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ١٣٤٦.
١٩٢- مسأله : ملامسه، بوسيدن و ملاعبه با همسر در حال روزه اگر به قصد انزال منى نباشد اشكال ندارد لكن اگر زن يا مرد به گونه‏اى باشند كه عادتاً با اينگونه امور جنب مى‏شوند، بايد از اينگونه كارها نيز اجتناب كنند.
امام : تحرير الوسيله، القول فيما يحب المساك عنه، الرابع .
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ١٢٩٥.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ١٦٠٤.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٣.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ١٦٦٤.
١٩٣ - مسأله : اگر مردى زن خود را در ماه مبارك رمضان در حالى كه روزه‏اند مجبور به آميزش كند علاوه بر اينكه فعل حرامى انجام داده است بايد دو كفاره بدهد. يك كفاره براى شكستن روزه خودش و يك كفاره براى شكستن روزه همسرش.
امام : تحرير الوسيله، القول فى احكام الاعتكاف، مسأله ٤.
١٩٤ - مسأله : اگر هر دو مايل به مجامعت بودند و در روز ماه مبارك رمضان در حال روزه با يكديگر آميزش كردند هر كدام بايد يك كفاره بدهند.
امام : همان مدرك مسأله قبل.
ه - در حال بيمارى كه دكترها آنها را از آميزش منع كرده‏اند
١٩٥ - مسأله : اگر زن بيمارى داشته باشد كه دكترها او را از آميزش منع كرده باشند، مجامعت با او براى شوهرش جايز نيست و همينطور است و در عكس مسأله.
امام : استفتاء
در نتيجه : اگر مرد نيز داراى بيمارى باشد كه آميزش براى او ضرر داشته باشد، زن نمى‏تواند شوهر خود را وادار به آميزش كند. بله اگر در همين صورت مرد خود اقدام به نزديكى كند، بر زن چيزى نيست.
و - بعد از داخل شدن وقت نماز در حالى كه نتوان غسل يا تيمم كرد
١٩٦ - مسأله : كسى كه نمى‏تواند غسل يا تيمم كند، بعد از داخل شدن وقت نماز نبايد با همسر خود نزديكى كند، مگر آنكه بترسد به گناه بيفتد.
امام : تحرير الوسيله، فصل فى غسل الجنابة، مسأله ٣.
امام - فاضل : عروة الوثقى، فصل فى غسل الجنابة، مسأله ٨.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٩.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٣٥٤.
١٩٧- مسأله : اگر كسى كه نمى‏تواند غسل و تيمم كند بعد از داخل شدن وقت نماز، با همسر خود آميزش كند، بعيد نيست بگويم بايد از خروج منى خوددارى كند، مگر آنكه برايش ضرر داشته باشد.
امام : با استفاده از تحريرالوسيله، فصل فى غسل الجنابة، مسأله ٣.
ز - در حال اعتكاف
١٩٨- مسأله : آميزش در حال اعتكاف بر مرد و زن حرام است ؛ بلكه هر گونه لمس و بوسيدن به شهوت نيز حرام است.
امام : تحرير الوسيله، القول فى احكام الاعتكاف، قبل از مسأله ١.
١٩٩- مسأله : اگر كسى در حال اعتكاف آميزش كرد بايد كفاره بدهد.
امام : تحريرالوسيله، القول فى احكام الاعتكاف، مسأله ٤.
توجه : حرمت آميزش در حال اعتكاف داراى مسائل ديگرى هست كه ما به جهت رعايت اختصار و توجه داشتن به ذكر مسائل مورد لزوم از ذكر آن خوددارى نموديم .
خوانندگان محترم مى‏توانند در صورت نياز به كتاب تحريرالوسيله، جلد يك، القول فى احكام الاعتكاف و يا به ديگر كتب مراجع عظام در اين زمينه مراجعه بفرمايند.
ح - در زمانى كه زن كمتر از نه سال داشته باشد
٢٠٠- مسأله : مسأله نزديكى با همسرش پيش از تكميل نه سال (قمرى) زن حرام است.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، فيمايتعلق باحكام الدخول، فصل دوم، مسأله ١.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٢٨.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤١٩ و استفتاء.
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٧٨.
مكارم : (٣٣)
٢٠١- مسأله : اگر مردى با زن خود آميزش كند در حالى كه زن كمتر از نه سال داشته باشد، و اين عمل موجب افضاء (٣٤)او بشنود، آميزش با اين زن براى مرد تا ابد حرام خواهد بود و بايد هميشه مخارج او را بدهد. حتى اگر زن را طلاق بدهد و يا حتى اگر زن با مرد ديگرى ازدواج كند.
امام : همان مدرك مسأله قبل.
بهجت : (٣٥)
فاضل : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٧٨.
٢٠٢- مسأله : اگر مرد شك كند كه آيا زن او نه سالش تمام شده است يا نه، نمى‏تواند با او مجامعت كند.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، فيما يتعلق باحكام الدخول، فصل دوم، مسأله ٨.
ط - در حال احرام
٢٠٣- مسأله : مجامعت كردن با همسر در حال احرام جايز نيست.
امام : تحرير الوسيله، القول فى تروك الحرام، شرط دوم و مناسك حج (٣٦) فصل سوم،ص ١٨، شرط دوم، مسأله ١.
٢٠٤- مسأله : هر گونه لمس، بوسيدن، نگاه كردن به همسر در حال احرام از روى شهوت جايز نيست.
امام : همان مدرك مسأله قبل.
٢٠٥- مسأله : اگر مردى در حال احرام با زن خود عمداً مجامعت كند، در صورتى كه زن را مجبور به اين كار نمايد، بايد دو كفاره بدهد و اگر هر دو رضايت داشته باشند، هر يك بايد يك كفاره بدهند.
امام : تحريرالوسيله، القول فى تروك الاحرام، مسأله ٤، و مناسك حج، فصل سوم، ص ١١٢، مسأله ١١.
توجه : مقدار كفاره و كيفيت پرداخت آن و مسائل ديگر اين قسمت و قسمت بعدى در كتابهاى مناسك آيات عظام موجود است كه در صورت نياز خوانندگان محترم مى‏توانند مراجعه بفرمايند.
ى - در صورت عدم بجا آوردن طواف و نماز نساء در حج
٢٠٦- مسأله : اگر مرد يا زن به حج مشرف شوند و عمداً يا سهواً طواف نساء و نماز آن را بجا نياورند و يا اشتباه بجا آورند زن و مرد به يكديگر حلال نمى‏شوند و تا زمانى كه خود آنان و يا در مواردى نايب آنها طواف و نماز را بجا نياورده باشد، آميزش و ديگر روابط زن و شوهر بر آنها حرام خواهد بود.
امام : با استفاده از مناسك حج، ص ٣٤٢، مسائل ١٥ و ١٦.
٢٠٧- سؤال : شخصى بعد از حج، ازدواج كرد و داراى اولاد شد، بعدا متوجه شد كه در حج طواف نساء را بجا نياورده است. حال كه متوجه شده است، حكم زن و فرزندان او چگونه است و نسبت به طواف بايد چه كند؟
جواب : با فرض جهل، فرزند او حكم حلال زاده را دارد ولى عقد ازدواج باطل است و بايد طواف نساء را انجام دهد و اگر بخواهد بعد از ان تجديد عقد نمايد.
امام : مناسك حج، ص ٣٤٦، سوال ١٩.

جلوگيرى از باردارى

٢٠٨-مسأله : جلوگيرى از بچه دار شدن با شرايط ذيل اشكال ندارد :
١- موجب عقيم شدن دائمى نشود.
٢- اين كار مستلزم فعل حرامى نشود.
٣- شوهر رضايت داشته باشد.
امام : با استفاده از استفتاء
مكارم : استفتاء
تبريزى - فاضل : (٣٧)
در نتيجه : به طور مثال از آنجا كه نگاه و لمس عورتين براى غير شوهر حرام است بنابراين هر روشى كه مستلزم نگاه و لمس حرام باشد، حايز نيست حتى اگر بيننده، دكتر زن باشد.
٢٠٩- سؤال : با سلام، حضرتعالى در پاسخ به جواز استفاده از «آى - يو - دى» ذكر كرده‏ايد كه : «اگر استفاده از «آى - يو - دى) ملزم لمس يا نظر حرام بيشتر، جايز نيست» لطفاً بفرمائيد كه آيا كار گذاشتن «آى - يو - دى» در رحم زن جزء موارد پزشكى محسوب شده و پزشك يا ماماى زن و يا عندالاضطرار پزشك مرد، مى‏تواند اين عمل را انجام دهد، همانطور كه در ساير امراض متداول است و يا اينكه اين مسأله مورد غير پزشكى بوده و تنها از طريق محرم (شوهر) مى‏توان اين دستگاه را كار گذاشت ؟
جواب : خود اين عمل اگر موجب سقط يا عقيم شدن نباشد؟ اشكال ندارد و حرمت لمس و نظر، به قوت خود باقى است و اضطرارى در بين نيست چون مى‏توان از راههاى ديگر جلوگيرى نمود.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
توجه : از آنجا كه «آى - يو - دى» و دستگاههاى نظير آن از انعقاد نطفه در رحم جلوگيرى نمى‏كند بلكه بعد از انعقاد نطفه و تشكيل جنين، از جايگزين شدن آن در رحم جلوگيرى مى‏كند، در واقع جنين سقط مى‏شود، بنابراين استفاده كردن از اينگونه دستگاهها به طور كلى جايز نيست زيرا اين وسايل موجب سقط جنين مى‏شوند نه اينكه از انعقاد آن جلوگيرى مى‏كنند و اسقاط جنين علاوه بر حرام بودن، ديه نيز دارد.
٢١٠- سؤال : اگر در رحم زن تلقيح صورت بگيرد، لكن به واسطه دستگاه و يا هر چيز ديگر از جايگزين شدن نطفه در رحم جلوگيرى شود و در نتيجه نطفه سقط گردد، آيا اين عمل حكم سقط محرّم را دارد يا نه؟ آيا ديه بر آن مترتب است يا نه ؟
جواب : تبريزى : عمل مذكور حكم سقط محرّم را دارد و ديه آن ديه سقط نطفه است بنابر احتياط واجب. استفتاء.
٢١١- مسأله : جايز نيست زن بدون اجازه شوهرش از حامله شدن خودش جلوگيرى كند.
امام - مكارم : عروةالوثقى، نكاح فيمايتعلق باحكام الدخول، مسأله ٦.
تبريزى - فاضل : (٣٨)
در نتيجه : به طور مثال جايز نيست زن بدون زضايت شوهر، از قرض ضد حاملگى استفاده نمايد و يا به روشهاى ديگر از حامله شدن جلوگيرى كند.
٢١٢- سؤال : اگر شوهر داراى بيمارى است كه اگر زن از او بچه دار شود آن بيمارى به بچه سرايت مى‏كند، آيا زن مى‏تواند بدون اذن شوهر از بچه دار شدنش جلوگيرى نمايد؟(البته با استمتاعات شوهر منافاتى نداشته باشد. مثلاً قرص بخورد)
جواب :
فاضل در صورتى كه علم به سرايت داشته باشد و بيمارى غير قابل تحمل باشد مانعى ندارد. استفتاء
تبريزى : زن مى‏تواند جلوگيرى كند. استفتاء
٢١٣- مسأله : حرام است زن بدون رضايت شوهر از انزال مرد در رحم خود ممانعت به عمل آورد بلكه بعيد نيست بگويم زن بايد درصورت انجام اين فعل حرام، ديه نطفه را نيز بپردازد.
امام - عروةالوثقى، فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله ٦.
٢١٤- مسأله : مكروه است مرد بدون رضايت همسر، منى خود را بيرون از رحم بريزد و يا به هر روش ديگر موجب جلوگيرى از حامله شدن همسرش بشود. اما در صورتى كه زن بد زبان است و يا بچه خود را شير نمى‏دهد و يا اصلاً صاحب بچه نمى‏شود، بيرون ريختن منى بدون اذن زن مكروه نيست.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، مسأله ١٤.
امام - فاضل - مكارم - عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله ٦.
تبريزى : با استفاده از صراط النجاة، سؤال ٧٩٦.
٢١٥- سؤال : آيا براى جلوگيرى از بچه دار شدن، رضايت طرفين لازم است يا فقط رضايت شوهر واجب است ؟
جواب : در اين كار فقط رضايت شوهر لازم است. اگر چه مكروه است مرد نيز بدون رضايت زن از حامله شدن همسرش جلوگيرى كند.
امام - مكارم : عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله ٦.
تبريزى - فاضل : (٣٩)
در نتيجه : اگر مرد مايل به بچه دار شدن همسرش باشد و زن مايل نباشد، زن اجازه ندارد از حامله شدن خود جلوگيرى كند. ولى اگر زن مايل به بچه دار شدن باشد و شوهر راضى نباشد، مرد مى‏تواند به هر روشى كه مستلزم فعل حرامى نباشد، از بچه دار شدن همسرش جلوگيرى كند. اگر چه اين كار مكروه است.
٢١٦- مسأله : جلوگيرى از بچه دار شدن به روشهايى كه مستلزم انجام فعل حرامى باشد، مگر در مقام اضطرار. اگر چه اصل جلوگيرى حرام نيست.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله ١١.
در نتيجه : به طور مثال اگر خانمى براى گذاشتن دستگاههاى درون رحمى نزد دكتر برود اگر چه دكتر زن باشد، چون اين كار مستلزم و نگاه غير از شوهر به عورت مى‏شود، جايز نيست. و يا اينكه مرد يا زن براى بستن لوله‏هاى انتقال اسپرم يا تخمك نزد دكتر بروند و روشهايى از اين قبيل كه همراه فعل حرامى صورت مى‏گيرد، جايز نيست.
البته اگر زن و شوهر بدون مراجعه به شخص ديگرى بتوانند با اين روشها از بچه دار شدن جلوگيرى كنند اشكالى ندارد مشروط به اينكه به طور دائمى عقيم نشوند.
٢١٧- سؤال : آيا زن مى‏تواند لوله‏هاى رحم خود را جهت جلوگيرى از حاملگى به طور كلى ببندد (يعنى عقيم دائم بشود)؟
جواب : جايز نيست مگر در مقام اضطرار.
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
تبريزى : صراط النجاة سؤال ٨٧٤.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله ١١.
٢١٨- سؤال : اگر خانمى به علت بيمارى مجبور باشد عورتين خود را نزد دكتر معاينه كند، آيا مى‏تواند در همان زمان دستگاههاى جلوگيرى از حاملگى درون رحمى را كار بگذارد؟
جواب : تبريزى - فاضل - مكارم : اگر نياز به لمس و نظر زيادى نداشته باشد، و اين كار مستلزم حرام ديگرى نباشد، مانعى ندارد. استفتاء
٢١٩- سؤال : اگر دكترها به خانمى بگويند در صورتى كه حامله شوى برايت خطر جانى دارد، آيا زن مى‏تواند لوله‏هاى رحم خود را ببندد، اگر چه مستلزم عقيم شدن دائمى و يا مستلزم نگاه غير به عورتين باشد؟
جواب : اگر پزشك متخصص بگويد و از گفته او اطمينان حاصل شود، مانعى ندارد و لمس و نگاه در حد اضطرار و ناچارى جايز است .
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
٢٢٠- سؤل : خانمى نمى‏دانسته گذاشتن دستگاه درون رحمى اگر مستلزم نظر و لمس غير به عورتين باشد جايز نيست و اين كار را انجام داده، لكن حالا كه فهميده، آيا بايد آن را بيرون بياورد يا نه؟ با توجه به اينكه اگر آنرا خارج نكند، مجبور است هر چند يكبار براى معاينه نزد دكتر برود و اين مستلزم نگاه حرام خواهد بود.
جواب :
فاضل : خارج كردن آن بالفعل لازم نيست ولى در زمانى كه بيرون نياوردن آن ملازم بانگاه غير به عورتين او باشد، لازم است آنرا خارج نمايد.
استفتاء
مكارم : مادامى كه بيرون آوردن آن لازم نباشد، مى‏تواند آنرا به حال خود باقى بگذارد و بعد به عنوان ضرورت آن را خارج نمايد. استفتاء
٢٢١- سؤال : اگر خانمى با داشتن ٥ فرزند نمى‏تواند از وسايل عادى ضد حاملگى از قبيل قرص، آمپول و... استفاده كند آيا مى‏تواند با بستن لوله‏هاى رحم از آبستنى جلوگيرى كند؟
جواب : جلوگيرى از انعقاد نطفه اگر موجب فساد عضو و عقيم شدن دائم نشود، با رضايت شوهر مانع ندارد. ولى از لمس و نظر حرام بايد اجتناب كرد.
امام : استفتاء از كتاب رساله نوين، ص ١٠٠.
٢٢٢- سؤال : اينجانب داراى ده فرزند مى‏باشم و از نظر كثرت اولاد در زحمت هستم، مى‏خواهم لوله‏هاى رحم خود را ببندم آيا شرعاً جايز است يا خير ؟
جواب : اگر موجب نازايى دائم نشود و ضرر به مزاج و عضو نرساند و شوهر راضى باشد و عمل همراه با ارتكاب محرم شرعى نباشد، اشكال ندارد.
امام : استفتاء
٢٢٣- سؤال : اگر خانمى داراى تعدادى فرزند باشد كه مخارج آنان به سختى تأمين مى‏شود و از لحاظ تربيتى و نگهدارى آنان در سختى است، آيا مى‏تواند براى جلوگيرى از حامله شدن از «آى - يو - دى» استفاده كند ؟ با علم به اينكه اين دستگاه را حتماً بايد دكتر زن يا مرد براى او بگذارد و اين كار موجب نگاه حرام است.
جواب : جايز نيست.
امام : استفتاء
تبريزى : صراط النجاة، سؤال ٨٧٣.
٢٢٤- سؤال : شخصى با عمل جراحى خود را عقيم كرده، حال متوجه شده است كه اين عمل، نقص عضو و اضرار به بدن بوده و حرام است. آيا واجب است دوباره خود را معالجه كند تا در صورت امكان، به حال اول درآيد؟
جواب : با فرض اين امكان، احوط معالجه است. چون بقاى ضرر هم حرام است و اضرار به نفس حرام است حدوثاً و بقاء.
امام : با استفاده از استفتاء در كتاب احكام پزشكان، ص ٥٥.

سقط جنين

٢٢٥- مسأله : سقط جنين توسط هر كسى و با هر وسيله‏اى جايز نيست مگر در مقام اضطرار .
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.
٢٢٦- سؤال : آيا بعد از انعقاد نطفه از بين بردن آن جايز است؟
جواب : بعد از انعقاد نطفه جايز نيست.
امام : استفتاء از كتاب احكام بانوان، ص ٩٥.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء .
٢٢٧- مسأله : اگر مادر در غير ضرورت كارى كند كه فرزندش سقط شود علاوه بر اينكه فعل حرامى را مرتكب شده، بايد ديه آنرا بپردازد و از آن ديه چيزى به خود مادر به عنوان ارث نمى‏رسد.
امام : تحريرالوسيله، كتاب الديات، القول فى اللواحق، مسأله ٥.
٢٢٨- سؤال : يك ماه و نيم از حاملگى خانمى مى‏گذرد ،دكترها مى‏گويند حاملگى براى مادر خطر جانى دارد و موجب فلج شدن وى خواهد شد، آيا سقط جنين براى اينگونه مادرى جايز است؟
جواب : اگر ضرر و خطر جانى براى مادر دارد، قبل از دميدن روح در جنين، اسقاط جايز است.
امام : استفتاء از كتاب احكام بانوان، ص ٩٧.
بهجت - تبريزى : (٤٠)
٢٢٩- سؤال : اگر دكترها بگويند در صورتى كه زن كورتاژ نكند در هنگام تولد يا زن مى‏ميرد يا بچه، آيا مى‏توان جنين را قبل از تولد سقط كرد؟
جواب : اگر براى مادر خطر جانى دارد، قبل از دميدن روح در جنين اسقاط جايز است.
امام : با استفاده از كتاب احكام بانوان، ص ٩٧.
مكارم - فاضل : (٤١)
٢٣٠- سؤال : از چه از زمانى روح به جنين دميده مى‏شود ؟
جواب :
فاضل : از چهار ماهگى روح به جنين دميده مى‏شود. استفتاء
مكارم : معروف است كه در حدود چهار ماهگى روح به جنين دميده مى‏شود و حركت پيدا مى‏كند. استفتاء
تبريزى : دميدن روح بعد از چهار ماه مى‏باشد. استفتاء
٢٣١- سؤال : اگر حاملگى براى خانمى ضرر دارد آيا مى‏تواند جنين خود را قبل از هفته سوم كورتاژ كند ؟
جواب : اگر براى مادر خطر جانى دارد، قبل از دميدن روح در جنين اسقاط جايز است.
امام : با استفاده از استفتاء از كتاب احكام بانوان، صفحه‏٩٧.
فاضل - مكارم : (٤٢)
٢٣٢- سؤال : آيا حفاظت از بچه در رحم واجب است؟ يعنى مادر بايد تمام شرايط لازم جهت حفظ و سلامتى بچه را فراهم كند؟
جواب :
فاضل : لازم است شرايط متعارف و معمول را فراهم و رعايت كند.
استفتاء
مكارم : تا آنجا كه مايه عسر و حرج نشود لازم است. استفتاء
٢٣٣- سؤال : اگر دكترها به خانمى بگويند بچه‏اى كه در رحم دارد از لحاظ ذهنى عقب مانده است و يا از لحاظ بدنى نقص عضو دارد، آيا زن مى‏تواند كورتاژ كند، يا كارى كند بچه بيفتد؟
جواب : مكارم - فاضل : جايز نيست. استفتاء
٢٣٤- سؤال : اگر دكترها به مادرى دارويى را داده‏اند كه بخورد تا بچه‏اش سالم بماند و سقط نشود آيا زن مى‏توان به منظور سقط جنين دارو را استفاده نكند؟ (كه در اين صورت بچه بطور طبيعى سقط مى‏شود)
جواب : فاضل : اگر سقط جنين مستند به او شود، استفاده نكردن جايز نيست. استفتاء
مكارم : جايز نيست. استفتاء
٢٣٥- سؤال : اگر مادرى براى سقط بچه‏اش كارى انجام ندهد لكن با مراعات نكردن موارد لازم و تهيه نكردن شرايط مقتضيات حفظ جنين باعث سقط بچه بشود، حرام است؟
جواب : فاضل : اگر سقط بچه مستند به او شود حرام است . استفتاء.
مكارم : اگر در حفظ جنين مطابق معمول كوتاهى كرده باشد مسؤول است.
استفتاء
٢٣٦- سؤال : گفته شده است دستگاههاى درون رحمى باعث سقط جنين مى‏شوند، يعنى بعد از آنكه نطفه منعقد شد، دستگاه فقط از جايگزينى آن در رحم جلوگيرى مى‏كند، لذا جنين سقط مى‏شود. حال سؤال اين است اگر خانمى از اول در مورد بخصوصى بداند نطفه ساقط مى‏شود و يا اينكه معمولاً بعد از چند روز مى‏فهمد نطفه ساقط شده آيا اين عمل حكم سقط جنين محرم را دارد؟
جواب : تبريزى : اگر زن از اول بداند، جايز نيست ولى در هر صورت بايد ديه نطفه را بپردازد.
صراط النجاة، سؤال ٩٠٩.
در نتيجه : اگر خانمى به فرض، با روش حلالى دستگاههاى درون رحمى را كار بگذارد، بايد براى هر بار اسقاط نطفه يك ديه بپردازد. ولى اگر نفهمد جنين ساقط شده يا نه، ديه واجب نيست.
٢٣٧- سؤال : مادرى فرزندى در رحم دارد، دكترها مى‏گويند يا بچه را سقط كرد تا مادر زنده بماند و يا اگر بچه سقط نشود، مادر در هنگام تولد بچه خواهد مرد، آيا سقط اين جنين جايز است ؟
جواب : تبريزى : جايز است مادر فرزند را سقط كند و لو با خوردن دارويى خاص. سپس اطباء جنين ساقط شده را از رحم خارج كنند. در اين صورت اگر اسقاط بعد از دميدن روح باشد، بر مادر ديه نيست ولى اگر قبل از دميدن روح باشد، ديه بر مادر و يا هر كسى كه اسقاط كند واجب مى‏شود.
صراط النجاة، سؤال ٩١٤.
٢٣٨- سؤال : در مواردى كه اسقاط جنين جايز است آيا بايد مادر بچه را سقط كند يا اينكه شخص ديگرى مى‏تواند اين كار را انجام بدهد؟
جواب : تبريزى : بنابر احتياط واجب ديگرى نمى‏تواند اسقاط كند.
صراط النجاة، سؤال ٩١٣.
٢٣٩- مسأله : از آنجا كه سقط جنين حرام است، اقدام به سقط جنين در بعضى موارد تنها موجب پرداخت ديه شده و در موارد ديگر علاوه بر ديه، كفاره نيز واجب مى‏گردد.
الف - اگر سقط جنين از روى عمد يا شبه عمد باشد و قبل از دميده شدن روح باشد و همچنين اگر سقط از روى خطا باشد چه قبل از دميدن روح چه بعد از آن، فقط ديه واجب مى شود.
ب - اگر سقط عمداً بعد از ولوج روح در جنين مباشرتاً صورت بگيرد، علاوه بر ديه كفاره نيز واجب مى‏شود.
امام : تحريرالوسيله، كتاب الديات، فى ديةالجنين، ص ٥٩٧ و كفارةالقتل، ص ٦٠٦

تلقيح مصنوعى

٢٤٠- مسأله : وارد نمودن منى مرد، در رحم زوجه او باالاتى مانند سرنگ و يا امثال آن اشكال ندارد. لكن بايد از مقدمات حرام احتراز نمود پس اگر مرد با رضايت زن، اين عمل را خودش انجام دهد، و منى خود را به وجه حلالى به دست بياورد مانع ندارد .
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٨٧٤ و تحريرالوسيله، ج ٢، مسائل مستحدثه، التلقيح والتوليد، مسأله ١.
تبريزى : صراط النجاة، با استفاده از سؤال ٩٦٥.
مكارم : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل ٢٤٤١ و ٢٤٤٢.
در نتيجه : اگر مرد منى خود را از راه استمناء بدست آورد و يا منى را شخصى غير از شوهر در رحم زن قرار بدهد و مواردى از اين قبيل كه مستلزم ارتكاب فعل حرام است و تلقيح جايز نخواهد بود.
٢٤١- مسأله : داخل نمودن منى اجنبى در رحم زن اجنبيه، خواه با اجازه زن باشد يا نباشد، و يا شوهر داشته باشد يا نه، و همچنين خواه اجازه شوهر باشد يا نه يا اجنبيه از خويشان زن باشد يا نه، جايز نيست.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٨٧٦ و تحريرالوسيله، مسائل مستحدثه، التلقيح و التوليد، مسأله ١.
تبريزى : صراط النجاة، سؤال ٩٩٦.
مكارم : توضيح المسائل، مسئله ٢٤٤٣.
٢٤٢- سؤال : اگر مردى زنى گرفته و تا چند سال آن زن بچه دار نمى‏شود و زن را پيش دكتر برده و ممكن است دكتر نطفه مرد ديگرى با سوزن به آن تزريق كند و بچه از مرد ديگرى خواهد شد. بفرماييد اين كار درست است يا نه؟
جواب : جايز نيست .
امام : كتاب استفتائات، ج ٢، ص ٤٤، سؤال ١٢٢.
تبريزى : با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٤٤٣.
٢٤٣- مسئله : اگر تلقيح مرد به زوجه‏اش بصورت حرام واقع شود مانند اينكه بيگانه منى مرد را به رحم زوجه انتقال دهد، و يا منى را بطرز حرام به دست آورد (مثلاً از راه استمناء) و از آن فرزندى پيدا شود، فرزند آنها مى‏باشد به همان شكلى كه اگر تلقيح به صورت طبيعى صورت مى‏گرفت. اگر چه به جهت ارتكاب حرام، گنهكار مى‏باشند.
امام : تحريرالوسيله، ج ٢، مسائل مستحدثه، التلقيح و التوليد، مسأله ١ و توضيح المسائل، مسأله ٢٨٧٥.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٤٤٢.
٢٤٤- مسأله : اگر اسپرم و تخمك زن و شوهرى را در خارج از رحم زن تلقيح نمايند و سپس نطفه حاصله را در رحم زن وارد كنند اشكالى ندارد. مشروط به آنكه از ارتكاب مقدمات حرام احتراز نمايند .
امام : با استفاده از مدرك مسأله قبل و استفتاء.
مكارم : با استفاده از مدرك مسأله قبل .
٢٤٥- سؤال : بعضى از اطباء براى بچه دار كردن خانمى چنين عمل مى‏كنند ابتدا منى مرد را گرفته با تخمك زن در لوله‏هاى آزمايش در خارج رحم تلقيح مى‏كنند و سپس نطفه‏ها را در درون رحم زن قرار مى‏دهند، در اين زمان تعداد زيادى نطفه از بين مى‏رود.
الف - آيا اين عمل جايز است؟
ب - آيا بايد براى از بين بردن نطفه‏ها ديه پرداخت؟ با توجه به اينكه تعداد آنها بسيار زياد است.
ج - آيا جايز است همين نطفه‏ها را منجمد و نگهدارى نمايند تا از آنها براى حامله كردن زن ديگر استفاده نمايند ؟
جواب :
تبريزى : الف : اگر اين عمل با ارتكاب حرامى همراه نباشد اشكال ندارد.
ب : ديه ندارد.
ج - جايز نيست .
صراط النجاة، با استفاده از سؤالات ٩٦٥ و ٩٦٦.
٢٤٦- سؤال : اخيراً نطفه زن و مرد را گرفته در بيرون رحم با هم لقاح مى‏دهند و سپس در رحم زن قرار مى‏دهند، آيا
الف : اين عمل جايز يا نه؟
ب - اگر اين كار مستلزم نگاه و لمس غير به عورت مرد يا زن گردد جايز است ؟
ج - در صورتى كه به غير از اين راه بچه دار نشوند حكم چگونه است؟
جواب :
فاضل : الف : مانعى ندارد.
ب - نگاه و لمس جايز نيست.
ج - در صورتى كه بچه دار نشدن موجب خلل و تزلزل در زوجيت شود مانعى ندارد. استفتاء
تبريزى : فى نفسه جايز است و اگر بر عملى حرامى مشتمل بوده و يا با عمل حرامى همراه باشد مثل نگاه اجنبى يا لمس مواضعى كه جايز نيست. آن عمل حرام است و بچه دار نشدن مجوز نيست. استفتاء

مستحبات آميزش

٢٤٧- مسأله : مستحبات آميزش عبارتند از :
- بسم الله الرّحمن الرّحيم گفتن هنگام آميزش، زيرا باعث پرهيز ماندن از شيطان مى‏شود.
- از خداوند فرزندى پاك و مبارك و سالم طلب كند و اين دعا را بخوانند :
«بسم اللَّه الرحمن الرّحيم الذى لا اله الا هو بديع السموات و الارض اللهم ان قضيت منّى فى هذه الليلة خليفه فلا تجعل للشيطان فيه شركاء و لا نصيباً و لا حظاً واجعله مؤمناً مخلصاً مصفّى من الشيطان و رجزه جلّ ثناؤك» .
- با وضو باشند، خصوصاً اگر زن حامله باشد.
- قبل از آميزش ملاعبه كردن.
- درنگ كردن و تعجيل نداشتن
- در شبهاى دوشنبه، سه شنبه، پنجشنبه، و جمعه باشد.
- در روز پنجشنبه به هنگام ظهر.
- بعد از ظهر و عصر جمعه.
- در مكان مستور باشند .
- در زمانى كه زن ميل به آميزش داشته باشد.
- در شب اول ماه مبارك رمضان .
- در هفته بعد از عروسى مستحب است زن از خوردن شير، سركه، خربزه و انار ترش پرهيز كند.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، مسأله ٨.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، نكاح مسائل ١٠،١١،١٨،٢٠.

مكروهات آميزش

٢٤٨- مسأله : مكروهات آميزش عبارتند از :
- در شبى كه ماه گرفته باشد .
- در روزى كه خورشيد گرفته باشد .
- در هنگام غروب آفتاب تا قرمزى هوا برود .
- در شب عيد فطر و قربان .
- در سفر اگر آب براى غسل نباشد.
- آميزش در حالى كه هر دو عريان باشند.
- در حال احتلام قبل از غسل، بله در صورتى كه بدون فاصله چند بار آميزش صورت گيرد، اشكالى ندارد و مكروه نيست .
- آميزش در حالى كه بچه‏اى ناظر آنها باشد.
- آميزش مقابل قبله .
- آميزش پشت قبله .
- در كشتى .
- در زير آسمان .
- بعد از غذا و با شكم پر.
- در حال ايستاده .
- در زير درختى كه ميوه مى‏دهد.
- دستمال نظافت مرد و زن يكى باشد.
- روى پشت بام .
- به همراه داشتن يا در دست داشتن انگشترى كه ذكر خداوند در آن نوشته باشند و يا چيزى از آيات قرآن بر آن نوشته باشند.
امام : تحريرالوسيله، كتاب نكاح، مسأله ٨.
امام - فاضل - مكارم : عروةالوثقى، نكاح، مسأله ١١.

والدين و فرزندان

والدين و فرزندان

٢٤٩ - مسأله : واجب است هنگام تولد فرزند، كسانى كه مادر را كمك مى‏كنند (مانند پزشك، پرستار، ماما و...) زن باشند مگر در مقام اضطرار و يا در صورت نبودن زن ؛ البته بودن شوهر، نزد زن در هنگام وضع حمل اشكالى ندارد اگر چه اضطرار هم نباشد .
امام : تحرير الوسيله، القول فى احكام الولاده، مسأله ١.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء
٢٥٠- مسأله : ختنه كردن فرزند پسر واجب است و مستحب است در روز هفتم بعد از ولادت باشد، ولى اگر به تأخير بيفتد اشكالى ندارد و چنانچه تا بعد از بلوغ اين كار صورت نگيرد بعد از آن بر خود فرزند واجب خواهد بود براى انجام آن اقدام كنند.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ٤ .
٢٥١- مسأله : اگر فرزند مختون (ختنه شده) به دنيا بيايد، واجب نيست او را ختنه كنند.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ٨.
٢٥٢- مسأله : واجب نيست كسى كه فرزند را ختنه مى‏كند مسلمان باشد، حتى اگر كافر هم باشد، اشكالى ندارد.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ٧.

مستحبات ولادت فرزند

٢٥٣- مسأله : انجام امور ذيل بعد از تولد فرزند مستحب است :
- شستن فرزند بعد از تولد اگر برايش ضرر نداشته باشد.
- اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ فرزند.
- ماليدن آب فرات و تربت سيد الشهداء عليه السلام به سقف دهان او.
- نام گذارى او به اسماء زيبا .
- بهتر است از اسمائى باشد كه متضمن عبوديت خداوند باشد مانند : عبدالرحيم، عبدالرحمن، و امثال آن و يا نام پيامبران باشد و بهترين آن محمد است .
- تراشيدن موى سر نوزاد، يك هفته بعد از تولد و هم وزن موها، طلا يا نقره صدقه دادن .
- دادن وليمه در زمان تولد فرزند و يا چند روز بعد از آن .
- ختنه كردن در روز هفتم .
- دادن وليمه هنگام ختنه كردن فرزند (البته مى‏توان وليمه تولد را با وليمه ختنه در روز هفتم يا چند روز نزديك به آن، با هم انجام داد).
- تغذيه بچه با شير مادر.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسائل ٢، ٣، و ١٤ .
٢٥٤- مسأله : از مستحبات مؤكده براى فرزندان، عقيقه كردن است، چه فرزند پسر باشد چه دختر.
عقيقه كردن يعنى قربانى كردن گاو يا گوسفند يا شتر با توجه به احكام ذيل :
- مستحب است براى پسر حيوان نر، و براى دختر حيوان ماده باشد.
- نمى‏توان بجاى قربانى كردن، پول آن را صدقه داد.
- مستحب است عقيقه در روز هفتم تولد فرزند باشد، اما اگر از روى عذر و يا جهل به مسأله و يا هر دليل ديگر عقيقه انجام نشد، هر موقع بعد از تولد فرزند مى‏تواند قربانى كند.
- اگر پدر و مادر تا قبل از سن بلوغ براى فرزند عقيقه نكردند فرزند مى‏تواند خودش اقدام به عقيقه كند .
- اگر براى شخصى تا آخر عمر عقيقه نشود، مستحب است بازماندگان او برايش عقيقه كنند.
- مستحب است يك ران يا يك پاى حيوان را به قابله فرزند بدهند، اگر چه مستحب است يك چهارم كل حيوان را به قابله بدهند، اگر قابله نبود، مستحب است همان مقدار را به مادر فرزند بدهند تا او آن را صدقه بدهد.
- فرقى نيست كه گوشت را تكه تكه كنند و صدقه بدهند يا او را طبخ كنند، و جمعى از مؤمنين را دعوت كنند از آن غذا بخورند. بهتر است دعوت شدگان كمتر از ١٠ نفر نباشند ولى هر چه بيشتر باشند بهتر است.
- مستحب است دعوت شوندگان از عقيقه بخورند و سپس براى فرزند دعا كنند.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسائل ٩ و ١٠.

تغذيه فرزند

٢٥٥- مسأله : بر مادر واجب نيست كه فرزند خود را شير بدهد، چه مجانى و چه با اجرت. البته به شرط آنكه تغذيه بچه منحصر در شير مادر نباشد. بنابراين اگر بتوان بچه را با شير خشك يا با دايه گرفتن و يا با شير گاو و گوسفند و مانند آن تغذيه كرد و براى فرزند هم ضررى از اين ناحيه نبود، بر مادر واجب نيست فرزند را شير بدهد.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ١١.
٢٥٦- مسأله : اگر تغذيه بچه منحصر به شير مادر باشد (مثلاً شير ديگران براى او ضرر داشته باشد و يا بدآنها دسترسى نباشد) مادر مى‏تواند براى شير دادن بچه طلب اجرت نمايد و پدر بايد از مال خود بچه ( اگر صاحب مال باشد) آن را بدهد ؛ و اگر بچه اموالى نداشت بايد خودش بپردازد و اگر او هم نداشت و يا بچه اصلاً پدر نداشت، از پدر بزرگ يا جد پدرى او اجرت گرفته مى‏شود؛ و اگر هيچ كدام نبودند و يا برايشان مقدور نبود اجرت را بپردازند، تغذيه بچه به عهده مادر خواهد بود يا مجاناً بچه را شير بدهد و يا دايه‏اى را براى او اجيركند ؛ در هر حال نفقه اين بچه به عهده مادر خواهد بود.
امام : همان مدرك مسأله قبل .
٢٥٧- مسأله : در صورت داشتن توانايى و نبودن اضطرار، مادر بايد حداقل بيست و يك ماه فرزند را شير دهد، اگر چه، تغذيه كامل فرزند با شير مادر، دو سال يعنى ٢٤ ماه است .
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ١٥ .
تبريزى - مكارم (٤٣)
در نتيجه : جايز نيست مادر و يا هر كسى كه متكفل شير دادن به فرزند است، كمتر از بيست و يك ماه او را شير بدهد، ولى اگر توانايى نداشته باشد و يا اضطرار باشد، به اندازه رفع ضرورت، تا آنجا كه براى او امكان دارد، بايد فرزند را شير بدهد.
٢٥٨- مسأله : در صورتى كه تغذيه بچه منحصر به شير مادر نباشد، مستحب است بچه به شير مادر تغذيه شود زيرا شير او از غير آن با بركت‏تر است، مگر اينكه به خاطر بعضى جهات، مانند شرافت و پاكى شخص ديگر، اولويت ديگرى اقتضاء شود.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ١٤.
تبريزى - مكارم : (٤٤)

نگهدارى و حضانت

٢٥٩- مسأله : تا دو سال اول زندگى، نگهدارى وتربيت فرزند به عهده مادر است و بعد از آن، تا سن هفت سالگى تربيت و نگهدارى پسر به عهده پدر و دختر به عهده مادر مى‏باشد، و بعد از هفت سالگى تا سن بلوغ چه پسر و چه دختر به عهده پدر و بعد از سن بلوغ به عهده خود فرزند است.
امام : تحريرالوسيله، نكاح، القول فى احكام الولاده، مسأله ١٦.
بهجت - تبريزى - فاضل : (٤٥)
٢٦٠- مسأله : در ايام سر پرستى هر كدام از پدر و مادر، اگر ديگرى خواست بچه‏اش را ببيند يا اينكه به او چيزى برساند، يا مشكل يا ضررى را از او برطرف كند، و يا اينكه مدتى در كنار هم باشند، ديگرى نبايد مانع شود.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٨٦.
٢٦١- مسأله : هر يك از پدر و مادر، اگر قبل از رسيدن نوبت سرپرستى از دنيا برود، حق سرپرستى مخصوص ديگرى مى‏شود، نه وصى يا نزديكان متوفى. و در صورت وفات پدر، اگر مادر ازدواج كند، در حق سرپرستى او تامل است، و احوط رضايت كسى است كه شرعاً بعد از پدر و مادر صاحب حق است .
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٨٧.

مخارج فرزند

٢٦٢- مسأله : مخارج فرزندان به عهده پدر است و اگر پدر فقير بود و يا اصلاً پدر نبود، به عهده پدر پدر و اگر او نيز فقير بود و يا اصلاً نبود به عهده جد مى‏باشد و اگر هيچكدام نبودند مخارج به عهده مادر بچه است و اگر مادر هم نبود و يا فقير بود به گونه‏اى كه نتواند مخارج بچه را بپردازد، به عهده پدر مادر و بعد مادر مادر و بعد پدر بزرگ مادر و به همين ترتيب، مى‏باشد.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى نفقه الاقراب، مسأله ١٢.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٨٣٦.
٢٦٣ - مسأله : وجوب نفقه فرزندان، براى پدر تكليف است و مخالفت آن معصيت مى‏باشد، لكن دين نمى‏شود.
امام با استفاده از استفتائات، ج ٢،غصب، سؤال ٦٤.
در نتيجه : اگر پدرى مخارج چند روز فرزندان را ندهد ويا كمتر از مقدار لازم را بدهد مرتكب گناه شده است ولى آن مقدار را كه نداده بعنوان دين به عهده پدر نمى‏ماند. لذا فرزند نمى‏تواند آن را از پدر طلب كند.
٢٦٤
- مسأله : اگر پدر و مادرى نتوانستند مخارج خود را تأمين كنند، نفقه آنان به عهده فرزند است. چه پسر باشد و چه دختر. البته در صورتى كه آنها نيز فقير نباشند والا به عهده پسر فرزند خواهد بود و اگر امكان نداشت، به عهده دختر فرزند مى‏باشد و به همين ترتيب... و اگر در هر درجه چند فرزند بود نفقه بين آنان تقسيم مى‏شوند.
امام : تحرير الوسيله، نكاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله ١٢.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٨٣٥.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ١٩٨٩.
در نتيجه : اگر پدر و مادرى كه نمى‏توانند مخارج خود را تأمين كنند مثلاً سه فرزند داشته باشند، بايد هر سه به نحو مساوى نفقه پدر و مادر را بپردازند. البته در صورتى كه توانايى پرداخت آن را داشته باشند ؛ و اگر يك نفر از آنها توانايى نداشت، تكليف از او ساقط مى‏گردد و ديگر فرزندان بايد نفقه را بپردازند و همين طور است در مراتب بعدى .
٢٦٥- سؤال : آيا پول تو جيبى كه پدر به فرزند مى‏دهد، رضايت او در طرز خرج كردن فرزند نيز شرط است يا خير، با توجه به اينكه طرز خرج كردن غير اسلامى نيست ؟
جواب : اگر پول را به فرزند بخشيده باشد، در خرج كردن آن در راه حلال آزاد است، ولى سعى نمايد رضايت پدر را كسب كند.
امام : كتاب استفتائات، ج ٢، ص ٣٢٨، سؤال ٧ .
٢٦٦- مسأله : پدر و مادر مى‏توانند از مواد خوراكى فرزندان بدون اجازه آنان بخورند و همينطور فرزندان مى‏توانند از مواد خوراكى پدر و مادر بخورند به شرط آنكه ندانند كه آنها راضى نيستند، اما لازم نيست بدانند حتماً آنها راضى هستند.
امام : كتاب تحريرالوسيله، اطعمه والاشربه، مسأله ٢٩.
٢٦٧- مسأله : در مسأله قبل احتياطاً جايز نيست از مواد خوراكى خاصى كه معمولاً براى بعضى ميهمانهاى غريبه و مهم نگه مى‏دارند، استفاده كرد. مگر آنكه علم به رضايت صاحب خوراكى داشته باشند.
امام : همان مدرك مسأله قبل .

هديه به فرزندان

٢٦٨- سؤال : آيا پدر و مادر مى‏توانند پولى كه براى نوزاد هديه آورده‏اند را خرج كنند (در صورتى كه آورنده پول مشخص نكرده باشد اين هديه براى مادر است يا نوزاد)
تبريزى : در صورتى كه مشخص نباشد براى فرزند است يا مادر، مى‏توانند خرج كنند. استفتاء
فاضل : ظاهر اين است كه مانعى نداشته باشد ولى احتياطاً پول مذبور را براى بچه خرج كنند. استفتاء
٢٦٩- مسأله : اگر پدر چيزى را به فرزندانش ببخشد و آن را به آنها تحويل دهد نمى‏تواند آن را پس بگيرد.
امام : با استفاده از كتاب استفتائات، ج ٢، هبه، سؤال ١٣.
بهجت : با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله ١٧.
٢٧٠- مسأله : تفاوت قائل شدن بين فرزندان در هديه دادن مكروه است. بلكه اگر موجب فتنه يا دشمنى و كينه و عقده گردد حرام است.
امام : تحرير الوسيله، الهبه، مسأله ٢٢.
٢٧١- مسأله : مستحب است انسان به بعضى از فرزندان كه داراى خصوصيتى هستند كه باعث اولويت آنها مى‏شوند، بيشتر از ديگران هديه بدهند. در صورتى كه موجب فتنه يا دشمنى و كينه و عقده نگردد.
امام : مدرك مسأله قبل.
در نتيجه : با توجه به دو مسأله قبل اگر بچه‏ها با يكديگر در يك سطح و مرتبه هستند، تفاوت قائل شدن بين آنها مكروه است و اگر بعضى بر ديگران اولويت دارند و يا خصوصيتى خاص دارند، مستحب است به او بيشتر از ديگران هديه داد. البته اگر موجب فتنه، دشمنى، كينه و يا عقده نگردد. كه در آن صورت به طور كلى تفاوت قائل شدن بين آنها حرام است .

نذر - عهد - قسم

٢٧٢- مسأله : فرزند واجب نيست در نذر و عهد از پدرش اجازه بگيرد و پدر نيز حق ممانعت از انجام نذر و عهد فرزند را ندارد .
امام : تحرير الوسيله، القول فى النذر، مسأله ٣ و استفتائات، ج ٢، نذر، سؤال ١٢.
تبريزى - فاضل - مكارم (٤٦)
٢٧٣- مسأله : اگر فرزند بدون اجازه پدر قسم بخورد بعيد نيست كه قسم او صحيح نباشد، لكن نبايد احتياط را ترك نمايد.
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٧٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٨٢.
بهجت - مكارم (٤٧)
٢٧٤- مسأله : اگر پدرى قرزند را از قسم خوردن نهى نمايد قسم او صحيح نيست
امام : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٧٢.
بهجت : توضيح المسائل، مسأله ٢١٢٣.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٦٨١.
مكارم : توضيح المسائل، مسأله ٢٣٠١.

روابط فرهنگى

٢٧٥ - سؤال : اينجانب پدرى دارم كه خوش اخلاق نيست و مغرور و خود پرور مى‏باشد و در حق خانواده خود ظلم روا مى‏دارد و من از وقتى كه به تكليف رسيده‏ام در حال مبارزه با پدرم هستم. اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم كه كار نادرست و ناشايست انجام داده‏ام و اگر تنها با پدرم صحبت نمايم حرفم را قبول نمى‏كند و مى‏گويد در مقابل پدرت درشتى نكن. خلاصه نمى‏دانم چه كنم آيا شما صلاح مى‏دانيد كه من اين صحبتها را بنمايم يا نه ؟
جواب : حفظ احترام والدين و مراعات ادب و صحبت با آنان لازم است. و در موارد لزوم امر به معروف و نهى از منكر كنيد، و اگر مأيوس از تأثير باشيد، تكليف از شما ساقط است .
امام : كتاب استفتائات، ج ١، ص ٤٨٨، سؤال ٢٠.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم : استفتاء.
٢٧٦- سؤال : فرزند پدرى هستم كه هيچ گونه اعتقاد به خدا و پيغمبر و معاد ندارد، مسلماً نماز هم نمى‏خواند، بلكه در مواردى توهين به آستان قدس خدا و پيامبر مى‏كند و با انقلاب فوق العاده بد است. اخلاق خانوادگى او به خاطر اينكه مادرم و خواهر و برادرانم معتقد به مبانى مذهبى هستند، فوق العاده تند و بدور از عواطف پدرى است. من تا آنجا كه توانستم با محبت و رفتار ملايم با پدرم صحبت كرده او را از روشى كه در مقابل خانواده پيش گرفته است نهى كرده‏ام، اما محبت و طبع ملايم هم در او كارگر نيست.اكنون وضع خانواده آشفته است و هر روز دعوا و ناسزاگويى از طرف پدرم در خانواده شديدتر شده و من هم با پدرم دعوا كرده و از او قهر نمودم. حال از امام عزيز مى‏خواهم تكليف اينجانب را نسبت به پدرم كه كافر به همه چيز است روشن كنيد.
جواب : از قطع رحم اجتناب كنيد و حتى المقدور در هدايت او كوشش نماييد .
امام كتاب استفتائات، ج ١، ص ٤٨٩، سؤال ٢١.
٢٧٧- مسأله : بنابر احتياط واجب جايز نيست فرزندان در حالى كه پدر و مادر تنها در مكانى هستند بدون اجازه وارد آن مكان بشوند.
امام : عروة الوثقى، نكاح، مسأله ٤٣.
فاضل - مكارم (٤٨)
٢٧٨- سؤال : آيا پدر و مادر حق دارند بدون اجازه وارد اطاق فرزندان خود بشوند، چه فرزندان به سن بلوغ رسيده باشند چه نرسيده باشند؟
جواب :
مكارم : چنانچه براى مسائل تربيتى، سركشى از فرزندن لازم باشد، اين كار اشكال ندارد استفتاء
تبريزى : اگر در اطاق، فرزندان با همسرانشان نباشند، ورود پدر و مادر به اطاق آنها مانعى ندارد. استفتاء.
فاضل : در اوقاتى كه عادتاً لباس خود را در مى‏آورند، استيذان لازم است و در غير اين اوقات لازم نيست. استفتاء.
٢٧٩- مسأله : اگر فرزندى به همراه همسرش در مكانى تنها باشند، بنا بر احتياط واجب جايز نيست كه پدر يا مادر بدون اذن وارد آن مكان بشوند.
امام - فاضل - مكارم : عروة الوثقى، نكاح، مسأله ٤٣.
٢٨٠- سؤال : آيا جايز است پدر و مادر فرزندشان را بدون دليل و از روى عصبانيت و بى حوصلگى كتك بزند يا حق الناس به گردنشان است؟
جواب : جايز نيست ولى براى تأديب در حد متعارف كه موجب سرخى و سياهى و كبودى نشود، جايز است.
امام : استفتاء در كتاب احكام ازدواج، ص ١٨٠.
تبريزى با استفاده از توضيح المسائل، مسأله ٢٨١٩.
٢٨١- مسأله : اگر بچه يكى از گناهان كبيره را مرتكب شود، ولىّ و يا مثلاً معلم با اجازه ولىّ، مى‏تواند به قدرى كه ادب شود و ديه واجب نشود او را بزند.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٨١٩.
٢٨٢- مسأله : اگر كسى بچه‏اى را طورى بزند كه ديه واجب شود، ديه مال طفل است و اگر مرده بايد به ورثه او بدهند.
تبريزى : توضيح المسائل، مسأله ٢٨٢٠.
٢٨٣- سؤال : حال اگر خاله كودك، دايى يا عمو يا خواهر يا برادر او، بچه را بزنند آنوقت چه صورتى دارد؟
جواب : جايز نيست مگر با اذن ولى، با همان شرايط، جهت تأديب.
امام : با استفاده از مدرك سؤال قبل و استفتاء.
تبريزى، با استفاده از مدرك سؤال قبل .



منابع

فهرست مآخذ و منابع

مآخذ نظرات حضرت آيت الله العظمى امام خمينى (قدس سره) :
العروة الوثقى سيد محمد كاظم طباطبايى يزدى (ره) 2 جلد
تحرير الوسيله سيد روح الله موسوى خمينى (ره) 2 جلد
رساله توضيح المسائل سيد روح الله موسوى خمينى (ره ) 1 جلد
استفتائات سيد روح الله موسوى خمينى (ره ) 1 جلد
احكام بانوان محمد وحيدى خراسانى 1 جلد
احكام پزشكان هادى حجت 1 جلد
رساله نوين عبدالكريم بى آزار شيرازى 1 جلد
استفتائات شخصى نگارنده سيد روح الله موسوى خمينى (ره) 30 استفتاء

مآخذ نظرات حضرت آيت الله العظمى بهجت :
رساله توضيح المسائل محمد تقى بهجت 1 جلد
استفتائات شخصى نگارنده محمد تقى بهجت حدود 50 استفتاء

مآخذ نظرات حضرت آيت الله العظمى تبريزى :
رساله توضيح المسائل جواد تبريزى 1 جلد
صراط لنجاة سيدابوالقاسم خويى (ره) 1 جلد
استفئانات شخصى نگارنده جوادتبريزى حدود 60 استفتاء

مآخذ نظرات حضرت آيت الله العظمى فاضل :
رساله توضيح المسائل محمد فاضل لنكرانى 1 جلد
الحواشى على العروة الوثقى محمد فاضل لنكرانى 1 جلد
استفتائات شخصى نگارنده محمد فاضل لنكرانى حدود 50 استفتاء

مآخذ نظرات حضرت آيت الله العظمى مكارم شيرازى :
رساله توضيح المسائل ناصر مكارم شيرازى 1 جلد
تعليقات على العروة الوثقى ناصر مكارم شيرازى 1 جلد
استفتائات شخصى نگارنده ناصر مكارم شيرازى حدود 40 استفتاء