شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

نيكى در حق برادران دينى و كوشش در انجام احتياجات آنان سه نتيجه دارد

فى البر بالإخوان و السعى فى حوائجهم ثلاث خصال‏

٤٢ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنِى سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ الآْدَمِيُّ قَالَ حَدَّثَنِى رَجُلٌ وَ عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام خِيَارُكُمْ سُمَحَاؤُكُمْ وَ شِرَارُكُمْ بُخَلَاؤُكُمْ وَ مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ الْبِرُّ بِالْإِخْوَانِ وَ السَّعْيُ فِى حَوَائِجِهِمْ وَ فِى ذَلِكَ مَرْغَمَةٌ لِلشَّيْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّيرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَانِ يَا جَمِيلُ أَخْبِرْ بِهَذَا الْحَدِيثِ غُرَرَ أَصْحَابِكَ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِى قَالَ هُمُ الْبَارُّونَ بِالْإِخْوَانِ فِى الْعُسْرِ وَ الْيُسْرِ ثُمَّ قَالَ يَا جَمِيلُ أَمَا إِنَّ صَاحِبَ الْكَثِيرِ يَهُونُ عَلَيْهِ ذَلِكَ وَ قَدْ مَدَحَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَاحِبَ الْقَلِيلِ فَقَالَ وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏

٤٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: بهترين افراد شما افراد با گذشت‏اند و بدترين شما بخيلان شما هستند و از كارهاى شايسته، نيكى در حق برادران و كوشش در انجام احتياجات آنان است كه نتيجه اين كار دورى شيطان و بركنار شدن از آتش و وارد شدن به بهشت است اى جميل اين حديث را براى اشراف اصحاب خود بيان كن گويد: عرض كردم فدايت شوم اشراف اصحاب من كيانند؟ فرمود آنانى كه در حق برادران خود نيكى كنند بهنگام تنگى و گشايش سپس فرمود: اى جميل نيكى در حق برادران بر افرادى كه ثروتمند ميباشند سهل است ولى خداوند بى‏بضاعتان را ستوده و فرموده است: ديگران را بر خويش مقدم ميدارند هر چند خود در كمال احتياج باشند و هر كه از بخل و حرص محفوظ بماند هم آنان رستگارند

النهى عن التغوط فى ثلاثة مواضع‏ در هر جا نبايد براى تخلى نشست‏

٤٣ حَدَّثَنَا حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَخْبَرَنِى عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ نَهَى رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَنْ يُتَغَوَّطَ عَلَى شَفِيرِ مَاءٍ يُسْتَعْذَبُ مِنْهُ أَوْ نَهَرٍ يُسْتَعْذَبُ مِنْهُ أَوْ تَحْتَ شَجَرَةٍ عَلَيْهَا ثَمَرُهَا

٤٣- علىعليه‌السلام فرمود: رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم از نشستن براى تخلى در كنار چاه شيرين و جوى آب شيرين كه بمصرف آشاميدن ميرسند و زير درخت ميوه دار نهى فرمود.

رو به آفتاب بودن سه خاصيت بد دارد

فى استقبال الشمس ثلاث خصال ردية

٤٤ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنِى أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو يَحْيَى سُهَيْلُ بْنُ زِيَادٍ الْوَاسِطِيُّ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ لَا تَسْتَقْبِلُوا الشَّمْسَ فَإِنَّهَا مَبْخَرَةٌ تُشْحِبُ اللَّوْنَ وَ تُبْلِى الثَّوْبَ وَ تُظْهِرُ الدَّاءَ الدَّفِينَ‏

٤٤ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: رو به ‏آفتاب نكنيد كه در اثر حالت تبخيرى آفتاب، رنگ را تيره و لباس را پوسيده و درد نهانى را تحريك و آشكار ميكند.

سه چيز نشان شخص اسراف كار است ‏

للمسرف ثلاث علامات‏

٤٥ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ يَرْفَعُهُ إِلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام لِلْمُسْرِفِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ يَأْكُلُ مَا لَيْسَ لَهُ وَ يَلْبَسُ مَا لَيْسَ لَهُ وَ يَشْتَرِى مَا لَيْسَ لَهُ‏

٤٥ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: شخص اسراف كار سه نشان دارد: طعامى كه در خور او نيست ميخورد و لباسى كه در خور او نيست ميپوشد و متاعى كه در خور او نيست ميخرد.

روز قيامت بجز سه چشم همه ديده‏ها گريان است‏

كل عين باكية يوم القيامة إلا ثلاث أعين‏

٤٦ - حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ الْكُوفِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كُلُّ عَيْنٍ بَاكِيَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ أَعْيُنٍ عَيْنٌ بَكَتْ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ عَيْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَيْنٌ بَاتَتْ سَاهِرَةً فِى سَبِيلِ اللَّهِ‏

٤٦- رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر چشمى روز قيامت گريان است بجز سه چشم: چشمى كه از ترس خدا گريسته و چشمى كه از محرمات الهى ديده پوشى كرده و چشمى كه در راه خدا شب زنده‏دار بوده است.

همه خير در سه چيز فراهم آمده است‏ جمع الخير كله فى ثلاث خصال‏

٤٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام جُمِعَ الْخَيْرُ كُلُّهُ فِى ثَلَاثِ خِصَالٍ النَّظَرِ وَ السُّكُوتِ وَ الْكَلَامِ فَكُلُّ نَظَرٍ لَيْسَ فِيهِ اعْتِبَارٌ فَهُوَ سَهْوٌ وَ كُلُّ سُكُوتٍ لَيْسَ فِيهِ فِكْرَةٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ وَ كُلُّ كَلَامٍ لَيْسَ فِيهِ ذِكْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ فَطُوبَى لِمَنْ كَانَ نَظَرُهُ عِبْرَةً وَ سُكُوتُهُ فِكْراً وَ كَلَامُهُ ذِكْراً وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ وَ أَمِنَ النَّاسُ شَرَّهُ‏

٤٧ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: همه خير در سه چيز فراهم آمده است: نگاه كردن و خاموشى و سخن گفتن پس هر نگاهى كه عبرت انگيز نباشد خطا است و هر خاموشى كه بى‏تفكر باشد غفلت است و هر سخنى كه خدا را بياد نياورد بيهوده است خوشا بحال آن كه نگاهش عبرت و خاموشى‏اش فكر و سخن‏اش ذكر باشد و بر گناه خود بگريد و مردم از شرش در امان باشند.

بر پشت چهار پا نبايد سه نفر رديف سوار شوند

النهى عن ارتداف ثلاثة نفر على الدابة

٤٨ - حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ‏

أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ يَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ يَرْفَعُ الْحَدِيثَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فِى حَدِيثٍ طَوِيلٍ لَا يَرْتَدِفْ ثَلَاثَةٌ عَلَى دَابَّةٍ فَإِنَّ أَحَدَهُمْ مَلْعُونٌ وَ هُوَ الْمُقَدَّمُ‏

٤٨ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: سه نفر رديف هم بر چهار پا سوار نشوند كه يكى از آنان ملعون است: آنكه جلوتر سوار شده است.

شرح:

چون بيشتر چنين است كه اولى ديگران را دعوت بر سوار شدن ميكند و يا از اين جهت است غالبا نفر اول در سمت گردن حيوان است و خطر سقوط دارد.

رفقاى مسافر بيمار بايد سه روز از حركت خوددارى كنند

حق المسافر أن يقيم عليه أصحابه إذا مرض ثلاثا

٤٩ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوا الْحَدِيثَ قَالَ حَقُّ الْمُسَافِرِ أَنْ يُقِيمَ عَلَيْهِ أَصْحَابُهُ إِذَا مَرِضَ ثَلَاثاً

٤٩ - امامعليه‌السلام فرمود: مسافر اگر بيمار شد حق دارد كه رفقايش سه روز بخاطر او حركت نكنند

شرح:

شايد مراد اين باشد: كسى كه ميخواهد به سفرى برود اگر بيمار شد رفقاى هم سفرش تا سه شب به انتظارش مى‏ايستند و اگر بهبودى نيافت او را به خانواده‏اش سپرده و حركت ميكنند نه اينكه در سفر پس از سه روز انتظار او را در شهر غريب رها كرده و بروند.

كفش سياه سه اثر بد دارد و كفش زرد سه اثر پسنديده‏

فى النعل السوداء ثلاث خصال ردية و فى الصفراء ثلاث خصال محمودة

٥٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام وَ عَلَيَّ نَعْلٌ سَوْدَاءُ فَقَالَ مَا لَكَ وَ لُبْسَ نَعْلٍ سَوْدَاءَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ قُلْتُ وَ مَا هِيَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ تُضْعِفُ الْبَصَرَ وَ تُرْخِى الذَّكَرَ وَ تُورِثُ الْهَمَّ وَ هِيَ مَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ الْجَبَّارِينَ عَلَيْكَ بِلُبْسِ نَعْلٍ صَفْرَاءَ فَإِنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ قَالَ قُلْتُ وَ مَا هِيَ قَالَ تُحِدُّ الْبَصَرَ وَ تَشُدُّ الذَّكَرَ وَ تَنْفِى الْهَمَّ وَ هِيَ مَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ الْأَنْبِيَاءِ ع‏

٥٠ - حنان بن سدير گويد: به خدمت امام صادقعليه‌السلام رسيدم و نعلين سياهى به پايم بود فرمود: ترا چه كه كفش سياه بپوشى؟ مگر ندانسته‏اى كه سه خاصيت دارد گويد: عرض كردم: فدايت شوم آن سه خاصيت چيست؟ فرمود: چشم را كم سو ميكند و آلت تناسل را سست ميسازد و گرفتگى خاطر مى‏آورد و گذشته از اينها لباس ستمگران است حتما كفش زرد بپوش كه سه خاصيت در آن است گويد: عرض كردم: آن سه خاصيت كدام است؟ فرمود: چشم را تيز بين ميكند و آلت تناسل را محكم ميسازد و مسرت خاطر آورد و گذشته از اينها لباس پيمبرانعليهم‌السلام است.

از كلاغ سه چيز را بياموزيد

تعلموا من الغراب ثلاث خصال‏

٥١ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ الْمَدِينِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِيِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم تَعَلَّمُوا مِنَ الْغُرَابِ خِصَالًا ثَلَاثاً اسْتِتَارَهُ بِالسِّفَادِ وَ بُكُورَهُ فِى طَلَبِ الرِّزْقِ وَ حَذَرَهُ‏

٥١ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: از كلاغ سه عادت بياموزيد پنهان بودنش به هنگام جفت شدن و سحر خيزيش در طلب روزى و بيدار و هشيار بودنش.

سه چيز با سه چيز همراه است‏

ثلاثة تكون مع ثلاثة

٥٢ - حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ وَهْبٍ الْبَغْدَادِيِّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِيِّ عَنْ زَيْدٍ الْقَتَّاتِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ مَعَ التَّثَبُّتِ تَكُونُ السَّلَامَةُ وَ مَعَ الْعَجَلَةِ تَكُونُ النَّدَامَةُ وَ مَنِ ابْتَدَأَ بِعَمَلٍ فِى غَيْرِ وَقْتِهِ كَانَ بُلُوغُهُ فِى غَيْرِ حِينِهِ‏

٥٢ - ابان بن تغلب گويد: شنيدم امام صادقعليه‌السلام ميفرمود: به همراه تانى و مشورت سلامتى است و به دنبال شتاب‏زدگى پشيمانى و هر كه بى‏موقع كارى را شروع كند نتيجه‏اش نيز بى‏موقع خواهد بود

فال بد در سه چيز است‏

الشؤم فى ثلاثة

٥٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ الآْدَمِيِّ قَالَ حَدَّثَنِى عُثْمَانُ بْنُ عِيسَى عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِيحٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ تَذَاكَرُوا الشُّؤْمَ عِنْدَهُ فَقَالَ الشُّؤْمُ فِى ثَلَاثَةٍ فِى الْمَرْأَةِ وَ الدَّابَّةِ وَ الدَّارِ فَأَمَّا شُؤْمُ الْمَرْأَةِ فَكَثْرَةُ مَهْرِهَا وَ عُقُوقُ زَوْجِهَا وَ أَمَّا الدَّابَّةُ فَسُوءُ خُلُقِهَا وَ مَنْعُهَا ظَهْرَهَا وَ أَمَّا الدَّارُ فَضِيقُ سَاحَتِهَا وَ شَرُّ جِيرَانِهَا وَ كَثْرَةُ عُيُوبِهَا

٥٣ - خالد بن نجيح گويد: در محضر امام صادقعليه‌السلام گفتگو در باره فال بد بود آن حضرت فرمود: فال بد در سه چيز است: در زن و در مركب سوارى و در خانه، اما بدفالى زن در اين است كه كابين‏اش زياد و با شوهرش ناسازگار باشد و اما در مركب سوارى بدخلقى و چموشى است و اما در خانه، تنگى فضاى حياط و بدى همسايگان و بسيارى عيوب‏اش ميباشد.

كسانى كه تذكرات حق را فراموش كردند سه طايفه بودند

الذين نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ ثلاثة أصناف‏

٥٤ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ قَالَ حَدَّثَنِى عَمْرُو بْنُ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ طَلْحَةَ الشَّامِيِّ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام فِى قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ قَالَ كَانُوا ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ صِنْفٌ ائْتَمَرُوا وَ أَمَرُوا فَنَجَوْا وَ صِنْفٌ ائْتَمَرُوا وَ لَمْ يَأْمُرُوا فَمُسِخُوا ذَرّاً وَ صِنْفٌ لَمْ يَأْتَمِرُوا وَ لَمْ يَأْمُرُوا فَهَلَكُوا

٥٤ - امام باقرعليه‌السلام در شرح آيه( فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ ) فرمود: سه طائفه بودند: طائفه‏اى خود فرمان بردند و به ديگران نيز دستور دادند اينان نجات يافتند و طائفه‏اى خود فرمان بردند ولى به ديگران دستور ندادند اينان بصورت وز (مرغ آبى) مسخ شدند و طائفه‏اى نه خود فرمان بردند و نه ديگران را دستور دادند اينان نابود شدند.

شرح-

با تامل در روايت و ترجمه‏اش معلوم مى‏شود كه امامعليه‌السلام در مقام شرح آيه مباركه حال سه دسته از مردم را بيان ميفرمايند كه دسته اول نجات يافته‏اند و دو دسته ديگر در اثر از ياد بردن تذكرات الهى معذب شده‏اند و بنا بر اين فراموش‏كنندگان دو طايفه‏اند نه سه طايفه چنانچه مصنف ره در عنوان باب فرموده است.

سه كس در پناه خداى عز و جل باشند تا هنگامى كه خداوند از حساب مردم فارغ شود ثلاثة فى حرز الله عز و جل إلى أن يفرغ الله من الحساب‏

٥٥ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ اللُّؤْلُؤِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يُوسُفَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ زِيَادٍ الْعَطَّارِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام ثَلَاثَةٌ فِى حِرْزِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى أَنْ يَفْرُغَ اللَّهُ مِنَ الْحِسَابِ رَجُلٌ لَمْ يَهُمَّ بِزِنًا قَطُّ وَ رَجُلٌ لَمْ يَشُبْ مَالَهُ بِرِبًا قَطُّ وَ رَجُلٌ لَمْ يَسْعَ فِيهِمَا قَطُّ

٥٥ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه كس در پناه خداى عز و جل باشند تا خداوند از حساب مردم فارغ شود: مرديكه هرگز زنا نكرده و مرديكه هرگز مالش را به ربا نياميخته و مردى كه در زنا و رباى ديگرى هرگز كوششى نكرده است.

آن را كه سه چيز نصيب گشته از سه چيز بى‏نصيب نمانده است‏ من أعطى ثلاثة لم يحرم ثلاثة

٥٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى أَحْمَدُ بْنُ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام أَنَّهُ قَالَ يَا مُعَاوِيَةُ مَنْ أُعْطِيَ ثَلَاثَةً لَمْ يُحْرَمْ ثَلَاثَةً مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ أُعْطِيَ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ أُعْطِيَ الزِّيَادَةَ وَ مَنْ أُعْطِيَ التَّوَكُّلَ أُعْطِيَ الْكِفَايَةَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِى كِتَابِهِ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ وَ يَقُولُ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ يَقُولُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ‏

٥٦ - امام صادقعليه‌السلام به معاوية بن عمار فرمود: اى معاويه آن را كه سه چيز نصيب گشته از سه چيز بى‏نصيب نمانده است هر كه را توفيق دعا داده شده پذيرش نيز داده شده و هر كه را توفيق سپاسگزارى نعمت داده شده افزايش نعمت نيز نصيب‏اش گشته است و آن را كه توكل داده شده به انجام كارها نيز نائل آمده است كه خداى عز و جل در قرآن‏اش ميفرمايد: هر كه بر خدا توكل كند خدا او را بس است و ميفرمايد: اگر سپاسگزارى كرديد بطور حتم نعمتم را بر شما افزون كنم و ميفرمايد: از من بخواهيد تا خواسته شما را به نفع شما بپذيرم‏

مشورت با سه كس قدغن است ‏

النهى عن مشاورة ثلاثة

٥٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ آدَمَ عَنْ أَبِيهِ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم يَا عَلِيُّ لَا تُشَاوِرَنَّ جَبَاناً فَإِنَّهُ يُضَيِّقُ عَلَيْكَ الْمَخْرَجَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ الْبَخِيلَ فَإِنَّهُ يَقْصُرُ بِكَ عَنْ غَايَتِكَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ حَرِيصاً فَإِنَّهُ يُزَيِّنُ لَكَ شَرَّهَا وَ اعْلَمْ يَا عَلِيُّ أَنَّ الْجُبْنَ وَ الْبُخْلَ وَ الْحِرْصَ غَرِيزَةٌ وَاحِدَةٌ يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِ‏

٥٧ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: يا على، حتما با آدم ترسو مشورت مكن كه راه نجات را بر تو مى‏بندد و با شخص بخيل مشورت مكن كه تو را از مقصد باز ميدارد و با حريص مشورت مكن كه مفاسد كار را در نظر تو جلوه‏گر سازد يا على دانسته باش كه ترس و بخل و حرص از يك سرشتند و منشأ آنها بدگمانى بخدا است‏

خرد بر سه جزء تقسيم شده است‏

قسم العقل على ثلاثة أجزاء

٥٨ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قُسِمَ الْعَقْلُ عَلَى ثَلَاثَةِ أَجْزَاءٍ فَمَنْ كَانَتْ فِيهِ كَمَلَ عَقْلُهُ وَ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ فَلَا عَقْلَ لَهُ حُسْنُ الْمَعْرِفَةِ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حُسْنُ الطَّاعَةِ لَهُ وَ حُسْنُ الْبَصِيرَةِ عَلَى أَمْرِهِ‏

٥٨ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خرد بر سه جزء تقسيم شده است كه هر كس آن را دارد خردمند تمام است و هر كه ندارد بى‏خرد است: خداى عز و جل را نيكو شناختن و او را نيكو فرمان بردن و بر قضاى الهى نيكو بردبارى كردن.

در انتخاب يكى از سه خصلت به آدم اختيار داده شد

خير آدمعليه‌السلام من ثلاث خصال واحدة

٥٩ - حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِى جَمِيلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِيفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍعليه‌السلام قَالَ هَبَطَ جَبْرَئِيلُعليه‌السلام عَلَى آدَمَعليه‌السلام فَقَالَ يَا آدَمُ إِنِّى أُمِرْتُ أَنْ أُخَيِّرَكَ وَاحِدَةً مِنْ ثَلَاثٍ فَاخْتَرْ وَاحِدَةً وَ دَعِ اثْنَتَيْنِ فَقَالَ لَهُ آدَمُ وَ مَا الثَّلَاثُ يَا جَبْرَئِيلُ قَالَ الْعَقْلُ وَ الْحَيَاءُ وَ الدِّينُ قَالَ آدَمُ فَإِنِّى قَدِ اخْتَرْتُ الْعَقْلَ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ لِلْحَيَاءِ وَ الدِّينِ انْصَرِفَا فَقَالا يَا جَبْرَئِيلُ إِنَّا أُمِرْنَا أَنْ نَكُونَ مَعَ الْعَقْلِ حَيْثُمَا كَانَ قَالَ جَبْرَئِيلُ فَشَأْنَكُمَا وَ عَرَجَ‏

٥٩ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: جبرئيل بر آدم فرود آمد و گفت: اى آدم من مأمورم كه انتخاب يكى از سه چيز را به اختيار تو بگذارم هر يك را خواهى برگزين و آن دو ديگر را رها كن آدم او را گفت: اى جبرئيل آن سه چيز چيست؟ گفت عقل و حيا و دين. آدم گفت: من عقل را برگزيدم جبرئيل به حيا و دين گفت: شما باز گرديد گفتند: اى جبرئيل ما مأموريت داريم هر كجا كه عقل باشد ما نيز همان جا باشيم جبرئيل گفت: پس بكار خود باشيد و بالا رفت.

ميزان سنجش عقل مرد سه چيز است‏

يعتبر عقل الرجل فى ثلاث‏

٦٠ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشَّارٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِى مَنْصُورٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ يُعْتَبَرُ عَقْلُ الرَّجُلِ فِى ثَلَاثٍ فِى طُولِ لِحْيَتِهِ وَ فِى نَقْشِ خَاتَمِهِ وَ فِى كُنْيَتِهِ‏

٦٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: ميزان سنجش عقل مرد سه چيز است: اندازه ريش‏اش و نقش نگين‏اش و كنيه‏اش.

شيعه بر سه قسم است‏

الشيعة ثلاث‏

٦١ - حَدَّثَنَا حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَخْبَرَنِى عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام الشِّيعَةُ ثَلَاثٌ مُحِبٌّ وَادٌّ فَهُوَ مِنَّا وَ مُتَزَيِّنٌ بِنَا وَ نَحْنُ زَيْنٌ لِمَنْ تَزَيَّنَ بِنَا وَ مُسْتَأْكِلٌ بِنَا النَّاسَ وَ مَنِ اسْتَأْكَلَ بِنَا افْتَقَرَ

٦١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: شيعه بر سه قسم است: دوست با محبت، او از ما است و كسى كه بستگى خويش را با ما وسيله حيثيت اجتماعى خود كرده هر كه چنين كند ما نيز وسيله آبروى او ميشويم و كسى كه ما را وسيله شكم‏چرانى خود كرده است هر كه ما را وسيله شكم‏چرانى كند گرفتار فقر ميگردد.

شيعه در سه چيز آزمايش مى‏شود

امتحان الشيعة عند ثلاث‏

٦٢ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ اللَّيْثِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍعليه‌السلام قَالَ امْتَحِنُوا شِيعَتَنَا عِنْدَ ثَلَاثٍ عِنْدَ مَوَاقِيتِ الصَّلَاةِ كَيْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَيْهَا وَ عِنْدَ أَسْرَارِهِمْ كَيْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَى أَمْوَالِهِمْ كَيْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لِإِخْوَانِهِمْ فِيهَا

٦٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: شيعيان ما را در سه چيز آزمايش كنيد: در اوقات نماز كه تا چه اندازه مراقبت آن‏ها را دارند و در اسرار مذهبى كه چگونه آنها را از دشمنان ما حفظ ميكنند و در ثروتشان كه با برادران دينى خود تا چه مقدار كمك و همراهى ميكنند.