شبکه فرهنگی الحسنین (علیهما السلام)

سه چيز باعث كامل شدن مسلمان است‏

ثلاث بهن يكمل المسلم‏

١٢٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا الْمُعَلَّى بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَصْرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ الْعَمِّيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ الْبَجَلِيِّ عَنْ أَبِى بَحْرٍ عَنْ شُرَيْحٍ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ السَّبِيعِيِّ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ‏

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام ثَلَاثٌ بِهِنَّ يَكْمُلُ الْمُسْلِمُ التَّفَقُّهُ فِى الدِّينِ وَ التَّقْدِيرُ فِى الْمَعِيشَةِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّوَائِبِ‏

١٢٠ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: سه چيز باعث كامل شدن مسلمان است: احكام دين را ياد گرفتن و در زندگى به اندازه رفتار كردن و در پيش آمدهاى ناگوار بردبار بودن.

سفارشهاى سه‏گانه‏اى كه پيغمبر به امير المؤمنين فرموده است‏

ما جاء على ثلاثة فى وصية النبىصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم لأمير المؤمنين ع‏

١٢١ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ كَانَ فِيمَا أَوْصَى بِهِ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم عَلِيّاً ع‏

يَا عَلِيُّ أَنْهَاكَ عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ عِظَامٍ الْحَسَدِ وَ الْحِرْصِ وَ الْكَذِبِ‏

يَا عَلِيُّ سَيِّدُ الْأَعْمَالِ ثَلَاثُ خِصَالٍ إِنْصَافُكَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ وَ مُوَاسَاةُ الْأَخِ فِى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذِكْرُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى كُلِّ حَالٍ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ فَرَحَاتٌ لِلْمُؤْمِنِ فِى الدُّنْيَا لِقَاءُ الْإِخْوَانِ وَ الْإِفْطَارُ فِى الصِّيَامِ وَ التَّهَجُّدُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ لَمْ يَقُمْ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ خُلُقٌ يُدَارِى بِهِ النَّاسَ وَ حِلْمٌ يَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِلِ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ مِنْ حَقَائِقِ الْإِيمَانِ الْإِنْفَاقُ فِى الْإِقْتَارِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِكَ وَ بَذْلُ الْعِلْمِ لِلْمُتَعَلِّمِ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثُ خِصَالٍ مِنْ مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ تُعْطِى مَنْ حَرَمَكَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَكَ‏

١٢١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: پيغمبرصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم ضمن سفارشهايش به علىعليه‌السلام فرمود:

يا على تو را از سه صفت بزرگ باز ميدارم! رشگ و آز و دروغ،

يا على سر آمد كارهاى نيك سه كار است: در باره خود به مردم حق دادن، و با برادر دينى يار و ياور بودن، و به هر حالى بياد خداى تبارك و تعالى بودن،

يا على مؤمن در دنيا به سه چيز شاد گردد: ملاقات برادران، و افطار ماه رمضان، و عبادت آخر شب،

يا على سه چيز در هر كس نباشد هيچ عملش پايدار نيست: پاكدامنى به حدى كه تواند به گناه آلوده نشود، و خوش خلقى تا آن حد كه تواند با مردم سازش كند، و بردبارى به اندازه‏اى كه رفتار جاهلانه نادان را بخود نگيرد.

يا على ايمان واقعى سر منشأ سه كار است: بخشش به هنگام تنگدستى، و در باره خود به مردم حق دادن، و دانش در اختيار دانش جو گذاردن‏

يا على سه صفت در شمار صفات پسنديده است: آنكه تو را محروم كرده عطايش بخشى، و با آن كسى كه از تو بريده به پيوندى، و از كسى كه به تو ستم روا داشته درگذرى.

١٢٢ - حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الشَّاهِ الْمَرْوَرُوذِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو يَزِيدَ أَحْمَدُ بْنُ خَالِدٍ الْخَالِدِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ صَالِحٍ التَّمِيمِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِى قَالَ حَدَّثَنِى أَنَسُ بْنُ مُحَمَّدٍ أَبُو مَالِكٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍعليه‌السلام عَنِ النَّبِيِّصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم أَنَّهُ قَالَ فِى وَصِيَّتِهِ لَهُ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ مَنْ لَقِيَ اللَّهَ بِهِنَّ فَهُوَ مِنْ أَفْضَلِ النَّاسِ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ مَنْ وَرِعَ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَوْرَعِ النَّاسِ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ لَا تُطِيقُهَا هَذِهِ الْأُمَّةُ الْمُوَاسَاةُ لِلْأَخِ فِى مَالِهِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِهِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ لَيْسَ هُوَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لَكِنْ إِذَا وَرَدَ عَلَى مَا يَحْرُمُ عَلَيْهِ خَافَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عِنْدَهُ وَ تَرَكَهُ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ يُتَخَوَّفُ مِنْهُنَّ الْجُنُونُ التَّغَوُّطُ بَيْنَ الْقُبُورِ وَ الْمَشْيُ فِى خُفٍّ وَاحِدٍ وَ الرَّجُلُ يَنَامُ وَحْدَهُ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ مُجَالَسَتُهُمْ تُمِيتُ الْقَلْبَ مُجَالَسَةُ الْأَنْذَالِ وَ مُجَالَسَةُ الْأَغْنِيَاءِ

وَ الْحَدِيثُ مَعَ النِّسَاءِ

يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ يَزِدْنَ فِى الْحِفْظِ وَ يَذْهَبْنَ السُّقْمَ اللُّبَانُ وَ السِّوَاكُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ‏

يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ مِنَ الْوَسْوَاسِ أَكْلُ الطِّينِ وَ تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ أَكْلُ اللِّحْيَةِ

يَا عَلِيُّ أَنْهَاكَ عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ الْحَسَدُ وَ الْحِرْصُ وَ الْكِبْرُ

يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ يُقَسِّينَ الْقَلْبَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ طَلَبُ الصَّيْدِ وَ إِتْيَانُ بَابِ السُّلْطَانِ‏

يَا عَلِيُّ الْعَيْشُ فِى ثَلَاثَةٍ دَارٍ قَوْرَاءَ وَ جَارِيَةٍ حَسْنَاءَ وَ فَرَسٍ قَبَّاءَ

قال مصنف هذا الكتاب أدام الله عزه الفرس القباء الضامر البطن يقال فرس أقب و قباء لأن الفرس يذكر و يؤنث و يقال للأنثى قباء لا غير

١٢٢ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم در وصيتش به على فرمود:

يا على هر كس با سه چيز خداى را ملاقات كند از مردان با فضيلت بشمار آيد: هر كه واجبات الهى را بجاى آورد از عابدترين مردمان است و هر كه از محرمات الهى اجتناب نمايد از پرهيزكارترين اشخاص است و هر كس بدان چه خدايش روزى معين كرده بسازد از بى‏نيازترين مردم است.

يا على اين امت به سه چيز توانائى ندارند با برادر دينى در دارائى خود يار و غمخوار بودن، و در باره خويشتن بمردم حق دادن، و به هر حالى بياد خدا بودن، و ياد خدا سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اكبر گفتن نيست بلكه ياد خدا اين است كه چون به حرامى برسد از خداى بترسد و به‏آن حرام مرتكب نشود،

يا على در سه كار بيم آن است كه ديوانگى آرد در گورستان تغوط كردن و با يك لنگه كفش راه رفتن و مرديكه تنها بخوابد،

يا على همنشينى با سه گروه دل را بميراند: همنشينى پس فطرتان و همنشينى ثروتمندان و همصحبتى زنان،

يا على سه چيز قوه حافظه را بيفزايد و بيمارى را از تن به برد: كندر خوردن و مسواك كردن و قرآن خواندن،

يا على سه چيز از وسواس است گل خوردن و ناخنها را به دندان چيدن و ريش را جويدن،

يا على از سه كار نهيت ميكنم: رشگ و آز و خودخواهى،

يا على سه كار سنگين دلى آورد به‏آواز لهو گوش فرا دادن به دنبال شكار رفتن و به دربار پادشاه رفت و آمد كردن‏

يا على لذت زندگى در سه چيز است خانه فراخ، كنيز زيبا، و اسب لاغر ميان.

مصنف اين كتاب ادام اللَّه عزه گويد: (در اصلى كه روايت از آن نقل شد چنين نوشته است) فرس قباء يعنى اسب لاغر ميان فرس اقب و قباء هر دو گفته مى‏شود چون فرس در مورد اسب نر ماده هر دو گفته مى‏شود ولى اگر مورد سخن ماديان باشد فقط بايد قباء گفت.

در دعا به سه كس بايد لفظ جمع گفته شود

ثلاثة يرد عليهم الدعاء بلفظ الجماعة

١٢٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ أَبِى عُيَيْنَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثَةٌ يُرَدُّ عَلَيْهِمُ الدُّعَاءُ جَمَاعَةً وَ إِنْ كَانُوا وَاحِداً الرَّجُلُ يَعْطِسُ فَيُقَالُ لَهُ يَرْحَمُكُمُ اللَّهُ فَإِنَّ مَعَهُ غَيْرَهُ وَ الرَّجُلُ يُسَلِّمُ عَلَى الرَّجُلِ فَيَقُولُ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ الرَّجُلُ يَدْعُو لِلرَّجُلِ فَيَقُولُ عَافَاكُمُ اللَّهُ‏

قال مصنف هذا الكتاب أدام الله عزه يقال للعاطس إذا كان مخالفا يرحمكما الله و المراد به الملكان الموكلان به فأما المؤمن فإنه يقال له يرحمكم الله إذا عطس‏

١٢٣ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه كس را بايد دعا بلفظ جمع كرد گرچه يك نفر باشند مرديكه عطسه زند به او گفته شود يرحمكم اللَّه زيرا ديگرى نيز به همراه او هست و مردى كه به مرد ديگر سلام كند ميگويد السلام عليكم و مردى كه براى مرد ديگر دعا كند ميگويد عافاكم اللَّه

كلام مصنف‏

مصنف اين كتاب ادام اللَّه عزه گويد (در نسخه اصل چنين است): كه اگر عطسه‏كننده از مخالفين مذهب باشد باو بايد گفت:

يرحمكما اللَّه و مقصود آن دو ملك مقرب باشد كه گماشته اويند ولى بمؤمن هنگام عطسه بايد گفت: يرحمكم اللَّه‏

براى عطسه‏كننده تا سه بار بايد دعا كرد

يسمت العاطس ثلاثا

١٢٤ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ‏

أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ وَهْبِ بْنِ مُنَبِّهٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِعليه‌السلام أَنَّ عَلِيّاًعليه‌السلام قَالَ يُسَمَّتُ الْعَاطِسُ ثَلَاثاً فَمَا فَوْقَهَا فَهُوَ رِيحٌ‏

١٢٤ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: عطسه‏كننده را سه بار بايد دعا كرد و اگر از سه بار بيشتر عطسه زد آن باد است.

١٢٥ - وَ فِى حَدِيثٍ آخَرَ أَنَّهُ إِنْ زَادَ الْعَاطِسُ عَلَى ثَلَاثٍ قِيلَ لَهُ شَفَاكَ اللَّهُ لِأَنَّ ذَلِكَ مِنْ عِلَّةٍ

١٢٥ - در حديث ديگر است كه اگر از سه بار بيشتر عطسه زد به او بايد گفت:

شفاك اللَّه خدا شفايت بخشد زيرا منشأ عطسه زياد، علتى است در مزاج.

سه صفت را خداى عز و جل نه در منافقى جمع ميكند و نه در فاسقى‏

ثلاث خصال لا يجمعها الله عز و جل لمنافق و لا فاسق‏

١٢٦ - حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ صُهَيْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ لَا يَجْمَعُ اللَّهُ لِمُنَافِقٍ وَ لَا فَاسِقٍ حُسْنَ السَّمْتِ وَ الْفِقْهَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ أَبَداً

١٢٦ - عباد بن صهيب گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام كه ميفرمود: خداوند هرگز خوش رفتارى و خوش ‏فهمى و خوش خلقى را نه در منافق جمع ميكند و نه در فاسق.

سه كس از مهمانان خداوند هستند و زائر او و در پناه او

ثلاثة من أضياف الله عز و جل و زواره و فى كنفه‏

١٢٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِى عَمِّى مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ صُهَيْبٍ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍعليه‌السلام يُحَدِّثُ قَالَ إِنَّ ضَيْفَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ فَهُوَ ضَيْفُ اللَّهِ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ وَ رَجُلٌ كَانَ فِى صَلَاتِهِ فَهُوَ فِى كَنَفِ اللَّهِ حَتَّى يَنْصَرِفَ وَ رَجُلٌ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَهُوَ زَائِرُ اللَّهِ فِى عَاجِلِ ثَوَابِهِ وَ خَزَائِنِ رَحْمَتِهِ‏

١٢٧ - عباد بن صهيب گويد: از امام صادقعليه‌السلام شنيدم كه فرمود: مهمان خداى عز و جل:

مردى است كه عمل حج و عمره را بجا آورد او مهمان خدا است تا به خانه خود باز گردد و مردى كه در نماز است در پناه خدا است تا نماز را تمام كند و مردى كه به ديدن برادر مؤمن خود براى رضاى خدا عز و جل برود پاداش او در دنيا و بهره‏اش از گنجينه‏هاى رحمت الهى مانند كسى است كه خدا را زيارت كند.

خريدار حيوان تا سه روز اختيار فسخ دارد

الشرط فى الحيوان ثلاثة أيام للمشتري‏

١٢٨ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلٍ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا الشَّرْطُ فِى الْحَيَوَانِ قَالَ ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ لِلْمُشْتَرِى قُلْتُ فَمَا الشَّرْطُ فِى غَيْرِ الْحَيَوَانِ قَالَ الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَفْتَرِقَا فَإِذَا افْتَرَقَا فَلَا خِيَارَ بَعْدَ الرِّضَا مِنْهُمَا

١٢٨ - فضيل بن يسار گويد: امام صادق را عرض كردم: در معامله حيوان شرط فسخ معامله چيست؟ فرمود: سه روز خريدار حيوان اختيار فسخ دارد عرض كردم در معامله غير حيوان چه؟ فرمود:

خريدار و فروشنده تا از هم جدا نشده‏اند ميتوانند معامله را فسخ كنند و چون از يك ديگر جدا شدند پس از اينكه هر دو راضى بوده‏اند نميتواند معامله را بهم بزنند.

خداى عز و جل در سه چيز بهيچ كس رخصت مخالفت نداده است‏

ثلاث لم يجعل الله عز و جل لأحد من الناس فيهن رخصة

١٢٩ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِى الْخَطَّابِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ ثَلَاثٌ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ فِيهِنَّ رُخْصَةً بِرُّ الْوَالِدَيْنِ بَرَّيْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَيْنِ وَ وَفَاءٌ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ

١٢٩ - عنبسة بن مصعب گويد: شنيدم از امام صادق كه ميفرمود: سه چيز است كه خدا به هيچ كس اجازه مخالفت در آن نداده است نيكى در حق پدر و مادر: نيكوكار باشند يا بدكار، وفاى بعهد براى نيكوكار و بدكردار، امانت را پس دادن به نيكوكار و بدكردار.

محروميت از سه چيز شديدترين گرفتارى مؤمن است‏

ما ابتلى المؤمن بشي‏ء أشد عليه من ثلاث خصال يحرمها

١٣٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام مَا ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُ بِشَيْ‏ءٍ أَشَدَّ عَلَيْهِ مِنْ خِصَالٍ ثَلَاثٍ يُحْرَمُهَا قِيلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ الْمُوَاسَاةُ فِى ذَاتِ يَدِهِ بِاللَّهِ وَ الْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِهِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ كَثِيراً أَمَا إِنِّى لَا أَقُولُ لَكُمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لَكِنَّ ذِكْرَ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ لَهُ وَ ذِكْرَ اللَّهِ عِنْدَ مَا حَرَّمَ عَلَيْهِ‏

١٣٠ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: محروميت از سه چيز سخت ترين ابتلاى مؤمن است عرض شد: آن‏ سه چيز چيست؟ فرمود: در راه خدا با آنچه در دست دارد با ديگران همدردى كردن و در باره خويشتن انصاف دادن و زياد بياد خداى بودن مقصود از اين گفتار نه اين است كه شما ذكر سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اكبر را زياد تكرار كنيد بلكه مقصودم بياد خدا بودن است در آنچه براى او حلال بوده است و در آنچه بر او حرام فرموده.

اگر سه طايفه نبودند خداوند عذاب سختى بر بندگان فرو ميفرستاد

لو لا ثلاث لصب الله العذاب على عباده صبا

١٣١ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ وَ أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ جَمِيعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام إِنَّ لِلَّهِ فِى كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ مَلَكاً يُنَادِى مَهْلًا مَهْلًا عِبَادَ اللَّهِ عَنْ مَعَاصِى اللَّهِ فَلَوْ لَا بَهَائِمُ رُتَّعٌ وَ صِبْيَةٌ رُضَّعٌ وَ شُيُوخٌ رُكَّعٌ لَصُبَّ عَلَيْكُمُ الْعَذَابُ صَبّاً وَ تُرَضُّونَ بِهِ رَضّاً

١٣١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: خداى را فرشته‏اى است كه هر شبانه روزى فرياد ميزند: بندگان خدا در راه معصيت و نافرمانى خدا قدرى آهسته‏تر قدم برداريد كه اگر حيوانات چرنده و بچه‏هاى شيرخوار و پيران قد خميده نبودند آنچنان عذاب سختى بر شما فرود مى‏آيد كه در زير شكنجه آن نرم ميشديد.

سه كس از رحمت خدا دورند

ثلاثة ملعونون‏

١٣٢ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ النَّوْفَلِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أكمه « كُمُّهُ أَعْمَى عَنْ وَلَايَةِ أَهْلِ بَيْتِى مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ عَبَدَ الدِّينَارَ وَ الدِّرْهَمَ مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ نَكَحَ بَهِيمَةً

١٣٢ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: از رحمت خدا دور است و دور، كسى كه فردى را كه در فهم ولايت و دوستى خاندان من كور است كورتراش نمايد از رحمت خدا دور است و دور كسى كه بنده زر و سيم باشد از رحمت خدا دور است و دور كسى كه عمل جنسى را با چهار پائى انجام دهد.

حكيمان و دانشمندان چون به يكديگر نامه مينوشتند فقط سه جمله مينوشتند و چهارم نداشت‏

انت الحكماء و الفقهاء إذا كاتب بعضهم بعضا كتبوا بثلاث ليس معهن رابعة

١٣٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَعليه‌السلام قَالَ كَانَتِ الْفُقَهَاءُ وَ الْحُكَمَاءُ إِذَا كَاتَبَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً كَتَبُوا ثَلَاثاً لَيْسَ مَعَهُنَّ رَابِعَةٌ مَنْ كَانَتِ الآْخِرَةُ هِمَّتَهُ كَفَاهُ اللَّهُ هَمَّهُ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَنْ أَصْلَحَ سَرِيرَتَهُ أَصْلَحَ اللَّهُ عَلَانِيَتَهُ وَ مَنْ أَصْلَحَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَصْلَحَ اللَّهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ‏

١٣٣ - امير المؤمنينعليه‌السلام فرمود: حكيمان و دانشمندان پيشين چون به يكديگر نامه مينوشتند سه جمله مينوشتند كه چهارمى نداشت: آنكه همتش را بكار آخرت گماشت خداوند كار دنياى او را كفايت ميكند و آنكه باطن خود را اصلاح كند خداوند ظاهرش را اصلاح فرمايد و آنكه كارهاى ميان خود و خدا را اصلاح كند خداوند كارهاى ميان او و مردم را اصلاح فرمايد.

مؤمن با سه چيز خو نگيرد

المؤمن لا تكون سجيته ثلاث «ثلاثا»

١٣٤ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ أَبِى مَسْرُوقٍ النَّهْدِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا تَكُونُ سَجِيَّتُهُ الْكَذِبَ وَ الْبُخْلَ وَ الْفُجُورَ وَ لَكِنْ رُبَّمَا أَلَمَّ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ هَذَا لَا يَدُومُ عَلَيْهِ فَقِيلَ لَهُ أَ فَيَزْنِى قَالَ نَعَمْ هُوَ مُفَتَّنٌ تَوَّابٌ وَ لَكِنْ لَا يُولَدُ لَهُ ابْنٌ مِنْ تِلْكَ النُّطْفَةِ

١٣٤ - حلبى گويد: شنيدم از امام صادقعليه‌السلام ميفرمود: براستى كه مؤمن با دروغ و بخل و ناپاكى خو نگيرد و لكن گاهى بيكى از اينها آلوده شود نه هميشه، به‏آن حضرت عرض شد: آيا مؤمن زنا هم ميكند؟

فرمود: بلى به اين كار مبتلا ميگردد و توبه ميكند ولى او را فرزندى از چنين نطفه متولد نميشود.

هر كس چيزى از مال دنياى او از دستش برود سه پاداش دارد

ثلاث خصال لمن يؤخذ منه شي‏ء من دنياه قسرا

١٣٥ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّى أَعْطَيْتُ الدُّنْيَا بَيْنَ عِبَادِى قَيْضاً «فَيْضاً فَمَنْ أَقْرَضَنِى مِنْهَا قَرْضاً أَعْطَيْتُهُ بِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ عَشْراً إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ وَ مَا شِئْتُ مِنْ ذَلِكَ وَ مَنْ لَمْ يُقْرِضْنِى مِنْهَا قَرْضاً فَأَخَذْتُ مِنْهُ قَسْراً أَعْطَيْتُهُ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَيْتُ وَاحِدَةً مِنْهُنَّ مَلَائِكَتِى لَرَضُوا الصَّلَاةَ وَ الْهِدَايَةَ وَ الرَّحْمَةَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ الَّذِينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَاحِدَةٌ مِنَ الثَّلَاثِ وَ رَحْمَةٌ اثنتين «اثْنَتَانِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ثَلَاثَةٌ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام هَذَا لِمَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِنْهُ شَيْئاً قَسْراً

١٣٥ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: خداى جل جلاله فرمايد: من دنيا را در ميان بندگان خود بى‏دريغ پخش كردم هر كس از اين دنيا بمن وام بدهد يك بده تا به هفتصد برابر باز پس‏اش خواهم داد و هر قدر بيشتر كه بخواهم و آنكه بمن وام ندهد و در راه من انفاق نكند ولى قهرا از دستش برود سه پاداش به او ميدهم كه اگر يكى از آنها را به فرشتگانم ميدادم خوشنود ميشدند: بركت و هدايت و رحمت كه خداى عز و جل ميفرمايد كسانى كه بهنگام فرا رسيدن مصيبت گويند: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ بركاتى از پروردگارشان بر آنان ميرسد (يكى از سه پاداش) و رحمت شامل حالشان گردد اين دومى و آنان هدايت يافته‏گانند (سومين پاداش) سپس امام صادقعليه‌السلام فرمود اين پاداش‏ ها براى كسى است كه بر خلاف ميل‏اش خداوند چيزى از او گرفته باشد. خداى عز و جل را بهشتى است كه بجز سه كس ديگرى را بدان راه نيست‏ له عز و جل جنة لا يدخلها إلا ثلاثة

١٣٦ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جَنَّةٌ لَا يَدْخُلُهَا إِلَّا ثَلَاثَةٌ رَجُلٌ حَكَمَ فِى نَفْسِهِ بِالْحَقِّ وَ رَجُلٌ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِى اللَّهِ وَ رَجُلٌ آثَرَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏

١٣٦ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: خداى عز و جل را بهشتى است كه بجز سه كس ديگرى را بدان راه نيست: مردى كه در باره خويشتن بحق قضاوت كند و مردى كه از برادرش فقط براى رضاى خدا ديدن كند و مردى كه برادر دينى را بر خود مقدم بدارد.

سه خصلت در شيعه يافت نميشود

ثلاث خصال لا تكون فى الشيعة

١٣٧ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنِى الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ مَا كَانَ فِى شِيعَتِنَا فَلَا يَكُونُ فِيهِمْ ثَلَاثَةُ أَشْيَاءَ لَا يَكُونُ فِيهِمْ مَنْ يَسْأَلُ بِكَفِّهِ وَ لَا يَكُونُ فِيهِمْ بَخِيلٌ وَ لَا يَكُونُ فِيهِمْ مَنْ يُؤْتَى فِى دُبُرِهِ‏

١٣٧ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: در شيعيان ما هر چه باشد سه چيز در آنان نيست در ميانشان فقيرى كه دست گدائى بسوى اين و آن دراز كند نباشد و بخيل نباشد و كسى كه با او عمل لواط انجام دهند يافت نشود.

سه كار از سختترين كارهاى بندگان خدا است‏

ثلاث خصال من أشد ما عمل العباد

١٣٨ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِى الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ ثَلَاثٌ مِنْ أَشَدِّ مَا عَمِلَ الْعِبَادُ إِنْصَافُ الْمُؤْمِنِ مِنْ نَفْسِهِ وَ مُوَاسَاةُ الْمَرْءِ أَخَاهُ وَ ذِكْرُ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ هُوَ أَنْ يَذْكُرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عِنْدَ الْمَعْصِيَةِ يَهُمُّ بِهَا فَيَحُولُ ذِكْرُ اللَّهِ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ تِلْكَ الْمَعْصِيَةِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏

١٣٨ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: از دشوارترين كارها كه بندگان خدا انجام ميدهند سه كار است مرد مؤمن نسبت به مردم در باره خود انصاف دادن و با برادرش همدردى كردن و در هر حال بياد خداوند بودن و آن چنين است كه به هنگام تصميم به گناه خداى عز و جل را بياد آورد و ياد خدا ميان او و گناه حائل گردد و اين است مقصود از آيه شريفه كه فرمود: پرهيزكاران چون با مأمورين شيطان برخورد كنند متذكر ميشوند و همان دم چشم حقيقت بينشان باز ميگردد.

١٣٩ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُ‏

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِى الْجَارُودِ زِيَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ أَشَدُّ الْأَعْمَالِ ثَلَاثَةٌ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِكَ حَتَّى لَا تَرْضَى لَهَا مِنْهُمْ بِشَيْ‏ءٍ إِلَّا رَضِيتَ لَهُمْ مِنْهَا بِمِثْلِهِ وَ مُوَاسَاتُكَ الْأَخَ فِى الْمَالِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ لَيْسَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَطْ وَ لَكِنْ إِذَا وَرَدَ عَلَيْكَ شَيْ‏ءٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ أَخَذْتَ بِهِ وَ إِذَا وَرَدَ عَلَيْكَ شَيْ‏ءٌ نَهَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ تَرَكْتَهُ‏

١٣٩ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: دشوارترين كارها سه كار است: نسبت به مردم در باره خود انصاف دادن تا آنجا كه بنفع خود به چيزى از مردم راضى نشوى مگر آنكه به همان مقدار بنفع مردم از خود راضى باشى و با برادر دينى در امور مالى همراهى كردن و در همه حال بياد خداى بودن مقصود از ياد خداى نه فقط گفتن سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا له الا اللَّه و اللَّه اكبر است بلكه چون امرى از طرف خداوند به تو برسد فرمان برى و چون به چيزى برسى كه خداوند عز و جل از آن نهى فرموده تركش نمائى.

گفتار شيطان به نوحعليه‌السلام كه در سه هنگام بياد من باش‏

قول إبليس لعنه الله لنوحعليه‌السلام اذكرنى فى ثلاثة مواطن‏

١٤٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍعليه‌السلام قَالَ لَمَّا دَعَا نُوحٌعليه‌السلام رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى قَوْمِهِ أَتَاهُ إِبْلِيسُ لَعَنَهُ اللَّهُ فَقَالَ يَا نُوحُ إِنَّ لَكَ عِنْدِى يَداً أُرِيدُ أَنْ أُكَافِئَكَ عَلَيْهَا فَقَالَ نُوحٌ وَ اللَّهِ إِنِّى لَبَغِيضٌ إِلَيَّ أَنْ يَكُونَ لَكَ عِنْدِى يَدٌ فَمَا هِيَ قَالَ بَلَى دَعَوْتَ اللَّهَ عَلَى قَوْمِكَ فَأَغْرَقْتَهُمْ فَلَمْ يَبْقَ أَحَدٌ أُغْوِيهِ فَأَنَا مُسْتَرِيحٌ حَتَّى يَنْشَأَ قَرْنٌ آخَرُ فَأُغْوِيَهُمْ فَقَالَ لَهُ نُوحٌ مَا الَّذِى تُرِيدُ أَنْ تُكَافِئَنِى بِهِ قَالَ لَهُ اذْكُرْنِى فِى ثَلَاثَةِ مَوَاطِنَ فَإِنِّى أَقْرَبَ مَا أَكُونُ إِلَى الْعَبْدِ إِذَا كَانَ فِى إِحْدَاهُنَّ اذْكُرْنِى إِذَا غَضِبْتَ وَ اذْكُرْنِى إِذَا حَكَمْتَ بَيْنَ اثْنَيْنِ وَ اذْكُرْنِى إِذَا كُنْتَ مَعَ امْرَأَةٍ خَالِياً لَيْسَ مَعَكُمَا أَحَدٌ

١٤٠ - امام باقرعليه‌السلام فرمود: هنگامى كه نوح نزد پروردگار خود دست به دعا برداشته و بر قوم خود نفرين كرد شيطان (خداى لعنتش كند) به نزد نوح آمد و گفت: اى نوح تو را بر من حقى است كه ميخواهم تلافى‏اش كنم نوح گفت: بخدا قسم بر من بسى ناگوار است كه مرا بر تو حق نعمتى باشد چه حقى به تو دارم؟ گفت: آرى بقوم خود نفرين كردى و همه را غرق نمودى و ديگر كسى كه من گمراهش كنم باقى نماند و هم اكنون دوران استراحت من است تا نسل ديگرى بوجود آيد و من گمراهشان نمايم نوح به او گفت: آنچه ميخواهى كه به پاداش اين خدمت!! بدهى چيست؟ گفت: در سه جا بياد من باش كه نزديك ‏ترين حالات من به بنده خدا در يكى از اين سه مورد است به هنگام خشمت بياد من باش و هنگامى كه ميان دو نفر قضاوت كنى بياد من باشد و هنگامى كه با زنى به خلوت نشسته‏اى و هيچ كس ديگر با شما نيست بياد من باش.

گفتار شيطان خدا لعنتش كند

هر چه مرا در باره آدميزاد عاجز كند يكى از سه چيز هرگز عاجزم نخواهد كرد قول إبليس لعنه الله ما أعيانى فى ابن آدم فلن يعيينى منه واحدة من ثلاث‏

١٤٠ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَرْزَمِيِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ يَقُولُ إِبْلِيسُ لَعَنَهُ اللَّهُ مَا أَعْيَانِى فِى ابْنِ آدَمَ فَلَنْ يُعْيِيَنِى مِنْهُ وَاحِدَةٌ مِنْ ثَلَاثٍ أَخْذُ مَالٍ مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ أَوْ مَنْعُهُ مِنْ حَقِّهِ أَوْ وَضْعُهُ فِى غَيْرِ وَجْهِهِ‏

١٤١ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: ابليس (خدا لعنتش كند) ميگويد: هر چه مرا در باره آدميزاد عاجز كند در گمراه كردنش با يكى از سه چيز هرگز عاجز نخواهم ماند: از راه غير مشروع مال بدست آوردن يا حق مال را پرداخت نكردن يا در غير محلش صرف كردن.

سه كار بر مردم طاقت فرسا است‏

ثلاث خصال لا يطيقهن الناس‏

١٤٢ - حَدَّثَنَا أَبِى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِى مَنْصُورٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى يَعْفُورٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام ثَلَاثٌ لَا يُطِيقُهُنَّ النَّاسُ الصَّفْحُ عَنِ النَّاسِ وَ مُوَاسَاةُ الْأَخِ أَخَاهُ فِى مَالِهِ وَ ذِكْرُ اللَّهِ كَثِيراً

١٤٢ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: سه كار بر مردم طاقت فرسا است: گذشت از مردم و همدردى برادر با برادر دينى در مال خود و زياد بياد خداى بودن.

كار نيك شايستگى ندارد مكر با سه شرط المعروف لا يصلح إلا بثلاث خصال‏

١٤٣ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ مَاجِيلَوَيْهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ حَاتِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِعليه‌السلام قَالَ رَأَيْتُ الْمَعْرُوفَ لَا يَصْلُحُ إِلَّا بِثَلَاثِ خِصَالٍ تَصْغِيرِهِ وَ سَتْرِهِ وَ تَعْجِيلِهِ فَإِنَّكَ إِذَا صَغَّرْتَهُ عَظَّمْتَهُ عِنْدَ مَنْ تَصْنَعُهُ إِلَيْهِ وَ إِذَا سَتَرْتَهُ تَمَّمْتَهُ وَ إِذَا عَجَّلْتَهُ هَنَّأْتَهُ وَ إِنْ كَانَ غَيْرُ ذَلِكَ مَحَقْتَهُ وَ نَكَدْتَهُ‏

١٤٣ - امام صادقعليه‌السلام فرمود: به نظر من كار نيك شايستگى پيدا نكند مگر با سه شرط: كوچك شمردن آن كار و پنهان داشتن آن و هر چه زودتر انجام دادنش كه اگر كوچكش شمردى در نظر آنكه كار نيك را براى او انجام ميدهى بزرگش خواهى كرد و اگر پنهانش داشتى تكميلش خواهى نمود و اگر هر چه زودتر انجام دادى گوارايش خواهى كرد و اگر جز اين باشد احسان خود را پايمال و در كام او ناگوار كرده‏اى.

سه دست هست‏

الأيدى ثلاث‏

١٤٤ - حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِيدٍ الْعَسْكَرِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الزَّعْفَرَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عُبَيْدَةُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالَ حَدَّثَنِى أَبُو الزَّعْرَاءِ عَنْ أَبِى الْأَحْوَصِ عَنْ أَبِيهِ مَالِكِ بْنِ نَضْلَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم الْأَيْدِى ثَلَاثٌ فَيَدُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْعُلْيَا وَ يَدُ الْمُعْطِى الَّتِى تَلِيهَا وَ يَدُ السَّائِلِ السُّفْلَى فَأَعْطِ الْفَضْلَ وَ لَا تُعْجِزْ نَفْسَكَ‏

١٤٤ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: سه دست هست: دست خدا كه بالاى او دستى نيست و دست بخشنده كه زير دست خدا است و دست سئوال‏كننده كه زير دست همه است پس زيادى از مال خود را بده و خويش را درمانده مكن.

شرح:

ظاهرا مقصود از دست سوم كسى است كه ناچار به گدائى نباشد.

سه صفت دوست داشتنى‏

ثلاث خصال مستحبة

١٤٥ - حَدَّثَنَا حَمْزَةُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ أَخْبَرَنِى عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّعليه‌السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم كُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ وَ الدَّالُّ عَلَى الْخَيْرِ كَفَاعِلِهِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ إِغَاثَةَ اللَّهْفَانِ‏

١٤٥ - رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: هر كار نيكى صدقه است و راهنماى خير مانند كسى است كه آن كار خير را انجام داده است و خداوند دادرسى دادخواهان را دوست دارد.